ŚWIADOMOŚĆŚWIADOMOŚĆ

przygotowała:Paula Pilarska

1. Czy jesteś świadomy siebie i otaczającego cię świata?

2. Skąd o tym wiesz?

3. Czy wierzysz w istnienie nieświadomej części psychiki?

4. Jeżeli tak, to co się dzieje twoim zdaniem w nieświadomości?

5. Czy człowiek jest w stanie rozumieć i badać świadomość

innej osoby? Dlaczego tak lub dlaczego nie?

• Świadomości - nie można bezpośrednio

zaobserwować czy dotknąć, jednak jest ona

dla większości ludzi realnym zjawiskiem.

ZMYSŁOWA SWIADOMOŚĆ OTOCZENIA

• zdawanie sobie sprawy z otoczenia (wzrok, słuch, dotyk) .

ŚWIADOMOŚĆ JAKO SELEKTYWNOŚĆ UWAGIŚWIADOMOŚĆ JAKO SELEKTYWNOŚĆ UWAGI

• szum sygnałów - skupianie świadomości na jakimś bodźcu jest

nazywane selektywnością uwagi (aby utrzymać skupienie

uwagi na toku wykładu, musimy ją odwrócić, np, od

przyjemnego zapachu perfum)

• Selektywność uwagi znacznie podwyższa sprawność naszego

spostrzegania – znaczenie przystosowawcze (zjawisko cocktail

party).

ŚWIADOMOŚĆ JAKO SELEKTYWNOŚĆ UWAGIŚWIADOMOŚĆ JAKO SELEKTYWNOŚĆ UWAGI

Choć sami możemy decydować, na czym i kiedy skupiać uwagę, to jednak

jest ona tez przechwytywana przez rożnego rodzaju wyraziste bodźce, do

których należą na przykład:

• nagłe zmiany, np. chłodny powiew w dusznym pokoju

• bodźce nowe i nieoczekiwane, na przykład pies wbiegający do sali

wykładowej

• bodźce intensywne, takie jak jaskrawe kolory, głośne dźwięki czy ostry

ból

• bodźce powracające, na przykład wielokrotnie nadawana podczas filmu

reklama

ŚWIADOMOŚĆ INTROSPEKCYJNAŚWIADOMOŚĆ INTROSPEKCYJNA

• Człowiek ma bezpośredni dostęp do swoich myśli, wyobrażeń,

emocji i wspomnień.

• Tego rodzaju procesy psychiczne wiążą się z wyładowaniami

licznych neuronów w naszym mózgu, do których z kolei nie

mamy juz bezpośredniego dostępu (nie doświadczamy ich

świadomie). Jednak w jakiś sposób zdajemy sobie sprawę z

psychicznych procesów przebiegających równolegle do owej

neuronalnej aktywności.

ŚWIADOME, NIEŚWIADOME I PRZEDŚWIADOME

• Zygmunt Freud, odróżniał procesy (myśli i uczucia) świadome

od nieświadomych i przedświadomych.

• Materiał przedświadomy nie jest w danym momencie

uświadamiany, choć jest łatwo dostępny świadomości, np.

„Co jadłaś wczoraj na obiad?",

• Treści przedświadome stały się świadome dzięki skupieniu na

nich wewnętrznej uwagi.

ŚWIADOME, NIEŚWIADOME I PRZEDŚWIADOME

• bolesne wspomnienia, pragnienia seksualne i impulsy agresywne,

których człowiek nie akceptuje, zostają usunięte z jego

świadomości - zostają wyparte do nieświadomości - unikanie

bólu, wstydu i poczucia winy.

• Ludzie mogą także świadomie unikać myślenia o

nieakceptowanych przez siebie treściach, co w odróżnieniu od

nieświadomego wyparcia jest nazywane stłumieniem. Możemy

na przykład tłumić myśli o ewentualnej randce, gdy musimy się

przygotowywać do egzaminu.

ŚWIADOMOŚĆ JAKO POCZUCIE JEDNOSCI JAŚWIADOMOŚĆ JAKO POCZUCIE JEDNOSCI JA

• W miarę rozwoju człowieka pojawia się zdolność do

odróżniania siebie od innych obiektów. Wykształca się w nas

świadomość bycia odrębną osobą. Na stałe poczucie naszego

Ja w zmieniającym się świecie składa się suma naszych

wrażeń, myśli i uczuć, które współtworzą świadome istnienie.

• W tym znaczeniu pojęcie świadomości jest równoznaczne z

poczuciem Ja

ŚWIADOMOŚĆ JAKO STAN CZUWANIAŚWIADOMOŚĆ JAKO STAN CZUWANIA

• Świadomość = „czuwanie".

• Sen, medytacja, trans hipnotyczny i zniekształcone

spostrzeżenia, które często towarzyszą zażywaniu narkotyków

zmieniających świadomość, w tym kontekście są odmiennymi

stanami świadomości.

S E NS E N

SENSEN

• Przesypiamy około 1/3naszego życia

• Większość ludzi potrzebuje około 6 godzin snu na dobę

• Cykl dobowy – naprzemiennie czuwanie i sen (25?)

FAZY SNUFAZY SNU

• Elektroencefalograf EEG – mierzy aktywność elektryczna mózgu

• Fale mózgowe maja cykliczny charakter • Różne fazy snu – fale o zróżnicowanej

częstotliwości i amplitudzie (pomiar w woltach)

• Wysoka częstotliwość = czuwanie

Badanie EEGBadanie EEG

FAZY SNUFAZY SNU

1 faza snu – sen paradoksalny

REM – marzenia senne najbardziej wyraziste

4 faza snu – napady lękowe

CYKLE SNUCYKLE SNU

Podczas przechodzenia do kolejnych faz snu fale staja się coraz wolniejsze a ich amplituda rośnie.

JAKIE FUNKCJE PEŁNI SEN?JAKIE FUNKCJE PEŁNI SEN?

• ?• Odbudowanie sił

Brak fazy REM:• Pogorszenie funkcjonowania pamięci –

a w szczególności przypominania

• O czym śnicie?O czym śnicie?

• Dlaczego śnicie?Dlaczego śnicie?

MARZENIA SENNEMARZENIA SENNE• 5 snów – w ciągu 8 godzin snu – faza REM

• Treść marzeń sennych – większość snów – działania i

codzienne problemy

• Freud – nieświadome marzenia i popędy

• Model aktywizacji – syntezy: nadmiar acetylocholiny –

aktywizacja układu siatkowatego – pobudzenie - powstają

marzenia senne, ale nie wybudzamy się. Faza REM -

Aktywność mięśniowa – zahamowana. Ruchy gałek

ocznych. Stymulacja neuronów odpowiedzialnych za

aktywność wzrokową, słuchową i pamięć.

ZABURZENIA SNUZABURZENIA SNU

• Bezsenność

• Narkolepsja

• Bezdech

• Zaburzenia snu głębokiego: napady leku

we śnie, moczenie nocne, lunatyzm

ALKOHOLALKOHOL

ALKOHOLALKOHOL• Substancja chemiczna o działaniu psychogennym

• Można publicznie stosować, bez narażania się na krytykę

• Najczęściej nadużywana substancja psychoaktywna

• Alkoholicy (USA) od 10 do 20 milionów (heroina – 1 mln,

kokaina – 800 tysięcy)

• Picie nadmiernych ilości alkoholu wiąże się ze:

– spadkiem wydajności pracy,

– utratą pracy i

– spadaniem w dół drabiny społecznej

Nadużywanie alkoholuNadużywanie alkoholu

• Mężczyźni częściej popadają w alkoholizm niż kobiety- normy społeczne- alkohol silniej działa na kobiety (wolniejszy metabolizm)

• Nadużywanie alkoholu a etniczność (Żydzi vs Irlandczycy)

AlkoholAlkohol• Upośledza funkcjonowanie poznawcze i językowe• Osłabia koordynację wzrokowo – ruchową• Ponad połowa śmiertelnych wypadków samochodowych (w

USA) – wiąże się ze spożyciem alkoholu przez ich sprawców• Spadek aktywności seksualnej• Upośledza myślenie niezbędne do skutecznej samokontroli

impulsów• Maleje zdolność przewidywania konsekwencji własnych

zachowań• Nasila poczucie rozluźnienia i euforię• POBŁAŻLIWOŚĆ SPOŁECZNA – „to alkohol, nie ja”

AlkoholAlkohol

• Często prowadzi do zaburzeń we wchłanianiu przez organizm

substancji odżywczych (w szczególności witaminy B)

• Przewlekłe picie alkoholu może prowadzić do wielu chorób w

szczególności do

– Marskości wątroby (niedobór białek)

– Zespół Korsakowa (niedobór witaminy B)

– Choroby serca

– Nowotwory

Leczenie alkoholizmuLeczenie alkoholizmu

• Dwunastostopniowy program Anonimowych Alkoholików

• Terapia poznawczo – behawioralna (radzenie sobie z pokusa

wypicia alkoholu i nabywanie umiejętności odmawiania)

• Terapia podwyższania motywacji – nakierowana na wzrost

motywacji do zaprzestania picia

PAPIEROSYPAPIEROSY

PAPIEROSYPAPIEROSY

NerwowośćSenność Zanik energiiBóle głowyNieregularną pracę jelitZawroty głowy

Środek pobudzający zawarty w papierosach – NIKOTYNA

Nikotyna jest czynnikiem wywołującym fizyczną zależność od papierosów

Objawy odstawienia nikotyny obejmują:

Bezsenność

Mdłości

Kurcze

Drżenia

Palpitacje

Nadmierne pocenie się

420 tysięcy Amerykanów umiera co roku

z przyczyn związanych z paleniem

– jest to większa liczba niż łączna liczba osób

umierających wskutek:

wypadków drogowych, narkomanii

i alkoholizmu, zabójstw, samobójstw i AIDS

• Odsetek palaczy wśród Amerykanów spadł z 42,2% w 1966 do

25% latach dziewięćdziesiątych

• Palenie związane jest z:

– płcią,

– wiekiem,

– pochodzeniem etnicznym,

– poziomem wykształcenia i

– pozycją społeczną

• Osoby lepiej wykształcone rzadziej palą papierosy

• Każdy wypalony papieros kradnie człowiekowi 7 minut życia

• Tlenek węgla - upośledza zdolność krwi do przenoszenia tlenu,

co powoduje spłycenie oddechu

• Węglowodory (substancje smoliste) mogą się przyczynić do

zachorowania na raka płuc

• U nałogowych palaczy ryzyko śmierci wskutek nowotworu płuc

wzrasta dziesięciokrotnie

• Podwyższone ryzyko zgonu z powodu chorób serca

• Ryzyko zapadania na przewlekłe choroby układu oddechowego

• Paląc w ciąży kobiety nasilają ryzyko poronienia,

przedwczesnego porodu i wrodzonych wad u dziecka

MEDYTACJAMEDYTACJA

• Wywołuje zmianę w normalnych relacjach między jednostką

a otoczeniem dzięki: rytuałom, ćwiczeniom i biernej

obserwacji

• Podczas medytacji ulega zawieszeniu: rozwiązywanie

problemów, planowanie martwienie się i świadomość zdarzeń

bieżącego dnia

• Następuje rozluźnienie i zmiana świadomości (w sensie

koncentracji naszej uwagi)

• Skutki medytacji wynikają po części

ze zmian w organizmie wywołanych

samą medytacją, a po części

oczekiwań co do jej rezultatów

żywionych przez jednostkę

BIOLOGICZNE SPRZĘŻENIE ZWROTNEBIOLOGICZNE SPRZĘŻENIE ZWROTNE

• Zwalczanie stresu, napięcia i lęku

• Np.: nauczenie się wysyłania przez mózg fal alfa (czemu

towarzyszy uczucie rozluźnienia) –EEG - brzęczyk

• Elektromiograf (EMG) – mierzy stan napięcia mięśni - kontrola

(do pewnego stopnia) akcji serca, ciśnienia krwi, czy pocenia

się dłoni

HIPNOZAHIPNOZA

Zmiany świadomości pod wpływem hipnozyZmiany świadomości pod wpływem hipnozy• Bierność - Ludzie w stanie hipnozy, transie, zdają sie zawieszać planowanie

własnych działań i oczekiwać na instrukcje z zewnątrz.

• Zawieszenie uwagi. Ludzie skupiają sie na glosie hipnotyzera lub wskazanym

światełku, unikają rozpraszających bodźców czy myśli.

• Podatność na sugestię. Zgodnie z sugestią hipnotyzera ludzie w transie mogą

odczuwać, że ich ramie staje sie lżejsze, albo ze ich powieki stają sie cięższe.

• Pseudowspomnienia i hipermnezja. Osoby w transie mogą być instruowane,

by przypominały sobie szczegóły, których w rzeczywistości nie pamiętają (np.:

świadek) Ale ludzie mogą podawać więcej szczegółów pod wpływem sugestii

hipnotycznej, jednak te szczegóły nie muszą być prawdziwe.

Zmiany świadomości pod wpływem hipnozyZmiany świadomości pod wpływem hipnozy

• Odgrywanie niezwykłych ról. (np.: odgrywanie samych siebie z okresu

dzieciństwa czy niemowlęctwa) Badania wykazują, że wiele szczegółów,

które rzekomo są wspomnieniami z dzieciństwa, jest nieprawdziwych,

choć niektórzy ludzie są także w stanie przywołać dawno zapomniane,

prawdziwe wspomnienia. (np.: język nieużywany od czasów dzieciństwa).

• Zniekształcenia spostrzegania. Osoby w transie mogą się zachowywać w

taki sposób, jakby hipnotycznie wzbudzane halucynacje i urojenia były

prawdziwe. (np.: sugestia, że jest się spragnionym).

• Niepamięć pohipnotyczna.

• Sugestie pohipnotyczne.

TEORIE TEORIE

HIPNOZYHIPNOZY

TEORIA ROLI Theodore Sarbin - 1972TEORIA ROLI Theodore Sarbin - 1972• Osoby niezahipnotyzowane potrafią dobrze odegrać rolę osoby

zahipnotyzowanej (np.: są w stanie sztywno leżeć pomiędzy

dwoma krzesłami)

• Ponadto nie sposób ludzi zahipnotyzować, jeżeli nie wiedzą na

czym hipnoza polega i co zazwyczaj robi osoba w transie.

• Ludzie będący w transie tylko udają ten stan?

• Badania dowodzą, ze większość zahipnotyzowanych nie udaje,

ale że pozwalają sobie na odgrywanie tej roli zgodnie ze

wskazówkami hipnotyzera.

DYSOCJACJA Ernest Hilgard (1994)DYSOCJACJA Ernest Hilgard (1994)• Biegacze długodystansowi często przezwyciężają ból i znużenie związane z

biegiem, stosując zabieg dysocjacji - wyobrażają sobie, ze są w jakimś innym

miejscu i robią cos innego.

• Jesteśmy w stanie wybiorczo skupiać uwagę na pewnych bodźcach (np.

sugestiach hipnotyzera), a „rozkojarzać" siebie z innymi, występującymi

dookoła zdarzeniami. (np. zanurzanie rąk w zimnej wodzie)

• Choć zahipnotyzowane osoby mogą się koncentrować na sugestiach

hipnotyzera i wyobrażać sobie zgodnie z nimi, że są gdzie indziej, nadal

mogą obserwować otoczenie, w którym rzeczywiście się znajdują - czynić to

na peryferiach świadomości.

• W pewnym sensie wszyscy to robimy, właściwie bez przerwy np.: egzamin

DZIĘKUJĘ!DZIĘKUJĘ!