ZAANGAŻOWANIE I NEUTRALNOŚĆ

Norbert Elias 1897-1990

• Niemiecki socjolog i filozof kultury, historyk obyczajów• W 1922 roku obronił we Wrocławiu

doktorat z filozofii• W 1933 emigruje do Francji, później

do Wielkiej Brytanii

Nie ma punktu, który można by uznać za punkt zerowy cywilizacji

[Szacki o Eliasie, HMS, s. 743]

"Gdy się rozbierasz lub gdy wstajesz, pamiętaj o wstydzie, bacz, by nie ukazać oczom innych tego, co obyczaj i natura chciała ukryć. Jeżeli dzielisz łoże z towarzyszem, leż spokojnie, nie wierć się z boku na bok, żeby się samemu nie obnażyć i nie nękać towarzysza przez ściąganie zeń kołdry." Erazm z Rotterdamu „De civilitate morum puerilium” 1530

Cywilizacja jako proces

• Drapać należy się tylko przez szatę• Smarkać przez palce, ale nie

w obrus• Zjedzone kości wrzucać nie

do wspólnej misy, ale rzucić pod stół • Spluwać pod stół, a nie na

stół• Pobrudzone ręce od sosu

najpierw wytrzeć chlebem

Zaangażowanie (involvement)Postawa „zaślepienia” ludzi, zamkniętych, zasklepionych, uwikłanych w swoich warunkach życia, wiedzy, horyzontach myślowych, możliwościach rozwiązywania problemów, typowych reakcjach emocjonalnych

Neutralność (detachment)

•Oderwanie•Dystans•Bezstronność•Obiektywizm• ‘Wyzwolenie się z okowów’•Abstrahowanie od własnych interesów poznawczych i życiowych

Masaccio 1401-1428

Święta Trójca, 1427, Santa Maria Novella, Florencja

Massacio

Jan van Eyck 1390-1441Portret małżonków

Arnolfinich, 1434, National Gallery, Londyn

Piero della Francesca 1415-1492Portret Federico da

Montefeltro, 1451, Louvre, Paryż

Frederico di Montefeltro

Gdy Paweł mówi o Piotrze, opowiada nam więcej o Pawle, niż o Piotrze

Charakterystyki postrzegającego przesłaniają charakterystyki postrzeganego

Neutralność i zaangażowanie

Ten sam proces, który uczynił ludzi mniej zależnymi od procesów przyrody, mocniej uzależnił ich od siebie wzajemnie

Facing oneself

Jak dalece ludzie są zdolni „spojrzeć w lustro”, bez lśniącej zbroi fantazji chroniącymi ich przed cierpieniami przeszłości, teraźniejszości i przyszłości?

Bronisław Malinowski 1884-1942

• Polski antropolog społeczny i ekonomiczny, podróżnik, etnolog, religioznawca, socjolog• W latach 1914-18

prowadzi badania na Nowej Gwinei i Wyspach Triobranda• Twórca szkoły

funkcjonalnej i metody intensywnych badań terenowych

622 Upadki Bunge’a"Z całej kompanii, która kiedyś błądziła w zaczarowanej krainie gór, mówiąc o rzeczach istotnych, został tylko książę Nevermore i Brummel. Książę za jakieś niesłychane zbrodnie, których dopuszczał się po zaułkach Whitechapelu z paroma lordami, skazany na deportację na Nową Gwineę, napisał będąc tamże dzieło tak genialne o perwersjach tych pozornie dzikich ludzi, których z pogardą Papuasami nazywają, że wrócił po paru latach do Anglii jako Member of British Association for Advancement of Science i Fellow Royal Society. Dalsze jego życie było tylko szeregiem dzikich, niewiarygodnych tryumfów".

Witkacy do Malinowskiego (styczeń 1914)

"Kochany Broniu: Spotkało mnie najstraszniejsze nieszczęście, jakie być może. Nieszczęsna panna Jadwiga popełniła samobójstwo. Wiele było w tym, co zaszło od początku tego roku, mojej winy..."

Witkacy do „władz Cejlonu”"I jest mi bardzo przykro, że jestem zmuszony popełnić wobec niego  taką niegodziwość. Ja jednak widzę, że podróżowanie zamiast poprawić mój stan, sprawia mi okropne cierpienie...". 

Obserwacja uczestnicząca•uchwycenie poglądu tubylca na świat widziany jego oczyma, znalezienie typowych sposobów myślenia i odczuwania, i zrozumienie co się za nimi kryje•ustalenie co jest normą, zwyczajem, powszechną regułą obowiązującą w badanej społeczności

Obserwacja uczestnicząca

•Badacz powinien zakładać stację badawczą w znacznej odległości od ośrodka kultury, z którą związany jest dany badacz  • Badacz powinien mówić w języku tubylców – trzeba się go nauczyć, zazwyczaj dopiero na miejscu.

Obserwacja uczestnicząca

• Nie można polegać na opiniach misjonarzy • Nie można mieć

koncepcji badań przygotowanej zawczasu • Nie można

projektować swoich przekonań itp. na badaną kulturę.• Nie może

podpowiadać rozwiązań nieobecnych w tej społeczności

Obserwacja uczestnicząca• Obowiązkiem

badacza jest respektowanie praw, reguł, obyczajów, kanonów zachowania obecnych w badanej społeczności. • Antropolog-badacz

musi stać się elementem, który nie zakłóca życia społeczności.

Zarówno współczesne wyrażenie angielskie nice day today, jak i melanezyjski zwrot skąd przybywasz? potrzebne są do przezwyciężenia dziwnego, nieprzyjemnego napięcia, jakie odczuwa człowiek w obliczu czyjegoś milczenia

Z biografii Michaela W. Younga

Malinowski został przeważnie zapamiętany przez krajowców jako skończony osioł, zadający głupie pytania w rodzaju: czy zasypujesz sadzonki korzeniem czy kiełkiem do dołu

Z listu do E. Masson

Tutaj, w moich kontaktach z naitywami, jeden cholerny czarnuch, który nie chce przyjść i dać mi informacji albo mówi, że im niedostatecznie dobrze płacę (to akurat prawda, bo płacę im grosze), potrafi mi zepsuć cały dzień i wyobrażam sobie od razu powszechny bunt całej wioski, robię się podejrzliwy i drażliwy, przeklinam wszystkich czarnuchów i doprawdy marnuję szanse na zdobycie dobrych informatorów.

Malinowski do Seligmana

Czasami czuję się przeklęcie „chory” w znaczeniu metaforycznym i bardzo pragnę się wyrwać. Ale przecież jestem zupełnie sam pośród nigrów, a czasami grają człowiekowi na nerwach i potęgują rozgorączkowanie – każdy piłby whisky w takich warunkach. Ale ja nie używam ani whisky, ani tej drugiej „pociechy białego człowieka” – a taka podwójna abstynencja czyni życie mniej radosnym.

Z listu do Elsie MalinowskiejDzisiaj jestem wściekły do białości na nigrów. Misje, Brytyjski System dogadzania czarnym etc. etc. [..]. Oczywiście chciałoby się mieć rewolwer i wziąć świnię na muszkę albo […] móc posłać jednego albo wszystkich na raz do jakiegoś biura, gdzie dostali by 10-20 lasek, ale nie tytoniu, a dobrego solidnego bambusa

Pytania do dyskusji

• Która postawa w praktyce badawczej jest lepsza: zaangażowania czy neutralności?• Co traci się, a co zyskuje, będąc

zaangażowanym/neuralnym?• Czy socjolog może być neutralny wobec społeczeństwa,

które bada?• Czy zaangażowanie oznacza uczestnictwo, czy

interwencję?