Wartosci w makro i mikroekonomii

Wartości chrześcijańskie Wartości chrześcijańskie w makro i mikroekonomiiw makro i mikroekonomii

Krzysztof Mądel SJ

http://madel.jezuici.pl

Warszawa 31 maja 2012

Wartości chrześcijańskie w mikro i makroekonomii

Źródła blibijne i rys historyczny Katalog wartości Etyka w makroekonomii Etyka w mikroekonomii

Teologia pracy

„Na początku stworzył (bara’) Bóg niebo i ziemię.” (Rdz 1, 1)

„Bereshit bara Elohim et hashamayim ve’et ha’arets.”

Michał Anioł, Kaplica Sykstyńska, 1508-1512

Teologia pracy

„Bóg widział, że wszystko, co uczynił (’asaw), było bardzo dobre” (Rdz 1,31)


Teologia pracy: stworzyć i czynić

bara’ (stworzyć) 1) to create, shape, form 1a) (Qal) to shape, fashion, create (always with God as subject)

1a1) of heaven and earth 1a2) of individual man 1a3) of new conditions and circumstances 1a4) of transformations 1b) (Niphal) to be created 1b1) of heaven and earth 1b2) of birth 1b3) of something new 1b4) of miracles 1c) (Piel) 1c1) to cut down 1c2) to cut out 2) to be fat 2a) (Hiphil) to make yourselves fat

Usage: create 42, creator 3, choose 2, make 2, cut down 2, dispatch 1, done 1, make fat 1

’asah (czynić) 1) to do, fashion, accomplish, make 1a) (Qal) 1a1) to do, work, make, produce 1a1a) to do

1a1b) to work 1a1c) to deal (with) 1a1d) to act, act with effect, effect 1a2) to make 1a2a) to make 1a2b) to produce 1a2c) to prepare 1a2d) to make (an offering) 1a2e) to attend to, put in order 1a2f) to observe, celebrate 1a2g) to acquire (property) 1a2h) to appoint, ordain, institute 1a2i) to bring about 1a2j) to use 1a2k) to spend, pass 1b) (Niphal) 1b1) to be done 1b2) to be made 1b3) to be produced 1b4) to be offered 1b5) to be observed 1b6) to be used 1c) (Pual) to be made 2) (Piel) to press, squeeze

Usage: do 1333, make 653, wrought 52, deal 52, commit 49, offer 49, execute 48, keep 48, shew 43, prepare 37, work 29, do so 21, perform 18, get 14, dress 13, maker 13, maintain 7, misc 154

Teologia pracy

Ignacy Loyola (1491-1556):

„Bóg mieszka w stworzeniach (habitat in creaturis) : w żywiołach dając im istnienie, w roślinach dając im życie i wzrost, w zwierzętach dając im czucie, w ludziach darząc ich rozumnością. I we mnie także mieszka, dając mi być, żyć, czuć i rozumem mię darząc...” (CD 235).

Teologia pracy

Ignacy Loyola, „Ćwiczenia duchowe” (1522-24):

„Rozważać, jak Bóg działa i pracuje (operatur et laborat) dla mnie we wszystkich rzeczach stworzonych na obliczu ziemi. Znaczy to, że postępuje tak, jak ktoś pracujący (habet se ad modum operantis). I tak w niebiosach, w żywiołach, w roślinach, owocach, trzodach itd., dając [wszystkiemu] istnienie, zachowując, darząc wzrostem i czuciem itd.” (ĆD 236).


Teologia pracy: praca jako pokuta za grzech


„…przeklęta niech będzie ziemia z twego powodu: w trudzie będziesz zdobywał od niej pożywienie dla siebie po wszystkie dni twego życia. Cierń i oset będzie ci ona rodziła, a przecież pokarmem twym są płody roli. W pocie więc oblicza twego będziesz musiał zdobywać pożywienie, póki nie wrócisz do ziemi, z której zostałeś wzięty; bo prochem jesteś i w proch się obrócisz!” (Rdz 3)

„Jahwe wydalił go z ogrodu Eden, aby uprawiał tę ziemię, z której został wzięty.”

Chrześcijańska etyka pracy

Życie monastyczne

w Egipcie,

Palestynie, Syrii

i Kapadocji

w IV-VI w.

Chrześcijańska etyka pracy

Ważniejsze klasztory w Europie do połowy XII wieku.

Teologia pracyDominikanie na początku XIV w.

Teologia pracyFranciszkanie na początku XIV w.

Teologia pracy

Dante Alighieri (1265-1321), Convivium: „Siedem pierwszych [sfer niebieskich]

należy do planet, wyżej znajdują się dwa nieba ruchome, a jeszcze wyżej, ponad wszystkimi jest niebo spokojne. Tym siedmiu pierwszym [sferom] odpowiada siedem nauk trivium i quadrivium, to jest Gramatyka, Dialektyka, Retoryka, Arytmetyka, Muzyka, Geometria i Astronomia. Niebu ósmemu, czyli gwiaździstemu odpowiada wiedza naturalna, zwana inaczej Fizyką, a także wiedza pierwsza, czyli Metafizyka. Dziewiątemu niebu odpowiada wiedza moralna, zaś najwyższemu, spokojnemu niebu odpowiada wiedza boska, która zwie się Teologią.”

Starożytna koncepcja artes liberales spycha pracę manualną poza margines, niemal poza okrąg realnego świata, z drugiej jednak strony, bardzo wysoko wynosi wszystkie akty rozumu, woli i pamięci.

Artes liberales

Gregor Reisch (1467-1525), Margarita philosophica (Perła filozofii), wyd. 1503.

Podręcznik akademicki popularny pierwszej połowie XVI wieku. W siedmiu pierwszych rozdziałach przedstawia sztuki wyzwolone (systematyka Varrona): logikę, retorykę i gramatykę (trivium) oraz arytmetykę, muzykę, geometrię i astronomię (quadrivium), a w kolejnych pięciu dalsze dyscypliny uniwersyteckie: naukę o żywiołach, meteorologię, alchemię, królestwa roślin i zwierząt, optykę, pamięć, niebo, piekło i czyścieć, a w ostatnim rozdziale filozofię moralną.

Poeta quasi creator

Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ (1595-1640), barokowy poeta łaciński uwieńczony najwyższymi wtedy laurami poetyckim, w traktacie De perfecta poesi, znanym w europejskich kręgach z licznych odpisów (wyd. 1954), nadaje poecie miano „jakby stwórcy” (quasi creator), zaś a dzieło poetyckie nazywa „jakby na nowo stworzonym” na wzór Boga (instar Dei).

Lyricorum libri, frontyspis wg szkicu Paula Rubensa, Antwerpia 1632.

Siena i GrossetoPołożona w górzystej Toskanii Siena aż do XVI w. była suwerenną republiką. Okres swojego największego rozkwitu przeżywała w XIII i XIV w., kiedy działali tu Duccio di Buoninsegna, Pietro Lorenzetti i Vecchietta, a władzę nad miastem sprawowała Rada Dziewięciu (gibelini). Życie społeczne ówczesnej Sieny było bardzo intensywne. Nie inaczej jest dzisiaj. W Sienie działają stowarzyszenia mieszkańców zwane kontradami. Przynależność do nich nie jest obowiązkowa, mieszkańcy jednak chętnie do nich wstępują, płacąc ustalone składki. Kontrada obejmuje mieszkańców kilku sąsiadujących ulic, a jej członkowie (contradoi) dobrze się znają. W kontradowym klubie można pogawędzić z sąsiadami, pograć w szachy, przejrzeć gazety, wypić lampkę wina. Często spotykają się tam całe rodziny. Kilka razy do roku spotyka się cała kontrada. Wielkim wydarzeniem społecznym w Sienie jest słynne Palio delle contrade. W pierwszym dniu nowenny przed odpustem Madonny z Provenzano kontrady wstawiają do wyścigu konia z jeźdźcem, choć tak naprawdę, ważny jest sam koń, bo to on wygrywa gonitwę, nawet jeśli jeździec (fantino) spadnie – po czym rozpoczynają się biegi eliminacyjne, kolejne próby i prezentacje, a wreszcie sam bieg finałowy. Po wyścigu rozpoczyna się świętowanie. Zwycięska kontrada zobowiązana jest wystawić kolację całemu miastu.

Siena i GrossetoTymczasem w nieodległym Grosseto nic takiego się nie dzieje. Grosseto jeszcze do niedawna było bardzo małym miastem, położonym na bagiennej równinie nad Morzem Tyrreńskim. Po II wojnie światowej okoliczne ziemie poddano melioracji, a ludność napływająca do szybko rozrastającego się miasta znalazła pracę m.in. w fabrykach włókienniczych i amerykańskiej bazie lotniczej. W Grosseto nie jednak ma kontrad (podejmowano próby ich zawiązania), toteż aktywność społeczna obywateli jest prawie żadna, a więc dokładnie taka na osiedlach naszych polskich miast. Turysta odwiedzający Sienę i Grosseto natychmiast dostrzega różnice w stanie przestrzeni publicznej i oferty kulturalnej w obu miast. Ważniejsze są jednak te różnice, których na pierwszy rzut oka nie widać. Otóż w Sienie prawie nie ma narkomanii, przestępczość jest bardzo niska, nikt też nie dostrzega konfliktu pokoleń, natomiast Grosseto zajmuje jedno pierwszych miejsc w kraju pod względem stopy bezrobocia, ilości popełnianych przestępstw i spożycia narkotyków, ustępując jedynie sycylijskiemu Palermo.

Grosseto. Widok miasta z lotu ptaka.

Romańska katedra pw. św. Wawrzyńca.

Palazzo Aldobrandeschi.

Siena i GrossetoZarówno w Sienie jak i w Grosseto państwo włoskie zapewnia dokładnie takie same świadczenia publiczne każdemu z mieszkańców. Rzecz w tym, że dla mieszkańców Sieny są one jedynie działaniem pomocowym (subsydiaryzm), gdyż główny nurt ich życia społecznego toczy się w ich najbliższym sąsiedztwie, w kontradzie, w mieście, w parafii. Tymczasem mieszkańcy Grosseto wszystkich tych odniesień są pozbawieni. Nic zatem dziwnego, że nie potrafią łatwo znaleźć pracy, częściej popadają w konflikty i patologiczne uzależnienia. Ich życie społeczne jest po prostu ubogie. Państwowe służby publiczne, a więc ochrona zdrowia, oświata, policja, system emerytalny, nie są w stanie im pomóc, gdyż oni sami nie umieją z nich korzystać, a nade wszystko spodziewają się po nich znacznie więcej niż powinni. Dla mieszkańców Grosseto służby państwowe są niemal wszystkim, co posiadają jako obywatele. Tymczasem dla mieszkańców Sieny służby publiczne są jedynie „miłym dodatkiem”.

Siena. Panorama miasta.

Palio delle contrade na rynku.

Teologia pracyJan Kalwin (1509-1569): Uzupełnia luterańską zasadę sola Scriptura, sola fide, sola

gratia, solus Christus (tylko Pismo, tylko wiara, tylko łaska, tylko Chrystus) przez własną soli Deo gloria (tylko Bogu chwała), akcentując bezinteresowność ludzkich czynów.

Przyjmuje za Lutrem zasadę darmowego usprawiedliwienia grzeszników przez Boga, a jednocześnie kładzie nacisk na uświęcenie tych, którzy zostali usprawiedliwieni. Dokonuje „sekularyzacja świętości”, przemieszczenia „sfery ludzkiej egzystencji w perspektywie uświęcenia boskiego i ludzkiego. Jest to uświęcenie życia, którego główną podporą jest uświęcenie pracy” (A. McGrath).

Tworząc swoistą „ascezę wewnątrzświatową” (M. Weber), sprzyja zanikowi struktur feudalnych i rozwojowi kapitalizmu. Pomnażanie bogactw przestaje być grzeszne, jeśli tylko sprzyja ascezie, wysoką rangę zyskują cnoty społeczne, wstrzemięźliwy styl życia, surowość obyczajów, uświęcenie pracy manualnej traktowanej jako powołanie od Boga, pilność w pracy zawodowej, gromadzenie dóbr nie do konsumpcji, lecz w celu odpowiedniego dalszego wykorzystania.

Redukcje paragwajskieW latach 1509-1767 na terenie dzisiejszego Paragwaju, Urugwaju, Brazylii, Argentyny i Boliwii (wtedy ziem portugalskich i hiszpańskich) jezuici założyli ok. 150 osad zwanych redukcjami, w których żyło ok. 150 tys. Indian z plemion Guaraní, Tupi i Chiquitos. Pierwsza redukcja San Ignacio Guazú powstała nad Paraną w r. 1609, tuż po dekrecie Cedula magna, w którym król Hiszpanii stwierdzał, że „Indianie powinni być tak tak samo wolni jak Hiszpanie”. Indianie żyjących w redukcjach mieli obowiązek przepracowania kilku godzin dziennie na plantacjach należących do redukcji. Głównym źródłem dochodów był eksport yerba mate.

Ruiny kościoła św. Michała Archanioła w São Miguel das Missões w Płd. Brazylii. Wieś złożono pod koniec XVII w., a barokowy kościół wzniesiono z piaskowca w latach 1735-1745. Po zawarciu Traktatu Madryckiego przez Hiszpanię i Portugalię w 1750 r. redukcja została częściowo zniszczona

przez wojsko, a później opuszczona i rozgrabiona.

Teologia pracy. Aspekt przedmiotowy

Przypowieść o robotnikach w winnicy, Mt 20 płaca minimalna? denar (rzym.), drachma (gr.), szekla (hebr.) osoba (tu: najemnik) jako najcenniejsza wartość firmy

Przypowieść roztropnym zarządcy, Łk 16 restrukturyzacja wierzytelności, 50 beczek oliwy zamiast 100

Przypowieść o złych zarządcach winnicy, Mk 12 potępienie złego zarządzania, złego stosunku do własności, dzierżawy

Przypowieść od dwóch dłużnikach, Mt 18, 24; Łk 7, 41 anulowanie bajońskich złych długów, 10 tys. talentów (x 85kg złota) (Mt), 500

denarów (Łk), w imię normalizacji stosunków, odtworzenia płynności napiętnowanie braku umiejętności złych wierzytelności

Przypowieść o talentach, Mt 25, 14 pochwała kreatywności, inwestownaia i zysku

Przypowieść o synu marnotrawnym, Łk 15 przestroga nt. złego obrotu udziałami i złego ich rozpoznania

„Jeśli cię kto zaprosi na ucztę, nie zajmuj pierwszego miejsca, by czasem ktoś znakomitszy od ciebie nie był zaproszony przez niego (...) i wówczas musiałbyś ze wstydem zająć ostatnie miejsce...”

Teologia pracy

S. Köder, „Le repas avec le pécheurs”

Jezus na uczcie u przywódcy faryzeuszów, Lk 14, 1

„Gdy będziesz zaproszony, usiądź na ostatnim miejscu. Wtedy przyjdzie gospodarz i powie ci: «Przyjacielu, przesiądź się wyżej» – i spotka cię zaszczyt wobec wszystkich współbiesiadników...”

Teologia pracy

„Gdy wydajesz obiad lub wieczerzę, nie zapraszaj swoich przyjaciół ani braci, ani krewnych, ani zamożnych sąsiadów, aby i oni cię nie zaprosili i wówczas miałbyś odpłatę...”

Teologia pracy

„Lecz zaproś ubogich, ułomnych, chromych i niewidomych, a będziesz szczęśliwy, ponieważ oni nie mają czym tobie się odwdzięczyć – odpłatę otrzymasz bowiem przy zmartwychwstaniu sprawiedliwych...”

Teologia pracy

1. Każda osoba zasługuje na szacunek.2. „Pierwsze miejsce” może wieść na manowce.2. „Ostatnie miejsce” może przywrócić godność.4. „Zapraszanie ostatnich” stanowi wartość obiektywną. 5. „Zapomnienie o sobie” jest korzystne dla wszystkich.

Teologia pracy

Teoria gier Johna F. NashaJohn von Neumann i O. Morgenstern są autorami teorii gier dwuosobowych o

sumie zero, która zalazła zastosowanie w analizach militarnych. John F. Nash w roku 1950 wprowadził rozróżnienie na gry typu kooperatywnego oraz gry nie-kooperatywne, bardziej podstawowe, w których uczestnicy nie negocjują warunków gry, a następnie opisał je w równaniach matematycz-nych, co pozwoliło na zastosowanie teorii gier w naukach szczegółowych.

John Forbes Nash (Nobel 1994) dowiódł, że wieloosobowe, nie-kooperatywne gry posiadają punkt równowagi (Nash equilibrium). Jest nim taki zbiór strategii stosowanych przez różnych graczy, w którym żaden z graczy nie może wygrać jedynie w oparciu o zmianę własnej strategii.

Spektakularnym przykładem zastosowania teorii gier była „wielka aukcja” w 1994 r., w czasie której rząd amerykański przekazał większą cześć spektrum elektromagnetycznego użytkownikom komercyjnym, efektywnie relokując zasoby i zarabiając ok. 10 mld dolarów.

Z kolei wymownym przykładem zlekceważenia teorii gier była podobna aukcja w Nowej Zelandii, w czasie której rząd uzyskał zaledwie 15% spodziewanej sumy przychodów, pasmo elektromagnetyczne zostało podzielone w sposób bardzo chaotyczny, a jednemu ze studentów udało się nabyć stację telewizyjną za 1 dolara.

John F. Nash, Noncooperative Games, Proc. Nat. Acad. Sci. USA 36 (1950) 48-49; John Milnor, John Nash and “A Beautiful Mind”, Notices of the AMS, 45 (1998) 1329-1332.

Chrześcijańskie zasady porządku społecznego

„Liberty is not the power of doing what we like,

but the right of being able to do what we ought”

Lord Acton

Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna

o b y w a t e l e

personalizm i solidaryzm, prawa człowieka

sprawiedliwosc wymienna


sprawiedliwosc legalna

polityczna społeczna

o b y w a t e l e

d o b r o w s p ó l n e

sprawiedliwosc dystrybutywna

sprawiedliwosc wymienna


o b y w a t e l e


sprawiedliwość wymienna

aspekt osobowy

aspekt instytucjonalny


sprawiedliwość legalna

polityczna społeczna

o b y w a t e l e


sprawiedliwość dystrybutywna

personalizm i solidaryzm, prawa człowieka

sprawiedliwość wymienna

subsydiaryzm


Pomocniczość

Leon XIII, „Rerum novarum”, 1891: „Chcieć, żeby władza świecka przenikała swym rządem aż do

wnętrza domu, jest błędem wielkim i zgubnym. Z pewnością jeśli się jakaś rodzina znajdzie w wielkich trudnościach i bez rady, że sama z nich się wyzwolić nie może, jest rzeczą słuszną, by jej w tych ostatecznościach państwo udzieliło pomocy; rodziny bowiem są cząstkami państwa.”

„Tu jednak winni się wstrzymać kierownicy państw; natura nie pozwala przekraczać tych granic. Władza ojcowska jest tego rodzaju, iż ani zniknąć nie może, ani być pochłoniętą przez państwo; to samo i wspólne z życiem ludzkim ma źródło. (…) Jeśli socjaliści, odsuwając w cień powagę rodziców, wprowadzają w jej miejsce opatrzność państwową, grzeszą przeciw naturalnej sprawiedliwości i rozrywają jedność rodziny” (par. 11).

Socjalizm jako utrata podmiotowości

Jan Paweł II, „Centesimus annus”, 1991: „Podstawowy błąd socjalizmu ma charakter antropologiczny.

Rozpatruje on bowiem pojedynczego człowieka jako zwykły element i cząstkę organizmu społecznego, tak że dobro jednostki zostaje całkowicie podporządkowane działaniu mechanizmu ekonomiczno-społecznego; z drugiej strony utrzymuje on, że dobro jednostki można urzeczywistnić nie uwzględniając jej samodzielnego wyboru i niezależnie od przyjęcia przez nią w sposób indywidualny i wyłączny odpowiedzialności za dobro czy zło.”

Solidarność a rola państwa

Jan Paweł II, „Centesimus annus”, 1991: Państwo winno w sposób pośredni i bezpośredni kształtować

właściwą kulturę pracy oraz umożliwiać pracownikom pełniejszy udział w życiu przedsiębiorstwa:

„Pośrednio i zgodnie z zasadą pomocniczości, stwarzając warunki sprzyjające swobodnej działalności gospodarczej, która mogłaby zaofiarować wiele miejsc pracy i źródeł zamożności.

Bezpośrednio i zgodnie z zasadą solidarności, ustalając w obronie słabszego pewne ograniczenia autonomii tych, którzy ustalają warunki pracy; a w każdym przypadku zapewniając minimum środków utrzymania pracownikowi bezrobotnemu” (par. 15).

Pomocniczość jako przywracanie podmiotowości

Jan Paweł II, „Laborem exercens”, 1981:

[W kontekście przeciwdziałania bezrobociu:] „Winna to być troska całościowa, która ostatecznie spoczywa na barkach państwa, ale która nie może oznaczać jednokierunkowej centralizacji ze strony władz państwowych. Chodzi natomiast o trafną i celową koordynację, w ramach której być winna zagwarantowana inicjatywa poszczególnych osób, samodzielnych grup, ośrodków i lokalnych warsztatów pracy - zgodnie z tym, co już wyżej powiedziano o podmiotowym charakterze pracy ludzkiej.”

Podmiotowość jako inicjatywa gospodarcza

Jan Paweł II, „Solicitudo rei socialis”, 1987:

„Należy zauważyć, że w dzisiejszym świecie – wśród wielu praw człowieka – ograniczane jest prawo do inicjatywy gospodarczej, które jest ważne nie tylko dla jednostki, ale także dla dobra wspólnego. Doświadczenie wykazuje, że negowanie tego prawa, jego ograniczanie w imię rzekomej „równości” wszystkich w społeczeństwie, faktycznie niweluje i wręcz niszczy przedsiębiorczość, czyli twórczą podmiotowość obywatela. W rezultacie kształtuje się w ten sposób nie tyle równość, ile „równanie w dół”.

Rynek jako system uniwersalny

Jan Paweł II, „Centesimus annus”, 1991:

„Jeszcze niedawno głoszono tezę, że kraje uboższe, aby się rozwijać, muszą się odizolować od rynków światowych i zaufać jedynie własnym siłom. Doświadczenia ostatnich lat wykazały, że kraje, które wybrały izolację, zatrzymały się lub cofnęły w rozwoju, natomiast posunęły się naprzód te, które umiały się włączyć w ogólny system wzajemnych powiązań gospodarczych na poziomie międzynarodowym. Wydaje się zatem, że największym problemem jest uzyskanie równoprawnego dostępu do rynku międzynarodowego, opartego nie na jednostronnej zasadzie eksploatacji zasobów naturalnych, ale na lepszym wykorzystaniu potencjału ludzkiego72” (par. 33).

Rynek jako najlepszy instrument wymiany


„Wydaje się, że zarówno wewnątrz poszczególnych narodów, jak i w relacjach międzynarodowych wolny rynek jest najbardziej skutecznym narzędziem wykorzystania zasobów i zaspokajania potrzeb. ” (par. 34).

Kultura jako fundament ekonomii


„Gospodarka (…) jest tylko pewnym aspektem i wymiarem złożonej działalności ludzkiej. Jeżeli (…) się ją absolutyzuje i produkcja oraz konsumpcja towarów znajdują się ostatecznie w centrum życia społecznego, stając się dlań jedyną, nie podporządkowaną żadnej innej wartością, to przyczyny szukać należy nie tylko i nie tyle w samym systemie gospodarczym, co w fakcie, że cały system społeczno-kulturalny, zapoznając wymiar etyczny i religijny, został osłabiony i ogranicza się już tylko do wytwarzania dóbr i świadczenia usług” (par. 39).

Ekonomia jako (pierwsza?) forma wspólotny


„Z chrześcijańskiej koncepcji osoby wypływa natomiast w sposób konieczny właściwa wizja społeczeństwa. Według Rerum novarum i całej nauki społecznej Kościoła, wyrazem społecznej natury człowieka nie jest jedynie państwo, ale także różne grupy pośrednie, poczynając od rodziny, a kończąc na wspólnotach gospodarczych, społecznych, politycznych i kulturalnych, które jako przejaw tejże ludzkiej natury posiadają - zawsze w ramach dobra wspólnego - swą własną autonomię. To właśnie nazwałem ‘podmiotowością’ społeczeństwa, która wraz z podmiotowością jednostki, została unicestwiona przez ‘socjalizm realny’” (par. 13).

Afirmacja przedsiębiorczości


„Niegdyś decydującym czynnikiem produkcji była ziemia, a później kapitał, rozumiany jako wyposażenie w maszyny i dobra służące jako narzędzie, dziś zaś czynnikiem decydującym w coraz większym stopniu jest sam człowiek; to jest jego zdolności poznawcze, wyrażające się w przygotowaniu naukowym, zdolności do uczestniczenia w solidarnej organizacji, umiejętność wyczuwania i zaspokajania potrzeb innych ludzi” (par. 32).

Przedsiębiortwo jako kapitał ludzki


„Integralny rozwój osoby ludzkiej w pracy nie stoi w sprzeczności, lecz raczej sprzyja większej jej wydajności i skuteczności, choć może osłabić ugruntowany porządek władzy. Przedsiębiorstwa nie można uważać jedynie za „zrzeszenie kapitałów”; jest ono równocześnie „zrzeszeniem osób”, w skład którego wchodzą w różny sposób i w różnych zakresach odpowiedzialności zarówno ci, którzy wnoszą konieczny do jego działalności kapitał, jak i ci, którzy w tę działalność wnoszą swą pracę. Dla osiągnięcia tych celów potrzebny jest wciąż jeszcze wielki związkowy ruch pracowników, zmierzający do wyzwolenia oraz integralnej promocji osoby ludzkiej.” (par. 43).

Nowa ekonomia. Woda, ziemia, powietrze i...

Robbie Robertson, The Three Waves of Globalisation: A History of a Developing Global Consciousness, Zed Books, London 2003.

Pierwsza fala globalizacji, 1492 Zachodni kolonializm, handel morski, dobra nieprzetworzone Portugalia, Hiszpania, Francja, Anglia, Holandia

Druga fala globalizacji, 1800 Industrializacja, energia z paliw kopalnych Anglia I p. XIX w., Francja i Niemcy II p. XIX w., USA, Europa

Trzecia fala globalizacji, 1980 Nowe technologie obróbki informacji (komputer osobisty, Internet). Eksport wyrobów przemysłowych krajów rozwijających się wzrósł z 25% w

1980 do pond 80% w 1998. Beneficjentami tych zmian są m.in. Brazylia, Chiny, Węgry, Indie, Meksyk.

W latach 1980-2000 24 kraje rozwijające się (3 mld mieszkańców) podwoiły stosunek dochodów z handlu zagranicznego do PKB. PKB liczony na jednego mieszkańca wzrastał w tych krajach co roku średnio o 1% w latach 1960., 3% w 1970., 4% w 1980., 5% w latach 1990. Inne kraje rozwijające się (ok. 2 mld ludzi) notowały spadek PKB.

Czwarta fala globalizacji, XXI w. Polityczna umowa regulująca warunki handlu (Antoni Z. Kamiński) Inc.? TQM? WWW? Komunikacja w czasie rzeczywistym? Odnawialne źródła

energii? Zrównoważony rozwój? Kultura?

Rolnictwo, przemysł, czy usługi?

0

20

40

60

80

100

1810 1900 1999

Zatrudnienie w USA w %, 1999

usługi

przemysł

rolnictwo i kopalnictwo

Toiling from there to here, The Economist Dec 25th 1999.

Rolnictwo, przemysł, surowce jako towar eksportowy

0

20

40

60

80

100

1965 70 75 80 85 90 95 2000

Eksport krajów rozwijających się, w %

wyroby przemysłowewyroby przemysłowe

minerałyminerały

produkty rolneprodukty rolne

Some win, some lose, The Economist Dec 5th 2001.Some win, some lose, The Economist Dec 5th 2001.

Nowi tytani

The New Titans, The Economist, Sep 14th 2006

Warto studiować

70

80

90

100

110

120

1979 81 83 85 87 89 93 95 97 1999

Średnie zarobki tygodniowe* mężczyzn w USA, 1979=100

* przy uwzględnieniu inflacjiZródło: US Departament of Labour

absolwenci koledżówabsolwenci koledżów

absolwenci szkół średnichabsolwenci szkół średnich

uczniowie, którzy nie ukończyli uczniowie, którzy nie ukończyli szkół średnichszkół średnich

Absolwenci koledżów w stosunku do:

1979 1999

1.3 absolwentów szkół średnich 1.7

1.6 nie kończący szkoły 2.5Labour pains, The Economist, Sep 21st 2000 Labour pains, The Economist, Sep 21st 2000

Odsetek osób w wieku 15-64 lata zatrudnionych w usługach* w stosunku do ogółu zatrudnionych w krajach OECD, 2002

* Kategoria obejmuje wszystkie rodzaje usług: komunalne, społeczne i indywidualne.Zródło: OECD

Nowa ekonomia. Brak usług to bezrobocie

WęgryPolska

50

55

60

65

70

75

80

85

25 30 35 40 45 50 55 60 65

Odsetek osób (w wieku 15-64) pracujących w usługach, %

Ods

etek

osó

b (w

wie

ku 1

5-64

) pr

acu

jący

ch,

%

Norwegia

USA

DaniaSzwecja

Wielka BrytaniaHolandia

Nowa Zelandia

Szwajcaria

Kanada

Australia

Japonia

Finlandia

Niemcy

Luksemburg

Portugalia

EU

IrlandiaAustria

Francja

Belgia

Korea

HiszpaniaGrecja

WłochySłowacja

Korelacja = 0,88T-statistic = 9.34

World Values Survey, University of Michigan, 2003. Cf. Living with a superpower, The Economist, 2 Jan 2003.

● Japonia

Szwecja ●

Norwegia● Dania

●Rosja●

Holandia●Szwajcaria

●

● Niemcy

Finlandia ●

Bułgaria ●

Chiny●

● Korea Płd.

● Irlandia

● USA

Australia ●

Luksemburg●

● Austria●Wielka Brytania

● IslandiaFrancja

● ●Belgia

Ukraina ●

Estonia●

Litwa●

Białoruś●

●Czarnogóra

● Kanada

● Węgry

Iran ●

Tanzania ●

Rumunia ●

Macedonia ●

● Kolumbia● Wenezuela

● Meksyk

● Chile

● Gruzja

Jordania ●

Puerto Rico● Salwador

●

Polska ●

Indonezja ●

● Uganda

● Argentyna● Dominikana

● Egipt

● Maroko

●Zimbabwe

Ghana ●

wartości egzystencjalne wartości auto-ekspresyjnewartości egzystencjalne wartości auto-ekspresyjne

● Hiszpania

● Peru

Filipiny ●

Nigeria●

● Brazylia

Włochy ●

RPA ●

Wietnam●

● Nowa Zelandia

A f r y k a

A z j a

K a t o l i c k a E u r o p a

A m e r y k aŁ a c i ń s k a

A n g l o s a s k i e

W s c h o d n i a

E u r o p a Ś r o d k o w o –

P r o t e s t a n c k i eP o k o m u n i s t y c z n eP o k o m u n i s t y c z n e

war

tośc

i tra

dyc

yjn

e

w

arto

ści l

aick

iew

arto

ści t

rad

ycyj

ne

war

tośc

i lai

ckie

K o n f u c j a ń s k i e

Narody i wartości

Tajwan●

Mołdawia●

Łotwa ● ●Serbia

● Albania●Słowacja

Chorwacja●● Bośnia

●Słowenia

●Czechy

● Azerbejdżan● Armenia

●Indie

Turcja●

Światopogląd (pionowo)Wartości tradycyjne to religia, rodzina, ojczyzna, silne poczucie tożsamości narodowej. Rodzice domagają się od dzieci posłu-szeństwa, chcą, żeby dzieci spełniały ich oczekiwania, odrzucają aborcję, eutanazję, rozwody, samobójstwo. Wartości laickie zawierają katalog wartości przeciwnych.Jakość życia (poziomo)Wartości egzystencjalne są istotne dla ludzi walczących na co dzień o przetrwanie, o bez-pieczeństwo fizyczne i ekonomiczne. Ludzie żyjący w poczuciu zagrożenia z reguły okazują niechęć wobec cudzo-ziemców, mniejszości seksualnych, osób chorych na AIDS, stronią także od aktywności politycznej, nawet od pisania petycji, uważają, że mężczyźni są lepszymi liderami politycznymi niż kobiety. Wartości auto-ekspresyjne zawierają katalog wartości przeciwnych. Opracowano na podstawie kwestionariuszy wysyłanych w ciągu ostatnich 25 lat do mieszkańców 78 krajów (85% populacji).

Stara i nowa ekonomia. Organizacja produkcji

Fordyzm Postfordyzm

Negocjacje zbiorowe Negocjacje prowadzone na szczeblu lokalnym lub firmy

Uspołecznienie bogactwa (państwo dobrobytu)

Prywatyzacja potrzeb zbiorowych oraz zabezpieczenia społecznego; pomoc charytatywna

Centralizacja Decentralizacja i zaostrzająca się konkurencja międzyregionalna

Państwo lub miasto „subsydiujące” Państwo lub miasto przedsiębiorcze

Krajowa polityka regionalna Terytorialne (sub-krajowe) polityki regionalne

Badania i rozwój finansowane przez przedsiębiorstwa

Badania i rozwój finansowane przez sektor publiczny.

Wiodąca rola sektora publicznego w tworzeniu innowacji

Źródło: Grzegorz Gorzelak, Reforma terytorialnej organizacji kraju: geneza, założenia, uzasadnienie, w: Idem (ed.), DŹródło: Grzegorz Gorzelak, Reforma terytorialnej organizacji kraju: geneza, założenia, uzasadnienie, w: Idem (ed.), D ecentralizacjaecentralizacja terytorialnej terytorialnej organizacji kraju: założenia, przygotowanie, ustawodawstwo, Raporty organizacji kraju: założenia, przygotowanie, ustawodawstwo, Raporty CASECASE n nr 21, r 21, Warszawa 1999, Warszawa 1999, ssss. . 9-209-20..

Stara i nowa ekonomia. Praca

Fordyzm Postfordyzm

Robotnik wykonuje pojedyncze, proste czynności

Wielość zadań

Płaca akordowa (oparta o normy techniczno-ekonomiczne)

Płaca wg stawki osobistej

Wysoka specjalizacja pracy Eliminacja wyspecjalizowanych czynności

Brak lub ograniczone szkolenia zawodowe, brak podnoszenia kwalifikacji w miejscu pracy

Długie szkolenie w miejscu pracy

Nacisk na ograniczanie zakresu odpowiedzialności robotnika

Zwiększony nacisk na współodpowiedzialność robotników

Brak pewności pracy i złe warunki dla zatrudnionych czasowo; poszerzanie się umów nieformalnych

Wysoka pewność pracy dla pracowników podstawowych (zatrudnienie do emerytury)


Stara i nowa ekonomia. Kryteria lokalizacji inwestycji

Fordyzm Postfordyzm

Zasoby siły roboczej

Koszty robocizny

Kwalifikacje siły roboczej

Koszty robocizny

Łatwość nabycia surowców

Koszty transportu

Infrastruktura transportowa

Bliskość autostrady, lotniska międzynarodowego

Ponadregionalne połączenia kolejowe

Dostatek mocy Koszty energii

Specjalizacja lokalnego przemysłu Bliskość dostawców

Niskie podatki

Pomoc finansowa władz publicznych

Jakość administracji lokalnej

Opłaty lokalne

Usługi miejscowych banków

Wspieranie działalności gospodarczej

Jednostki obsługi biznesu, izby gospodarcze

Klimat Bliskość szkół wyższych i instytutów badawczych

Dobry wizerunek miasta/regionu

Komunikacja miejska

Mieszkania

Zaplecze medyczne

Życie kulturalne, możliwości wypoczynku


Jeffrey Sachs, A new map of the world, The Economist, Jun 24th 2000

Innowatorzy, adopterzy, outsiderzyTechnologiczni innowatorzy – dziesięć lub więcej patentów na milion mieszkańców. Adoptujący nowe technologie – eksport wysokich technologii tworzy co najmniej 2% PKB.Wykluczeni technologicznie – niski eksport high-tech, mało rejestrowanych patentów.

Jeffrey Sachs, A new map of the world, The Economist, Jun 24th 2000

Patenty i PKB

Pochwała pewnego monopolu. Prawa wyłączneDziesięć najbogatszych państw świata, w tym głównie USA, posiada dzisiaj 95% ogółu praw patentowych.Rzymianie uznawali realne istnienie tajemnicy handlowej. Do tajemnic najlepiej strzeżonych na świecie

należał przez wieki chiński „patent” na produkcję jedwabiu. Nowożytnej kulturze praw wyłącznych dały początek władze Wenecji, wydając w 1469 r. pierwszy znany

patent drukarski, a potem cały szereg kolejnych patentów i praw autorskich, którym Serenissima zawdzięcza swą dzisiejszą świetność.

Niepisane brytyjskie prawo tajemnicy handlowej Amerykanie wcielili do Konstytucji USA z 1791 r. Już w połowie XIX w. amerykański urząd patentowy rejestrował już ok. 20 tys. wynalazków rocznie.

Specjalna ustawa Kongresu (Bayh-Dole Act, 1980) zezwalająca uniwersytetom i organizacjom non-profit na rejestrowanie praw patentowych do wynalazków powstających w programach finansowanych przez budżet federalny, przynosi amerykańskiej gospodarce ok. 21 mld dolarów rocznie i tworzy co roku 180 tys. nowych miejsc pracy. Obecnie wydatki USA na badania naukowe i rozwój są prawie dwukrotnie większe niż podobne wydatki krajów Unii Europejskiej (odpowiednio 225 mld i 140 mld dolarów), wydajność amerykańskiej gospodarki rośnie dwukrotnie szybciej niż gospodarski unijnej, a różnice w tempie rozwoju obu gospodarek, o czym nigdy dość przypominać, są jeszcze większe.

Polska. Uzyskanie patentu w Urzędzie Patentowym trwa od 5 do 7 lat. Uzyskanie świadectwa ochrony znaku towarowego trwa 3-4 lata.

Konieczne jest przyspieszenie tych procedur, powołanie specjalistycznego sądownictwa patentowego oraz usprawnienie prac sądów powszechnych, w których dochodzenie wszelkich praw własności ciągnie się latami. Najważniejszym jednak zadaniem jest upowszechnienie podstawowej wiedzy z zakresu ochrony praw patentowych.

Spośród 47.384 praw patentowych zarejestrowanych w 2002 r. w Europejskim Urzędzie Patentowym tylko 10 wywodziło się z Polski (0,02% ogółu). Tyle samo patentów zarejestrowała w tym urzędzie w tym czasie Panama oraz Wyspy Bahama.

Source: OECD, Education at a Glance, 2002.

Wydatki na edukację wyższego szczebla w krajach OECD

Spending on tertiary education% of GDP, 1999

0 0,5 1 1,5 2 2,5

Canada

US

Sweden

Denmark

Australia

Ireland

Netherland

France

Britain

Germany Public

Private

Nowa ekonomia: globalizacja interesów korporacyjnych Nowa ekonomia: globalizacja interesów korporacyjnych czy solidarności? Podsumowanieczy solidarności? Podsumowanie Globalna wymiana na rynku kapitału, towarów i usług służy tylko tym krajom,

które aktywnie w niej uczestniczą. Największą korzyść z globalizacji mogą odnieść kraje najbiedniejsze, one także mogą najwięcej stracić.

W latach 1990-2000 PKB liczony na osobę 24 krajów rozwijających się (3 mld mieszkańców) przyrastał co roku średnio o 5%, a więc znacznie szybciej niż krajów uprzemysłowionych, jednak PKB pozostałych krajów rozwijających się (2 mld ludzi) spadał średnio o 1%.

Na globalnym rynku lepiej zorganizowani, lepiej wykształceni i bardziej innowacyjni wygrywają bogatymi, lecz nieuporządkowanymi i biernymi.

Postulat „inteligentnego państwa” jako promotora zrównoważonego rozwoju. Aktywna polityka edukacyjna, zwiększenie nakładów na badania i rozwój, walka z korupcją,

doskonalenie infrastruktury, zwłaszcza administracyjnej, wycofywanie się z bezpośredniej aktywności na rynku usług publicznych i ubezpieczeń na rzecz funkcji kontrolnych, a wreszcie formułowanie długofalowych strategii rozwoju i decentralizacja kompetencji wykonawczych.

Globalna wymiana wymusza na wielkich korporacjach międzynarodowych zachowanie minimalnych, stale rosnących standardów etycznych.

Korporacje międzynarodowe płacą robotnikom więcej niż rodzimi przedsiębiorcy, zapewniają także napływ kapitału i nowych technologii. Zagwarantowanie innych wartości (np. zapobieganie narastaniu nierówności społecznych, odpływowi kapitału, dewastacji środowiska) leży w gestii państwa.

Nowa ekonomia. Potrzebne inteligentne państwoNowa ekonomia. Potrzebne inteligentne państwo

Państwo posiadające metabolikę „informacyjną”, nie „energetyczną” (A. Kępiński, F. N. Nash), czyli państwo zdolne do:

absorbcji informacji o stanie środowiska identyfikacji punktów krytycznych wykorzystania tej informacji do stworzenia strategii rozwoju

społeczno-gospodarczego

Strategie „inteligentnego państwa”: Stabilizacja makroekonomiczna Konkurencyjność na rynku wewnętrznym Stabilność polityczna Praworządność Rozbudowa infrastruktury materialnej Troska o kapitał społeczny

Antoni Z. Kamiński, Bartłomiej Kamiński, Korupcja rządów. Państwa pokomunistyczne wobec globalizacji, Warszawa 2003, s. 238nn.

Teologia pracy

Benedykt XVI, „Caritas in veritate”, 2009 Stosunki społeczne reguluje zasada sprawiedliwości, ale dla chrześcijan pierwszą

cnotą jest miłość Relacja „państwo-rynek” traci swój sens i skuteczność bez społeczeństwa

obywatelskiego, które jest źródłem ładu społecznego i warunkiem rozwoju Rozwój integralny osoby i społeczności (Paweł VI, „Populorum progressio”) Nowe formy pracy społecznej, stowarzyszenia obywatelskie zaangażowane w

pomoc osobom, respektujące realia rynku, służące jednak przede wszystkim rozwojów i usamodzielnieniu się jednostek, przedsiębiorczość społeczna, partnerstwo publiczno-prawne (nie wyróżnione expresis verbis).

„Współpraca w rozwoju nie powinna mieć na względzie tylko wymiaru ekonomicznego; powinna stać się wielką okazją do spotkania kulturowego i ludzkiego. Jeśli podmioty współpracy krajów gospodarczo rozwiniętych, jak to się czasami zdarza, nie uwzględniają tożsamości kulturowej własnej oraz innych, składającej się z ludzkich wartości, nie mogą nawiązać żadnego poważnego dialogu z obywatelami krajów ubogich.”

Teologia pracy. Personalizm

Jan Paweł II, „Laborem exercens”, 1981:

„Kościół jest przekonany, że praca stanowi podstawowy wymiar bytowania człowieka na ziemi” (LE 4)

Podobieństwo człowieka do Stwórcy, por. Rdz 1, 27-28

„praca ludzka stanowi klucz, i to chyba najistotniejszy klucz, do całej kwestii społecznej, jeżeli staramy się ją widzieć naprawdę pod kątem dobra człowieka” (LE 3)

Wymiar przedmiotowy (przechodni) pracy: „panowanie nad ziemią” (LE 5) Wymiar podmiotowy: „pierwszą podstawą wartości pracy jest sam człowiek -

jej podmiot” (LE 6);

„praca jest funkcją osoby”; człowiek „jako ‘obraz Boga’ jest osobą, czyli bytem podmiotowym uzdolnionym do planowego i celowego działania, zdolnym do stanowienia o sobie i zmierzającym do spełnienia siebie.” „różne czynności przynależące do procesu pracy, (…) bez względu na ich charakter, mają służyć urzeczywistnianiu się jego człowieczeństwa, spełnianiu osobowego powołania, które jest mu właściwe z racji samegoż człowieczeństwa.”

Jan Paweł II, Laborem exercens, 1981Przedmiotowy wymiar pracy Podobieństwo do Stwórcy (homo creator) Wspólnota losu, miejsca, celów, ale i współzawodnictwo Współodpowiedzialność (demokracja)Podmiotowy wymiar pracy Wartości, zagrożenia, solidarność (więcej niż naturalna) Godność osoby, podmiotowość Relacje społeczne: rodzina, społeczeństwo, naród Uprawnienia i zobowiązania cywilneKonflikty Praca czy kapitał? Praca czy własność? Wymiar klasowy i globalny Idelogiczne interpretacje stosunków społcznych: socjalizm, liberalizm, etc.Elementy duchowości pracy (rozdz. III encykliki) Praca jako uczestnictwo w dziele Stwórcy Chrystus człowiek pracy Praca w świetle Chrystusowego krzyża i zmartwychwstania

John A. Ryan Institute, University of St. Thomas

Business As A Calling. Interdisciplinary Essays on the Meaning of Business From the Catholic Social Tradition, Editors: Michael Naughton and Stephanie Rumpza, 2004. http://www.stthomas.edu/cathstudies/cst/publications/businessasacalling.html

Gary L. Chamberlain, Protestant and Catholic Meanings of Vocation: Is Business a True Vocation?

As the Second Vatican Council of 1963-65 wrestled with the difficult question of relating the Church to the larger world, the bishops refer to calling in the broader sense as the understanding that all people because created in God’s likeness “enjoy the same divine calling and destiny,” (Gaudium et spes).

Then, in one small remark the bishops open up the meaning of the word to a more specific understanding as a calling to work in the world: ”They are mistaken, who, knowing that we have here no abiding city but seek one

which is to come, think that they may therefore shirk their earthly esponsibilities. For they are forgetting that by the faith itself they are more than ever obliged to measure up to those duties, each according to his proper vocation (Gaudium et spes).

http://www.stthomas.edu/cathstudies/cst/publications/businessasacalling.html

H. R. Niebuhr’s typology

Alan T. Y. Chan, Shu-kam Lee, Christ and Business Culture: Another Classification of Christians in Workplaces According to an Empirical Study in Hong Kong, Journal of Markets & Morality, Vol. 12, No. 1 (Spring 2009): 91–111.

H. R. Niebuhr defined five different response strategies to cultural influence: Christ against culture, Christ of culture, Christ above culture, Christ and culture in paradox, and Christ the transformer of culture (Chirst and Culture, New York 1951).

Christ the Transformerof Culture

Christ AboveCulture

Christ and Culturein Paradox

Christ ofCulture

Christ AgainstCulture

A Simplified Christian Typology

We propose a new classification of Christians based on their levels of internal struggle and subsequent behaviors upon dealing with ethical issues in the workplace: Christian soldiers, panic followers, strugglers, and Sunday Christians.

We argue that there are multiple equilibriums but only two are stable in the long run. First, we use different Bible characters to depict each of the four Christian types proposed, then, using primary data, we demonstrate that our argument is also consistent with reality.

Struggle Level

High Low

Obedient

Level

High Christian Type 1

“Struggler”

Christian Type 2

“Sunday Christian”

Low Christian Type 3

“Panic Follower”

ChristianType 4

“Christian Soldier”

Paul, or Pilate, Judas, or Izrael?

Struggler

Suitable Help

ChristianSoldier

SundayChristian

PanicFollower

No Help


Struggler

Suitable Helps

ChristianSoldier

SundayChristian

PanicFollower

Education and


Struggler

Discouragement

ChristianSoldier

SundayChristian

PanicFollower

Encouragement

Christ and Business CultureAlan T. Y. Chan, Shu-kam Lee, Christ and Business Culture: Another

Classification of Christians in Workplaces According to an Empirical Study in Hong Kong, Journal of Markets & Morality, Vol. 12, No. 1 (Spring 2009): 91–111.

Finding 1. Males struggle less than females when dealing with ethical issues in their work environment. One possible explanation is that females are more sensitive to workplace ethics than their counterparts. Another is that males are likely to relax and neglect ethical concerns.

Using the language of our model, because males struggle less means (converging speed) for males is higher than for females. This indicates that churches may need to put a priority on resources provided to males because they may switch more quickly than females.

Finding 2. The more result-oriented a Christian is, the more likely it is that they will obey and follow management directives.

This indicates that churches should put more emphasis on making quality value judgments. Caring and education are integral to mitigating result-oriented christians.

Christ and Business Culture

Finding 3. The larger or more rigorous a workplace, the easier it is for Christians to obey and follow management decisions.

This is an interesting finding. If possible, it may be prudent for young Christians to start work in smaller, rather than larger, work environments. We believe the real reason behind this finding is the percentage of Christians working within a company. If the company has a low Christian-to-non-Christian ratio, it becomes difficult for Christians to voice their opinion and effect change.

Finding 4. The more short-term missions or visitations performed by the Christian, the lower the struggle index.

By encouraging panic followers to participate in short-term missions and visitations, they can be switched to Christian soldiers. We argue that given scarce resources, it is more efficient for churches to devote resources that transform panic strugglers into Christian soldiers than any other type. These activities include organizing short-term mission trips, visitation teams, as well as regular fellowship or cell-group gatherings. The following graph summarizes our four findings and avenues for helping various Christian types evolve into Christian soldiers.

Christ and Business Culture

Christian Soldier

Struggler

World

Sunday Christian

Panic Follower

Christ

Duchowość i etyka w zarządzaniuSpirituality and Ethics in Management, edited by László Zsolnai, Budapest University of

Economic Sciences, Kluwer Acad. Publishers., Drodrecht, 2004.Spirituality: East & West Peter Pruzan, Spirituality As The Context For Leadership S.K. Chakraborty, Spirit-centered, Rajarshi Leadership Luk Bouckaert, Spirituality And Economic Democracy Philosophical Approaches Robert Allison, The Birth Of Spiritual Economics Alpar Losoncz, Spiritual Motivation In Management Imre Lázár, Spirituality And Human Ecosystems Ole Fogh Kirkeby, Loyalty And The Sense Of Place Kerry Cochrane, Learning And SpiritualityIntegrating Spirituality And Management Wojciech W. Gasparski, Beyond The Prose Of Business Tibor Héjj, The Economy Of Sharing Mike Thompson, Spirituality As Faith In Relation To Management Yazdi Jehangir Bankwala, Organizational Transformation Through Human Values

William C. Miller, Spiritually-based Leadership Josep M. Lozano, Raimon Ribera, A New Chance For Management—a New Challenge For

Spirituality

Antropologia św. Ignacego LoyoliAntropologia św. Ignacego Loyoli

Rozum aspekt pojęciowy Wola aspekt emocjonalny medytacja biblijna Pamięć doświadczenie wewnętrzne

doświadczenie wewnętrzne jest nam dostępne nie tylko na drodze pojęciowej i emocjonalnej, ale także za pośrednictwem zmysłów wewnętrznych: wzrok słuch smak kontemplacja kontemplacja dotyk powonienie

Modląc się na różańcu, rozpamiętujemy tajemnice z życia Jezusa i Marii (pamięć), wyobrażamy sobie konkretne sceny (zmysły wewnętrzne), powtarzamy wciąż te same słowa (rozum), aby obudzić miłość do osób (wola).

Trzy sposoby modlitwy wg św. Ignacego LoyoliTrzy sposoby modlitwy wg św. Ignacego Loyoli

Pierwszy sposób modlitwy ma za temat dziesięć przykazań, siedem grzechów głównych, trzy władze duszy i pięć zmysłów ciała. Jest podaniem pewnej formy i metody i pewnych ćwiczeń, nie jest zaś formą i metodą właściwej modlitwy.

Drugi sposób modlitwy polega na kontemplowaniu znaczenia każdego słowa danej modlitwy. Modlący się, klęcząc lub siedząc, zależnie od większej dyspozycji, w jakiej się znajdzie, i od większej pobożności, jaka jej towarzyszy, z oczyma zamkniętymi lub utkwionymi w jednym punkcie, bez rzucania nimi tu i ówdzie, wymówi słowo: „Ojcze”, i zatrzyma się w rozważaniu tego słowa tak długo, jak długo będzie znajdywać różne znaczenia, porównania, smak i pociechę w rozważaniach odnoszących się do tego słowa.

Trzeci sposób modlitwy wedle rytmiczności oddechu. Między jednym a drugim oddechem mówi się tylko jedno słowo. I w czasie od jednego oddechu do drugiego zwraca się uwagę głównie na znaczenie tego słowa lub tej osoby, ku której kieruje się modlitw albo na lichotę własną, albo na różnicę między wzniosłością tej osoby a naszą własną lichotą.

Ignacy Loyola, Ćwiczenia Duchowe, par. 238-260.

„„Trzy pory wyobru”Trzy pory wyobru”

dla dokonania wyboru rozsądnego i dobrego (CD 175).

Pora pierwsza. Jest ona wtedy, gdy Bóg, Pan nasz, tak porusza i pociąga wolę, iż taka dusza pobożna nie wątpiąc ani też nie mogąc powątpiewać, idzie za tym, co jej ukazano. Tak właśnie postąpili święci Paweł i Mateusz idąc za Chrystusem, Panem naszym.

Pora druga. Jest wtedy, gdy otrzymuje się dużo jasności i poznania na skutek doznawania pocieszeń i strapień i dzięki doświadczeniu w dziedzinie rozeznania różnych duchów.

Pora trzecia. Jest to pora spokojna. Rozważa się najpierw, po co człowiek się narodził, a mianowicie aby chwalił Boga, Pana naszego, i aby zbawił duszę swoją; otóż to rozważając wybiera się jakiś rodzaj życia lub stan w ramach Kościoła jako środek do tego celu, aby przez to doznawać pomocy w służbie Pana swego i do zbawienia duszy. Powiedziałem „pora spokojna” – to znaczy wtedy, gdy różne duchy nie miotają duszą, tak że może ona posługiwać się swoimi władzami naturalnymi swobodnie i spokojnie.

Wybór w porze spokojnejWybór w porze spokojnej

Poproszę o wybór jedynie woli Boga, nie własnej Zrobię dwa rozmyślania jedno po drugim

Pierwsze za danym wyborem, traktując wszystkie myśli i uczucia przeciwne temu wyborowi jako rozproszenia

Drugie za wyborem przeciwnym, traktując tu wszystkie myśli i uczucia z pierwszego rozmyślania jako rozproszenia

Zakończę ćwiczenie przyjacielską rozmową

Rozeznając duchy, jakie mi towarzyszyły w obu rozmyślaniach, ustalę, gdzie wyraźnie działał Bóg.

Kierownictwo duchowe w małżeństwieKierownictwo duchowe w małżeństwie

Opowiem w szczegółach jakieś zdarzenie współmałżonkowi/ce On/ona opowie je na nowo, opisując dokładniej moje i swoje przeżycia Porównam ten opis z tym, co rzeczywiście przeżyłem/am

Rachunek sumieniaRachunek sumienia

Witam się z Bogiem i proszę o pomoc w modlitwie Wyliczam dary i łaski, jakie otrzymałem od Boga tego dnia (tygodnia) Przepraszam za grzechy

Myśli, słowa, czyny, zaniedbania Rachunek szczegółowy

Postanawiam poprawę i proszę Boga o pomoc

Etapy podejmowania decyzjiEtapy podejmowania decyzji

„Jezus objawia ponadto – i to samym swoim życiem, nie tylko słowami – że wolność urzeczywistnia się przez miłość, to znaczy przez dar z siebie.”Jan Paweł II, Veritatis splendor

Vincent van Gogh, Dobry Samarytanin (wg Delacroix), olej na płótnie 73 x 60 cm., Saint-Rémy, maj 1890, F 633,

Kröller-Müller Museum.

Reformy gospodarcze w Irlandii i Holandii

Irlandia. W połowie lat 80-tych zmagała się z kilkunastoprocentowym bezrobociem.[4] Gospodarka nie rozwijała się (zaledwie 0,4-0,5% przyrostu PKP), a Irlandczycy masowo emigrowali z kraju w poszukiwaniu pracy, głównie do Stanów Zjednoczonych. W połowie lat 80-tych grupa ekonomistów irlandzkich z tzw. szkoły podażowej (supply side economics) z Charlesem McCreevy'm, późniejszym ministrem finansów Irlandii przeprowadziła głęboką zmianę systemu finansów publicznych, radykalnie obniżając podatki i inne obciążenia publicznoprawne. Podatek dochodowy od osób prawnych obniżono z 50% do 16%, a od 2003 r. nawet do 12,5%. Podatek dochodowy od osób fizycznych wymierzany w Irlandii według 5 stopniowej skali od 35% do 65% zmniejszono do stawek sięgających odpowiednio od 20 do 42%, co praktycznie oznacza, że 4/5 podatników irlandzkich płaci niewysoki, 20% podatek, mieszcząc się w pierwszej grupie podatkowej (do 28 tysięcy euro dochodu rocznego). O połowę obniżono podatek od zysków kapitałowych - z 40 do 20%. Warto przypomnieć, że obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne w Irlandii wynoszą 16 procent, czyli około 3 razy mniej niż w Polsce. Dzięki zmianom makroekonomicznym niewielka, licząca zaledwie 3,8 mln mieszkańców Irlandia zaczęła się szybko rozwijać, przyciągając od 1/3 do nawet połowy wszystkich inwestycji amerykańskich w Europie. Bezrobocie w Irlandii spadło do poziomu 4%, a Irlandczycy, którzy przez dziesięciolecia wyjeżdżali z kraju w poszukiwaniu pracy, teraz zaczęli do niego wracać. Pod względem wysokości PKB, przekraczającego obecnie 27 tysięcy dolarów na osobę, Irlandia prześcignęła nawet Wielką Brytanię. Wbrew obawom, radykalne zmniejszenie podatków nie zmniejszyła wpływów do budżetu państwa. Wręcz przeciwnie, wpływy podatku od zysków kapitałowych, którego stawka została obniżona o połowę, w ciągu 5 lat wzrosły sześciokrotnie, a wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych w ciągu ostatnich 15 lat wzrosły pięciokrotnie. O dobrej kondycji irlandzkiej gospodarki świadczy to, że niegdysiejszy deficyt budżetowy został zamieniony w 5%-ową nadwyżkę, a zadłużenie sektora publicznego spadło 3-krotnie z prawie 120% w połowie lat 80-tych, do niecałych 39% obecnie. Irlandia w ciągu 30 lat członkostwa w Unii Europejskiej otrzymała fundusze unijne w wysokości prawie 30 mld dolarów, warto jednak pamiętać, że fundusze te trafiły głównie do rolnictwa i ich wpływ na irlandzki sukces był raczej niewielki. Irlandii udało się pokonać bezrobocie dzięki śmiałej reformie finansów publicznych, infrastruktury administracyjnej oraz docenieniu roli edukacji.

Reformy gospodarcze w Irlandii i Holandii

Holandia. Na początku lat osiemdziesiątych wysokim bezrobociem była dotknięta również Holandia. Dzięki odkryciu złóż gazu na Morzu Północnym Holandia miała wprawdzie pokaźne wpływy do publicznej kasy, ale bezrobocie sięgało kilkunastu procent i a deficyt budżetowy wynosił 7% PKB. [5] Holendrzy długo szukali sposobów na rozwiązanie tego problemu. Po konsultacjach z przedsiębiorcami i ekonomistami Wim Kok, wtenczas szef dużej centrali związków zawodowych, a późniejszy minister finansów i premier Holandii, a doprowadził w 1982 r. do zawarcia szerokiej umowy społecznej w Wassenaar koło Hagi, zezwalającej na liberalizację prawa pracy i całkowitą decentralizację polityki płacowej. Dzisiaj aż 74% Holendrów zdolnych do podjęcia pracy ma pracę (w UE tylko 63%, a w Polsce zaledwie 51%), stopa bezrobocia w Holandii sięga ledwie 2-4% (w UE aż 9%, a w Polsce ponad 20%), zaś roczny przyrost PKB utrzymuje się na poziomie ok. 3%, jest więc znacznie wyższy od średniego w całej Unii (1,7%).

Prof. Aniela Dylus: Dekalog rynkowy chrześcijanina

1. Bądź obecnym na rynku, ale nie wszędzie

2. Nie mieszaj środka z celem

3. Nie myl sukcesu rynkowego z sukcesem życiowym

4. Dąż do sukcesu rynkowego, ale nie za wszelką cenę

5. Pamiętaj, że o sukcesie rynkowym decyduje również kapitał ludzki i społeczny, a nie tylko finansowy

6. Umiejętnie konkuruj, ale nie niszcz

7. Skrupulatnie obliczaj, ale nie wszystko

8. Nie mieszaj ekonomii politycznej z ekonomią zbawienia

9. Bądź kompetentny

10. Bądź mobilny, ale zakorzeniony

Praca w kategoriach ekonomicznych

1. Praca jest funkcją wartości płacy do wartości świadczonej usługi. Praca nie zależy od wielkości całkowitego obrotu gospodarki, a tylko od wzajemnej relacji cen i kosztów: im większy popyt na towary i usługi, tym więcej pracy mogą zaoferować przedsiębiorcy. (Popyt pochodny w stosunku do popytu na produkty)

2. Ilość pracy na rynku jest nieograniczona.Praca służy zaspokojeniu ludzkich potrzeb. Ludzkie potrzeby nie są stabilne ani do końca przewidywalne, dlatego na rynku zawsze jest więcej pracy niż ludzi, którzy mogliby ją wykonać. Ograniczanie możliwości pracy emerytom, wcale nie ułatwia startu absolwentom.

3. Tylko wolny rynek jest w stanie ustalić trwałą harmonię między płacą a wydajnością.Bezrobocie ustaje, jeśli rynek sam ustala wysokość cen i płac.Bezrobocie jest wynikiem: (a) postaw społecznych, (b) złych praktyk biznesowych lub (c) wadliwej polityki rządu.Judd W. Patton, The Plain Truth About Unemployment, http://academic.bellevue.edu/~jpatton (September 2004).

$$ popytpopyt

podażpodażnn

http://academic.bellevue.edu/~jpatton

http://academic.bellevue.edu/~jpatton

Bezrobocie

(a) braku pracy na rynku

(b) braku możliwości podjęcia tej pracy, która na rynku już istnieje.

Władze publiczne nie mogą bezpośrednio (ad b) zmieniać postaw społecznych, mogą wszakże pomagać obywatelom w uzyskaniu gotowości podjęcia pracy, ich podstawowa kompetencja dotyczy wszakże (ad a) usuwania barier i tworzenia sprzyjających warunków do tworzenia nowych miejsc pracy na rynku.

Skuteczne przezwyciężanie bezrobocia domaga się: Rozwoju społeczeństwa obywatelskiego Minimalizacji kosztów i obciążeń pracy Uproszczenia procedur administracyjnych Zwiększenia dostępu do edukacji

Centra społeczne. Przykład z Sycylii

W 1958 r. jezuici sycylijscy otwarli w Palermo Centrum Studiów Społecznych, którego celem było wspomaganie rozwoju kulturalnego, społecznego i gospodarczego wyspy. Centrum realizuje swoje zadania w oparciu od metodę ignacjańską, na którą składają się: krytyczna analiza rzeczywistości społecznej, profesjonalne i szerokie studia oraz efektywna dydaktyka.

Centrum stał się z czasem miejscem formacji dla wielu osób pełniących funkcje publiczne, zatrudnionych m.in. w administracji publicznej na Sycylii i w samym Palermo.

Obok działalności dydaktycznej Centrum włączało się także bezpośrednią formację funkcjonariuszy publicznych poprzez organizowanie konferencji, debat i działalność wydawniczą.

W 1986 jezuici otwarli w Palermo Instytut Formacji Politycznej, którego celem było zapewnienie profesjonalnych umiejętności i solidnej formacji etycznej osobom zamierzającym podjąć działalność publiczną. Instytut otrzymał imię o. Pedro Arrupe, generała Towarzystwa Jezusowego w latach 1965-1983, wielkiego promotora wiary i sprawiedliwości w duchu drugiego soboru watykańskiego.

W 1998 powstaje w Palermo Uniwersytet Ulicy (l’Università della strada). Program formacyjny tej placówki skierowany jest do pracowników społecznych działających w sektorze publicznym i prywatnym.

Richard E. Dodge: Jak pomagać osobom bezrobotnym?Z a w s z e Utrzymuj regularny kontakt z osobą bezrobotną aż do chwili, kiedy znajdzie ona pracę. Znajdź takie obszary życia, w których możesz afirmować tę osobę. Bądź dobrym słuchaczem, tak aby osoba bezrobotna mogła dać ujście swoim frustracjom. Wyraź swoje zaufanie do tej osoby. Pomóż jej zachować własny pozytywny wizerunek w czasie kryzysu. Ustal, jeśli to możliwe, czas wspólnej modlitwy z tą osobą. Zapewnij ją, że jest kimś bardzo ważnym dla ciebie, dla Kościoła i dla Boga. Pomóż jej znaleźć zajęcie, która dałoby jej poczucie spełnienia. Zaproponuj pomoc w postaci pieniędzy, żywności, lekarstw, itp., ale zrób to dopiero wtedy, kiedy nawiążesz z nią

dobry kontakt. Nie zrywaj znajomości z tą osobą, kiedy już znajdzie pracę.

N i g d y Nie słuchaj plotek. Nie wypytuj na siłę dlaczego straciła pracę. Rozmawiajcie o tym tylko wtedy, kiedy ta osoba jest na to gotowa. Nie prowokuj negatywnych uczuć, bo one są dodatkowym ciężarem. Nie nalegaj, żeby natychmiast znalazła pracę. Być może ta osoba potrzebuje czasu na zrewidowanie swoich

priorytetów życiowych. Nie nalegaj, żeby natychmiast przyjęła twoją pomoc w postaci pieniędzy, żywności, ubrania, bo może jeszcze

bardziej pogłębić jej kryzys. Nie próbuj podejmować za nią żadnych decyzji. Nie zakładaj, że osoba bezrobotna (i jej rodzina) jest nędzarzem. Uważnie wysłuchuj potrzeb i upewnij się czy osoba

bezrobotna wie, że twoja pomoc jest jedynie zwyczajnym wyrazem miłości chrześcijańskiej. Richard E. Dodge teaches adults in Sunday School at Una Baptist Church, Nashville, TN, and is Internet producer for

materials for adult leaders, LifeWay Church Resources, Nashville, TN.

Jak przeciwdziałać bezrobociu w swoim środowisku? Kluby Pracy

Miejsce spotkań, dyskusji i wymiany informacji, także nt. zatrudnienia i duchowości pracy. Adwokatura społeczna – pomoc osobom bezradnym społecznie.Przykład: działalność Stowarzyszenia Integracji Świata Pracy LABOR – www.ora.et.labora.pl

Centra społeczne o charakterze edukacyjno-integracyjnymPrzykład: Stowarzyszenie KANA powstało w 1994 roku w Gliwicach, pod kuratelą biskupa Wiktora

Skworca i władz samorządowych Śląska. Grono woluntariuszy KANA organizuje kursy dla pochodzącej z ubogich rodzin tych okolic młodzieży, która po ukończeniu szkoły nie uzyskała pracy. Są to kursy komputerowe, zwykle trzymiesięczne i kursy językowe. W 2002 roku szkolenia KANy ukończyło ponad 4,5 tysiąca osób. 5 września 2004 gliwicka KANA otrzymała Nagrodę im. Alberta Schwietzera, w Klingenthal koło Strasburga.

Ośrodki wychowawcze dla osób najsilniej poszkodowanych bezrobociaPrzykład: Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka” w Poznaniu założona przez Barbarę i Tomasza

Sadowskich. „Barka” prowadzi imponującą działalność społeczną, której beneficjentem jest ok. 5 tys. osób w skali roku, głównie w Poznaniu i okolicach, a także w innych placówkach na terenie całego kraju. W ramach realizowanego przez „Barkę” programu wspólnot ok. 650 osób codziennie otrzymuje stałą pomoc w postaci mieszkania, utrzymania, pracy i fachowej opieki świadczonej w kilkunastu ośrodkach prowadzonych przez Fundację. W ramach programu szkół socjalno-edukacyjnych setki innych osób uzyskują niezbędne kwalifikacje zawodowe i społeczne, dzięki programowi zatrudnienia socjalnego znajdują faktyczne zatrudnienie, a w ramach rozpoczętego niedawno programu przystępnego budownictwa niezamożne rodziny zyskują możliwość posiadania własnego domu. Działalność „Barki” wielokrotnie spotykała się z uznaniem krajowych i zagranicznych instytucji publicznych, w 2002 r. „Barka” otrzymała nagrodę Banku Światowego za najlepszą inicjatywę społeczną w skali globu. Tomasz Sadowski był doradcą kilku ekip rządowych, a doświadczenia „Barki” dały podstawy do przyjęcia Ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Programy „Barki” realizowane są dzisiaj wielu ośrodkach społecznych w Polsce, na Ukrainie, Białorusi, w Niemczech, Francji i Holandii.

http://www.ora.et.labora.pl/

http://madel.jezuici.pl

Wartosci w makro i mikroekonomii

Documents

Transcript of Wartosci w makro i mikroekonomii