Frustracja

i stres

Plan

• Frustracja: pojęcie, przyczyny, typy nastawienia wobec przeszkód, następstwa

• Stres: pojęcie, rodzaje, charakterystyka stanu stresu, pomiar stresu

• Wpływ stresu na funkcjonowanie człowieka

• Odporność na stres

Pojęcie frustracji

• przeszkoda, która pojawiła się na drodze do

realizacji celu

• bezpośredni efekt wystąpienia przeszkody,

czyli przerwanie ciągu czynności

ukierunkowanych na zrealizowanie

określonego celu

• zespół przykrych emocji, które pojawiają

się w wyniku zablokowania dążeń podmiotu

Przyczyny frustracji

• przeszkody zewnętrzne (bierne, czynne)

• czynniki wewnętrzne (ułomności, ograniczenia, wady fizyczne człowieka)

• konflikty motywacyjne:

– dążenie-dążenie

– unikanie-unikanie

– dążenie-unikanie

• konfliktowa struktura osobowości

Typy nastawienia wobec przeszkód

• Zadaniowy – ujawniający tendencje do

realizowania celu, pomimo pojawienia się

przeszkody

• Obronny – przejawiający skłonności do

rezygnacji z celu i koncentracji na sobie

Następstwa frustracji

Bezpośrednie:

• agresja

• fiksacja (stereotypizacja, usztywnienie)

• regresja (prymitywizacja)

Odroczone:

• neurotyzacja osobowości

• zahamowanie rozwoju osobowości

• zaburzenia procesu socjalizacji

Rodzaje stresu

Stres biologiczny

zespół zmian fizjologicznych organizmu,

pojawiający się w odpowiedzi na

działanie bodźców szkodliwych

Stres psychologiczny

zmiany występujące w psychologicznych

mechanizmach regulacyjnych

i czynnościach pod wpływem różnego

rodzaju sytuacji trudnych

Typy sytuacji trudnych (źródła stresu)

• zakłócenia

• przeciążenia

• zagrożenia

• deprywacja

• Zakłócenia - to takie elementy sytuacji,

które utrudniają lub uniemożliwiają

jednostce sprawne realizowanie

podejmowanych przez nią czynności

• Zagrożenia - są to sytuacje sygnalizujące

możliwość utraty wysoko cenionych

przez jednostkę wartości.

Istotą zagrożenia jest to, że człowiek

antycypuje, przewiduje wystąpienie

jakiejś szkody, którą poniesie (lub może

ponieść)

• Przeciążenie - to nadmiernie obciążenie

odnoszące się do takiego natężenia stresu,

które wywołuje wyraźne negatywne

zmiany w celowym działaniu człowieka

• Deprywacja - występuje gdy człowiek

nie zaspokoił swoich potrzeb lub nie

osiągnął zamierzonych przez siebie celów

Pojęcie stresu

Stres w literaturze rozumiany jest w

trojaki sposób:

• jako bodziec - pewne wydarzenia w

środowisku mają zdolność wywoływania

silnych emocji

Wykaz niektórych wydarzeń życiowych i

przypisana im wielkość obciążenia (według

Holmesa i Rahe’a):

śmierć współmałżonka - 100

rozwód - 73

separacja - 65

więzienie - 63

śmierć bliskiego członka rodziny - 63

uraz lub choroba własna - 53

zawarcie związku małżeńskiego - 50

• jako reakcja - to rozumienie stresu

koncentruje się na fizjologicznych i

psychologicznych skutkach pewnych

wydarzeń

• jako transakcja między jednostką a

otoczeniem (podejście Lazarusa),

oznaczająca, że stres to proces, który łączy

zarówno doświadczane wydarzenia, jak

i fizjologiczne i psychologiczne reakcje na

wydarzenia. W tym rozumieniu podkreśla

się to, jak człowiek spostrzega i reaguje na

wydarzenia. Nie jest ważny więc sam

bodziec (wydarzenie), ale to jak jest on

spostrzegany i interpretowany

Charakterystyka stanu stresu

• podwyższenie się ogólnego poziomu

aktywacji

• pojawienie się silnych emocji

• pojawienie się motywacji do

przezwyciężenia stresu

Model reakcji na stres

zmiany o charakterze niespecyficznym:

- fazy mobilizacji,

- rozstrojenia

- destrukcji

Faza mobilizacji

następuje aktywizacja procesów

psychologicznych, zwiększa się

sprawność spostrzegania, myślenia,

reakcje są szybsze, człowiek próbuje

koncentrować się na zadaniach

Faza rozstrojenia

obniżenie poziomu czynności psychicznych,

co przejawia się pogorszeniem koncentracji

uwagi, myślenia logicznego, przewidywania

skutków własnego działania. W obszarze

emocji następuje obniżenie kontroli nad

nimi i pojawiają się reakcje strachu lub

gniewu. W działaniu dostrzega się

zahamowanie, schematyzm, bezradność

Faza destrukcji

Człowiek nie jest zdolny do adekwatnej

oceny sytuacji, obniża się poziom

motywacji do działania i radzenia sobie z

sytuacją, co może prowadzić do rezygnacji

z dalszej aktywności. W tej fazie ujawniają

się niekiedy takie zachowania jak,

gwałtowne poszukiwanie pomocy, płacz,

ucieczka, agresja

zmiany o charakterze specyficznym:

• działania służące zwalczaniu stresu

• działania o charakterze obronnym

Zmiany w sferze ekspresji emocjonalnej

Wpływ stresu na funkcjonowanie

człowieka

negatywny:

• obniżenie sprawności działania

• różnego rodzaju zaburzenia: lęki, fobie,

stany depresyjne, reakcje nerwicowe,

postawa bierności i apatii, zmiany w

hierarchii wartości, zmiany w systemie

potrzeb, zaburzenia i choroby

psychosomatyczne

pozytywny:

• podwyższenie motywacji do działania

• wzrost sprawności i efektywności

działania

• zdobywanie nowych doświadczeń

• rozwój poczucia własnej skuteczności

• występowanie emocji pozytywnych

• wzrost satysfakcji życiowej

Odporność na stres

zdolność do utrzymania uprzedniego

kierunku, sprawności i poziomu

organizacji zachowania się, pomimo

występowania stanu stresu

Czynniki warunkujące odporność na

stres

• rodzaj zadania, jakie człowiek ma do

wykonania

• stan psychofizyczny jednostki

• stałe właściwości jednostki: typ

temperamentu (niska reaktywność),

wysoka samoocena, wysokie poczucie

własnej skuteczności, optymizm życiowy

Zespół stresu męskiego

Typowe reakcje na stres, czyli wczesne

sygnały ostrzegawcze:

• szorstkie, gwałtowne, krytyczne wypowiedzi

pod adresem innych

• wycofywanie; mężczyzna staje się ponury, nadąsany, wyciszony

• wyłączanie się - mężczyzna słucha, ale nie słyszy

• nawyki psychomotoryczne: huśtanie stopą, stukanie palcami, ruchy kolanami, zgrzytanie zębami, zmęczenie, bądź nieco rzadziej, nadmierna aktywność i pobudzenie

• palenie tytoniu i większa skłonność do sięgania po alkohol

• ucieczka w sen

• nieostrożna jazda samochodem

• wędrówka po różnych kanałach telewizji jako sposób ucieczki przed koniecznością uczestniczenia w tym, co się akurat dzieje

• utrata zainteresowań seksualnych

Zespół stresu kobiecego

Typowe objawy stresu kobiecego:

• bóle głowy, chroniczne zmęczenie, objadanie

się bądź utrata apetytu, zaburzenia odżywiania

się, trudności z przełykaniem (skurcz

przełyku), zimne poty, bezsenność, ból w

klatce piersiowej, bóle kręgosłupa, ataki paniki,

oziębłość seksualna, zatrzymanie się miesiączki,

zwiększony zespół napięcia miesiączkowego,

depresja

Podsumowanie

• Pojęcie, przyczyny i skutki frustracji

• Trzy pojęcia stresu

• Typy sytuacji trudnych

• Co obejmuje model reakcji na stres?

• Co to jest odporność na stres i jakie

czynniki ja warunkują?