Współuczestnictwo procesowe

WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE

WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE

POLEGA NA TYM, ŻE PO STRONIE

POWODA BĄDŹ POZWANEGO MOŻE

WYSTĘPOWAĆ RÓWNOCZEŚNIE KILKA

PODMIOTÓW

Instytucja współuczestnictwa ma zastosowanie

wyłącznie w procesie

Współuczestnikami procesowymi mogą być osoby

fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne

niebędące osobami prawnymi, którym ustawa

przyznaje zdolność prawną

POSTANOWIENIE SN Z 10.01.2001 –

I CKN 327/00

1. Zarzut kasacji naruszenia art. 19 § 2 KPC jest

zarzutem pod adresem sądu I instancji, a przy tym

nie wskazuje na uchybienie, które mogło mieć istotny

wpływ na wynik sprawy (art. 393[1] pkt 2 KPC).

2. Przepis art. 72 § 1 pkt 1 KPC nie ma

zastosowania w sprawie rozpoznawanej w

postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 KPC).

Współuczestnictwo pierwotne

• Kilku powodów wystąpiło z jednym pozwem przeciwko jednemu lub kilku pozwanych

• Jeden powód wystąpił z pozwem przeciwko kilku pozwanym

Współuczestnictwo następcze

• Zmiana stron procesowych, np. gdy wskutek śmierci jednej ze stron wchodzą w jej miejsce spadkobiercy

• Wstąpienie do procesu osób wezwanych do wzięcia w nim udziału w charakterze pozwanych lub zawiadomienia osób o możności wstąpienia do procesu w charakterze powodów

Współuczestnictwo czynne

Zachodzi po stronie

powodowej

Współuczestnictwo bierne

Zachodzi po stronie

pozwanej

Współuczestnictwo formalne

• zachodzi wtedy, gdy przedmiotem sporu są roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej (art. 72 § 1 pkt 2 KPC).

• właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jako też dla wszystkich wspólnie

• wielość przedmiotu sporu – tyle przedmiotów sporu, ilu jest współuczestników

POSTANOWIENIE SN Z DNIA 17 LIPCA 2014

(III CZ 30/14)

Istota współuczestnictwa formalnego wyraża się w

tym, że w jednej sprawie - w znaczeniu techniczno-

procesowym - dochodzi do połączenia kilku (wielu)

spraw w znaczeniu materialnoprawnym, tj. spraw

mających za przedmiot roszczenie lub zobowiązanie

oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej,

w których zachowana jest ponadto jedność

właściwości sądu. W związku z tym wartości

przedmiotu zaskarżenia, podobnie jak wartości

przedmiotu sprawy, nie sumuje się, a o

dopuszczalności skargi kasacyjnej decyduje wartość

przedmiotu zaskarżenia w każdej z połączonych

formalnie spraw.

PRZYKŁADY WSPÓŁUCZESTNICTWA

FORMALNEGO

wystąpienie kilku wierzycieli ze skargą pauliańską

przeciwko osobie trzeciej, która uzyskała korzyść

majątkową z pokrzywdzeniem wierzycieli

wystąpienie kilku pracowników przeciwko temu

samemu pracodawcy z powództwem o zapłatę

wynagrodzenia za pracę

wystąpienie o zapłatę czynszu przeciwko kilku

różnym najemcom tej samej nieruchomości


I CKN 1041/98

W sytuacji gdy zobowiązanie jest z tytułu zapisu, to

współuczestnictwo po stronie pozwanych jest

współuczestnictwem formalnym w rozumieniu art. 72

§ 1 pkt 2 KPC. Zobowiązanie jest jednego rodzaju,

oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej.

Jest też oczywiste, że zapisobiorca, dochodzący

spełnienia świadczenia mógłby czynić to w

odniesieniu do każdego z zobowiązanych, w

osobnych procesach, w których każdy z

zobowiązanych odpowiadałby do wysokości

obciążającej go części zobowiązania.

WYROK SN Z 16.10.2008 –

III CSK 143/08

Współuczestnictwo powodów dochodzących od

pozwanego odszkodowania z tytułu znacznego

pogorszenia sytuacji życiowej w następstwie śmierci

męża i ojca jest współuczestnictwem formalnym (art.

72 § 1 pkt 2 KPC), przy którym ograniczenia

dopuszczalności skargi kasacyjnej ze względu na

wartość przedmiotu zaskarżenia odnoszą się do

każdego skarżącego oddzielnie.

Współuczestnictwo materialne

• zachodzi wówczas, gdy przedmiot sporu stanowią prawa lub obowiązki wspólne dla wszystkich współuczestników lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (art. 72 § 1 pkt 1 KPC)

• muszą zostać spełnione wymogi wynikające z ogólnych przepisów dot. postępowania rozpoznawczego, a mianowicie zasada zsumowania roszczeń majątkowych dochodzonych jednym pozwem – aby poprawnie ustalić właściwość rzeczową sądu

• jeden przedmiot sporu

POSTANOWIENIE SN Z DNIA 20 STYCZNIA

1977 (IV CZ 7/77)

Łączności wewnętrznej, jaka zachodzi między

współuczestnikami w procesie przy

współuczestnictwie materialnym (art. 72 § 1 pkt 1

k.p.c.), nie podważa okoliczność, że rodzaj i

wysokość ich roszczeń odszkodowawczych są różne,

chociaż podstawą faktyczną i prawną jest jedno i to

samo zdarzenie.

UCHWAŁA SN Z DNIA 6 WRZEŚNIA 1991 (III

CZP 77/91)

W procesie cywilnym - odmiennie niż w dawnym

postępowaniu arbitrażowym - przesłanką dopuszczalności

występowania w roli pozwanych kilku osób, jako

współuczestników materialnych (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.),

jest oparcie roszczenia przeciwko nim nie tylko na tej

samej podstawie faktycznej - ale i prawnej.

Jeżeli powód wskazuje jako pozwanych kilka osób,

pozostających z nim w różnych stosunkach prawnych,

pozostawiając Sądowi rozstrzygnięcie w zależności od

wyników postępowania, która z nich jest w rzeczywistości

odpowiedzialna, to przewodniczący powinien zarządzić

wyłączenie poszczególnych spraw do oddzielnego

postępowania, względnie powinny być one przekazane

właściwym sądom. (…)


MATERIALNEGO

proces przeciwko współwłaścicielom rzeczy

sprawy dotyczące małżeńskiej wspólności

majątkowej

sprawy dotyczące niepodzielności zobowiązań

sprawy dotyczące odpowiedzialności spółki jawnej i

wspólników za zobowiązania zaciągnięte przez

spółkę

„ (…) W wymiarze procesowym pozwanie kilku dłużników solidarnych rodzi postać współuczestnictwa zwanego materialnym (art. 72 § 1 pkt 1 kpc). Skoro powódka pozwała tylko jednego z takich dłużników, to nie ma mechanizmów procesowych, które by pozwalały na dopozwanie, wbrew jej woli, także pozostałych dłużników solidarnych. (…)” – wyrok SN z dn. 6.12.2000 (III CKN 1352/00)

„ Występowanie kilku spadkobierców powołanych do dziedziczenia z mocy ustawy w roli powodów w sprawie o zapłatę odszkodowania za szkodę poniesioną wskutek niedopełnienia obowiązku zgłoszenia spadkodawcy do ubezpieczenia społecznego jest współuczestnictwem materialnym (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.).” – post. SN z dn. 15.06.2007 (II PZ 20/07)

Współuczestnictwo konieczne

• występuje, gdy przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie (art. 72 § 2 KPC)

• wbrew brzmieniu przepisu, które sugeruje, że współuczestnictwo konieczne może występować jedynie po stronie pozwanej, należy przyjąć, że może wystąpić również po stronie powodowej – np. art. 266 KSH

• zaistnienie współuczestnictwa koniecznego oznacza, że sprawa może toczyć się tylko wówczas, gdy łącznie wystąpią określone osoby – powództwo może być skutecznie wniesione tylko przeciwko wszystkim pozwanym lub tylko przez wszystkich powodów

ART. 195 KPC

§ 1. Jeżeli okaże się, że nie występują w charakterze powodów lub pozwanych wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, sąd wezwie stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby niebiorące udziału w taki sposób, by ich wezwanie lub zawiadomienie było możliwe, a w razie potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora.

§ 2. Sąd wezwie osoby niezapozwane do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych. Osoby, których udział w sprawie w charakterze powodów jest konieczny, sąd zawiadomi o toczącym się procesie. Osoby te mogą w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia przystąpić do sprawy w charakterze powodów.


KONIECZNEGO

powództwo osoby trzeciej o unieważnienie

małżeństwa, które należy wytoczyć łącznie

przeciwko obojgu małżonkom

powództwo wspólnika o rozwiązanie spółki

osobowej należy wytoczyć przeciwko wszystkim

pozostałym wspólnikom

jeżeli prokurator, wytaczając powództwo, nie działa

na rzecz oznaczonej osoby, wnosi on pozew

przeciwko wszystkim osobom będącym stronami

stosunku prawnego, którego dotyczy powództwo

(art. 57 KPC)

UCHWAŁA SN Z DNIA 17 WRZEŚNIA 1969 (III

CZP 65/69)

Roszczenie osoby trzeciej z art. 59 k.c.

o uznanie umowy za bezskuteczną

może być dochodzone wyłącznie

przeciwko wszystkim kontrahentom

umowy (współuczestnictwo konieczne).

Współuczestnictwo jednolite

• zachodzi w wypadku, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok ma dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników (art. 73 § 2 KPC)

• z uwagi na naturę dochodzonego prawa lub stosunku prawnego zachodzi prawna konieczność wydania wobec wszystkich współuczestników wyroku o tej samej treści

POSTANOWIENIE SN Z DNIA 27 KWIETNIA

1999 (III CKN 48/99)

W razie współuczestnictwa jednolitego

(art. 73 § 2 k.p.c.) prawomocny wyrok

ma powagę rzeczy osądzonej wobec

wszystkich współuczestników także

tych, którzy nie zostali w wyroku

wymienieni.


JEDNOLITEGO

powództwo prokuratora lub osoby trzeciej o unieważnienie małżeństwa, w którym pozwani muszą być oboje małżonkowie, a wyrok będzie dotyczył ich niepodzielnie

art. 42 § 9 PrSpółdz - Orzeczenie sądu ustalające nieistnienie albo nieważność uchwały walnego zgromadzenia bądź uchylające uchwałę ma moc prawną względem wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkich jej organów.

art. 254 § 1 KSH - Prawomocny wyrok uchylający uchwałę ma moc obowiązującą w stosunkach między spółką a wszystkimi wspólnikami oraz w stosunkach między spółką a członkami organów spółki.

Współuczestnictwo „nienazwane”

• współuczestnictwo zachodzące pomiędzy pozwanymi w razie wystąpienia przez osobę trzecią z interwencją główną (art. 75 KPC)

• współuczestnictwo matki i dziecka w procesie o zasądzenie świadczeń na rzecz matki oraz świadczeń alimentacyjnych na rzecz dziecka (art. 141, art. 133 KRO)

Współuczestnictwo konkurencyjne

• polega na tym, że w istocie rzeczy tylko jeden spośród występujących wspólnie podmiotów jest uprawniony lub zobowiązany

• do sytuacji takiej może dojść na tle art. 194 § 1 i 2 KPC czy też art. 196 § 1 i 2 KPC

DZIAŁANIA WSPÓŁUCZESTNIKÓW W

PROCESIE

zasada samodzielności – każdy współuczestnik działa w imieniu własnym; każdy współuczestnik ma prawo samodzielnie popierać sprawę

współuczestnik może dokonywać wszystkich czynności procesowych samodzielnie, a w szczególności składać wnioski dowodowe i wnosić środki odwoławcze

współuczestnik sporu może być pełnomocnikiem innego współuczestnika

współuczestnik sporu (niebędący współuczestnikiem jednolitym) może być świadkiem co do faktów dotyczących wyłącznie innego współuczestnika

DZIAŁANIA WSPÓŁUCZESTNIKÓW W

PROCESIE

na posiedzenie sądowe wzywa się wszystkich

współuczestników, co do których sprawa nie jest

zakończona

wyniki procesu, jak również moment wydania

orzeczenia kończącego sprawę może nastąpić dla

każdego współuczestnika procesowego w innym

czasie

wniesienie środka odwoławczego przez jednego ze

współuczestników nie skutkuje wobec pozostałych

– w stosunku do tych, którzy nie zaskarżyli

orzeczenia, orzeczenie się uprawomocnia

WYJĄTEK

ART. 378 § 2 KPC

W granicach zaskarżenia sąd drugiej instancji może z

urzędu rozpoznać sprawę także na rzecz

współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy

będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub

obowiązki są dla nich wspólne. Współuczestników

tych należy zawiadomić o rozprawie; mogą oni

składać pisma przygotowawcze.

DZIAŁANIA WSPÓŁUCZESTNIKÓW W PROCESIE –

WSPÓŁUCZESTNICTWO JEDNOLITE

w przypadku współuczestnictwa jednolitego zasada samodzielności doznaje istotnego ograniczenia

czynności procesowe współuczestników działających w sprawie są skuteczne wobec niedziałających

pewne czynności wymagają jednak zgody wszystkich współuczestników zawarcie ugody, zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa (art. 73 § 2 KPC)

brak możliwości wydania wyroku zaocznego, jeśli działa chociaż jeden ze współuczestników

zakaz przesłuchania współuczestnika w charakterze świadka

jeżeli jeden ze współuczestników zaskarżył orzeczenie, to sąd II instancji musi objąć swoim rozstrzygnięciem wszystkich współuczestników

WYROK SN Z 23.02.1999 –

I CKN 1017/97

W wypadku współuczestnictwa jednolitego

przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron nie

wymaga przesłuchania wszystkich osób

występujących w sprawie jako strona.


II CZ 95/74

Śmierć w toku postępowania sądowego jednego z

powodów skutkuje zawieszenie całego postępowania

z urzędu (art. 174 par. 1 pkt 1 KPC) tylko w

przypadku łącznego ich współuczestnictwa

jednolitego. W wypadku bowiem współuczestnictwa

jednolitego samodzielność działania poszczególnych

uczestników jest ograniczona (art. 73 par. 2 KPC), a

nadto niemożliwe jest wydanie wcześniejszego lub

innego rozstrzygnięcia w stosunku do

poszczególnych współuczestników.

ZASADA SAMODZIELNEGO POPIERANIA

SPRAWY

współuczestnictwo formalne – samodzielne

popieranie procesu tylko działającego

współuczestnika, skuteczne tylko w stosunku do

niego; wynika to z braku wewnętrznej więzi między

współuczestnikami

współuczestnictwo materialne – może mieć

szersze skutki, odnoszące się także do innych

współuczestników (art. 378 § 2); wynika to z więzi

łączącej tych współuczestników

współuczestnictwo jednolite – wywołuje skutki

wobec wszystkich współuczestników

KOSZTY POSTĘPOWANIA

W przypadku wniesienie pozwu przez

współuczestników formalnych, każdy z nich uiszcza

opłatę sądową od pozwu osobno stosownie do

swojego roszczenia lub zobowiązania (art. 4 ust. 1

u.k.s.c.)

Wygrywającym proces współuczestnikom

reprezentowanym przez tego samego adwokata,

radcę prawnego, rzecznika patentowego, sąd

przyznaje zwrot kosztów w wysokości

odpowiadającej wynagrodzeniu jednego

pełnomocnika, biorąc pod uwagę kryteria

wymienione w art. 109 § 2 KPC

KOSZTY POSTĘPOWANIA

Współuczestnicy sporu zwracają koszty postępowania w częściach równych – sąd może jednak nakazać zwrot kosztów odpowiednio do udziału w sprawie każdego ze współuczestników, jeżeli pod tym względem zachodzą znaczne różnice (art. 105 § 1 KPC)

Na współuczestników sporu odpowiadających solidarnie co do istoty sprawy sąd włoży solidarny obowiązek zwrotu kosztów (art. 105 § 2 KPC)

Za koszty wynikłe z czynności procesowych, podjętych przez poszczególnych współuczestników wyłącznie we własnym interesie, inni współuczestnicy nie odpowiadają

Współuczestnictwo procesowe

Documents

Transcript of Współuczestnictwo procesowe