Wspólna Polityka Rolnai Polityka Rozwoju Obszarów Wiejskich

Wykład 7 Wpływ integracji na sytuację w sektorze rolnym i na obszarach wiejskich

Dominika Milczarek

2

Negocjacje – „Rolnictwo”

9 grudnia 1999 – przyjęcie polskiego stanowiska negocjacyjnego przez Radę Ministrów

Otwarcie negocjacji w obszarze „Rolnictwo” - najpóźniej ze wszystkich 29 obszarów negocjacyjnych - 19 czerwca 2000.

Polska zaakceptowała i zobowiązała się do wdrożenia całości acquis communautaire w obszarze „Rolnictwo”.

3

Negocjacje – „Rolnictwo” cd.

Główne problemy podczas negocjacji:

1. Dostęp do płatności kompensacyjnych (dopłat bezpośrednich)

2. Limitowanie wielkości produkcji rolnej

3. Dostosowania sektora mięsnego

4. Dostosowanie sektora mleczarskiego

5. Wsparcie ze wspólnotowego budżetu na budowę systemu IACS w Polsce

4

Płatności bezpośrednie

Konieczność wprowadzenia płatności bezpośrednich w nowych krajach UE ze względu na:

Nie dyskryminowanie nowych krajów, Kwestia konkurencyjności na jednolitym

rynku, Potrzeba modernizacji, Argument uczciwości, Kwestia korzyści wynikających z

poszerzenia (Wilkin 2003).

5

Negocjacje – polityka regionalna

Wdrożenie całości acquis communautaire w obszarze „Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych”.

Zbudowanie systemu koordynacji polityki spójności, odpowiednie struktury administracyjne, itd.

W 1999 r. rozpoczęto przygotowanie Narodowego Planu Rozwoju(Źródło UKIE)

6

Negocjacje - wyniki

Rocznie trafi w latach 2004-2006 – 2,4 mld euro 2-krotnie więcej niż wynoszą wydatki budżetowe

na rolnictwo (bez KRUS) w 2002 r. (5085 mln PLN czyli 1271 mln euro).

Są to środki związane z: płatnościami bezpośrednimi, interwencją rynkową i subsydiami eksportowymi, działaniami rozwoju wsi, funduszami strukturalnymi w rolnictwie.

Ponadto środki krajowe.

Źródło: SAEPR FAPA

7

Płatności bezpośrednie

Płatności bezpośrednie (na hektar UR)W 2004 r. podstawowy poziom dopłat

bezpośrednich – 25% poziomu UE, 100% dopłat w 2013 r.

W latach 2004, 2005, 2006 wyniosą 55%, 60% i 65% poziomu stawek unijnych (I i II filar WPR i środki krajowe)

Uproszczony system dopłat bezpośrednich

Limity produkcjiOkresy przejściowe

8

Płatności bezpośrednie

System uproszczony:1.Podstawowa stawka dopłaty (do każdego ha):

25%, 30% i 35% KOPERTY KRAJOWEJ, podzielona przez całkowity obszar użytków (160, 198, 238 zł);

2.W sektorze roślinnym – dodatkowa dopłata (zboża, len, strączkowe, tytoń, chmiel, ziemniaki skrobiowe);

3.W sektorze zwierzęcym – dodatkowa dopłata do powierzchni paszowej

4.Dopłaty dodatkowe ze środków na rozwój wsi oraz ze środków krajowych.

5. W sumie 440, 480, 520 (produkcja roślinna), 340, 420, 520 (produkcja zwierzęca)

9

Płatności bezpośrednie

1. Limity produkcji: lata 1995-19982. Okresy przejściowe:

• system uproszczony 5 lat (możliwość przedłużenia);

• wybrane sektory (mleczarski – dostosowanie jakości do końca 2006, przetwórstwo mięsne do końca 2007 r.).

10

Programy pomocowe

Programy przedaksesyjne finansowane przez UE:

Program PHARE SAPARDProgram finansowany z pożyczki Banku

Światowego: Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich

(PAOW): A - Mikropożyczki B - Zmiana struktury siły roboczej i wsparcie

instytucjonalne C- Infrastruktura wiejska

11

SAPARD

SAPARD – Specjalny Program Akcesyjny Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich

Obejmuje lata 2000-2006 Rocznie Komisja Europejska przeznacza

dla krajów kandydujących 520 mln. euro Dla Polski – 171,7 tys. euro rocznie. Ponad 2/3 funduszy SAPARD: Polska,

Rumunia i Bułgaria

12

SAPARD – Działania:

1. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych Trudności: sytuacja finansowa w sektorze

przetwórstwa, wysokie koszty gwarancji kredytowych, duża liczba obowiązkowych dodatkowych dokumentów, itd.

2. Inwestycje w gospodarstwach rolnych Trudności: sytuacja finansowa gospodarstw,

brak własnych funduszy, wymagania formalne, etc.

3. Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich Gminy miały znaczne doświadczenie w

przygotowywaniu tego typu projektów

13

SAPARD – Działania:

4. Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich Wprowadzone dopiero w połowie 2002

r., najaktywniejszą grupą – przedsiębiorcy (ponad połowa wniosków)

5. Program rolnośrodowiskowy (projekt pilotażowy) - nieuruchomiony

6. Szkolenia zawodowe7. Pomoc techniczna

SAPARD – przyjęte projekty

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Liczba miesięcy od rozpoczęcia programu

Licz

ba p

rzyj

ętyc

h pr

ojek

tów

Estonia

Słowacja

Litwa

Polska

Słowenia

Rumunia

Czechy

Bułgaria

Węgry

Łotwa

Źródło: EC Sapard Annual Report 2003

15

SAPARD - ocena

Główne bariery absorpcji w ocenie benficjentów i doradców: trudne warunki stawiane beneficjentom, rozbudowana i skomplikowana

dokumentacja, zbyt późne przekazywanie informacji o

ostatecznie obowiązujących zasadach programu do instytucji doradczych

Ważna rola instytucji doradczych!(Polska Wieś po wejściu do UE FDPA)

16

Mieszkańcy wsi o integracji z UE

Dominacja przekonań o ujemnych konsekwencjach przyłączenia do UE

Korzyści z przystąpienia do UE - przyśpieszenie przeobrażeń strukturalnych (Sikorska 2001)

Sposób głosowania w referendum (77,45% za): za przystąpieniem do UE: 49% mieszkańców wsi, 38% - rolników; przeciw przystąpieniu – 29% mieszkańców wsi, 43% rolników.

Największe obawy związane z integracją dotyczą: upadku wielu gospodarstw rolnych, wykupu ziemi przez cudzoziemców, wzrostu trudności ze zbytem polskich produktów (ISP 2002).

17

Potencjalny wpływ integracji na sektor rolny

Według UKIE 2003: Znacząca poprawa sytuacji ekonomicznej

rolnictwa w ujęciu sektorowym, Poprawa sytuacji dochodowej rolnictwa

dzięki dopłatom bezpośrednim, Poprawa sytuacji konkurencyjnej polskich

gospodarstw rolnych, Stabilizacja cen skupu produktów rolnych, Wzrost dochodów rodzin rolniczych, Nie poprawi się sytuacja gospodarstw

socjalnych.

18

Potencjalny wpływ integracji na sektor rolny

Atutem rolnictwa polskiego są niższe koszty niż w krajach UE-15. Z czasem czynnik ten będzie tracił na

znaczeniu. Osłabienie tego efektu ze względu na

znaczne koszty dostosowawcze

„Warunkiem koniecznym poprawy sytuacji rolnictwa i obszarów wiejskich jest spójna polityka państwa gwarantująca wzajemną komplementarność wdrażanych programów pomocowych”(Bilans korzyści i kosztów... 2003)

19

Seminarium „Polska wieś i rolnictwo w półtora roku po akcesji” UKIE, luty 2006 Badania Lecha Goraja i Łukasza Hardta Dane rachunkowe polskiego FADN wskazują na istnienie bardzo wyraźnej tendencji malejącego znaczenia dopłat w tworzeniu dochodu.

Sieć Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych (www.fadn.pl)

Gospodarstwa towarowe (pole obserwacji 745 tys., pow. 2 ESU)

Wpływ integracji

20

Udział dopłat w tworzeniu w 2004 r. dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego wg klas wielkości ekonomicznej (IERiGŻ)

32,8

9,3

18,9

25,0

14,514,9

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

(=< 4 ESU) (4 =< 8 ESU) (8 =< 16 ESU) (16 =< 40

ESU)

(40 =< 100

ESU)

(> 100 ESU)

Bardzo małe Małe Średnio - małe Średnio -

duże

Duże Bardzo duże

Klasa wielkości ekonomicznej

%

21

DB nie stymulują inwestycji w grupie gospodarstw największych i nie zapewniają istotnego wzrostu dochodowości w małych

Badanie społeczne - obawy względem systemu DB:

negatywny system bodźców („koszenie trawy i kasy”),

niekorzystny wpływ na rynek dzierżawy ziemi i na zmianę struktury agrarnej,

dopłaty zaburzają konkurencję w UE (wg części rolników korzystna byłaby „opcja zerowa”, a więc zniesienie DB w UE).

Wpływ integracji

22

Wpływ integracji

Inne wnioski z badania społecznego UKIE Rolnicy doskonale znają reguły WPR Korzystają z Internetu Rosną aspiracje edukacyjne Dobrze oceniają system ODR, gorzej

ARiMR Ich stosunek do UE jest ambiwalentny

23

Potrzeba wypracowania precyzyjnej definicji gospodarstwa rolnego

Różne definicje wypaczają rzeczywisty obraz stanu rolnictwa i gospodarstw rolnych

W nowej definicji - formuła określająca związek gospodarstwa rolnego z rynkiem

Z dotychczasowego sektora gospodarstw rolnych należy wyłączyć „gospodarstwa domowe użytkujące ziemię”

Odmienne programy wsparcia dla gospodarstw domowych użytkujących ziemię i gospodarstw towarowych (L.Goraj)

Wpływ integracji, rekomendacje

24

Pytania do dyskusji

Czy dopłaty bezpośrednie powinni otrzymywać wszyscy rolnicy? Czy wykluczyć gospodarstwa najmniejsze z systemu?

Jeśli nie DB nie dla wszystkich, to jaki inny rodzaj wsparcia?

Jaki powinien być system płatności w długim okresie (nie zależeć od wielkości produkcji ani wielkości gospodarstwa)?

Czy polityka ROW powinna być zróżnicowana regionalnie (instrumenty)?