ZESPÓŁ ZABURZONYCH WIĘZI

Stworzenie więzi to kluczowy aspekt rozwoju człowieka, mający wpływ na jego późniejsze życie.

Jest to proces dynamiczny, długofalowy i może przyjmować różne formy na przestrzeni czasu, zanim osiągnie stan swej dojrzałości.

Kluczem do powstania prawidłowych relacji przywiązania jest wzajemne oddziaływanie na siebie sygnałów wysyłanych przez noworodka i adekwatna odpowiedź ze strony matki (lub najbliższego opiekuna).

Wzorce przywiązania kształtują się przez cały rozwój dziecka i początkowo nie są zorganizowane.

Przywiązanie jest jednym z podstawowych systemów, który umożliwia dziecku elementarne uczenie się świata i innych, uczenie się zaufania do drugiego człowieka.

Ponieważ system przywiązania ma znaczenie podstawowe, jego wyłączenie powoduje całkowite wyłączenie większości innych systemów.

Oznacza to, że przy nieprawidłowej relacji więzi zaburzona jest elementarna potrzeba bezpieczeństwa, a co za tym idzie – system regulacji emocji będący podstawą regulacji stosunków z otoczeniem.

Dla dziecka w początkowym okresie rozwoju takim zewnętrznym regulatorem emocji jest właśnie opiekun.

ZABURZENIA

określa się jako przewlekłe schematy zachowań,

które nie są konstruktywne, powodują problemy w funkcjonowaniu

dziecka w teraźniejszości i mogą prowadzić do opóźnienia w

rozwoju dziecka.

Zespół zaburzenia więzi RAD (Reactive Attachment Disorder)

• Określa ostre i względnie nietypowe zaburzenia więzi, które dotykają dzieci do piątego roku życia.

• W większości przypadków dotyczy to zaburzeń w nawiązywaniu więzi społecznych.

• Genezą RAD jest nieprawidłowy rozwój relacji pomiędzy dzieckiem a jego opiekunem w pierwszym okresie życia dziecka.

• Może to wynikać z zaniedbania, przemocy, nagłego oddzielenia od opiekunów między wiekiem sześciu miesięcy i trzech lat, częstych zmian opiekunów lub braku odzewu ze strony opiekuna na próby nawiązania komunikacji przez dziecko.

RAD może przyjmować dwie formy:

ZAHAMOWANĄ określa się nią stałą

niemożność zainicjowania lub odpowiedzenia na większość interakcji społecznych zgodnie z etapem rozwoju

NIEHAMOWANĄ przejawiającą się

bezkrytyczną towarzyskością, przesadną poufałością z nieznajomymi

Najczęstsze przyczyny RAD 1. zaniedbania i nadużycia ze strony rodziców;2. oddzielenie od biologicznych opiekunów;3. zmiany opiekunów (np. rozwód) oraz zmiany miejsca pobytu;4. traumatyczne przeżycia;5. konflikty między rodzicami, separacja, rozwód;6. przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna;7. matczyna depresja bądź uzależnienie matki (od alkoholu, narkotyków, innych

używek);8. brak dobrego porozumienia między matką a dzieckiem;9. brak doświadczenia lub niedojrzałość opiekunów w wychowywaniu dziecka;10. niezdiagnozowane i nieleczone bolesne dolegliwości (np. infekcje ucha, kolka);11. zewnętrzne okoliczności, które uniemożliwiają dziecku zaznanie czułości ze

strony opiekunów (np. przebywanie w inkubatorze);12. niezaspokajaniem potrzeb dziecka (brak czasu, rozmów, nieokazywanie

uczuć);13. genetyczne predyspozycje.

Najczęstsze objawy RAD u noworodków

1) złość2) częste pojękiwania3) wrażliwość na dotyk/przytulanie4) słaby nawyk ssania5) słaby kontakt wzrokowy6) brak mechanizmu odwzajemnienia

uśmiechu7) obojętność na innych

Najczęstsze objawy RAD u dzieci1) brak rozwoju świadomości, niewyrażanie skruchy, słabo

rozwinięta empatia;2) kłopoty ze zrozumieniem przyczyny i jej rezultatu;3) manipulowanie otoczeniem: powierzchowna grzeczność,

pozorowane zaangażowanie;4) brak kontaktu wzrokowego, zwłaszcza z rodzicami (poza

przypadkami kłamstwa); 5) trudności z akceptacją uczuć okazywanych przez

opiekunów;6) nieumiejętność dawania i okazywania uczucia;7) wyjątkowa chęć kontrolowania swoich spraw (pogłębiająca

się wraz z wiekiem), kłótliwość, nieustępliwość;8) destrukcyjne nastawienie wobec siebie, innych ludzi,

zwierząt oraz rzeczy;9) brak kontroli nad własnym zachowaniem;10) często popadający w złość, często z powodu błahostek;

11) nadaktywność, hiperczujność – ale leniwość i powolność w wykonywaniu powierzonych zadań;

12) kłamanie w kwestiach oczywistych;13) nietypowe zachowanie przy jedzeniu (gromadzenie

żywności lub odmowa przyjmowania posiłków, upodobanie do dziwnych potraw);

14) nieudane relacje z rówieśnikami;15) trudny rozmówca – nieustannie mówiący, przerywający,

chcący kontrolować przebieg dyskusji, zadający wiele pytań, często bezsensownych;

16) bardzo wymagający;17) nietypowy sposób wysławiania się, mamrotanie, mowa

mechaniczna, bardzo ciche i spokojne wyrażanie się (poza momentami złości), niechęć do nauki zdolności komunikacyjnych;

18) nietypowa fascynacja ogniem, krwią, bronią, złem;19) przejmowanie się drobnymi skaleczeniami, sińcami – ale

ignorowanie poważnych ran;20) podkradanie rzeczy, które można by mieć po zapytaniu lub

poproszeniu;

Najczęstsze objawy RAD u młodzieży i dorosłych

Typ unikający: 1) nieuzasadniona lub nieproporcjonalna

złość i wrogość;2) nadmierna krytyka wobec siebie i

innych;3) nieuznawanie zasad oraz zależności;4) brak empatii i skruchy;5) postrzeganie innych jako mało

wiarygodnych i niegodnych zaufania – wyrażanie zdania, że związki wyrządzają więcej szkody niż pożytku;

6) przekonanie o własnej ważności i wyjątkowości;

7) chęć samodzielnej pracy, bez konieczności polegania na innych;

8) skłonności do pracoholizmu jako ucieczki od zaangażowania;

9) nierealne fantazje.

Typ wystraszony/ambiwalentny: 1) przesadnie zaangażowany w

udzielanie pomocy;2) czuje się niedoceniany, postrzega

swe związki jako niewyważone;3) posiadający wiele krótkotrwałych

związków;4) bez kłopotu deklaruje

zaangażowanie w związki z ludźmi;5) idealizuje innych;6) zaborczy – domaga się od partnerów

spełnienia swoich nierealnych żądań;7) bardzo czuły na odrzucenia, łatwo

staje się zazdrosny;8) postrzega innych jako trudnych do

zrozumienia;9) nie pojmuje mechanizmu altruizmu.

Jak pomóc dziecku z RAD ?

Cechy opiekunaPsycholodzy podkreślają istotną rolę

opiekuna i jego kompetencji w wytworzeniu się prawidłowego wzorca przywiązania u dzieci.

Macierzyńska wrażliwość to kluczowy czynnik bezpiecznego wzorca przywiązania.

To zespół cech poznawczych, emocjonalnych i społecznych opiekuna.

Pomoc Objawy zaburzenia RAD mogą być całkowicie zniesione, a

najlepsze wyniki terapeutyczne uzyskuje się w momencie podjęcia odpowiedniej terapii przed 12 rokiem życia dziecka.

Leczenie RAD opiera się na teorii więzi i koncentruje się na zwiększeniu odzewu i wrażliwości opiekuna lub umieszczeniu dziecka u innego opiekuna. Podstawą jest kombinacja regresji i odreagowania zablokowanego napięcia, stłumionych emocji, skrępowanych myśli i wyobrażeń, wraz z metodami wychowawczymi, które podkreślają posłuszeństwo i rodzicielską kontrolę.

Amerykańska Akademia Psychiatryczna Dzieci i Młodzieży diagnozowania i leczenia RADu ustaliła, że głównymi wytycznymi do diagnozowania i leczenia tego zaburzenia, jest m.in.: umożliwienie dziecku kontaktu z osobą, z którą mogłoby nawiązać pozytywną więź oraz zapewnienie dziecku bezpiecznego i stabilnego środowiska.

Dziękuję za

uwagę!

Agnieszka Mioduchowska-ZienkiewiczPCPR w Rykach