tnw93

8/14/2019 tnw93

http://slidepdf.com/reader/full/tnw93 1/12

tydzieńwschodzien u m e r 1 8 ( 9 3 ) | 1 3 . 0 5 . 2 0 0 9 | o ś r o d e k s t u d i ó w w s c h o d n i c h i m . m a r k a k a

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u

l

l

r

j ,

k u

, a

j

c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j

, k u

, a

j c

l

anal izy

MFW wspiera Ukrainę i Julię Tymoszenko / 2Ukraiński rząd będzie mógł przeznaczyć połowę drugiej transzy kredytu MFWna obsługę długu zagranicznego, co ułatwi wykonanie w najbliższych miesiącachbardzo trudnego budżetu

Aneks: Wyniki gospodarcze w I kwartale 2009 roku

Problemy z Południowym Korytarzem / 3Szczyt energetyczny w Pradze zakończył się udzieleniem politycznego wsparciadla Południowego Korytarza eksportowego, jednak nie przyspieszył

jego faktycznej realizacji

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y | r o s j a k a u k a z a z j a c e n t r a l n

. .

Polecamy nasze publikacjena stronie internetowej OSW

osw.waw.pl

Prezydent Miedwiediew przeciwko„fałszowaniu historii” II wojny światowej / 9

Kwestia gruzińska w relacjach rosyjsko-amerykańskich / 9

Gazprom pozbywa się Firtasza / 10

Sąd Konstytucyjny Ukrainy:wybory prezydenckie mają odbyć się w styczniu / 10

Prezydent Mołdawii przewodniczącym parlamentu / 11

Gruzja: rozmowy prezydenta z opozycją / 11

Dyplomatyczna gra wokół Górskiego Karabachu / 12

wydarzenia

Nowa Wielka Gra– przesilenie?

z p rasy

Reakcje na szczyt inauguracyjny Partnerstwa Wschodniego / 6

Inauguracja na szczycie w Pradze 7 maja inicjatywy Partnerstwa Wschodniegowywołała dość przychylne – lecz nie entuzjastyczne – reakcje w większościpaństw objętych projektem

Miejsce Iranuw rosyjskiej polityce zagraniczneja relacje rosyjsko-amerykańskie

Komentarzeoswn u m e r 2 4 | 1 5 . 0 4 . 2 0 0 9 | o ś r o d e K s t u d i ó w w s c h o d n i c h i m . m a r K a K a r p i a

1

Miejsce Iranu w rosyjskiej polityce zagraniczneja relacje rosyjsko-amerykańskie

Marcin Kaczmarski,współpraca: Ewa Paszyc, Wojciech Górecki

W ostatniej dekadzie współpraca z Iranem stanowiła istotny element rosyj-skiej polityki zagranicznej. Przy tym jednak Moskwa nie cofała się przedwywieraniem na Teheran presji, mającej skłonić go do większej ustępliwościw relacjach dwustronnych. Iran jest bowiem z punktu widzenia Rosji zarów-no taktycznym sojusznikiem, m.in. wobec Stanów Zjednoczonych czy w re-gionie WNP i Bliskiego Wschodu, jak i potencjalnym rywalem, np. w kwestiidostaw surowców energetycznych do Europy. Od końca 2007 roku można

jednak zaobserwować stopniowe zacieśnianie stosunków rosyjsko-irańskich,którego rezultatem jest ograniczanie przez Moskwę nacisku na Teheran(np. we wrześniu 2008 roku Moskwa uchroniła Teheran przed kolejnymisankcjami) oraz rozwiązywanie kwestii dotychczas powodujących spory(np. termin ukończenia elektrowni jądrowej w Bushehr).Nowa administracja USA zabiega o pomoc ze strony Federacji Rosyjskiejw powstrzymaniu Iranu przed dalszą realizacją programu nuklearnego, mo-gącego prowadzić do produkcji broni jądrowej, w zamian deklarując goto-wość do ustępstw w kwestii tarczy przeciwrakietowej. Jednak taka ame-rykańska oferta wydaje się mieć ograniczone perspektywy powodzenia.Rosja wykorzystała zmniejszenie zagrożenia użyciem siły przez Waszyngtondo promocji swoich interesów w Iranie i zapewne będzie kontynuować po-głębianie współpracy z tym krajem. Ponadto możliwości pozytywnego wpły-nięcia przez Rosję na Teheran pozostają ograniczone, czego potwierdzeniembyło odrzucenie przez Iran rosyjskich propozycji rozwiązania kryzysu nukle-arnego z lat 2005 i 2006. Moskwa mogłaby zatem co najwyżej zwiększyćstopień izolacji irańskiego reżimu. Jednocześnie należy oczekiwać, że Kremlbędzie podtrzymywał wrażenie, że jest w stanie pomóc Zachodowi i StanomZjednoczonym w kwestii irańskiej.

Amerykańska oferta

Rosyjskierelacjez Iranemstanowią trwały element konfliktogenny w stosunkach rosyjsko--amerykańskich od połowy lat 90.Niemalkażde porozumienieMoskwy z Teheranemwy-woływało silny sprzeciw USA,któretraktują Iran jako najpoważniejszewyzwaniedla swojej

K o m e n t a r z e

o s w

o ś

d

k

s u

d i ó

w

h

d

i

h

c

f

e

s u

d i

K o m e n t a r z e

o s w

o ś

d

k

s u

d i ó

w

h

d

i

h

O S W. WAW. P L

Komentarzeoswn u m e r 2 4 | 1 5 . 0 4 . 2 0 0 9 | o ś r o d e K s t u d i ó w w s c h o d n i c h i m . m a r K a K a r p i a

1

Miejsce Iranu w rosyjskiej polityce zagraniczneja relacje rosyjsko-amerykańskie

Marcin Kaczmarski,współpraca: Ewa Paszyc, Wojciech Górecki

W ostatniej dekadzie współpraca z Iranem stanowiła istotny element rosyj-

skiej polityki zagranicznej. Przy tym jednak Moskwa nie cofała się przedwywieraniem na Teheran presji, mającej skłonić go do większej ustępliwościw relacjach dwustronnych. Iran jest bowiem z punktu widzenia Rosji zarów-no taktycznym sojusznikiem, m.in. wobec Stanów Zjednoczonych czy w re-gionie WNP i Bliskiego Wschodu, jak i potencjalnym rywalem, np. w kwestiidostaw surowców energetycznych do Europy. Od końca 2007 roku można

jednak zaobserwować stopniowe zacieśnianie stosunków rosyjsko-irańskich,którego rezultatem jest ograniczanie przez Moskwę nacisku na Teheran(np. we wrześniu 2008 roku Moskwa uchroniła Teheran przed kolejnymisankcjami) oraz rozwiązywanie kwestii dotychczas powodujących spory(np. termin ukończenia elektrowni jądrowej w Bushehr).Nowa administracja USA zabiega o pomoc ze strony Federacji Rosyjskiejw powstrzymaniu Iranu przed dalszą realizacją programu nuklearnego, mo-gącego prowadzić do produkcji broni jądrowej, w zamian deklarując goto-wość do ustępstw w kwestii tarczy przeciwrakietowej. Jednak taka ame-rykańska oferta wydaje się mieć ograniczone perspektywy powodzenia.Rosja wykorzystała zmniejszenie zagrożenia użyciem siły przez Waszyngtondo promocji swoich interesów w Iranie i zapewne będzie kontynuować po-głębianie współpracy z tym krajem. Ponadto możliwości pozytywnego wpły-nięcia przez Rosję na Teheran pozostają ograniczone, czego potwierdzeniembyło odrzucenie przez Iran rosyjskich propozycji rozwiązania kryzysu nukle-arnego z lat 2005 i 2006. Moskwa mogłaby zatem co najwyżej zwiększyćstopień izolacji irańskiego reżimu. Jednocześnie należy oczekiwać, że Kremlbędzie podtrzymywał wrażenie, że jest w stanie pomóc Zachodowi i StanomZjednoczonym w kwestii irańskiej.

Amerykańska oferta

Rosyjskierelacjez Iranemstanowią trwały element konfliktogenny w stosunkach rosyjsko--amerykańskich od połowy lat 90.Niemalkażde porozumienieMoskwy z Teheranemwy-woływało silny sprzeciw USA,któretraktują Iran jako najpoważniejszewyzwaniedla swojej

K o m e n t a r z e

o s w

o ś

d

k

s u

d i ó

w

h

d

i

h

c

f

e

s u

d i

K o m e n t a r z e

o s w

o ś

d

k

s u

d i ó

w

h

d

i

h

O S W. WAW. P L

8/14/2019 tnw93


B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s wr o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n an u m e r 1 8 ( 9 3 ) , 1 3 . 0 5 . 2 0 0 9

spis treściTYDZIEŃWSCHODZIEna

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j , k

u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j ,

k u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

a n a l i z y 2

anal izy aneks

Wyniki gospodarczew I kwartale 2009 roku(dane oficjalne Państwowego KomitetuStatystyki Ukrainy – PKSU)

PKB– brak danych (PKSU pod naci-skiem rządu nie publikuje danych doty-czących PKB od stycznia 2009; daneza I kwartał zapowiedziano na koniecmaja); według szacunków ekspertówspadek PKB w I kwartale wynosił15–20%

Produkcja przemysłowa– spadeko 31,9%; najwyższe spadki odnotowa-no w przemyśle maszynowym – 54,6%,metalurgii – 43,3% i przemyśle lekkim– 37,5%

Rolnictwo– wzrost o 1,7%

Budownictwo– spadek o 56,7%

Transport– spadek o 32,9%

Handel detaliczny– spadek o 11,5%(dane w porównaniu z analogicznymokresem 2008 roku)

Handel zagraniczny (dane za styczeń – luty 2009):eksport towarów – spadek o 38,6%import towarów – spadek o 47,5%ujemne saldo – 2,76 mld USD

Inflacjaw I kwartale wynosiła 5,9%(w analogicznym okresie poprzedniegoroku – 9,7%)

Średnie wynagrodzenie– wzrosto 7,4% (nominalnie); spadek o 13%(z uwzględnieniem inflacji)

MFW wspiera Ukrainę i Julię TymoszenkoRada Dyrektorów MFW podjęła 8 maja decyzję o wydzieleniu Ukrainiedrugiej transzy kredytu stand by o wartości 2,8 mld USD i zapowiedziaławypłacenie po 15 czerwca kolejnej transzy wartości około 3 mld USD.Fundusz złagodził warunki dotyczące współpracy z ukraińskim rządemi rozszerzył możliwości wykorzystania wydzielonych środków. UłatwiającUkrainie spłatę zagranicznych zobowiązań, Międzynarodowy FunduszWalutowy udzielił Julii Tymoszenko istotnego wsparcia w finansowaniuwydatków budżetu państwa. Zwiększa to pole manewru ukraińskiegorządu w warunkach głębokiego kryzysu gospodarczego, co może niecoumocnić słabnącą ostatnio pozycję premier Tymoszenko jako preten-denta w zbliżających się wyborach prezydenckich.

MFW zainteresowany wznowieniem współpracy z Ukrainą Po wstrzymaniu na początku roku wypłaty II transzy kredytu stand by w celu zdyscyplinowania ukraińskiego rządu, który zignorował szereg warun-ków zapisanych w memorandum, po wznowieniu negocjacji w kwietniu misjaFunduszu zdecydowanie złagodziła warunki stawiane Ukrainie. Zgodziła sięm.in. na podwyższenie deficytu budżetu do 4% PKB. Realnie MFW akceptujejeszcze wyższy deficyt, ponieważ z bilansu budżetu wyłączono środki prze-znaczone na dokapitalizowanie banków (około 5,5 mld USD, ponad 4% PKB).Złagodzono też inne wymagania, godząc się na stopniowe odchodzenie od cełochronnych w imporcie czy stopniowe przechodzenie do płynnego kursu wa-lutowego. Najtrudniejsze warunki dotyczące m.in. stopniowego urynkowieniacen gazu czy podjęcia reformy emerytalnej przesunięto na koniec roku. MFWzadowolił się przywróceniem niezależności banku centralnego i formalnymzbilansowaniem kosztorysów Naftohazu i Funduszu Emerytalnego (dofinan-sowanie z budżetu) oraz deklaracjami ukraińskiego rządu w innych kwestiachnp. dokapitalizowanie sektora bankowego. Na wniosek Ukrainy druga transzazostała zwiększona o 1 mld USD (do 2,8 mld USD). MFW kierował się przy

tym nie tylko potrzebą wsparcia Ukrainy, ale i interesami jej zagranicznychwierzycieli. Zgodnie z nieoficjalnymi informacjami, połowa wydzielonych środ-ków ma być przeznaczona na obsługę zadłużenia zagranicznego.

Znaczenie kredytu dla ukraińskiego rząduWznowienie współpracy z MFW oznacza dla rządu pomoc w wykonaniu budże-tu. Wbrew oficjalnym deklaracjom premier Tymoszenko, skala kryzysu, któryogarnął Ukrainę (dane za I kwartał w Aneksie) stanowi poważne zagrożenie dlafinansów publicznych, w tym dla tzw. sztywnych wydatków budżetowych.Należy zaznaczyć, że dochody budżetu państwa były nominalnie o 1/3 niższeniż w ostatnim przedkryzysowym miesiącu (sierpień 2008), a w wyrażeniurealnym (z uwzględnieniem inflacji) – o blisko połowę. Oczekiwanie na popra-wę koniunktury gospodarczej w najbliższym czasie obciążone jest zbyt dużymryzykiem, co pozwala na hipotezę, że już w najbliższych miesiącach rząd

8/14/2019 tnw93




t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j , k

u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j ,

k u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

a n a l i z y 3

nie byłby w stanie wykonać budżetu. Wydzielenie środków MFW, zwłaszczaz możliwością ich wykorzystania na spłatę zagranicznych zobowiązań Ukra-iny „uwolni” na inne cele budżetowe 18 mld hrywien (2,25 mld USD), którew budżecie przeznaczono na obsługę długów zagranicznych. Równocześnie

wznowienie współpracy z MFW otwiera możliwości uzyskania innych kredy-tów, w tym już wynegocjowanych z Bankiem Światowym i EBOR-em, z któ-rych część ma być przeznaczona na sfinansowanie deficytu budżetowego.

Polityczne znaczenie współpracy z MFWZalecenia MFW zawarte w memorandum będą miały ograniczone znaczeniedla przełamania kryzysu ekonomicznego na Ukrainie, ale uzyskane środki po-zwolą rządowi na złagodzenie skutków tego kryzysu. Dotyczy to między in-nymi stabilnych wypłat wynagrodzeń w sferze budżetowej, emerytur i świad-czeń socjalnych. Dotychczas istniało realne zagrożenie, że w najbliższych

miesiącach zabraknie środków na te cele. Na taki rozwój wydarzeń oczekiwalipolityczni konkurenci Julii Tymoszenko; oznaczałoby to zaprzepaszczenie jejszans w wyborach prezydenckich, ponieważ osobiście gwarantowała ona wy-konanie wszystkich socjalnych programów. Podpisując memorandum z MFW,Tymoszenko nie tylko zyskała pole manewru w realizacji budżetu, lecz takżeuniknęła na razie konieczności podjęcia niepopularnych reform dotyczącychwydłużenia wieku emerytalnego czy przechodzenia na rynkowe ceny gazu.W warunkach względnej stabilności finansów publicznych ma większe szansena odbudowę społecznego poparcia przed wyborami prezydenckimi.

Anna Górska

Problemy z Południowym KorytarzemSzczyt energetyczny w Pradze (8 maja) „Południowy Korytarz – nowy

Jedwabny Szlak” i podpisana w jego trakcie deklaracja stanowią wy-raz oficjalnego politycznego poparcia dla idei południowego korytarzaeksportu gazu i ropy z regionu kaspijskiego, Bliskiego Wschodu i Afry-ki Północnej do Europy – przede wszystkim ze strony UE, ale takżeTurcji, Azerbejdżanu, Gruzji i Egiptu. Jeśli jednak w najbliższej przyszło-ści nie nastąpią sugerowane w dokumencie konkretne działania – m.in.

zapowiedziane na koniec czerwca podpisanie międzyrządowego poro-zumienia z Turcją o rurociągu Nabucco – to praska deklaracja będziemiała znaczenie przede wszystkim symboliczne, wpisując się w szeregdotychczasowych działań UE nie przyspieszających realizacji projek-tu. Istotnym utrudnieniem w rozwiązywaniu istniejących problemów(m.in. związanych z tranzytem czy gwarancją dostaw surowca) jestzmieniająca się koncepcja Południowego Korytarza oraz nie do końcasprecyzowana rola UE w projekcie.

Praska deklaracja a dotychczasowe działania UESzczyt w Pradze poświęcony Południowemu Korytarzowi eksportowemu byłkolejnym – m.in. po Drugim Strategicznym Przeglądzie Sektora Energetycz-nego z listopada 2008 i postanowieniach Rady Europejskiej z marca 2009roku – etapem formalizowania się unijnej polityki dywersyfikacji dostaw gazu.

8/14/2019 tnw93




t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j , k

u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j ,

k u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

a n a l i z y 4

Od styczniowego rosyjsko-ukraińskiego kryzysu gazowego wyraźne stało sięzintensyfikowanie starań Brukseli na rzecz przyspieszenia realizacji unijnychprojektów. Mimo to większość dotychczasowych działań UE nie wyszła pozagesty o charakterze przede wszystkim politycznym. Za jedyny wyjątek można

uznać fakt udzielenia Południowemu Korytarzowi po długich wewnątrzunij-nych debatach 300 mln euro dofinansowania (200 mln dla projektu Nabucco,100 mln dla łącznika Turcja–Grecja–Włochy (ITGI) w ramach pakietu 5 mld euro, przeznaczonego na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego).

Deklaracja podpisana w Pradze przez przedstawicieli UE (szefa prezydencjiczeskiej i przewodniczącego KE), prezydentów Turcji, Gruzji, Azerbejdżanui ministra ropy Egiptu, w obecności delegacji z Kazachstanu, Turkmenistanui Uzbekistanu ma, podobnie jak wcześniejsze działania unijne, w dużej mie-rze znaczenie symboliczne. To pierwszy dokument oficjalnie potwierdzającywspólne poparcie dla realizacji Południowego Korytarza eksportu węglowodo-

rów zarówno ze strony UE, krajów tranzytowych, jak i części państw produ-centów. Szczególnie istotna, w kontekście trwającego kryzysu gospodarczegoi intensywnego lobbowania przez Rosję konkurencyjnych projektów, wydajesię być deklaracja woli silniejszego zaangażowania się Unii w realizację pro-jektu (zapowiedź nie tylko politycznego, ale też technologicznego i finanso-wego wsparcia). Dokument postuluje również podjęcie konkretnych działań –w tym m.in. zakończenie negocjacji dotyczących zasad tranzytu gazu z Turcją i podpisanie do końca czerwca międzyrządowego porozumienia dotyczącegoprojektu Nabucco; stworzenie do końca br. studium wykonalności projek-tu Caspian Development Corporation (konsorcjum firm europejskich mająceułatwić pozyskanie kaspijskiego gazu, m.in. poprzez zagwarantowanie odpo-wiedniej wielkości jego zbytu) czy też podpisanie memorandum dotyczącegowspółpracy energetycznej pomiędzy UE a Irakiem. Jednocześnie jednak samadeklaracja w żaden sposób nie przesądza o podjęciu sugerowanych w niejdziałań, a tym samym trudno obecnie ocenić, czy i w jakim stopniu przyczynisię do rozwiązania konkretnych problemów hamujących realizację Południo-wego Korytarza.

Nierozwiązane problemyTymczasem sztandarowe projekty mające wchodzić w skład PołudniowegoKorytarza – przede wszystkim projekt gazociągu Nabucco – od kilku lat na-potykają te same trudności. W dalszym ciągu, pomimo zaawansowanych ne-gocjacji i zapowiadanych porozumień, nierozwiązane pozostają kwestie tran-zytu i zagwarantowania wystarczających dostaw gazu. W związku z rosnącą konkurencją o kaspijski, w tym ostatnio także azerski gaz (którego kupnemoprócz Unii jest zainteresowana m.in. Rosja i Iran) oraz stanowiskiem czę-ści dyplomacji tureckiej (łączącej osiągnięcie kompromisu w kwestii tranzytuz przyspieszeniem rozmów akcesyjnych z UE) niewykluczone są dalsze utrud-nienia w pracach nad projektem.

Niebagatelnym problemem jest też niedookreślona i w dalszym ciągu zmie-

niająca się koncepcja Południowego Korytarza. Początkowo korytarz miałsłużyć dywersyfikacji dostaw gazu do UE (por. Drugi Strategiczny PrzeglądSektora Energetycznego UE), obecnie według zapisów praskiej deklara-

8/14/2019 tnw93




t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j , k

u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j ,

k u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

a n a l i z y 5

cji koncepcja obejmuje także projekty eksportu ropy. Nie istnieje lista pro-jektów wchodzących w skład Korytarza, a jego szeroki zasięg geograficzny(ma umożliwić dostawy surowców przede wszystkim z regionu kaspijskie-go, ale też z Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej do UE), choć zwiększa

szanse na pozyskanie surowca, to jednocześnie utrudnia spójne i systema-tyczne realizowanie projektów. Nie ustalono priorytetów ani terminów realiza-cji poszczególnych planowanych połączeń infrastrukturalnych. Powoduje to,że w krótkiej perspektywie czasowej realizowane symultanicznie projektywchodzące w skład Południowego Korytarza mogą ze sobą nawzajem kon-kurować o ten sam surowiec (m.in. Nabucco i ITGI zabiegające o ograniczo-ne ilości azerskiego gazu) czy, w dobie kryzysu finansowego, o fundusze.Nieoczywista jest wreszcie formuła instytucjonalnego zaangażowania Uniiw powstawanie Południowego Korytarza, a coraz aktywniejsze wspieranieprzez Brukselę poszczególnych projektów – głównie politycznie (poprzez uzna-nie ich strategicznego dla całej Unii znaczenia, jak np. Nabucco w ramach

unijnego programu TEN czy projektów transkaspijskich w ramach praskiejdeklaracji), ale też w pewnej mierze finansowe (m.in. poprzez udzielenie dofi-nansowania Nabucco i ITGI) – rodzi wewnątrzunijne debaty i kontrowersje.

Podsumowanie1. Podpisana w Pradze deklaracja wskazuje na szereg konkretnych działań,które mogłyby przyspieszyć realizację Południowego Korytarza, jednak niedaje gwarancji wprowadzenia ich w życie.2. Zapisy dokumentu potwierdzają brak dopracowanej koncepcji Południo-wego Korytarza, co razem z brakiem konkretnej formuły zaangażowania weńUE oraz różnicami stanowisk pomiędzy państwami członkowskimi co do prio-rytetów dywersyfikacyjnych Unii stanowi istotny czynnik hamujący realizacjęposzczególnych projektów.3. Może to utrudniać efektywne działania Unii na rzecz silniejszego zaangażo-wania państw Azji Centralnej w projekt w istniejących obecnie sprzyjającychokolicznościach zewnętrznych, związanych przede wszystkim z utrzymują-cymi się napięciami w rosyjsko-turkmeńskich relacjach gazowych i większą otwartością Turkmenistanu na współpracę gazową z Zachodem.

Agata Łoskot-Strachota

8/14/2019 tnw93


8/14/2019 tnw93




7 t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j , k

u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j ,

k u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

z p r a s y

pozyskania inwestycji i kredytów, możliwość pełniejszego wykorzystania tran-zytowego położenia Białorusi, w tym budowy gazociągu Jamał II, oraz per-spektywa liberalizacji reżimu wizowego dla Białorusinów.Media niezależne zwracają uwagę, że Białoruś reprezentowana była w Pradzeprzez dwie delegacje – oficjalną i opozycyjną. Jednak, jak podkreśla opi-niotwórcza gazeta internetowanaviny.by , znaczenie opozycji w dialogu UE––Białoruś zdecydowanie zmalało w związku z decyzją Brukseli otwarcia nadialog z władzami.Wiele miejsca w mediach niezależnych zajęły próby odpowiedzi na pytanie,dlaczego do Pragi nie przyjechał Alaksandr Łukaszenka. Pojawiły się trzy hi-potezy. Po pierwsze prezydent chciał uniknąć protestów przeciwko jego obec-ności, które zapowiadała zarówno stosunkowo silna w Czechach emigracjabiałoruska, jak również niektórzy politycy państw UE obecni na szczycie,w tym sam gospodarz Vaclav Klaus. Ponadto wysyłając do Pragi wicepremie-

ra odpowiedzialnego za kwestie gospodarcze, w tym zwłaszcza za energe-tykę Łukaszenka mógł chcieć zademonstrować, jaki jest rzeczywisty obszarzainteresowania Białorusi we współpracy z Unią. Jednocześnie pojawiają sięprzypuszczenia, iż białoruski prezydent nie chciał swoim zaangażowaniemprowokować negatywnej reakcji Moskwy.

Mołdawia

Prezydent Władimir Woronin nie pojawił się w Pradze, a przed szczytemkilkakrotnie odniósł się krytycznie do Partnerstwa Wschodniego. NatomiastAndrei Stratan, wicepremier i minister spraw zagranicznych Mołdawii stwierdziłw Pradze, że integracja europejska jest „stałym i nieodwracalnym priory-tetem” Kiszyniowa, jednak Mołdawia oczekuje podjęcia rozmów w sprawieumowy stowarzyszeniowej.Większość ekspertów uważa, że Partnerstwo Wschodnie przyniesie pewienpostęp na drodze zbliżenia Mołdawii do UE, jednocześnie wyrażając rozczaro-wanie brakiem wyraźnego zapisu o perspektywie członkostwa w Unii. Częśćekspertów krytykuje jednak założenia programu, uważając, że Mołdawiai Ukraina są bardziej zaawansowane w drodze do Unii niż pozostałe czterypaństwa, więc objęcie tym samym programem będzie dla nich niekorzystne.

GruzjaReakcja Tbilisi na inaugurację Partnerstwa Wschodniego była bardzo pozytyw-na. Prezydent Micheil Saakaszwili określił inicjatywę jako „godną odpowiedźEuropy” na sierpniową wojnę [rosyjsko-gruzińską]. Na użytek wewnętrzny Sa-akaszwili uznał objęcie Gruzji Partnerstwem Wschodnim za instytucjonalnewejście Gruzji w przestrzeń unijną, co powinno pociągnąć za sobą kilkukrot-ne zwiększenie obrotów handlowych, wzrost zaangażowania finansowego UEw Gruzji oraz uproszczenie procedur wizowych z UE. Skontrastował te oczeki-wane korzyści z bezproduktywnym dla Gruzji okresem pozostawania w WNP.

8/14/2019 tnw93




8 t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j , k

u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j ,

k u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

z p r a s y

Azerbejdżan

Partnerstwo Wschodnie spotkało się z pozytywnym przyjęciem w Azer-bejdżanie. Zarówno w wypowiedziach polityków (prezydent Ilham Alijew),jak i doniesieniach medialnych dominuje nadzieja na dalsze zacieśnieniei rozwój współpracy między Azerbejdżanem i UE. Jednocześnie jednak naciskkładzie się na perspektywy rozwoju współpracy energetycznej jako najważniejszejkwestii, stąd też większą uwagę niż Partnerstwu Wschodniemu poświęcono pod-pisanemu w Pradze porozumieniu dotyczącemu gazociągu Nabucco.

Armenia

Prezydent Armenii Serż Sarkisjan podziękował UE za inicjatywę PartnerstwaWschodniego, określając ją mianem odważnej i opartej na zasadzie wzajem-

nych korzyści. Stwierdził również, że Armenia będzie wywiązywać się z przy-jętych zobowiązań w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa. Z kolei wice-minister spraw zagranicznych Armenii oświadczyła, że Erewan ma nadzieję,iż jednym z rezultatów współpracy w ramach Partnerstwa Wschodniego bę-dzie podpisanie umowy stowarzyszeniowej między Armenią a UE.

Rosja

Rosja złagodziła wcześniejszą bardzo krytyczną retorykę wobec PartnerstwaWschodniego i uzależnia swój stosunek do inicjatywy od tego, na ile będzieuwzględniać ona interesy rosyjskie. Moskwa daje w ten sposób do zrozu-mienia UE, że jest przeciwna zbyt intensywnemu zaangażowaniu unijnemuw regionie, jeśli ma to stanowić zagrożenie dla wpływów Rosji. Dobrze ilu-strują to słowa przewodniczącego komitetu Dumy ds. międzynarodowych,Konstantina Kosaczowa, że państwa objęte Partnerstwem Wschodnim niepowinny być stawiane przed wyborem „albo jesteście z UE, albo z Rosją”.Szef rosyjskiego MSZ, Siergiej Ławrow, oświadczył zaś, że Moskwa manadzieję, iż inicjatywa nie doprowadzi do powstania nowych linii podziałuw Europie oraz zasugerował, że powinna ona uwzględniać również interesyRosji. Stwierdził ponadto, że Rosja jest usatysfakcjonowana wyjaśnieniamipolskiego ministra spraw zagranicznych, Radosława Sikorskiego na temat ce-

lów projektu. Z kolei przewodniczący komitetu ds. międzynarodowych RadyFederacji, Michaił Margiełow, powiedział, że projekt ma charakter wyłączniegeopolityczny, a celem UE jest „włączenie republik b. ZSRR okrężną drogą w strefę swoich wpływów”.Niemal wszystkie najważniejsze rosyjskie media poinformowały o szczycie in-auguracyjnym Partnerstwa Wschodniego. Większość komentarzy podkreśla,że inicjatywa jest wyzwaniem dla Rosji, gdyż może doprowadzić do spadkurosyjskich wpływów w państwach tradycyjnie uznawanych za sferę interesówMoskwy. Część mediów zwróciła uwagę, że inicjatywa Partnerstwa zostałazaproponowana przez Polskę i Szwecję, które „tradycyjnie skrajnie krytycznieodnoszą się do Rosji”.

<agaw, smat, TAO, bart, mf, WojK, pwol>

8/14/2019 tnw93




t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j , k

u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j ,

k u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

w y d a r z e n i a 9

wydarzenia

Prezydent Miedwiediewprzeciwko „fałszowaniu historii” II wojny światowejW wystąpieniu z okazji 64. rocznicy Dnia Zwycięstwa prezydent DmitrijMiedwiediew sprzeciwił się „fałszowaniu historii” II wojny światowejpoprzez podważanie roli ZSRR w zwycięstwie oraz oznajmił, że Rosjabędzie bronić „prawdy historycznej”. Oświadczenie to jest kolejnym po-twierdzeniem, że Moskwa zamierza bardziej aktywnie niż dotychczasbronić swojej interpretacji historii. Skutkiem tego może być pojawieniasię dalszych napięć w stosunkach z niektórymi sąsiadami Rosji (m.in.państwa bałtyckie, Ukraina i Polska), które odrzucają rosyjską interpre-

tację historii II wojny światowej.Według prezydenta Miedwiediewa, coraz częściej mają miejsce próby świa-domego „wypaczania historii” i fałszywej interpretacji wyników wojny. Uznałon, że Rosja nie pozwoli nikomu na kwestionowanie zwycięstwa narodu ro-syjskiego i będzie podejmować działania na rzecz obrony prawdy historycznej.Rosyjski prezydent nie nazwał jednak konkretnych państw odpowiedzialnych– jego zdaniem – za „fałszowanie historii”.Wystąpienie rosyjskiego prezydenta należy postrzegać w kontekście promo-wania zwycięstwa w II wojnie światowej jako głównego święta państwowegoi idei jednoczącej naród rosyjski. Z drugiej strony, idea zwycięstwa ma w za-

łożeniu sprzyjać także spajaniu wokół Rosji państw WNP. Uwagę zwraca fakt,że prezydent Miedwiediew wystosował odrębne orędzie również do obywateliGruzji (pomijając w rozesłanych z okazji rocznicy telegramach osobę prezy-denta Micheila Saakaszwilego), w którym odwołał się do wspólnej walki z fa-szyzmem i podkreślił długą tradycję przyjaźni rosyjsko-gruzińskiej. <WojK>

Kwestia gruzińska w relacjach rosyjsko-amerykańskich7 maja w wywiadzie dla japońskich mediów premier Władimir Putinskrytykował ćwiczenia NATO w Gruzji, uznając je za sygnał sprzecznyz deklaracjami USA o chęci zmiany polityki wobec Rosji. Tego samegodnia rosyjski minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow stwierdziłw Waszyngtonie, że dialog Rosja–USA w kwestii kontroli zbrojeń niemoże być ograniczony z powodu kwestii gruzińskiej. Obie wypowiedziwskazują, że Moskwa nie jest zdecydowana, czy warunkiem wstępnymrealnej poprawy relacji rosyjsko-amerykańskich uczynić istotne ograni-czenie przez USA współpracy z Gruzją.Komentując we wspomnianym wywiadzie perspektywy poprawy stosunkówrosyjsko-amerykańskich premier Putin wskazał, że to Stanom Zjednoczonymbardziej zależy na polepszeniu relacji dwustronnych. Odbywające się ćwicze-

nia NATO w Gruzji określił w tym kontekście jako sygnał sprzeczny z dekla-racjami Waszyngtonu. Jednocześnie uznał, że zmiana tendencji w polityceamerykańskiej może zająć nieco czasu.

8/14/2019 tnw93




t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j , k

u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j ,

k u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e


Jak pokazują powyższe wypowiedzi, Rosja kontynuuje presję na USA w spra-wie ograniczenia współpracy amerykańsko-gruzińskiej (zwłaszcza w dziedziniebezpieczeństwa) i wycofania poparcia Waszyngtonu dla Saakaszwilego. Jedno-cześnie Moskwa wydaje się być niezdecydowana, jak duże znaczenie przypisać

tej kwestii w relacjach dwustronnych i w jakim stopniu uczynić z niej test goto-wości USA do uznania rosyjskich interesów na obszarze WNP. <MaK>

Gazprom pozbywa się Firtasza7 maja rosyjski dziennikWiedomosti , powołując się na anonimowe źró-dła, poinformował, że węgierską spółkę Emfesz (pośrednika w handlurosyjskim gazem) przejęła spółka RosGas, prawdopodobnie ściśle zwią-zana z Gazpromem. Wchłonięcie Emfeszu wpisuje się w strategię rosyj-skiego monopolisty zmierzającej do zwiększenia bezpośredniej obecno-ści na rynku gazowym państw europejskich. Świadczy także o nowejtendencji w polityce koncernu – eliminacji niektórych pośrednikóww celu przejęcia kontraktów przez osoby lub struktury uznawaneza bardziej lojalne wobec Gazpromu i jego politycznych patronów.Emfesz – kompania o obrotach ok. 1,5 mld USD rocznie, mająca 20% udziałw imporcie gazu na Węgry – należała do cypryjskiej spółki Mabofi Holding,kontrolowanej przez ukraińskiego biznesmena Dmytro Firtasza (współwłaści-ciela spółki RosUkrEnergo – 45%). Emfesz, sprzedawca i dystrybutor gazui energii elektrycznej na rynku węgierskim, kupował surowiec od RosUkrEnergook. 3 mld m3 rocznie) na podstawie kontraktu na dostawy do roku 2015.

Po rosyjsko-ukraińskim konflikcie gazowym i eliminacji RosUkrEnergo ze sche-matu dostaw gazu centralnoazjatyckiego, Emfesz musiał zmienić dostawcę nazarejestrowaną w grudniu 2008 roku w Szwajcarii firmę RosGas AG. Wkrótceta nieznana bliżej firma, nie informując Firtasza, przejęła akcje Emfeszu (prze-kazał je dyrektor węgierskiej spółki Istvan Goczi, który miał prawo pierwokupujej papierów). Firtasz zapowiada kroki prawne w celu podważenia prawomoc-ności tej transakcji, przeprowadzonej bez jego wiedzy i zgody.Autorstwo „operacji Emfesz” można przypisać Gazpromowi. W ten sposóbkoncern stara się m.in. przejąć europejskie kontrakty RosUkrEnergo, by mak-symalizując zyski przynajmniej częściowo zrekompensować spadek bezpo-średnich dostaw do Europy. <epa>

Sąd Konstytucyjny Ukrainy:wybory prezydenckie mają odbyć się w styczniu

Sąd Konstytucyjny Ukrainy 12 maja uznał za sprzeczną z ustawą za-sadniczą interpretację, zgodnie z którą Rada Najwyższa rozpisała wy-bory prezydenckie na 25 października 2009 roku. Oznacza to, że wy-bory w tym terminie odbyć się nie mogą i powinny zostać rozpisane na17 stycznia 2010 roku.

Inicjatorką przyspieszenia wyborów była premier Julia Tymoszenko, świado-ma tego, że poparcie dla niej spada wraz z pogłębianiem się kryzysu go-spodarczego, a skrócenie okresu przed wyborami utrudni przygotowanie się

8/14/2019 tnw93




t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j , k

u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j ,

k u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e


do nich nowym konkurentom, takim jak Arsenij Jaceniuk czy Serhij Tyhipko.Strategii Julii Tymoszenko odpowiadała sytuacja, w której jedynym liczącymsię jej przeciwnikiem byłbylider opozycyjnej Partii Regionów Wiktor Januko-wycz. Teraz nowi kandydaci będą mieć więcej czasu na budowę zaplecza

organizacyjnego, zdobywanie środków finansowych i agitację.Jest to niekorzystne zarówno dla Julii Tymoszenko, której zagraża przedewszystkim wzrost popularności Jaceniuka, jak i Janukowycza, gdyż kandyda-tura Tyhipki, przedsiębiorcy i polityka z Dniepropietrowska, jest zagrożeniemtakże dla niego. <TAO>

Prezydent Mołdawii przewodniczącym parlamentuNowo wybrany parlament Mołdawii 12 maja wybrał na przewodniczące-go przywódcę partii komunistycznej, prezydenta Władimira Woronina.Wybór urzędującego prezydenta państwa na przewodniczącego parlamen-tu Mołdawii stanowi naruszenie zasady konstytucyjnego podziału władzyoraz jest sprzeczny z art. 81 konstytucji, który zakazuje prezydentowisprawowania innych funkcji, za które pobierałby wynagrodzenie.Opozycja odmówiła objęcia jednego z trzech stanowisk zastępców przewod-niczącego, aby zamanifestować sprzeciw wobec sfałszowania wyników wy-borów parlamentarnych. Los parlamentu nadal jest niepewny – jeśli komuni-stom nie uda się pozyskać przynajmniej jednego opozycyjnego deputowanegoi wybrać prezydenta, to – zgodnie z konstytucją – parlament będzie musiałbyć rozwiązany i powinny zostać rozpisane nowe wybory. Partia komunistycz-

na ma 60 mandatów, a trzy partie opozycyjne 41. Do wyboru nowego prezy-denta potrzebna jest większość 2/5, czyli 61 głosów. Komuniści będą staralisię skłonić przynajmniej jednego posła opozycji do udziału w głosowaniu.Wybór Woronina na przewodniczącego parlamentu, jeśli nie dojdzie do roz-wiązania parlamentu i nowych wyborów, niewiele zmieni w systemie wła-dzy w Mołdawii. Konstytucyjnie Mołdawia jest republiką parlamentarną i to,że przez ostatnie osiem lat była rządzona jak republika prezydencka, wynikałoz niekwestionowanego autorytetu Woronina wewnątrz partii i z posiadaniaprzez komunistów większości w parlamencie. Z pozycji przewodniczącegoparlamentu Woronin nadal będzie rządził Mołdawią. <wrod>

Gruzja: rozmowy prezydenta z opozycją 10 maja w Tbilisi odbyły się rozmowy prezydenta Micheila Saakaszwilegoz opozycją pozaparlamentarną (domagającą się jego dymisji) oraz opozy-cją parlamentarną (znacznie bardziej ugodową). Saakaszwili zapropono-wał szereg reform ustawodawczych (m.in. zmianę konstytucji) i zaprosiłdo prac nad nimi przedstawicieli opozycji – ta jednak (poza partiami re-prezentowanymi w parlamencie) na razie nie odniosła się do propozycjii zapowiedziała wzmożenie protestów. Niekonstruktywne podejście opo-

zycji wzmacnia Saakaszwilego zarówno w kraju, jak i na Zachodzie.Rozmowy prezydent–opozycja stanowią nowy element w trwającym od ponadmiesiąca kryzysie politycznym w Gruzji. Po kilku tygodniach bezskutecznych

8/14/2019 tnw93




t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j , k

u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e

B u l

l

r

j ,

k u

, a

j c

l

t y d z i e

ń n

a w

s c h o d z i e


osw

punkt widzeniap o l i c y b r i e f s

p r a c e

s t u d i e s

Ośrodek Studiów Wschodnich

imienia Marka KarpiaOSW powstał w 1990 roku,jest finansowany z budżetu państwa.

Celem Ośrodka jest monitorowanie orazanaliza politycznej, ekonomicznej i spo-

łecznej sytuacji w państwach EuropyŚrodkowej i Wschodniej, na Bałkanachoraz na Kaukazie i w Azji Centralnej.

Główne tematy badawcze OSW:– analiza sytuacji wewnętrznej, politykizagranicznej i obronnej państw obszaru

naszego zainteresowania,

– problematyka związanaz rozszerzeniem NATO i UE,– bezpieczeństwo energetyczne,

– istniejące i potencjalne konflikty orazinne czynniki związane z problemami

bezpieczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej, Bałkanów

oraz Kaukazu i Azji Centralnej.

Publikacje:

Krótkie opracowania analityczneprezentujące opinie ekspertów OSW

na temat aktualnych i ważnychprocesów zachodzących na obszarze

zainteresowania Ośrodka

Duże opracowania analitycznena temat ważnych wydarzeń z obszaru

zainteresowań OSW, wydawanepo polsku i angielsku ok. 6 razy w roku

© Copyright by OSW

Redakcja merytoryczna:Jolanta Darczewska

Redaktor odpowiedzialny:Anna Łabuszewska

Skład: Wojciech Mańkowski

Ośrodek Studiów Wschodnichimienia Marka Karpia

ul. Koszykowa 6A00-564 Warszawa

Tel.: (+48 22) 525 80 00Faks: (+48 22) 629 87 99e-mail: [email protected]

i gromadzących coraz mniej demonstrantów manifestacji to strona rządzącaprzejęła inicjatywę. Koncyliacyjne podejście kierownictwa państwa (ofertarozpoczęcia prac nad nową ustawą zasadniczą z udziałem przedstawicieliopozycji – w tym zaoferowane jej przewodnictwo w komisji konstytucyjnej;

oferta współpracy przy tworzeniu nowej ordynacji wyborczej, zmianie zasadfunkcjonowania kierownictwa telewizji publicznej i in.) kontrastuje przy tymwyraźnie z nieprzejednanym stanowiskiem części opozycji (Nino Burdżana-dze, Salome Zurabiszwili i in.), domagającej się natychmiastowego ustąpie-nia prezydenta. Najbardziej radykalna część opozycji uznała wręcz rozmowyz prezydentem za jałowe i bezcelowe i zagroziła eskalacją protestów. Goto-wość włączenia się do prac nad reformą konstytucyjną i wyborczą zgłosilinatomiast przedstawiciele opozycji parlamentarnej.Wiele wskazuje na to, że protestująca od miesiąca na stołecznych ulicachopozycja spróbuje w najbliższych dniach raczej wzmóc akcje protestacyjne,niż przyjąć ofertę Saakaszwilego. Widać jednak wyraźnie, że brak jej po-

tencjału (w tym społecznego) do odsunięcia prezydenta od władzy – należyoczekiwać jej rozbicia i marginalizacji. <bart>

Dyplomatyczna gra wokół Górskiego Karabachu7 maja w Pradze odbyły się rozmowy prezydentów Armenii Serża Sar-kisjana i Azerbejdżanu Ilhama Alijewa w ramach Mińskiej Grupy OBWE(USA, Rosja, Francja) poświęcone kwestii rozwiązania konfliktu karaba-skiego. Spotkanie nie przyniosło wymiernych rezultatów. Tego samegodnia odbyły się rozmowy obu polityków z prezydentem Turcji Abdulla-hem Gülem, który zaproponował rozpoczęcie czterostronnych armeń-sko-azerbejdżańsko-turecko-rosyjskich rozmów w sprawie konfliktu.Trwająca obecnie ostra dyplomatyczna gra wokół Karabachu wskazujena to, że jej wynik będzie w znacznym stopniu definiował pozycję USA,Rosji i Turcji na Kaukazie Południowym.Mimo optymistycznych komentarzy amerykańskiego współprzewodniczące-go Mińskiej Grupy Matthew Bryzy o tym, że rozmowy Sarkisjan–Alijew byłykonstruktywne, nie przybliżyły one stanowisk obu stron. Wypowiedź Bryzyzostała ostro skrytykowana przez stronę azerską. Jego słowa zostały równieżzdezawuowane przez przedstawicieli Francji. Obecna polityka USA wobeckonfliktu karabaskiego wywołuje rosnącą frustrację w Baku. Amerykanie nieproponują stronom konfliktu żadnych nowych rozwiązań, skupiając się nahamowaniu inicjatywy turecko-rosyjskiej oraz próbach aktywizacji Grupy Miń-skiej (temu miało służyć zaproszenie do Waszyngtonu szefów MSZ Armeniii Azerbejdżanu; wizyty miały miejsce w pierwszych dniach maja). Większarola USA w rozwiązywaniu konfliktu leży w interesie Azerbejdżanu i Armenii,podlegających obecnie presji ze strony Turcji i Rosji. Rozwiązanie konfliktukarabaskiego na warunkach stawianych przez Ankarę i Moskwę trwale uza-leżniałoby bowiem Azerbejdżan i Armenię od Turcji i Rosji. Aktywność Turkówi Rosjan w kwestii Karabachu oraz nieskuteczność polityki amerykańskiej po-zwalają jednak sądzić, iż dotychczasowy format rozmów (w ramach OBWE)może stracić na znaczeniu w stosunku do inicjatywy turecko-rosyjskiej. Bę-dzie to oznaczać poważne osłabienie wpływów Waszyngtonu oraz wzmocnie-nie pozycji Moskwy i Ankary w regionie. <mf>

tnw93

Documents

Transcript of tnw93