1. Budowa układu oddechowego człowieka.

a. jama nosowa

b. jama ustna

c. gardło

d. krtań

e. tchawica

f. oskrzela

g. oskrzeliki

h. płuco

a

de

f

bc

h

g

2. Jama nosowa.

Jest ona podzielona na dwie części chrzęstno – kostną

przegrodą nosową. Wokół jamy nosowej znajdują się puste

przestrzenie – zatoki oboczne nosa.

Wnętrze jamy nosowej wyściela nabłonek migawkowy. Jest to

błona śluzowa pokryta rzęskami, a w przedniej części jamy

nosowej krótkimi włoskami.

Znajduje się tu również narząd powonienia, który stanowią

zakończenia nerwowe rozmieszczone w nabłonku.

Rolą jamy nosowej jest:

oczyszczanie powietrza,

ogrzewanie powietrza,

nawilżanie powietrza.

Błona śluzowa nosa

3. Gardło.

Gardło jest wspólna częścią układu pokarmowego i oddechowego.

Znajdują się tu też ujścia trąbek słuchowych biegnących z ucha

środkowego. W gardle mieszczą się też migdałki stanowiące

pierwszą linię obrony układu immunologicznego.

4. Krtań.

b

c

e

d

a

Budowa krtani:

a.Kość gnykowa

b.Chrząstka

tarczowata

c.Chrząstka

pierścieniowa

d.Błony i wiązadła

e.Chrząstki tchawicy

Krtań zbudowana jest z 9 chrząstek połączonych ze sobą

mięśniami i wiązadłami.

Nagłośnia jest to chrząstka zamykająca wejście do krtani w czasie

połykania pokarmu.

Krtań podobnie jak jamę nosową wyściela nabłonek z rzęskami.

Ma to na celu oczyszczanie powietrza z pyłów.

Krtań jest również narządem głosotwórczym. Stanowią go fałdy

głosowe pomiędzy którymi znajduje się otwór – głośnia. Dolne

fałdy głosowe nazywane są strunami głosowymi.

Drganie strun głosowych wywołane powietrzem powoduje

powstawanie dźwięków.

Wysokość głosu wydawanego przez człowieka zależy od długości

wiązadeł głosowych. Na ogół mężczyźni maja dłuższe wiązadła

głosowe i ich głos jest niższy – bas, baryton, tenor. U kobiet

wiązadła są krótsze, co powoduje powstawanie dźwięków

niższych: mezzosopran, sopran, alt.

4. Tchawica.

Jest to rurka długości około 10 cm. Zbudowana jest z

chrzęstnych półpierścieni połączonych wiązadłami. Wewnątrz

wysłana jest nabłonkiem z rzęskami (oczyszczanie powietrza).

W dolnej części tchawica rozgałęzia się na dwa oskrzela.

5. Oskrzela i oskrzeliki.

Oskrzela są naturalnym przedłużeniem tchawicy. Każde z oskrzeli

rozgałęzia się na coraz węższe rureczki – oskrzeliki, tworząc tzw.

drzewo oskrzelowe. Na końcu najdrobniejszego z oskrzelików

znajdują się pęcherzyki płucne. Podobnie jak pozostałe części

układu oddechowego wysłane są nabłonkiem z rzęskami.

b

b

a

b

a. oskrzelab. oskrzeliki

Do podstawowych funkcji oskrzeli i oskrzelików należą:

transportowanie powietrza do płuc,

ogrzewanie powietrza,

oczyszczanie powietrza.

6. Płuca.

Płuca człowieka podobnie jak pozostałych

ssaków mają strukturę gąbczastą.

Umiejscowione są w klatce piersiowej.

Płuco prawe (b) zbudowane jest

z trzech, a lewe (a) z dwóch płatów.

Wynika to z usytuowania serca.

Płuca otoczone są błoną - opłucną.

Ochrania ona płuca i zmniejsza tarcie

podczas ruchów oddechowych klatki

piersiowej.

ab

Obraz mikroskopowy pęcherzyków płucnych

Płuca zbudowane są z milionów pęcherzyków płucnych oplecionych gęstą siecią włosowatych naczyń krwionośnych. Poprzez jednowarstwowy nabłonek stanowiący ścianki pęcherzyków odbywa się wymiana gazowa. Powierzchnia wymiany gazowej jest bardzo duża - u dorosłego człowieka to około 100 m2.

7. Wymiana gazowa.

a. Wymiana gazowa zewnętrzna (oddychanie płucne) –

zachodzi w pęcherzykach płucnych. Tlen z pęcherzyka

przechodzi do krwi, a dwutlenek węgla z krwi do

pęcherzyka płucnego. Wymiana gazów odbywa się na

drodze dyfuzji.

Dyfuzja jest to przenikanie cząsteczek ze środowiska o

większym stężeniu do środowiska o mniejszym stężeniu.

a

def

bc

a. pęcherzyk płucny

b. włosowate naczynie krwionośne

c. erytrocyt z dwutlenkiem węgla

d. dwutlenek węgla

e. tlen

f. erytrocyt z tlenem

Zarówno tlen jak i dwutlenek węgla jest transportowany przez

erytrocyty. Gazy te wchodzą w reakcję z hemoglobiną:

hemoglobina + O2 ↔ oksyhemoglobina

hemoglobina + CO ↔ karboksyhemoglobina

hemoglobina + CO2 ↔ karbaminohemoglobina

b. Wymiana gazowa wewnętrzna (oddychanie tkankowe) – zachodzi

w komórkach ciała. Tlen z krwi przenika na drodze dyfuzji do

komórki, a dwutlenek węgla z komórki do krwi.

8. Oddychanie wewnątrzkomórkowe.

Oddychanie wewnątrzkomórkowe jest to biochemiczny

proces rozkładu (spalania) związków organicznych przy

udziale tlenu w celu wytworzenia energii.

Energia powstała w wyniku tego procesu jest magazynowana

w postaci wysokoenergetycznych związków organicznych np.

ATP.

Poza energią w procesie tym powstają produkty uboczne w

postaci wody, dwutlenku węgla i mocznika.

Schemat oddychania wewnątrzkomórkowego

Proces oddychania można zapisać za pomocą następującego równania:

W przypadku niedoboru tlenu, w komórce może zajść proces oddychania beztlenowego. W jego wyniku również produkowana jest energia z glukozy, ale produktem ubocznym jest kwas mlekowy. Zjawisko takie obserwujemy np. podczas intensywnych ćwiczeń fizycznych prowadzących do powstawania tzw. zakwasów w mięśniach. Proces oddychania beztlenowego ilustruje równanie:

Proces oddychania komórkowego jest doskonałym przykładem współpracy różnych układów w organizmie człowieka:

o tlen pobierany jest przez układ oddechowy i dociera do

komórki za pośrednictwem krwi,

o związki organiczne pochodzą z pokarmów trawionych w

układzie pokarmowym i roznoszone są przez krew,

o dwutlenek węgla, również transportowany przez układ

krwionośny, jest usuwany poprzez układ oddechowy,

o mocznik usuwany jest przez układ moczowy, a jego

transportem zajmuje się krew,

o nadmiar wody usuwany jest przez układ moczowy,

oddechowy (para wodna) i skórę.

Oddychanie wewnątrzkomórkowe zachodzi w każdej żywej komórce naszego organizmu w organellum zwanym mitochondrium. Szczególnie dużo mitichondriów posiadają tkanki o dużym zapotrzebowaniu energetycznym np. tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana.

9. Na co organizm człowieka zużywa energię?

Energia chemiczna zgromadzona w ATP jest w miarę potrzeb

organizmu przekształcana w inne rodzaje energii np.: cieplną,

mechaniczną, elektryczną.

Organizm człowieka potrzebuje energii do wszystkich procesów

życiowych, a w szczególności:

wykonywania ruchów,

pracy narządów wewnętrznych,

utrzymywania stałej temperatury organizmu (36,6 0C).