TUTOR Jak to napisać - egzamin gimnazjalny - fragment 9 s

7/29/2019 TUTOR Jak to napisa - egzamin gimnazjalny - fragment 9 s

1/8

IwonaiLechCielakowie

Egzamingimnazjalny

Jaktonapisa?Poradnikdlakadegoucznia

Wydanie II z wiczeniami

Redaktorwydania:

ZdzisawGowacki

Recenzjaikonsultacje:

BeataZasada

Redakcjatechniczna,opracowaniegraficzne,amanieiprzygotowaniedodruku:

RobertCiechanowski, RCPRO [www.rc-pro.eu]

Projektokadki:

MirosawGodkowski,ZdzisawGowacki

Ksika Jak to napisa? jest zbiorem opracowa wikszoci form wypowiedzi omawianych i stosowanych

w szkole podstawowej oraz w gimnazjum. Zawiera dokadne informacje o kadej z form, szczegowe

wskazwki dotyczce pracy nad redagowaniem tekstu, a take przykady wypowiedzi z zaznaczonymi naj-

istotniejszymi dla niej elementami. Ponadto w ksice zostay zawarte kryteria oceniania wraz z punktacj

dlawszystkichopisanychwniejrodzajwwypowiedzi.

Jak to napisa?pomoe kademu uczniowi w doskonaleniu umiejtnoci wypowiadania si w dowolnej for-

mie,atakepozwolidobrzeprzygotowasidoegzaminugimnazjalnego.

CopyrightbyOficynaWydawniczaTutor

Wydanie II. Toru 2009 r.

OficynaWydawniczaTutor

87-100Toru,ul.Warszawska14/2,tel./fax0-5665-999-55

WysykowaKsigarniaInternetowa: www.tutor.edu.pl

ISBN978-83-89563-37-8


2/8

Spistreci

Zamiast przedmowy 5

Charakterystyka 7

Dedykacja 13

Dziennik 15

Esej 19

Felieton 23

Instrukcja 27

Kartka pocztowa 30

List 32

Notatka 42

Ogoszenie (zawiadomienie) 47

Opis 50

Opowiadanie 62

Pamitnik 69

Plan 73

Podanie 78

Podzikowanie 81


3/8

Protok 83

Przemwienie 89

Przepis/przepisy (regulamin) 95

Recenzja 98

Referat 102

Reklama 106

Reporta 109

Rozprawka 113

Sprawozdanie 118

Streszczenie 122

Telegram 126

Wywiad 129

Zaproszenie 134

yciorys 137

yczenia 141


4/8

Zamiastprzedmowy

Recenzjaporadnika Jaktonapisa?

Standardy wymaga z zakresu przedmiotw humanistycznych bdce podstaw

przeprowadzania egzaminu w ostatnim roku nauki w gimnazjum obejmuj kompeten-

cjeuczniawdwchobszarach:

II. Czytanieiodbirtekstwkultury

II. Tworzeniewasnegotekstu

W wyszczeglnionymwramachdrugiegoobszarupunkciepierwszymczytamy:

(Ucze:) buduje wypowiedzi poprawne pod wzgldem jzykowym i stylistycznym

w nastpujcych formach: opis, opowiadanie, charakterystyka, sprawozdanie, re-

cenzja, rozprawka, notatka, plan, reporta, artyku, wywiad, ogoszenie, zaprosze-

nie,dedykacja,podanie,list,pamitnik.

Koczcy szko gimnazjalista na pewno bdzie musia zredagowa ktr z wy-

ej wymienionych form wypowiedzi na egzaminie gimnazjalnym. Rodzi si wic za-

potrzebowanienadobrksikporadnik...

W to zapotrzebowanie doskonale wpisuje si ksika Jak to napisa? Poradnik

gimnazjalisty autorstwa Iwony i Lecha Cielakw. Ksika przeznaczona jest przede

wszystkim dla uczniw, ale moe stanowi rwnie pomoc dla nauczycieli czy rodzi-

cwszczeglniezaangaowanychwedukacjswoichdzieci.

Poradnik zawiera 31 opracowa rnych form wypowiedzi uoonych w kolejno-

cialfabetycznej.W kadejznichznajdziemy:

l informacje oglne o danej formie wypowiedzi (definicja, celowo uycia, kla-

syfikacja, znani autorzy... itp.)

l wskazwki dla piszcego

l przykadowe teksty

l kryteria oceny

Czytelna, jednolita konstrukcja kadego omwienia stanowi zapewne due

uatwieniewkorzystaniuzksiki.

Kolejn istotn zalet tego poradnika jest jzyk prosty, rzeczowy, bezpretensjo-

nalny. Nic dziwnego w kocu kt moe lepiej wiedzie, jakim jzykiem przema-

wia do wspczesnego gimnazjalisty ni praktykujcy nauczyciele! (autorzy s

nauczycielami jzyka polskiego). W poradniku nie ma zbdnych informacji, a niekt-

re spord nich, szczeglnie wane, autorzy uwypuklaj, opatrujc hasem Uwaga!

Wskazwki dla piszcego formuowane s w 2. os. lp., co niewtpliwie uatwia ko-munikacj. Czytajc je, ucze natknie si na wiele wanych informacji praktycznych

(np. gdy bdzie czyta, e w czci kocowej listu powinien uy ponownie formuy


5/8

grzecznociowej, zostanie mu zwrcona uwaga, by nie stawia po niej kropki). Mniej

jednoznaczne wskazwki opatrzone s dodatkowo przykadami co niezwykle

zpunktuwidzeniaodbiorcyistotneaktualnymi!

W tego rodzaju poradnikach zamieszczanie przykadowych tekstw jako ilustracji

przedstawionych wczeniej informacji teoretycznych nie jest niczym nowym. W Jak

to napisa? ucze znajdzie zaznaczone w tekstach i wyszczeglnione na apli elemen-

ty struktury. Kad teoretyczn wskazwk bdzie wic mg zweryfikowa w prak-

tyce.

Autorzy poradnika zamiecili w nim jednolite, czytelnie sformuowane kryteria

oceny omwionych form wypowiedzi. Kolejna bardzo trafna decyzja, gdy wspcze-

sna szkoa nie moe dobrze funkcjonowa bez kryterialnego oceniania. Powinni je

stosowa nauczyciele, powinni je zna uczniowie i ich rodzice. Dmy do tego, by

dzisiejszy gimnazjalista mia wiadomo, e jego praca oceniana jest na kilku pasz-

czyznach, a brak sprawnoci w zakresie ortografii i interpunkcji nie dyskwalifikuje

gojeszczejakomylcego,oczytanegomodegoczowieka.

PoradnikJak to napisa? jest niewtpliwie atrakcyjn pomoc dla lepszego pozna-

nia i zrozumienia specyfiki poszczeglnych form wypowiedzi. Z pewnoci uatwi

uczniom przygotowanie si do egzaminu gimnazjalnego i uczyni redagowanie wypra-

cowaniaznacznieprzyjemniejszymzadaniem.

BeataZasada

Recenzentka jest egzaminatork Okrgowej Komisji

Egzaminacyjnej w Gdasku. Pracuje jako nauczyciel-

kajzykapolskiegowGimnazjumnr10wToruniu.

6 Jaktonapisa?


6/8

Charakterystyka

Charakterystyka jest niejednorodn form wypowiedzi. Zawiera w swej strukturze

zarwnoelementyopisu,jakiopowiadania.

Celem charakterystyki jest przedstawienie, zanalizowanie (wyodrbnienie i poda-

nie najwaniejszych cech) i zinterpretowanie (okrelenie, ocena pozytywnych i nega-

tywnych cech, zachowa) postaci. Naley w niej uwzgldni: przedstawienie

postaci, jej wygld zewntrzny, cechy charakteru i osobowoci (temperamentu), ce-

chypsychiki,atakezainteresowania,pogldy,stosunekdootoczenia.

Uwaga!

Charakterystyka nie powinna by sporzdzana wedug jednego schematu kada

postawymagaindywidualnegosposobuprezentacji.

Bardzo wanym elementem pracy nad charakterystyk jest wczeniejsze zebranie

jak najwikszej iloci informacji o prezentowanej postaci. Informacje te musz by

posegregowane w odpowiednie grupy (osobno cechy charakteru, psychiki, zachowa-

nia itd.) i poddane selekcji naley oddzieli to, co najwaniejsze, od tego, co dla

prezentacji postaci jest mniej wane. Po tych czynnociach mona przystpi do

sporzdzaniacharakterystyki.

Rodzajecharakterystyki

Zewzgldunato,kogocharakteryzujemy,wyrniamycharakterystyki:

l indywidualn (prezentacja jednej postaci);

l zbiorow (prezentacja jakiej grupy ludzi, rodowiska spoecznego);

l porwnawcz (zestawienie przynajmniej dwch postaci w celu ukazania rnic

i podobiestw).

Charakterystykamoebyrwnie:

l bezporednia piszemy wprost o wygldzie i cechach charakteru postaci, np.

Robinson atwo nawizywa kontakty z innymi ludmi. By miay, uczciwy, tro-

ch atwowierny. Przeciwstawi si woli rodzicw, ktrzy nie chcieli, aby

zgin tak, jak jego bracia. Wybra morze, dziki czemu przey najbardziej nie-

samowit przygod ycie na bezludnej wyspie. Byo to jednak moliwe tylko

dlatego, e posiada wiele bardzo wartociowych cech, a przede wszystkim po-

trafizachowapogodduchainigdynietracinadziei.

l porednia ukazujemy posta poprzez zaprezentowanie jej otoczenia (poko-

ju, w ktrym mieszka, miejsca pracy), sposobu zachowania wobec innych, jzy-

ka, jakim mwi (np. gwara podhalaska), np.

Na jego biurku zawsze leay jakie kartki porzucane w nieadzie, a takeowki, dugopisy, kolorowe flamastry. Na pce nad biurkiem ksiki rozma-

itej gruboci pitrzyy si niedbale uoonymi stosami, jakby co chwil kto si-


7/8

ga to po jedn, to po drug, a pniej szybko odkada, nie zwracajc ju wik-

szejuwag,gdziejumieszcza.

l statyczna posta jest ukazana jako swoisty model, wzr posiadajcy cechy

podane (posta idealna) lub jest to posta o niezmiennym charakterze, zacho-

waniu itp.;

l dynamiczna przedstawiamy kogo konkretnego, kogo osobowo ulega roz-wojowi, zmianie.

Piszccharakterystyk:

u zbierz wszystkie moliwe informacje o postaci, dokonaj ich uporzdkowania

i wybierz te najistotniejsze dla scharakteryzowania postaci;

u wybierz taki rodzaj charakterystyki, ktry najlepiej pozwoli ukaza posta;

u sporzd plan charakterystyki uwzgldniajcy:

wygld zewntrzny postaci,

temperament (pogodny, gwatowny, miy, ktliwy itp.),

cechy charakteru (silny, saby, odwany, tchrzliwy, szlachetny, podstpny,

pracowity, leniwy itp.),

psychik (marzyciel, zagubiony, pewny siebie, zamknity w sobie, otwarty,

szybko nawizujcy kontakty, egocentryk, ciekawy wiata itp.),

cechy intelektualne (zainteresowania, zdolnoci, umiejtnoci, wiedza itp.),

postaw moraln lub wiatopogld (system wartoci, ktrym kieruje si po-

sta w yciu),

przykady zachowa lub sytuacji obrazujcych cechy postaci,

wasn ocen bohatera,

podsumowanie ukazujce oglne wartoci reprezentowane przez posta

(Co odbiorcy moe da poznanie postaci, jego losw? Jakie wnioski poy-

teczne dla czytelnika mona wycign z charakterystyki tej postaci?);

u pamitaj, by na pocztku zaprezentowa posta, zaczynajc na przykad od

sw:Jednym z bohaterw ksiki X jest...; W ksice Y ukazane jest rodowisko

uczniowskie w XIX wieku;

Uwaga!

Po zaprezentowaniu postaci wskazane jest podanie uzasadnienia jej wyboru, po-

trzebyjejcharakteryzowania.

u stosuj sownictwo oceniajce, charakteryzujce, a take porwnania i zwizki

frazeologiczne;

u przedstawiane cechy postaci staraj si uzasadni odpowiednimi przykadami za-

chowa, sytuacji z jej udziaem;

u unikaj schematu kompozycji charakterystyki; poszczeglne cechy, elementy

osobowoci musz by prezentowane w kolejnoci uzalenionej od osobowo-

ci postaci, tego, co jest w niej najbardziej wyraziste;

u zadbaj o poprawno i estetyk wypowiedzi.

8 Jaktonapisa?


8/8

Przykad

CharakterystykaZenkaWjcikabohaterapowieciTenobcy

Zenek Wjcik to tytuowa posta powieci Ireny Jurgielewiczowej pt. Tenobcy. Jest to chopiec w wieku okoo 16 lat, ktry od dwch tygodni wdrujeautostopem z Wrocawia do Strykowa. Zamierza tam odnale swego wuja.Matka chopca nie yje, a ojciec naduywa alkoholu i znca si nad nim. Ze-nekpostanowiwicucieczdomu.

Kiedy czwrka przyjaci: Ula, Pestka, Marian i Julek spotykaj Zenka po razpierwszy na wyspie, jest zaniedbany, blady, ma zapade policzki i dawno nie-strzyone wosy. Ubranie chopca jest zniszczone i poplamione. Taki wygldjest wynikiem dugiej podry. Zenek jest szczupy, wysoki, ma ciemne wosyi grube brwi. Podoba si Uli, a caej zaodze imponuje jego tajemnicza posta.

Zenek jest bardzo powany jak na swj wiek, jest skryty i nieufny. Trudna sy-

tuacja w domu ojca, ktry o niego nie dba i ponia, oraz samotna wdrwkaspowodoway, e jest tajemniczy, zamknity w sobie i czujny, jakby cay czasco mu grozio. Ukrywa swoje uczucia i myli, mwi niewiele. Jego los wydajesi podobny do losu psa Dunaja. Zenek bez trudu zreszt odgaduje, e piesmusia wiele wycierpie i kto bardzo go bi. Nie chce nawet okazywa blu,jaki przynosi mu zmiana opatrunku, a pniej marsz z krwawic na nodzeran.

W czasie wdrwki chopiec wykaza wiele wartociowych cech. Udowod-ni, e jest zaradny, samodzielny, wytrway i uparty. Mimo pojawiajcych sitrudnoci, jak chociaby zraniona noga, nie rezygnuje z zaoonego celu do-tarcia do wuja. Zenek ma od niego pamitk srebrny kompas. Podobnie jak

on,techcewprzyszocipywanastatku.Niestety, chopiec zdany na samego siebie dopuszcza si kradziey pieni-dzy i jabek. Czyni to zarwno z godu, jak te z gupiej ambicji, chci zaimpo-nowania modszym odwag. Dzieci ulegaj wpywowi Zenka i rwnie kradnowoce. Jednak odwaga chopca nie jest tylko na pokaz. Udowadnia to, ratujcdziecko pozostawione na wozie, ktry sposzony ko cign wprost pod sa-mochd.Bohaterryzykowawtedywasnymyciem.

Zenek jest wraliwy, ma dobre serce i kocha zwierzta. Wida to wyranie,gdy broni psa Dunaja przed grup obuzw zncajcych si nad zwierzciem.Tojednoczeniedowdjegoodwagi.

Zachowanie Zenka zmienia si na korzy pod wpywem Uli. Midzy oboj-giem zawizuje si ni bliskiej sympatii. Chopiec nabiera zaufania do ludzi

i postanawia naprawi swoje bdy. Podejmuje prac, aby odda skradzionepienidze.WspieragoipomagamuwtymUla.

Posta Zenka wzbudzia moje zainteresowanie. Jego postpowanie nie zaw-sze byo dobre, ale pooenie, w jakim si znalaz, w duym stopniu go uspra-wiedliwia. Prbowa sam stawi czoa bardzo powanym problemom. Zaim-ponowaa mi nie tylko jego wytrwao i samodzielno, ale te wraliwo,szacunek dla zwierzt. Najwaniejsze jednak jest to, e Zenek potrafi zauwa-y i naprawi swoje bdy. Myl, e wanie ta cecha osobowoci gwnegobohatera powieci jest bardzo wana, i to nie tylko dla niego, ale i dla nas czytelnikw. To dobrze, e Zenek odnalaz swego wujka, e nie bdzie juczusisamotnyiodrzuconyieznalazprzyjaci.

Charakterystyka 9

Przedstawieniepo-staci.

Podstawoweinfor-

macjeopostaci,sy-

tuacji,wjakiejsi

znajduje.

Wygldzewntrzny.

Cechypsychiki.

Nawizaniedowy-

darzeprzedstawio-

nychwksice.

Akapitoddzielajcy

kolejncztek-

stu.

Cechycharakteru.

Przykadwydarze-

niapotwierdzajcy

cechcharakteru.

Wplecionainforma-

cjaobohaterze.

Przykadzachowa-

niaijegointerpreta-

cja.

Cechycharakteru

poparteprzykada-

mizachowa.

Informacjaozmia-

nieosobowocibo-

hatera(charaktery-stykadynamiczna).

Wasnaocena

postaci.

Oglnywniosekwy-

nikajcyzanalizy

postaci.

Wniosekkocowy.

TUTOR Jak to napisać - egzamin gimnazjalny - fragment 9 s

Documents

Transcript of TUTOR Jak to napisać - egzamin gimnazjalny - fragment 9 s