Współczesne systemy administracji publicznej

mgr Paweł Dąbrowski

Niemcy

• Punktem wyjścia dla dalszego rozwoju administracji niemieckiej była absolutna monarchia oświecona;

• Jasny podział resortowy. Ministrowie zasiadali w organie typu rady ministrów, z silną pozycją kanclerza;

• Zawodowy charakter administracji;• Kontrola administracji wykonywana przez

wyspecjalizowane sądy administracyjne;

System polityczny Niemiechttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:System_politycz

ny_Niemiec.svg

System polityczny Niemiec cd.

• Na szczeblu centralnym władza wykonawcza należy do kanclerza, wybieranego przez Bundestag.

• Prezydent ma funkcje reprezentacyjne oraz ma wpływ na funkcjonowanie sądownictwa.

• Każdy kraj związkowy posiada swój własny rząd i parlament (zwany landstagiem), które posiadają szerokie kompetencje w tworzeniu prawa i sprawowaniu władzy wykonawczej.

Bundesrat (Rada Federalna)

• Za pośrednictwem Rady Federalnej kraje współdziałają w ustawodawstwie i administracji Federacji oraz w sprawach Unii Europejskiej.

• Ustawy uchwalone przez Bundestag wymagają akceptacji Rady, jeśli mają związek z suwerennością kraju związkowego lub jeśli instytucje krajów związkowych mają udział w ich realizacji.

Rząd

• Najważniejsze decyzje podejmuje kanclerz, który jest wybierany przez Bundestag;

• Kanclerz określa zakres odpowiedzialności poszczególnych ministrów;

• Pozycja ministra jest silniejsza niż w innych krajach – cieszy się dużą dozą niezależności;

Rząd cd.

– Minister miał pierwotnie jednego lub dwóch zastępców – sekretarzy stanu, kierujących aparatem urzędniczym. Następnie dodano parlamentarnego (politycznego) sekretarza stanu, zbliżając się do modelu brytyjskiego;

– Minister może mieć jednego „prywatnego referenta” o charakterze politycznym. Pewne funkcje polityczne spełnia również Biuro Ministra;

Rząd cd.

• Struktura rządu jest elastyczna, gdyż ministerstw nie tworzy się w drodze ustawowej, lecz aktem indywidualnym, wydawanym przez kanclerza;

• Na niższym szczeblu – w landach przeważa zasada ustawowa tworzenia urzędów ministerialnych.

Rząd Angeli Merkel• wicekanclerz Niemiec oraz

minister spraw zagranicznych• szef Urzędu Kanclerskiego,

oficjalnie jako minister ds. nadzwyczajnych

• minister pracy i opieki socjalnej

• minister spraw wewnętrznych • minister obrony • minister sprawiedliwości • Minister finansów• minister gospodarki i

technologii • minister rolnictwa, polityki

żywnościowej i ochrony konsumentów

• technologii • minister rolnictwa, polityki

żywnościowej i ochrony konsumentów

• minister zdrowia • minister transportu,

budownictwa i odbudowy Niemiec Wschodnich

• minister ds. rodziny, starszych obywateli, kobiet i młodzieży

• minister edukacji i nauki • minister środowiska • minister ds. współpracy

gospodarczej i rozwoju

„Ciała okołogabinetowe”

• Komitety gabinetu – powoływane do wypracowywania stanowisk w problematycznych kwestiach;

• Rady wyższe – powoływane do celów koordynacji polityki międzyministerialnej;

• Komisje stałe i niestałe – ciała doradcze

Aparat pomocniczy rządu

• Urząd Kanclerza Federalnego zajmuje się apolityczną koordynacją działań rządu;

• Jest to duża jednostka organizacyjna, na której czele stoi osoba o randze ministra

• Oprócz tego funkcjonuje tzw. „prywatny urząd kanclerza”, gdzie zatrudnieni są jego osobiści dorady;

• Funkcjonuje także Urząd Prasy i Informacji.

Aparat urzędniczy

• W najwyższych władzach federalnych należy korzystać z urzędników z wszystkich krajów w odpowiednim stosunku. Osoby zatrudnione w pozostałych władzach federalnych powinny pochodzić z reguły z kraju, w którym działają.

Współczesny podział terytorialny Niemiec

• RFN jest federacją, składającą się z 16 krajów (landów);

• Podobnie jak w USA, podział terytorialny niższych szczebli jest zależny od rozwiązań przyjętych w poszczególnych landach;

• Z reguły kraje dzielą się na powiaty i gminy. W niektórych ponad powiatami występują rejencje

Art. 28 Konstytucji federalnej

• Porządek konstytucyjny w krajach musi odpowiadać zasadom republikańskiego, demokratycznego i socjalnego państwa prawnego w rozumieniu niniejszej Ustawy Zasadniczej.

• Gminom musi być zagwarantowane prawo do regulowania na własną odpowiedzialność wszystkich spraw miejscowej społeczności w ramach zakreślonych przez ustawy.

Art. 30 Konstytucji federalnej

• Wykonywanie kompetencji państwowych i wypełnianie zadań państwowych jest sprawą krajów, o ile niniejsza Ustawa Zasadnicza nie zawiera lub nie dopuszcza innego uregulowania.

• Np. art. 32 Konstytucji stanowi, że stosunki zagraniczne są sprawą Federacji.

• Wykonywanie ustaw federalnych jest sprawą krajów, o ile niniejsza Ustawa zasadnicza nie postanawia lub nie dopuszcza inaczej.

Zadania wspólne

• Niektóre zadania przynależne władzom krajowym są wykonywane przy współdziałaniu władz federalnych, „jeśli te zdania są znaczące dla ogółu i współdziałanie Federacji jest konieczne dla polepszenia warunków bytu (zadania wspólne)”. Są to:

• rozbudowa i budowa szkół wyższych, łącznie z klinikami szkół wyższych;

• polepszenie regionalnej struktury gospodarczej;• polepszenie struktury agrarnej i ochrony

wybrzeża

Nadzór federalny

• Jeśli wykonywanie ustaw federalnych jest sprawą krajów, regulują one organizację władz oraz postępowanie administracyjne, o ile ustawy federalne za zgodą Rady Federalnej nie stanowią inaczej;

• Rząd Federalny może za zgodą Rady Federalnej wydawać powszechne przepisy administracyjne;

• Rząd Federalny sprawuje nadzór nad zgodnym z obowiązującym prawem wykonywaniem ustaw federalnych przez kraje.

Nadzór federalny cd.

• Jeśli braki, które Rząd Federalny stwierdzi przy wykonywaniu ustaw federalnych w krajach, nie zostaną usunięte, wówczas Rada Federalna na wniosek Rządu Federalnego lub kraju ustala, czy dany kraj naruszył prawo. Od uchwały Rady Federalnej przysługuje odwołanie do Federalnego Trybunału Konstytucyjnego.

• W celu wykonania ustaw federalnych Rząd Federalny może zostać upoważniony przez ustawę federalną, wymagającą zgody Rady Federalnej, do wydawania w specjalnych przypadkach konkretnych instrukcji.

Art. 31 i 37 Konstytucji

• Prawo federalne ma pierwszeństwo przed prawem krajowym.

• Jeśli kraj nie wypełnia ciążących na nim z mocy Ustawy Zasadniczej albo innej ustawy federalnej obowiązków federalnych, to Rząd Federalny może za zgodą Rady Federalnej przedsięwziąć konieczne środki, aby w drodze przymusu federalnego skłonić dany kraj do wypełniania swoich obowiązków.

• Dla realizacji przymusu federalnego Rząd Federalny lub jego pełnomocnik posiada prawo wydawania poleceń krajom i ich władzom.

Powiaty i gminy

• Powiaty mają charakter jednostek jednocześnie zarówno samorządowych, jak i rządowych. Na czele każdego stoi starosta;

• W gminach organem legislacyjnym są rady pochodzące z wyborów powszechnych. Na czele rady w gminie stoi burmistrz;

• W Niemczech północnych burmistrz jest jednocześnie przewodniczącym rady, wybieranym przez nią. Natomiast w Niemczech południowych burmistrz wybierany jest przez obywateli, tam nie stoi on na czele rady. W przypadku gmin miejskich bywa kilku burmistrzów, najważniejszy z nich nosi tytuł nadburmistrza

Organizacja administracji terenowej

• Dualistyczna konstrukcja administracji terenowej – współistnienie reprezentanta rządu i organów reprezentujących obywateli (Niemcy, Polska).

Rozwój sądownictwa administracyjnego w krajach

niemieckich

• 1863 – wyspecjalizowane sądownictwo w Badenii;

• 1872 – 1883 – wprowadzenie wyspecjalizowanego, trójinstancyjnego sądownictwa administracyjnego w Prusach;

• 1875 – wprowadzenie Trybunału Administracyjnego w Austrii.

Współczesne sądownictwo administracyjne

• Sądy administracyjne składają się z sądów:

1. lokalnych,

2. apelacyjnych i

3. Federalnego Sądu Administracyjnego

Kontrola administracji

• Federalny Trybunał Konstytucyjny – można do niego złożyć skargę na wynik postępowania (w tym przed sądami administracyjnymi) powołując się na naruszenie Konstytucji;

• Nie ma federalnego rzecznika praw obywatelskich (jest w niektórych landach).

Pytania egzaminacyjne

• Proszę opisać system niemieckiej administracji federalnej;

• Proszę wyjaśnić, na czym polega tworzenie urzędów ministerialnych w drodze indywidualnego aktu;

• Proszę opisać aparat pomocniczy rządu niemieckiego;

• Proszę scharakteryzować niemiecki podział terytorialny;

• Proszę scharakteryzować relację między administracją federalną a krajową w Niemczech.