Wspólna Polityka Rolnai Polityka Rozwoju Obszarów Wiejskich

Dominika Milczarek

Wykład 4Ewolucja polityki rolnej – w kierunku regionalizacji

2

Negatywne konsekwencje CAP

Skutki ekonomiczne, społeczne, zagrożenie dla środowiska naturalnego

Malejąca społeczna legitymizacja polityki rolnej.

3

„Wiejskość”

„Rozwój obszarów wiejskich (...) jest w interesie całego społeczeństwa, a nie tylko tych, którzy na nich zamieszkują” (Podstawy strategii... 2003, s.19).

Obszary wiejskie w wielu rejonach świata przyciągają zasoby i zyskują na atrakcyjności i konkurencyjności (Saraceno 1995).

4

Ludność na obszarach wiejskich

Odwrócenie dotychczasowych tendencji przepływów miedzy obszarami wiejskimi i zurbanizowanymi. W Polsce po raz pierwszy w okresie

powojennym napływ ludności z miast na wieś był większy niż odpływ w roku 2000 (Polska 2002).

Wpływ procesu transformacji (niekorzystne i korzystne zjawiska)

5

Migracje wewnętrzne ludności w Polsce

1996-2000

2000 2003 2004

Miasta

napływ

1176,6

221,3 235,7 229,5

odpływ

1130,3

225,5 266,1 271,1

Wieś napływ

920,0 172,8 194,8 203,1

odpływ

966,3 168,6 164,4 161,5

Saldo migracji na wsi

-46,3 -4,2 +30,4 +41,6

(Na pobyt stały, w tysiącach; Źródło: GUS 2005)

6

W kierunku regionalizacji

Kwestionowanie tradycyjnego paradygmatu modernizacji opartego na urbanizacji i industrializacji.

Polityka rolna jako część strategii rozwoju regionów wiejskich ściśle zintegrowanych z polityką regionalną, ochroną środowiska, polityką socjalną, transportową, oświatową i in.

7

W kierunku regionalizacji

Inspiracja teoretyczna – koncepcja wzrostu i zrównoważonego i długookresowego rozwoju (sustainable development). Konieczność harmonizacji

ekonomicznych, społecznych i ekologicznych aspektów rozwoju oraz godzenia interesów obecnych i przyszłych pokoleń.

8

Najważniejsze elementy nowego podejścia

Podstawy strategii zintegrowanego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce (2003)

Konieczność holistycznego podejścia do konstruowania programów rozwoju obszarów wiejskich;

Wielofunkcyjność obszarów wiejskich i wielofunkcyjność rolnictwa;

9

Wielofunkcyjność Wielofunkcyjność rolnictwa

Obecnie rolnik - wyspecjalizowany producent określonych dóbr rynkowych;

Dowartościowanie funkcji spełnianych przez rolników w społeczeństwie i gospodarce.

Wielofunkcyjność wsi: Proces odchodzenia od dominacji rolnictwa w

gospodarce obszarów wiejskich; Dywersyfikacja ekonomiczna

zwiększanie możliwości zatrudnienia pozarolniczego, wzbogacania oferty usług socjalnych i produkcyjnych, zwiększanie atrakcyjności wsi jako miejsca pracy i

zamieszkania.

10

Najważniejsze elementy nowego podejścia

Wynagradzanie rolników za dostarczanie usług o charakterze dóbr publicznych; konserwacja środowiska naturalnego, zachowywanie różnorodności przyrodniczej i

kulturowej obszarów wiejskich utrzymywanie rolnictwa na ONW.

Podejście terytorialne a nie sektorowe; Zasada subsydiarności w konstruowaniu

strategii zintegrowanego rozwoju obszarów wiejskich konieczność decentralizacji decyzji;

11

Najważniejsze elementy nowego podejścia

Konieczność upowszechniania inicjatyw oddolnych i oddolnego procesu kształtowania strategii rozwoju lokalnego i regionalnego (bottom-up approach);

Potrzeba szerokiego partnerstwa prywatno-publicznego; budowa kapitału społecznego i mobilizacja

społeczna. Konieczność poszerzania grupy interesariuszy

(stakeholders) zaangażowanych w rozwój wsi. Lobby rolnicze a interesariusze rozwoju wsi (np.

COPA-COGECA).

12

W kierunku regionalizacji – ważne zagadnienia

Krytyka dotychczasowej polityki rolnej nie prowadzi do eliminacji tej polityki Zmieniają się priorytety i cele tej polityki oraz

jej instrumenty. Polityka rolna staje się bardziej

skomplikowana i wyrafinowana, a zakres celów jest znacznie szerszy.

Rośnie złożoność struktur zarządzania związanych z realizacją tej polityki i zwiększają się tzw. koszty transakcyjne wdrażania programów wspierających rozwój wsi i rolnictwa.

13

W kierunku regionalizacji – ważne zagadnienia

Wspólnotowość polityki rolnej nie jest podważana,

Wątpliwości dotyczące wspólnotowego charakteru polityki wobec obszarów wiejskich Jakie aspekty tego rozwoju mają być

przedmiotem polityki unijnej, a jakie nie? W jakich proporcjach mają uczestniczyć

zainteresowane regiony, kraje członkowskie, władze wspólnotowe?

W jaki sposób administrować tak złożonym systemem polityki rozwoju?

14

W kierunku regionalizacji Propozycje ekspertów: połączenie polityki

rolnej z polityką rozwoju obszarów wiejskich CAP CARPE (Common Agricultural and

Rural Policy for Europe) - koncepcja A. Buckwella z połowy lat 90-tych.

Cel CARPE: rolnictwo gospodarczo efektywne i środowiskowo zrównoważone oraz zintegrowany rozwój wiejskich regionów Unii.

Narzędzia: stabilizacja rynku; dopłaty za dbałość środowiska i krajobrazu; rozwój obszarów wiejskich; przejściowa pomoc dostosowawcza.

15

Finansowanie i narzędzia PROW w latach 2000-2006

EAGGF OrientacjaEAGGF Gwarancja

Cała UE Nowe kraje UE

Poza Celem 1

Objęte Celem 1

Działania towarzyszące np. (renty strukturalne, ONW, itd.)

Dodatkowe instrumenty (wsparcie gospodarstw niskotowarowych, dostosowanie do standardów UE, wsparcie grup producenckich, itd.)

Inwestycje w gospodarstwach rolnych, przetwórstwo i marketing produktów rolnych, rozwój obszarów wiejskich

LEADER + (cała UE)

SPSPOO

PROPROWW

16

W kierunku regionalizacji? Obecna reforma polityki Rozwoju

Obszarów Wiejskich (ROW) wynika z: reformy pierwszego filaru WPR w 2003 r. i

2004 r. ustalenia Rady Europejskiej z Lizbony (marzec

2000 r.) i Goeteborga (czerwiec 2001 r.) gospodarka UE konkurencyjna, oparta na wiedzy,

dbająca o jakość żywności i środowiska przyrodniczego oraz dobrostan zwierząt;

wnioski konferencji w Salzburgu (listopad 2003 r.) dotycząca aspektów rozwoju zrównoważonego;

propozycja nowej perspektywy finansowej 2007-2013 z dnia 10 lutego 2004 r.

17

W kierunku regionalizacji? Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej (EFGR)

(Fundusz Gwarancji Polityki Rolnej) podobny do istniejącej Sekcji Gwarancji wspólnego

funduszu rolnego (EFOGR) ma wspierać jak dotychczas m.in. działania w zakresie

interwencji, dopłat bezpośrednich. Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów

Wiejskich (EFRROW). Połączenie EFOGR Sekcja Orientacji oraz środki na

rozwój obszarów wiejskich z EFOGR Sekcja Gwarancji. W okresie 2007-2013 Fundusz wyniesie 88.75 mld EUR,

z czego min. 31.3 mld EUR zostanie przeznaczone na wsparcie obszarów Celu 1 (m.in. Polski).

18

PROW i WPR w latach 2007-2013

Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej

Europejski Fundusz Rolny Rozwoju

Obszarów Wiejskich

Dawny II filar WPR i część polityki strukturalnej dla

obszarów wiejskich i rolnictwa

Na podstawie materiałów Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich MRRW

Regulacja rynków rolnych, płatności bezpośrednie, itd.

Dawna Sekcja Gwarancji EAGGF

Program Operacyjny Program Operacyjny Rozwoju Obszarów Rozwoju Obszarów

WiejskichWiejskich

19

PROW w latach 2007-2013

Dotychczas: 5 rodzajów programowania (Gwarancja,

Gwarancja - Cel 2, Gwarancja - nowe państwa UE; Orientacja - Cel 1, Orientacja Leader +);

3 systemy zarządzania finansowego i kontroli (Gwarancja, Gwarancja – nowe państwa UE, Orientacja).

Po reformie: Jeden program, Jeden system zarządzania finansowego i

kontroli, Jeden fundusz.

20

PROW w latach 2007-2013

Główne cele: Poprawa konkurencyjności rolnictwa i

leśnictwa poprzez wsparcie restrukturyzacji.

Poprawa stanu środowiska i obszarów wiejskich poprzez wsparcie zarządzania gruntami.

Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz popieranie różnicowania działalności gospodarczej.

21

„Można zatem sądzić, że priorytetem polityki rolnej Unii Europejskiej pod koniec pierwszej dekady XXI wieku stanie się ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu obszarów wiejskich oraz rozwój terenów wiejskich” (Poczta i Hadyński 2002, s.40)