chrzest966.plTranslate this...
28
KULTURA PIASTÓW DLA DZIECI • • •
-
Upload
doannguyet -
Category
Documents
-
view
213 -
download
0
Transcript of chrzest966.plTranslate this...
K U L T U R A P I A S T Ó W D L A D Z I E C I • • •
K U L T U R A P I A S T Ó W D L A D Z I E C I • • •
napisałizilustrował
JarosławGryguc
„Mieszko[...]wtakichbyłpogrążonybłędach
pogaństwa,żewedlezwyczajuswego[narodu]siedmiu
żonzażywał.Wkońcuzażądałwmałżeństwojednej
bardzodobrejchrześcijankizCzech,imieniemDąbrówka.
Leczonaodmówiłapoślubieniago,jeśliniezarzuciswego
zdrożnegoobyczajuinieprzyrzekniezostaćchrześcijaninem”.
GallAnonim,1.połowaXIIw.
K U L T U R A P I A S T Ó W D L A D Z I E C I • • •
napisałizilustrował
JarosławGryguc
„Mieszko[...]wtakichbyłpogrążonybłędach
pogaństwa,żewedlezwyczajuswego[narodu]siedmiu
żonzażywał.Wkońcuzażądałwmałżeństwojednej
bardzodobrejchrześcijankizCzech,imieniemDąbrówka.
Leczonaodmówiłapoślubieniago,jeśliniezarzuciswego
zdrożnegoobyczajuinieprzyrzekniezostaćchrześcijaninem”.
GallAnonim,1.połowaXIIw.
04 ChrzestPolski
6 Chrystianizacja0
8 Poganie0
9 Chrzescijanie0
10 Osrodekkultupoganskiego
11 StolicapolskiegoKoscioła
12 S�więtaludowe
13 S�więtakoscielne
14 Amuletyizabobony
15 Krzyzykiimedaliki
16 Historiamowiona
17 Pismonosnikiem
cywilizacji
18 Opoleiplemię
19 WładcaiKoscioł
20 Słowianskasztuka
zdobnicza
21 Sztukaromanska
22 Obrzędypogrzebowe
23 Pochowki
24 Zobaczwmuzeum!
tu powstała Polska
Wydawca:NarodoweCentrumKultury01-231Warszawa,ul.Płocka13,e-mail:[email protected]ółpraca:StarostwoPowiatowewGnieznie
Tekst,ilustracjeiprojektgraficzny:JarosławGryguc
Korekta:ElzbietaSobecka
ISBN978-83-7982-126-6
©CopyrightbyNarodoweCentrumKultury©IllustrationsandtextcopyrightbyJarosławGrygucWarszawa2015
Tom1 Czasywojowirycerzy
Tom2 Jakbudowanokosciołyipałace?
Tom3 Z�yciewgrodzie
Tom4 Nadworzekrola
Tom5 JakMieszkochrzestprzyjmował?
K U L T U R A P I A S T Ó W D L A D Z I E C I • • •
Polska
PaństwoGnieźnieńskie(koniecXw.)
ŁEKNO
INOWROCŁAW
TRZEMESZNO
MOGILNO
STRZELNO
KRUSZWICA
POZNAN�
BISKUPIN
GIECZ
GRZYBOWO
OSTRO�WLEDNICKI Gniezno
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
MuzeumPierwszychPiastownaLednicy
RezerwatArcheologicznyGrodPiastowskiwGieczu
RezerwatArcheologicznyGrodwGrzybowie
MuzeumArchidiecezjalnewGnieznie
Ważne!
WmuzeachZiemiGnieznienskiejznajdujesięwielezabytkowpocho-dzącychzczasowpierwszychPiastow.Naichpodstawiewykonanowiększoscilustracjizawartychwtejksiązce.KolorowetrojkątypodpowiedząCi,wktorymzmuzeowodnajdzieszdanyeksponat,np.czerwonytrojkątwskazuje,zetakąwłocznięmozeszzobaczycwzbiorachMuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie.
Spistresci
04 ChrzestPolski
6 Chrystianizacja0
8 Poganie0
9 Chrzescijanie0
10 Osrodekkultupoganskiego
11 StolicapolskiegoKoscioła
12 S�więtaludowe
13 S�więtakoscielne
14 Amuletyizabobony
15 Krzyzykiimedaliki
16 Historiamowiona
17 Pismonosnikiem
cywilizacji
18 Opoleiplemię
19 WładcaiKoscioł
20 Słowianskasztuka
zdobnicza
21 Sztukaromanska
22 Obrzędypogrzebowe
23 Pochowki
24 Zobaczwmuzeum!
tu powstała Polska
Wydawca:NarodoweCentrumKultury01-231Warszawa,ul.Płocka13,e-mail:[email protected]ółpraca:StarostwoPowiatowewGnieznie
Tekst,ilustracjeiprojektgraficzny:JarosławGryguc
Korekta:ElzbietaSobecka
ISBN978-83-7982-126-6
©CopyrightbyNarodoweCentrumKultury©IllustrationsandtextcopyrightbyJarosławGrygucWarszawa2015
Tom1 Czasywojowirycerzy
Tom2 Jakbudowanokosciołyipałace?
Tom3 Z�yciewgrodzie
Tom4 Nadworzekrola
Tom5 JakMieszkochrzestprzyjmował?
K U L T U R A P I A S T Ó W D L A D Z I E C I • • •
Polska
PaństwoGnieźnieńskie(koniecXw.)
ŁEKNO
INOWROCŁAW
TRZEMESZNO
MOGILNO
STRZELNO
KRUSZWICA
POZNAN�
BISKUPIN
GIECZ
GRZYBOWO
OSTRO�WLEDNICKI Gniezno
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
MuzeumPierwszychPiastownaLednicy
RezerwatArcheologicznyGrodPiastowskiwGieczu
RezerwatArcheologicznyGrodwGrzybowie
MuzeumArchidiecezjalnewGnieznie
Ważne!
WmuzeachZiemiGnieznienskiejznajdujesięwielezabytkowpocho-dzącychzczasowpierwszychPiastow.Naichpodstawiewykonanowiększoscilustracjizawartychwtejksiązce.KolorowetrojkątypodpowiedząCi,wktorymzmuzeowodnajdzieszdanyeksponat,np.czerwonytrojkątwskazuje,zetakąwłocznięmozeszzobaczycwzbiorachMuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie.
Spistresci
ChrzestPolskiWdrugiejpołowieXw.,dotychczaspoganskie,panstwopolskiestałosię
krajemchrzescijanskim.Wolaludnosciodegraławtymakcieniewielką
rolę.Decyzjęozmianiewiarypodjąłosobisciewładcapanstwa,ksiązę
Mieszko,narzucającjąswoimpoddanym.Prawdopodobnieniekierował
sięjedyniemotywamireligijnymi,leczrowniezkorzysciamipłynącymi
zdołączeniadokręgucywilizacjichrzescijanskiej,zjejporządkiem
społecznym,sprawnąadministracjąikulturą,awięcwszystkim,
comogłopomocmuwsprawnymwładaniurozległymiziemiami
jegopanstwa.Zgodniezowczesnymobyczajemchrzest
takwaznejosobypowinienodbycsięwWielkąSobotę.
W966r.przypadałaonana14kwietnia–stądznamy
dokładnądatęuroczystosci.Niewiemyjednak,gdzie
sięodbyła.Najpewniejwjednymzwaznych
grodowMieszkowegopanstwa,bycmoze
wchrzcielnicyustawionejnamiejscu
wiecow,gdzieuroczystoscmogło
oglądacnajwięcejpoddanych.
•OjcemchrzestnymMieszkamógłbyćjegoteść,BolesławSrogi.
chrzcielnicawformiedrewnianejkadzi,częściowozakopanejwziemi
żonaMieszka,księżniczkaczeskaDąbrówka
•ChrztudokonałprawdopodobnieJordan–ksiądzprzybyływrazzDąbrówkązCzech.Dwalatapóźniejzostałonpierwszympolskimbiskupem.
44 55
•Mozliwe,zeksiązęMieszkozaplanowałswojchrzestztakim
wyprzedzeniem,izzdołałwzniescnatęokazjękamiennąswiątynięzawierającą
basenchrzcielny.MogłabyniąbyckaplicapałacowanaOstrowieLednickim.
Niemajednakpewnosci,czybudowlatarzeczywisciepowstała
przedrokiem966.
ObrzędychrztuOpianiukoguta(ok.4rano)kapłanrozpoczynałprzygotowaniadochrztu,modlącsięnad
wodąchrzcielnąiolejamisłuzącymidonamaszczenianeofity,czyliprzyjmującegonową
wiarę.Następnieojciecchrzestnyprzyprowadzałchrzczonego,zapewniająckapłana
ojegoszczerychintencjach.Powyrzeknięciusięprzezneofitęszatana,kapłannamaszczał
goporazpierwszywonnymolejem.Następniechrzczonywchodziłnagodochrzcielnicy.
Kapłan,kładącmurękęnagłowie,trzykrotniezanurzałgowwodzie,czemutowarzyszyło
wyznanieprzezneofitęwiary.Powyjsciuzwodybyłonponownienamaszczany
olejem,byponałozeniubiałejszatyudacsięnamszę.Obrzędykonczyłrytualny
posiłek,podczasktorego
spozywanowinoichleb.
ChrzestPolskiWdrugiejpołowieXw.,dotychczaspoganskie,panstwopolskiestałosię
krajemchrzescijanskim.Wolaludnosciodegraławtymakcieniewielką
rolę.Decyzjęozmianiewiarypodjąłosobisciewładcapanstwa,ksiązę
Mieszko,narzucającjąswoimpoddanym.Prawdopodobnieniekierował
sięjedyniemotywamireligijnymi,leczrowniezkorzysciamipłynącymi
zdołączeniadokręgucywilizacjichrzescijanskiej,zjejporządkiem
społecznym,sprawnąadministracjąikulturą,awięcwszystkim,
comogłopomocmuwsprawnymwładaniurozległymiziemiami
jegopanstwa.Zgodniezowczesnymobyczajemchrzest
takwaznejosobypowinienodbycsięwWielkąSobotę.
W966r.przypadałaonana14kwietnia–stądznamy
dokładnądatęuroczystosci.Niewiemyjednak,gdzie
sięodbyła.Najpewniejwjednymzwaznych
grodowMieszkowegopanstwa,bycmoze
wchrzcielnicyustawionejnamiejscu
wiecow,gdzieuroczystoscmogło
oglądacnajwięcejpoddanych.
•OjcemchrzestnymMieszkamógłbyćjegoteść,BolesławSrogi.
chrzcielnicawformiedrewnianejkadzi,częściowozakopanejwziemi
żonaMieszka,księżniczkaczeskaDąbrówka
•ChrztudokonałprawdopodobnieJordan–ksiądzprzybyływrazzDąbrówkązCzech.Dwalatapóźniejzostałonpierwszympolskimbiskupem.
44 55
•Mozliwe,zeksiązęMieszkozaplanowałswojchrzestztakim
wyprzedzeniem,izzdołałwzniescnatęokazjękamiennąswiątynięzawierającą
basenchrzcielny.MogłabyniąbyckaplicapałacowanaOstrowieLednickim.
Niemajednakpewnosci,czybudowlatarzeczywisciepowstała
przedrokiem966.
ObrzędychrztuOpianiukoguta(ok.4rano)kapłanrozpoczynałprzygotowaniadochrztu,modlącsięnad
wodąchrzcielnąiolejamisłuzącymidonamaszczenianeofity,czyliprzyjmującegonową
wiarę.Następnieojciecchrzestnyprzyprowadzałchrzczonego,zapewniająckapłana
ojegoszczerychintencjach.Powyrzeknięciusięprzezneofitęszatana,kapłannamaszczał
goporazpierwszywonnymolejem.Następniechrzczonywchodziłnagodochrzcielnicy.
Kapłan,kładącmurękęnagłowie,trzykrotniezanurzałgowwodzie,czemutowarzyszyło
wyznanieprzezneofitęwiary.Powyjsciuzwodybyłonponownienamaszczany
olejem,byponałozeniubiałejszatyudacsięnamszę.Obrzędykonczyłrytualny
posiłek,podczasktorego
spozywanowinoichleb.
ChrystianizacjaMimozechrzescijanstwostałosię,zasprawąMieszkaI,wyznaniem
panstwowymjegokraju,toprzezwieledziesiąteklatpozostałoreligią
elit.Władcybudowalikosciołytylkowwaznychgrodach,niewielu
byłotezduchownych,dlategozwyklichłopipotrafilisięconajwyzej
przezegnac,nicniewiedząconaukachpłynącychzBiblii.Nawet
wKrakowie,gdziekosciołowbyłonajwięcej,chrystianizacjaszła
natyleopornie,zewXIII-wiecznejbullipapieskiejmowisięjeszcze,
zekrakowianie„trwająwdzikosciiniemaldawnejslepocie”.Zmieniło
siętodopieronaprzełomieXIIIiXIVw.,popowstaniuparafii
iwzniesieniuwiększejiloscikosciołow.
6
•Wpodróżach,aletakżenawojnieinapolowaniumszędlaksięciaodprawianoprzyprzenośnymołtarzuzwanymportatylem.Ołtarztakimiałformęskrzyneczki.Jejgórnąściankętworzyłakamiennapłytazaopatrzonawwyżłobienie,wktórymumieszczanorelikwie.Portatylewładcówbyłybogatozdobionezłotemiszlachetnymikamieniami.
BuntypoganPrzymusowewprowadzenienowejreligiinapotkałooporczęsciludnosci
przywiązanejdodawnejwiary.DopokiwładzaPiastowbyłasilna,bunty,niezadowolonych
znowegoporządku,udawałosiętłumic.JednakjuzzaczasowMieszkaII–wnuka
MieszkaI–buntpoddanychprzyczyniłsiędowygnaniakrolazkraju.Kolejnepowstanie
przeciwwładzyiKosciołowiwybuchłow1038rokuwWielkopolsce.Podczaswystąpien
mordowanomoznychiduchownychorazgrabionoichmajątki.Potychwydarzeniach
kosciołynawielelatopustoszały,aczęscludnoscipowrociładopoganskichpraktyk.
OdbudowaorganizacjikoscielnejzajęłaPiastomkilkadziesiątlat.
MszaNabozenstwaodprawianopoczątkowo
wmałychkosciołachgrodowych–wystarczających
dlaskromnejgrupychrzescijanskupionejwokoł
dworuksiązęcego.Zczasemzaczętowznosicznacznie
okazalszeswiątyniezwanebazylikami,wktorych
wszyscymieszkancygrodumogliuczestniczyc
wnabozenstwie.Czycoszniegorozumieli?Zapewne
niewiele,bomszeodprawianowjęzykułacinskim,
ktoregowiększoscwiernychnieznała.Zasadnicząformą
udziałuwiernychwnabozenstwiebyłoofiarowanie.
Wowczaskolejnomęzczyzni,aponichkobiety,przynosili
doołtarzadary:częsciubioru,kosztownosci
lubchocbyswieczkę–to,nacokogobyłostac.
•BiskupJordanodprawiającymszęwgnieźnieńskiejrotundziedlaksięciaMieszkaijegodworzan
•Grzebieńzkościsłoniowej,którymkapłan–odmawiającspecjalnąmodlitwę–
porządkowałswojewłosyprzedmszą.
kielichipatena–niezbędnewyposażenieołtarza
scenazabójstwabiskupaprzezpogan
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
MuzeumPierwszychPiastownaLednicy
ChrystianizacjaMimozechrzescijanstwostałosię,zasprawąMieszkaI,wyznaniem
panstwowymjegokraju,toprzezwieledziesiąteklatpozostałoreligią
elit.Władcybudowalikosciołytylkowwaznychgrodach,niewielu
byłotezduchownych,dlategozwyklichłopipotrafilisięconajwyzej
przezegnac,nicniewiedząconaukachpłynącychzBiblii.Nawet
wKrakowie,gdziekosciołowbyłonajwięcej,chrystianizacjaszła
natyleopornie,zewXIII-wiecznejbullipapieskiejmowisięjeszcze,
zekrakowianie„trwająwdzikosciiniemaldawnejslepocie”.Zmieniło
siętodopieronaprzełomieXIIIiXIVw.,popowstaniuparafii
iwzniesieniuwiększejiloscikosciołow.
6
•Wpodróżach,aletakżenawojnieinapolowaniumszędlaksięciaodprawianoprzyprzenośnymołtarzuzwanymportatylem.Ołtarztakimiałformęskrzyneczki.Jejgórnąściankętworzyłakamiennapłytazaopatrzonawwyżłobienie,wktórymumieszczanorelikwie.Portatylewładcówbyłybogatozdobionezłotemiszlachetnymikamieniami.
BuntypoganPrzymusowewprowadzenienowejreligiinapotkałooporczęsciludnosci
przywiązanejdodawnejwiary.DopokiwładzaPiastowbyłasilna,bunty,niezadowolonych
znowegoporządku,udawałosiętłumic.JednakjuzzaczasowMieszkaII–wnuka
MieszkaI–buntpoddanychprzyczyniłsiędowygnaniakrolazkraju.Kolejnepowstanie
przeciwwładzyiKosciołowiwybuchłow1038rokuwWielkopolsce.Podczaswystąpien
mordowanomoznychiduchownychorazgrabionoichmajątki.Potychwydarzeniach
kosciołynawielelatopustoszały,aczęscludnoscipowrociładopoganskichpraktyk.
OdbudowaorganizacjikoscielnejzajęłaPiastomkilkadziesiątlat.
MszaNabozenstwaodprawianopoczątkowo
wmałychkosciołachgrodowych–wystarczających
dlaskromnejgrupychrzescijanskupionejwokoł
dworuksiązęcego.Zczasemzaczętowznosicznacznie
okazalszeswiątyniezwanebazylikami,wktorych
wszyscymieszkancygrodumogliuczestniczyc
wnabozenstwie.Czycoszniegorozumieli?Zapewne
niewiele,bomszeodprawianowjęzykułacinskim,
ktoregowiększoscwiernychnieznała.Zasadnicząformą
udziałuwiernychwnabozenstwiebyłoofiarowanie.
Wowczaskolejnomęzczyzni,aponichkobiety,przynosili
doołtarzadary:częsciubioru,kosztownosci
lubchocbyswieczkę–to,nacokogobyłostac.
•BiskupJordanodprawiającymszęwgnieźnieńskiejrotundziedlaksięciaMieszkaijegodworzan
•Grzebieńzkościsłoniowej,którymkapłan–odmawiającspecjalnąmodlitwę–
porządkowałswojewłosyprzedmszą.
kielichipatena–niezbędnewyposażenieołtarza
scenazabójstwabiskupaprzezpogan
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
MuzeumPierwszychPiastownaLednicy
PoganieZapoganuznawanoludziwierzących
wwielubogow.Bogowiepogan
tworzyliwielkąrodzinę
powiązanąpokrewienstwem
lubmałzenstwami,akazdy
znichodpowiadałzapewną
częscswiatalubsferęzycia.
Chrzescijanietowyznawcyjednejztrzechwielkichreligiimonoteistycznych,
czyliprzyjmującychistnieniejedynegoBoga.Pozachrzescijanstwem
zaliczasiędonichtakzejudaizmiislam.Wszystkiewywodząsię
zBliskiegoWschoduiopierająsięnawierzewprawdyobjawione
przezBogawswiętychksięgach.Wodroznieniuodbogow
poganskich,znaczniepotęzniejszychodludzi,
niesmiertelnych,leczmającychtakzeludzkiewady,
Bogwreligiachmonoteistycznychjestzawsze
istotądoskonałą,wszystkowiedzącą
iwszystkomogącą.
•NiektóremiejscakultoweSłowianbyłystarszeodnichsamych.Kilkawiekówprzedtym,jakuznalionizamiejsceświętegóręŚlężę,cześć
swymbogomoddawalitamCeltowie.Byćmożemonumentalnerzeźbypozostawionenazboczach
góryprzezCeltów–jakpokazanynailustracjiniedźwiedź–byłyczczonetakżeprzezSłowian.Czydziecięcazabawa„staryniedźwiedźmocnośpi”wywodzisięztychstarożytnychobrzędów?
•Posągbóstwapoganienazywalibałwanem.Kościółkatolickitakskutecznieośmieszałtewyobrażenia,żedziśsłowobałwanoznaczatylesamo,cogłupiec.Każdedzieckowskażenajeszczejednoznaczeniesłowabałwan.Toprzecieżtakżeśniegowafiguraprzypominającaczłowieka.Czyśniegowyludekwkapeluszuniejesttrochępodobnydopogańskiegoposągu?
•Posągzwyrzeźbionymiwyobrażeniamiczterechbóstwsłowiańskiegopanteonupatrzącychnaczterystronyświata.
•Figurkakoniazbrązu.BiałegokoniatrzymanoprzyświątynipoświęconejŚwiętowitowi.Zjegozachowaniawróżonoopomyślnościlubklęsceplanowanychwyprawwojennych.
98
EuropachrzescijanskaDziękidecyzjiMieszkaIoprzyjęciuchrztu,naszkraj
dołączyłdogronapanstwchrzescijanskich.Panstwa
tetworzyływielkąrodzinę,naczelektorejstał
papiez.Wspolnawiaraiuznawanieautorytetu
papiezaniegwarantowałyjednakwniejzgody,
awojnypomiędzykrajamichrzescijanskimi
byłyprzezwiekiutrapieniemdlaEuropy.
Panstwachrzescijanskie,czerpiące
ztradycjiimperiumrzymskiego–
potęznegopanstwastarozytnosci–
okazałysięznaczniesprawniejszepolitycznie
igospodarczoodkrajowtrwającychwpoganstwie.
PlemionasąsiadującezPolską,ktore„naczas”
nieprzyjęłynowejwiary,wciągukilkusetlat
zniknęłyzmapy.Zostałypodbiteprzez
silniejszych,chrzescijanskichsąsiadow.
•CynowykrzyżykzwizerunkiemJezusaChrystusa.Odtytułu„Chrystus”,czyli„Namaszczony”,wzięłanazwęreligiachrześcijańska.
prostykrzyżdrewniany,jakiwręczanonowoochrzczonym
BogowieSłowianNajwazniejszymbogiemSłowianbył
bogrozgniewanegoniebaiwładca
gromow–Perun.Pozostałoscią
jegokultusądzisprzeklenstwa:
„dopioruna!”i„niechtopiorun
strzeli!”.Swarógbyłbogiemsłonca.
CzczonotezjegosynaSwarożyca–
bogaognia.Kolejnymibostwamibyli:
Weles,strozbydłaigospodarstwa
orazŚwiętowit,ktoregokapłani
znanibylizwrozeniaprzyszłosci.
Czynybogowopisywałypouczające
iczęstobardzopięknehistoriezwane
mitologiami.Mitologiigreckiejczy
germanskiejposwięcononiezliczone
ksiązki,filmyikomiksy.Bycmoze
rownieciekawamitologiaSłowian
zostałaniestetywduzejczęsci
zapomniana.Niktjejniespisał,gdyz
nasiprzodkowienieznalipisma.
PoganieZapoganuznawanoludziwierzących
wwielubogow.Bogowiepogan
tworzyliwielkąrodzinę
powiązanąpokrewienstwem
lubmałzenstwami,akazdy
znichodpowiadałzapewną
częscswiatalubsferęzycia.
Chrzescijanietowyznawcyjednejztrzechwielkichreligiimonoteistycznych,
czyliprzyjmującychistnieniejedynegoBoga.Pozachrzescijanstwem
zaliczasiędonichtakzejudaizmiislam.Wszystkiewywodząsię
zBliskiegoWschoduiopierająsięnawierzewprawdyobjawione
przezBogawswiętychksięgach.Wodroznieniuodbogow
poganskich,znaczniepotęzniejszychodludzi,
niesmiertelnych,leczmającychtakzeludzkiewady,
Bogwreligiachmonoteistycznychjestzawsze
istotądoskonałą,wszystkowiedzącą
iwszystkomogącą.
•NiektóremiejscakultoweSłowianbyłystarszeodnichsamych.Kilkawiekówprzedtym,jakuznalionizamiejsceświętegóręŚlężę,cześć
swymbogomoddawalitamCeltowie.Byćmożemonumentalnerzeźbypozostawionenazboczach
góryprzezCeltów–jakpokazanynailustracjiniedźwiedź–byłyczczonetakżeprzezSłowian.Czydziecięcazabawa„staryniedźwiedźmocnośpi”wywodzisięztychstarożytnychobrzędów?
•Posągbóstwapoganienazywalibałwanem.Kościółkatolickitakskutecznieośmieszałtewyobrażenia,żedziśsłowobałwanoznaczatylesamo,cogłupiec.Każdedzieckowskażenajeszczejednoznaczeniesłowabałwan.Toprzecieżtakżeśniegowafiguraprzypominającaczłowieka.Czyśniegowyludekwkapeluszuniejesttrochępodobnydopogańskiegoposągu?
•Posągzwyrzeźbionymiwyobrażeniamiczterechbóstwsłowiańskiegopanteonupatrzącychnaczterystronyświata.
•Figurkakoniazbrązu.BiałegokoniatrzymanoprzyświątynipoświęconejŚwiętowitowi.Zjegozachowaniawróżonoopomyślnościlubklęsceplanowanychwyprawwojennych.
98
EuropachrzescijanskaDziękidecyzjiMieszkaIoprzyjęciuchrztu,naszkraj
dołączyłdogronapanstwchrzescijanskich.Panstwa
tetworzyływielkąrodzinę,naczelektorejstał
papiez.Wspolnawiaraiuznawanieautorytetu
papiezaniegwarantowałyjednakwniejzgody,
awojnypomiędzykrajamichrzescijanskimi
byłyprzezwiekiutrapieniemdlaEuropy.
Panstwachrzescijanskie,czerpiące
ztradycjiimperiumrzymskiego–
potęznegopanstwastarozytnosci–
okazałysięznaczniesprawniejszepolitycznie
igospodarczoodkrajowtrwającychwpoganstwie.
PlemionasąsiadującezPolską,ktore„naczas”
nieprzyjęłynowejwiary,wciągukilkusetlat
zniknęłyzmapy.Zostałypodbiteprzez
silniejszych,chrzescijanskichsąsiadow.
•CynowykrzyżykzwizerunkiemJezusaChrystusa.Odtytułu„Chrystus”,czyli„Namaszczony”,wzięłanazwęreligiachrześcijańska.
prostykrzyżdrewniany,jakiwręczanonowoochrzczonym
BogowieSłowianNajwazniejszymbogiemSłowianbył
bogrozgniewanegoniebaiwładca
gromow–Perun.Pozostałoscią
jegokultusądzisprzeklenstwa:
„dopioruna!”i„niechtopiorun
strzeli!”.Swarógbyłbogiemsłonca.
CzczonotezjegosynaSwarożyca–
bogaognia.Kolejnymibostwamibyli:
Weles,strozbydłaigospodarstwa
orazŚwiętowit,ktoregokapłani
znanibylizwrozeniaprzyszłosci.
Czynybogowopisywałypouczające
iczęstobardzopięknehistoriezwane
mitologiami.Mitologiigreckiejczy
germanskiejposwięcononiezliczone
ksiązki,filmyikomiksy.Bycmoze
rownieciekawamitologiaSłowian
zostałaniestetywduzejczęsci
zapomniana.Niktjejniespisał,gdyz
nasiprzodkowienieznalipisma.
OsrodekkultupoganskiegoDlapoganskichSłowianmiejscami
swiętymibyłyprzedewszystkimnaturalne,
chocwyrozniającesięzotoczenia,twory
przyrody:okazałedrzewa,rzekilubwzgorza.
Takimmagicznymmiejscembyłam.in.
gnieznienskaGoraLecha,gdziearcheolodzy
odkrylipozostałosciobłozonegokamieniami
kurhanu.Przypuszczasię,zesprawowany
tutajkultobejmowałswoimzasięgiem
wieleokolicznychplemion,comogło
pomocrodowiPiastow
wzjednoczeniutych
plemionwzalązek
panstwa.
•Słowianiezawszeszczególnączciąotaczali„łysegóry”,któreuważalizamiejscamagicznegopołączeniaziemiizaświatów.
SiłytejtradycjidowodząprzykładyzKrakowa–pogańskikopiecKrakaorazchrześcijański,pochodzącyz1997r.,kopiecupamiętniający
papieżaJanaPawłaII.
kącinaSłowianpołabskich,plemieniażyjącegonazachód
odrzekiOdry,naterenachdzisiejszych
Niemiec
•Słowianiestawialiczasemswoimbóstwom
posągizkamienia.Czciliteżświętedrzewa.
StolicapolskiegoKosciołaWosrodkachstaregokultu,wykorzystującnaboznączesc,
jakątemiejscacieszyłysięwsrodmiejscowejludnosci,budowano
swiątynienowejwiary.TakpostąpionowGnieznie,ktoreze„stolicy”
poganskiegokultustałosięwkrotkimczasiestolicąarcybiskupstwa.
10 11
KącinaPoganieprzezdługiczas
niebudowaliswiątyn,
jednakpodwpływem
chrzescijanskichsąsiadow,
zaczęliidlaswoichobrzędow
szukacodpowiedniejoprawy.
Ichswiątyniebyły
niewielkimidrewnianymi
budynkami.Wewnętrzu,
doktoregowstępmiałtylko
kapłan,ustawionybyłposąg
bostwa.Budowletenazywano
kącinamilub
chramami.
W1025r.wgnieźnieńskiejkatedrzekoronowanoBolesławaChrobrego–
pierwszegokrólaPolski.
BolesławChrobryprowadzącyOttonaIIIdogrobuśw.Wojciecha
•W997r.wMieszkowejrotundziezłożonociałobiskupaWojciecha–pierwszegopolskiegoświętego.W1000r.dojegogrobuprzybyłzpielgrzymkącesarzniemieckiOttonIII–najpotężniejszywładcaówczesnejEuropy.Podczastejwizyty,zwanejdziś„zjazdemgnieźnieńskim”,powołanopolskąmetropoliękościelnązestolicąwGnieźnieibiskupstwamiw:Kołobrzegu,Krakowie,PoznaniuiWrocławiu.
•GóraLechawpołowieXw.Widoczneobłożonekamieniamiwzgórze–domniemanemiejsce
pogańskiegokultu.
•PoprzyjęciuchrześcijaństwaMieszkoIzbudowałnamiejscu
pogańskiegokurhanudrugiczłongrodu,awstarszejczęściwarowniwzniósłkościółwformierotundy.
•ZaczasówBolesławaChrobrego,synaMieszkaI,gródzostałznacznierozbudowany,anamiejscurotundy
wniesiononowąkatedręwformiebazyliki.
•RozbudowagroduwGnieźnie
naprzełomieXiXIw.
OsrodekkultupoganskiegoDlapoganskichSłowianmiejscami
swiętymibyłyprzedewszystkimnaturalne,
chocwyrozniającesięzotoczenia,twory
przyrody:okazałedrzewa,rzekilubwzgorza.
Takimmagicznymmiejscembyłam.in.
gnieznienskaGoraLecha,gdziearcheolodzy
odkrylipozostałosciobłozonegokamieniami
kurhanu.Przypuszczasię,zesprawowany
tutajkultobejmowałswoimzasięgiem
wieleokolicznychplemion,comogło
pomocrodowiPiastow
wzjednoczeniutych
plemionwzalązek
panstwa.
•Słowianiezawszeszczególnączciąotaczali„łysegóry”,któreuważalizamiejscamagicznegopołączeniaziemiizaświatów.
SiłytejtradycjidowodząprzykładyzKrakowa–pogańskikopiecKrakaorazchrześcijański,pochodzącyz1997r.,kopiecupamiętniający
papieżaJanaPawłaII.
kącinaSłowianpołabskich,plemieniażyjącegonazachód
odrzekiOdry,naterenachdzisiejszych
Niemiec
•Słowianiestawialiczasemswoimbóstwom
posągizkamienia.Czciliteżświętedrzewa.
StolicapolskiegoKosciołaWosrodkachstaregokultu,wykorzystującnaboznączesc,
jakątemiejscacieszyłysięwsrodmiejscowejludnosci,budowano
swiątynienowejwiary.TakpostąpionowGnieznie,ktoreze„stolicy”
poganskiegokultustałosięwkrotkimczasiestolicąarcybiskupstwa.
10 11
KącinaPoganieprzezdługiczas
niebudowaliswiątyn,
jednakpodwpływem
chrzescijanskichsąsiadow,
zaczęliidlaswoichobrzędow
szukacodpowiedniejoprawy.
Ichswiątyniebyły
niewielkimidrewnianymi
budynkami.Wewnętrzu,
doktoregowstępmiałtylko
kapłan,ustawionybyłposąg
bostwa.Budowletenazywano
kącinamilub
chramami.
W1025r.wgnieźnieńskiejkatedrzekoronowanoBolesławaChrobrego–
pierwszegokrólaPolski.
BolesławChrobryprowadzącyOttonaIIIdogrobuśw.Wojciecha
•W997r.wMieszkowejrotundziezłożonociałobiskupaWojciecha–pierwszegopolskiegoświętego.W1000r.dojegogrobuprzybyłzpielgrzymkącesarzniemieckiOttonIII–najpotężniejszywładcaówczesnejEuropy.Podczastejwizyty,zwanejdziś„zjazdemgnieźnieńskim”,powołanopolskąmetropoliękościelnązestolicąwGnieźnieibiskupstwamiw:Kołobrzegu,Krakowie,PoznaniuiWrocławiu.
•GóraLechawpołowieXw.Widoczneobłożonekamieniamiwzgórze–domniemanemiejsce
pogańskiegokultu.
•PoprzyjęciuchrześcijaństwaMieszkoIzbudowałnamiejscu
pogańskiegokurhanudrugiczłongrodu,awstarszejczęściwarowniwzniósłkościółwformierotundy.
•ZaczasówBolesławaChrobrego,synaMieszkaI,gródzostałznacznierozbudowany,anamiejscurotundy
wniesiononowąkatedręwformiebazyliki.
•RozbudowagroduwGnieźnie
naprzełomieXiXIw.
S�więtakoscielneWrazzwprowadzeniemchrzescijanstwapojawiłysięwPolsce
noweswiętaiobrzędy.Dotychdrugichnalezałymisteria,czyli
przedstawieniateatralneopartenaBibliiiprocesje–uroczyste
pochodyznoszeniemsakralnychprzedmiotow.Zastąpiłyonestarsze,
zakazaneuroczystoscipoganskie.Kosciołpotrafiłjednakuszanowac
niektoreprzedchrzescijanskietradycje,anawetczerpacznich,
byprzekazywacludowiswojenauki.
NocKupałyobchodzonawnajkrotsząnoclatabyłanajwazniejszymswiętem
pogan.Wowczas,palącogniska,odpędzanoodpoluprawnychzłe
duchy,apuszczającnawodęwianki,wrozonooprzyszłosci.
S�więtutowarzyszyłyspiewy,tanceiobfiteuczty.
S�więtaludoweObrzędyodprawianewswiętamiałyzapewnic
przychylnoscbogow,alebyłytezdoskonałą
formązabawy,zapewniającodmianęodmonotonii
codziennychzajęc.Granowtedynainstrumentach,
spiewano,tanczonoibiesiadowano.Poganieuwazali
bowiem,zebogompodobasięobzarstwoiswawole.
Roznilisięwtymodchrzescijan,ktorzyBozej
łaskiupatrywaliraczejwpostachipokucie.
•Niektórzyuważają,żepozostałościąpogańskiego
obrzęduskładaniaofiarzwołu(lubciastazwiniętegowwolerogi)jestwielkopolski
zwyczajspożywania11listopadaprzepysznych,
makowychrogali.Kościółmiałprzejąćtenzwyczaj,łączącgo
zpostaciąśw.Marcina.Charakterystycznykształtciastkanawiązujeteraz
dopodkowy,którązgubiłkońświętego.
•WizjapogańskiegoobrzędusprawowanegonagnieźnieńskiejGórzeLecha,niedaleko
miejsca,gdziedziśstoikatedra.Archeolodzyznaleźlitamresztki
naczyń,kościispalenizny.Możemyprzypuszczać,żeodbywałysiętam
rytualneucztyprzyogniskach.
12 RezerwatArcheologicznyGrodwGrzybowie
NocS�więtojanskaTradycjaKupałybyłapopularna
wPolscejeszczewXVIw.,
awniektorychrejonach
przetrwałaniemal
dowspołczesnosci,budząc
przeztenczasniemałe
zgorszeniewsrodksięzy.
Kosciołniemogącjej
wykorzenic,włączyłją
dowłasnychobrzędow
podnazwąNocy
S�więtojanskiej.
•ArystokracjagrodunaOstrowieLednickim
udajesięnamszędokaplicyksiążęcej.Przezdługiczas
wobrzędachchrześcijańskichmogliuczestniczyćwyłącznie
mieszkańcygrodów,gdyżtylkotamwładcywznosili
świątynienowejwiary.
Wielkanoc,najwazniejszechrzescijanskie
swięto,obchodzonenapamiątkę
ZmartwychwstaniaJezusaChrystusa,
zostałoprzezludnoscwzbogacone
elementamidawnychobrządkow
poganskich.Sąnimizwyczaje:
przygotowywaniapisanek,topienia
marzannyismigus-dyngus,
wktorympobrzmiewajądawne
tradycjeobmywaniasięswiętą
wodąiwzajemnegookładania
witkami,comiałozapewniac
siłęizdrowie.
•Pisanka–pogańskisymbolżycia–zanimtrafiłanawielkanocnestołybyławkładanaumarłymdogrobów.
S�więtakoscielneWrazzwprowadzeniemchrzescijanstwapojawiłysięwPolsce
noweswiętaiobrzędy.Dotychdrugichnalezałymisteria,czyli
przedstawieniateatralneopartenaBibliiiprocesje–uroczyste
pochodyznoszeniemsakralnychprzedmiotow.Zastąpiłyonestarsze,
zakazaneuroczystoscipoganskie.Kosciołpotrafiłjednakuszanowac
niektoreprzedchrzescijanskietradycje,anawetczerpacznich,
byprzekazywacludowiswojenauki.
NocKupałyobchodzonawnajkrotsząnoclatabyłanajwazniejszymswiętem
pogan.Wowczas,palącogniska,odpędzanoodpoluprawnychzłe
duchy,apuszczającnawodęwianki,wrozonooprzyszłosci.
S�więtutowarzyszyłyspiewy,tanceiobfiteuczty.
S�więtaludoweObrzędyodprawianewswiętamiałyzapewnic
przychylnoscbogow,alebyłytezdoskonałą
formązabawy,zapewniającodmianęodmonotonii
codziennychzajęc.Granowtedynainstrumentach,
spiewano,tanczonoibiesiadowano.Poganieuwazali
bowiem,zebogompodobasięobzarstwoiswawole.
Roznilisięwtymodchrzescijan,ktorzyBozej
łaskiupatrywaliraczejwpostachipokucie.
•Niektórzyuważają,żepozostałościąpogańskiego
obrzęduskładaniaofiarzwołu(lubciastazwiniętegowwolerogi)jestwielkopolski
zwyczajspożywania11listopadaprzepysznych,
makowychrogali.Kościółmiałprzejąćtenzwyczaj,łączącgo
zpostaciąśw.Marcina.Charakterystycznykształtciastkanawiązujeteraz
dopodkowy,którązgubiłkońświętego.
•WizjapogańskiegoobrzędusprawowanegonagnieźnieńskiejGórzeLecha,niedaleko
miejsca,gdziedziśstoikatedra.Archeolodzyznaleźlitamresztki
naczyń,kościispalenizny.Możemyprzypuszczać,żeodbywałysiętam
rytualneucztyprzyogniskach.
12 RezerwatArcheologicznyGrodwGrzybowie
NocS�więtojanskaTradycjaKupałybyłapopularna
wPolscejeszczewXVIw.,
awniektorychrejonach
przetrwałaniemal
dowspołczesnosci,budząc
przeztenczasniemałe
zgorszeniewsrodksięzy.
Kosciołniemogącjej
wykorzenic,włączyłją
dowłasnychobrzędow
podnazwąNocy
S�więtojanskiej.
•ArystokracjagrodunaOstrowieLednickim
udajesięnamszędokaplicyksiążęcej.Przezdługiczas
wobrzędachchrześcijańskichmogliuczestniczyćwyłącznie
mieszkańcygrodów,gdyżtylkotamwładcywznosili
świątynienowejwiary.
Wielkanoc,najwazniejszechrzescijanskie
swięto,obchodzonenapamiątkę
ZmartwychwstaniaJezusaChrystusa,
zostałoprzezludnoscwzbogacone
elementamidawnychobrządkow
poganskich.Sąnimizwyczaje:
przygotowywaniapisanek,topienia
marzannyismigus-dyngus,
wktorympobrzmiewajądawne
tradycjeobmywaniasięswiętą
wodąiwzajemnegookładania
witkami,comiałozapewniac
siłęizdrowie.
•Pisanka–pogańskisymbolżycia–zanimtrafiłanawielkanocnestołybyławkładanaumarłymdogrobów.
AmuletyizabobonyS� redniowieczniludzieniewielewiedzielioprawach
natury.Niepotrafilipojączjawiskprzyrodniczych,
niewyobrazającsobiepływającychwjeziorach
rusałek,czyzamieszkującychlasydemonow.Wierzyli,
zezapomocąodpowiednichobrzędowpotrafiąsię
przypodobactymniewidzialnymistotom–bybyłyim
przychylnelubjeodstraszyc–bychocniewyrządzały
imkrzywdy.Waznąrolęwtychwzabobonachspełniały
amulety(zwaneprzezSłowiannawęzami),
czyliwisiorki,ktore–jakwierzono–
chroniłyprzedurokami,
czaramiizapewniały
szczęscie.
KrzyzykiimedalikiPoprzyjęciuchrzescijanstwawiedzaludzinatematotaczającego
ichswiataniezmieniłasię.Uwazaliwięcnadalstarepraktyki
magicznezauzyteczne.Wtensposobstarewierzeniautrzymałysię
przezsetkilat,aniektoresąkultywowanedodniadzisiejszego.
Pomyslmychocbyoczarnymkocieczytrzymaniukciukow
„naszczęscie”,auswiadomimysobie,jakwielewierzenpoganskich
pozostajeczęsciąnaszegozycia.Nowawiarapotępiałazabobony,
mimoto,częscchrzescijannoszącychnaszyikrzyzyki
czymedalikiprzypisywałaimmocpodobną
doamuletowichprzodkow.
•Pomyślnośćdlanowowznoszonychbudowlimiałyzapewnićofiaryzakładzinowe–zakopywanopodbudynkiemgłowyzwierzątlubgarnkizjedzeniem.PodobnąrolęmogłaspełniaćkłodawkształciegłowydzikaodnalezionawpodwalinachwaługrodowegowGnieźnie.
•Ołowianyamuletwkształcierybymiałzapewnegwarantowaćposiadaczowiobfitepołowy.
•Kaptorga,czyliozdobny,metalowypojemniczeknaamuletylubrelikwie,noszonynaszyiprzezzamożneniewiasty.Używanyzarównoprzezpoganki,jakichrześcijanki.
•Średniowiecznakostkadogry.Jednymzestarychzabobonówjestzwyczajchuchanianakościprzedważnymrzutem.
•Wsamochodachmożnaczasemzobaczyćzawieszonenalusterkachmedalikizpodobizną
św.Krzysztofa–patronakierowców.Czywierzymy,żebędąnaschronićodzłego,
jaknawęzynaszychprzodków?
•BursztynowymłoteczekThoraikrzyżyk.Wyrobydlapoganichrześcijanprodukowanoczęstowtychsamychwarsztatach,coświadczyotolerancjireligijnejówczesnychrzemieślników.
14 15
•Wprzypadkuniektórychprzedmiotów–jaktafigurka
konika–naukowcyniesąpewni,czymajądoczynienia
zprzedmiotemsłużącymmagiiczy...dziecięcą
zabawką.
•Częstozaamuletysłużyływoreczkizziarnamizbóżlubnanizane
narzemieńkłyikościzwierząt.
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
MuzeumPierwszychPiastownaLednicy
AmuletyizabobonyS� redniowieczniludzieniewielewiedzielioprawach
natury.Niepotrafilipojączjawiskprzyrodniczych,
niewyobrazającsobiepływającychwjeziorach
rusałek,czyzamieszkującychlasydemonow.Wierzyli,
zezapomocąodpowiednichobrzędowpotrafiąsię
przypodobactymniewidzialnymistotom–bybyłyim
przychylnelubjeodstraszyc–bychocniewyrządzały
imkrzywdy.Waznąrolęwtychwzabobonachspełniały
amulety(zwaneprzezSłowiannawęzami),
czyliwisiorki,ktore–jakwierzono–
chroniłyprzedurokami,
czaramiizapewniały
szczęscie.
KrzyzykiimedalikiPoprzyjęciuchrzescijanstwawiedzaludzinatematotaczającego
ichswiataniezmieniłasię.Uwazaliwięcnadalstarepraktyki
magicznezauzyteczne.Wtensposobstarewierzeniautrzymałysię
przezsetkilat,aniektoresąkultywowanedodniadzisiejszego.
Pomyslmychocbyoczarnymkocieczytrzymaniukciukow
„naszczęscie”,auswiadomimysobie,jakwielewierzenpoganskich
pozostajeczęsciąnaszegozycia.Nowawiarapotępiałazabobony,
mimoto,częscchrzescijannoszącychnaszyikrzyzyki
czymedalikiprzypisywałaimmocpodobną
doamuletowichprzodkow.
•Pomyślnośćdlanowowznoszonychbudowlimiałyzapewnićofiaryzakładzinowe–zakopywanopodbudynkiemgłowyzwierzątlubgarnkizjedzeniem.PodobnąrolęmogłaspełniaćkłodawkształciegłowydzikaodnalezionawpodwalinachwaługrodowegowGnieźnie.
•Ołowianyamuletwkształcierybymiałzapewnegwarantowaćposiadaczowiobfitepołowy.
•Kaptorga,czyliozdobny,metalowypojemniczeknaamuletylubrelikwie,noszonynaszyiprzezzamożneniewiasty.Używanyzarównoprzezpoganki,jakichrześcijanki.
•Średniowiecznakostkadogry.Jednymzestarychzabobonówjestzwyczajchuchanianakościprzedważnymrzutem.
•Wsamochodachmożnaczasemzobaczyćzawieszonenalusterkachmedalikizpodobizną
św.Krzysztofa–patronakierowców.Czywierzymy,żebędąnaschronićodzłego,
jaknawęzynaszychprzodków?
•BursztynowymłoteczekThoraikrzyżyk.Wyrobydlapoganichrześcijanprodukowanoczęstowtychsamychwarsztatach,coświadczyotolerancjireligijnejówczesnychrzemieślników.
14 15
•Wprzypadkuniektórychprzedmiotów–jaktafigurka
konika–naukowcyniesąpewni,czymajądoczynienia
zprzedmiotemsłużącymmagiiczy...dziecięcą
zabawką.
•Częstozaamuletysłużyływoreczkizziarnamizbóżlubnanizane
narzemieńkłyikościzwierząt.
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
MuzeumPierwszychPiastownaLednicy
PismonosnikiemcywilizacjiJednązkorzysciprzyjęciachrzescijanstwabyłodołączeniePolski
dogronakrajow,wktorychposługiwanosiępismem.Sztukapisania
iczytanianiestałasięjednakwPolscepowszechna.Posiadałają
jedyniegarstkaludzi–głowniewykształceniduchowni.Większosc
poddanychroduPiastownigdyjejnieopanowała,aiwsrodsamych
ksiązątpozostawałarzadkoscią.Jeszcze1000latpoChrzcie–
napoczątkuXXw.–cotrzecidorosłyPolakbyłniepismienny.
Jednaknawetniewielkaliczbaznającychpismo,potrafiłaoddac
społeczenstwuwielkieusługi:usprawnicadministracjępanstwa,
ułatwicrozliczeniahandlowe,spisacprawaihistoriękraju.
HistoriamowionaWspołecznosciachnieznającychpismawiedzęominionych
wydarzeniachprzekazywanosobieustnie.Podobniebyło
uSłowian.Zaleznieodludzkiejpamięciiwyobrazni
historieczęstoprzekręcanolubwzbogacano
oelementyzmyslone.Łatwomoznabyło
wtensposobpomieszacfaktylub–
cogorsza–całkiemjezapomniec.
Takwłasniestałosięzdziejami
PolskiprzedczasamiMieszka.
Zostałyzapomnianeinic
pewnegoonichniewiemy.
•Dokumentywystawianeprzezksiążęcąkancelarię
ułatwiałyadministrowaniekrajem.Byłyteżbardzopomocnewdyplomacji.Zamiast,stosowanego
dzisiaj,podpisu,opatrywanoje
pieczęciąwystawcy.
•Urzędnicy,którzyopanowalisztukępisaniaposługiwali
sięwpracy,pokrytymiwoskiem,tabliczkami,
naktórychrobilizapiskimetalowymi
rylcami.
Starsiopowiadalihistorięplemieniamłodszym,cipolatachprzekazywalijąswoimpotomkom.
•DopołowyXIIw.pisarzeposługiwalisięwyłączniełaciną.Pierwszesłowawjęzykupolskimzapisanodopierowdokumenciepochodzącymz1136r.,zwanymBulląGnieźnieńską.Zawierałonnazwiskarycerzy,rzemieślnikówichłopóworaz400nazwpolskichmiejscowości,m.in.zapisnazwyGniezno(gnezden).
16
•Pisaniemikopiowaniemksiągorazprowadzeniemkancelariiksiążęcej
zajmowalisięduchowni.Tylkooniznalisztukę
pisaniaiczytania.
•Kartaze„ZłotegoKodeksuGnieźnieńskiego”,jednegoznajcenniejszychzachowanychrękopisówśredniowiecznychzXIw..
•Pierwszezdaniewjęzykupolskimzapisanow1270r.najednejzkartkronikiopactwacystersówwHenrykowie.Brzmiałoono:Day,utiapobrusa,atipoziwai.Dziśnapisalibyśmyjetak:Daj,japomielęnażarnach,atyodpoczywaj.
RezerwatArcheologicznyGrodPiastowskiwGieczu
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
PismonosnikiemcywilizacjiJednązkorzysciprzyjęciachrzescijanstwabyłodołączeniePolski
dogronakrajow,wktorychposługiwanosiępismem.Sztukapisania
iczytanianiestałasięjednakwPolscepowszechna.Posiadałają
jedyniegarstkaludzi–głowniewykształceniduchowni.Większosc
poddanychroduPiastownigdyjejnieopanowała,aiwsrodsamych
ksiązątpozostawałarzadkoscią.Jeszcze1000latpoChrzcie–
napoczątkuXXw.–cotrzecidorosłyPolakbyłniepismienny.
Jednaknawetniewielkaliczbaznającychpismo,potrafiłaoddac
społeczenstwuwielkieusługi:usprawnicadministracjępanstwa,
ułatwicrozliczeniahandlowe,spisacprawaihistoriękraju.
HistoriamowionaWspołecznosciachnieznającychpismawiedzęominionych
wydarzeniachprzekazywanosobieustnie.Podobniebyło
uSłowian.Zaleznieodludzkiejpamięciiwyobrazni
historieczęstoprzekręcanolubwzbogacano
oelementyzmyslone.Łatwomoznabyło
wtensposobpomieszacfaktylub–
cogorsza–całkiemjezapomniec.
Takwłasniestałosięzdziejami
PolskiprzedczasamiMieszka.
Zostałyzapomnianeinic
pewnegoonichniewiemy.
•Dokumentywystawianeprzezksiążęcąkancelarię
ułatwiałyadministrowaniekrajem.Byłyteżbardzopomocnewdyplomacji.Zamiast,stosowanego
dzisiaj,podpisu,opatrywanoje
pieczęciąwystawcy.
•Urzędnicy,którzyopanowalisztukępisaniaposługiwali
sięwpracy,pokrytymiwoskiem,tabliczkami,
naktórychrobilizapiskimetalowymi
rylcami.
Starsiopowiadalihistorięplemieniamłodszym,cipolatachprzekazywalijąswoimpotomkom.
•DopołowyXIIw.pisarzeposługiwalisięwyłączniełaciną.Pierwszesłowawjęzykupolskimzapisanodopierowdokumenciepochodzącymz1136r.,zwanymBulląGnieźnieńską.Zawierałonnazwiskarycerzy,rzemieślnikówichłopóworaz400nazwpolskichmiejscowości,m.in.zapisnazwyGniezno(gnezden).
16
•Pisaniemikopiowaniemksiągorazprowadzeniemkancelariiksiążęcej
zajmowalisięduchowni.Tylkooniznalisztukę
pisaniaiczytania.
•Kartaze„ZłotegoKodeksuGnieźnieńskiego”,jednegoznajcenniejszychzachowanychrękopisówśredniowiecznychzXIw..
•Pierwszezdaniewjęzykupolskimzapisanow1270r.najednejzkartkronikiopactwacystersówwHenrykowie.Brzmiałoono:Day,utiapobrusa,atipoziwai.Dziśnapisalibyśmyjetak:Daj,japomielęnażarnach,atyodpoczywaj.
RezerwatArcheologicznyGrodPiastowskiwGieczu
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
OpoleiplemięNajstarszymsposobemorganizowaniasięsłowianskiejspołecznosci
byłoopole,czylizwiązekkilkulubkilkunastusąsiadującychzesobą
wsi.Władzęwopolusprawowaławybieranaprzezmieszkancow
starszyzna.Większaliczbaopoli,wktorychmieszkaliludzie
wywodzącysięodwspolnegoprzodka,tworzyłaplemię.
•ZapanowaniapierwszychPiastówKościółbyłpodporządkowanywładzyświeckiejiniemalcałkowicieodniejzależny.Władcywznosilikościołyiklasztory,fundowaliichwyposażenieidecydowaliodochodachduchownych.Mielitakżeprawoinwestytury,czylimianowaniabiskupów.NapięknejsceniezDrzwiGnieźnieńskichukazano,jakwładcaprzekazujebiskupowipastorał–oznakęnadawanegomustanowiska.
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
•Potwierdzeniemboskiegonadaniadosprawowaniawładzynadpoddanymibyłaktkoronacji,podczasktóregoarcybiskupwkładałwładcynagłowękoronęinamaszczałgoświętymiolejami.Dziękinamaszczeniukrólstawałsię,podobniejakbiskup,pomazańcembożym,apodniesienienaniegorękibyłorównoznacznezpodniesieniemrękinaBoga.
pastorałarcybiskupagnieźnieńskiegozprzełomuXIIiXIIIw.
WiecNaczelepoganskiegoplemieniastałksiązęwywodzącysięzjednego
znajzamozniejszychrodowplemienia.Jegorządywspomagałaradazłozona
zgłowpozostałychrodow.Waznedlaspołecznoscisprawyrozstrzyganona
wiecach–zebraniach,wktorychuczestniczyliwszyscymęzczyzni.Zwoływano
jewokresach,ktoreuwazanozapomyslne,jakokolicenowiulubpełniksięzyca,
auczestnicystawialisięnanieuzbrojeni.Następniegłoszabieralimowcy,
odnajstarszych,najmozniejszychlubnajsławniejszychwbojachpoczynając.
Pochwałędlamowcowokazywanopotrząsaniemwłoczniami,aniezadowolenie
szemraniem.Decyzjezapadałytylko,jesliwszyscywyrazilinaniezgodę.
Zbytnerwowychuczestnikowobradprzywoływalidoporządkukapłani,
asprzeciwiającychsiędecyzjomjuzpodjętym,okładanokijami.Nawiecach
sądzonozapowazniejszeprzestępstwa,ustanawianosędziowdla
poszczegolnychwiosek,awczasiewojnywybieranodowodcęwojsk.
18
WładcaiKosciołUprogukształtowaniasię
panstwowosci,wybieranyprzez
plemię,ksiązęmusiałsięliczycze
zdaniemstarszyznyrodowejiwiecu.
Piastowie,ktorzystanęlinaczele
plemieniaPolanwXw.,niezamierzali
jednakoddawaczdobytejwładzy,lecz
dązylidozatrzymaniajejdlasiebie.
Wiarachrzescijanskabyławtym
bardzopomocna.Kosciołwynosił
bowiemwładcęponadresztę
społecznosci,głosząc,zejegowładza
pochodziodBoga,jestwuswięcony
sposobdziedziczonazojcanasyna,
awystąpienieprzeciwniej
jestgrzechem.
OpoleiplemięNajstarszymsposobemorganizowaniasięsłowianskiejspołecznosci
byłoopole,czylizwiązekkilkulubkilkunastusąsiadującychzesobą
wsi.Władzęwopolusprawowaławybieranaprzezmieszkancow
starszyzna.Większaliczbaopoli,wktorychmieszkaliludzie
wywodzącysięodwspolnegoprzodka,tworzyłaplemię.
•ZapanowaniapierwszychPiastówKościółbyłpodporządkowanywładzyświeckiejiniemalcałkowicieodniejzależny.Władcywznosilikościołyiklasztory,fundowaliichwyposażenieidecydowaliodochodachduchownych.Mielitakżeprawoinwestytury,czylimianowaniabiskupów.NapięknejsceniezDrzwiGnieźnieńskichukazano,jakwładcaprzekazujebiskupowipastorał–oznakęnadawanegomustanowiska.
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
•Potwierdzeniemboskiegonadaniadosprawowaniawładzynadpoddanymibyłaktkoronacji,podczasktóregoarcybiskupwkładałwładcynagłowękoronęinamaszczałgoświętymiolejami.Dziękinamaszczeniukrólstawałsię,podobniejakbiskup,pomazańcembożym,apodniesienienaniegorękibyłorównoznacznezpodniesieniemrękinaBoga.
pastorałarcybiskupagnieźnieńskiegozprzełomuXIIiXIIIw.
WiecNaczelepoganskiegoplemieniastałksiązęwywodzącysięzjednego
znajzamozniejszychrodowplemienia.Jegorządywspomagałaradazłozona
zgłowpozostałychrodow.Waznedlaspołecznoscisprawyrozstrzyganona
wiecach–zebraniach,wktorychuczestniczyliwszyscymęzczyzni.Zwoływano
jewokresach,ktoreuwazanozapomyslne,jakokolicenowiulubpełniksięzyca,
auczestnicystawialisięnanieuzbrojeni.Następniegłoszabieralimowcy,
odnajstarszych,najmozniejszychlubnajsławniejszychwbojachpoczynając.
Pochwałędlamowcowokazywanopotrząsaniemwłoczniami,aniezadowolenie
szemraniem.Decyzjezapadałytylko,jesliwszyscywyrazilinaniezgodę.
Zbytnerwowychuczestnikowobradprzywoływalidoporządkukapłani,
asprzeciwiającychsiędecyzjomjuzpodjętym,okładanokijami.Nawiecach
sądzonozapowazniejszeprzestępstwa,ustanawianosędziowdla
poszczegolnychwiosek,awczasiewojnywybieranodowodcęwojsk.
18
WładcaiKosciołUprogukształtowaniasię
panstwowosci,wybieranyprzez
plemię,ksiązęmusiałsięliczycze
zdaniemstarszyznyrodowejiwiecu.
Piastowie,ktorzystanęlinaczele
plemieniaPolanwXw.,niezamierzali
jednakoddawaczdobytejwładzy,lecz
dązylidozatrzymaniajejdlasiebie.
Wiarachrzescijanskabyławtym
bardzopomocna.Kosciołwynosił
bowiemwładcęponadresztę
społecznosci,głosząc,zejegowładza
pochodziodBoga,jestwuswięcony
sposobdziedziczonazojcanasyna,
awystąpienieprzeciwniej
jestgrzechem.
SztukaromanskaPoprzyjęciuchrzescijanstwarozwinęłasięwPolscesztukazwana
dzisromanską,opartanawzorcachczerpanychzkrajowłacinskich.
Jejzadaniembyłoprzedewszystkimumacnianieautorytetuksięcia
isłuzenienowejwierze.Wznoszonookazałekamiennebudowle
swieckieikoscielne,ozdabianojerzezbami,malowidłamiiwyposazano
wkosztownesrebrneizłotenaczynia.Nowasztukadostarczała
rowniezluksusowychprzedmiotowdlaprzedstawicieli
duchowienstwa,urzędnikowdworskichirycerzy–
najbogatszychczłonkowowczesnego
społeczenstwa.
SłowianskasztukazdobniczaWczasachpoganskichrzemiosłonaterenachPolskibyłozajęciem
domowym.Przedmiotycodziennegouzytku,odzieziozdoby
wytwarzanonawłasnepotrzeby–jakbysmydzispowiedzieli
„amatorsko”.Kazdypotrafiłwykonacprawiewszystkoczego
potrzebował,aleniebyłytodzieławyszukane.Zdobionojeprostymi
wzorkami–okręgami,liniami,krzyzykamiizygzakami.
Zapotrzebowanienaprzedmiotyzbytku,głownie
dlastarszyznyplemiennej,zaspokajanoimportując
jezbardziejrozwiniętychartystyczniekrajow.
20 21
pięknykielichwykonanyzesrebraizłota–dziełoniemieckiegozłotnikapracującegowWielkopolscewXIIw.
kolumnazkościołaklasztornegowStrzelniezsymbolicznymiprzedstawieniami
przywarludzkiegocharakteru
artystarzeźbiącyscenędoDrzwi
Gnieźnieńskich–najcenniejszego
dziełasztukiromańskiej
wPolsce
•KościółklasztornywTrzemesznie.Dowznoszeniatakichbudowlisprowadzanomistrzówmurarskichzzagranicy.Tylkoonidysponowaliodpowiedniąwiedzą,którejzresztąpilniestrzegli.
złotypierścieńzeszlachetnym
kamieniemnoszonyprzez
biskupa
garnkizdobionożłobieniamiwpoziomeifalistelinielubodciskamistempelków
grzebieńzporoża
składanysierp
pionekdogrywwarcaby
•Przedmiotyzporożaikościzdobiono,wiercącwnichdrobnekółkalubnacinającichpowierzchnię
wielomaliniami.
•Wzdobieniachrzadkostosowanomotywyzwierzątlubpostaciludzkich,jakwtejdrewnianejrzeźbie
Świętowita.
grotzporoża
MuzeumArchidiecezjalnewGnieznie
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
MuzeumPierwszychPiastownaLednicy
RezerwatArcheologicznyGrodwGrzybowie
SztukaromanskaPoprzyjęciuchrzescijanstwarozwinęłasięwPolscesztukazwana
dzisromanską,opartanawzorcachczerpanychzkrajowłacinskich.
Jejzadaniembyłoprzedewszystkimumacnianieautorytetuksięcia
isłuzenienowejwierze.Wznoszonookazałekamiennebudowle
swieckieikoscielne,ozdabianojerzezbami,malowidłamiiwyposazano
wkosztownesrebrneizłotenaczynia.Nowasztukadostarczała
rowniezluksusowychprzedmiotowdlaprzedstawicieli
duchowienstwa,urzędnikowdworskichirycerzy–
najbogatszychczłonkowowczesnego
społeczenstwa.
SłowianskasztukazdobniczaWczasachpoganskichrzemiosłonaterenachPolskibyłozajęciem
domowym.Przedmiotycodziennegouzytku,odzieziozdoby
wytwarzanonawłasnepotrzeby–jakbysmydzispowiedzieli
„amatorsko”.Kazdypotrafiłwykonacprawiewszystkoczego
potrzebował,aleniebyłytodzieławyszukane.Zdobionojeprostymi
wzorkami–okręgami,liniami,krzyzykamiizygzakami.
Zapotrzebowanienaprzedmiotyzbytku,głownie
dlastarszyznyplemiennej,zaspokajanoimportując
jezbardziejrozwiniętychartystyczniekrajow.
20 21
pięknykielichwykonanyzesrebraizłota–dziełoniemieckiegozłotnikapracującegowWielkopolscewXIIw.
kolumnazkościołaklasztornegowStrzelniezsymbolicznymiprzedstawieniami
przywarludzkiegocharakteru
artystarzeźbiącyscenędoDrzwi
Gnieźnieńskich–najcenniejszego
dziełasztukiromańskiej
wPolsce
•KościółklasztornywTrzemesznie.Dowznoszeniatakichbudowlisprowadzanomistrzówmurarskichzzagranicy.Tylkoonidysponowaliodpowiedniąwiedzą,którejzresztąpilniestrzegli.
złotypierścieńzeszlachetnym
kamieniemnoszonyprzez
biskupa
garnkizdobionożłobieniamiwpoziomeifalistelinielubodciskamistempelków
grzebieńzporoża
składanysierp
pionekdogrywwarcaby
•Przedmiotyzporożaikościzdobiono,wiercącwnichdrobnekółkalubnacinającichpowierzchnię
wielomaliniami.
•Wzdobieniachrzadkostosowanomotywyzwierzątlubpostaciludzkich,jakwtejdrewnianejrzeźbie
Świętowita.
grotzporoża
MuzeumArchidiecezjalnewGnieznie
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
MuzeumPierwszychPiastownaLednicy
RezerwatArcheologicznyGrodwGrzybowie
ObrzędypogrzebowePierwotnymobrzędempogrzebowymSłowianbyłociałopalenie.
WVIIw.,podwpływemzwyczajowsąsiednichludow,zaczęto
rowniezpraktykowacpochówkiszkieletowe,czylichowac
zmarłychwziemi.Nieuzywanoprzytymtrumien,
ajedyniekładzionozmarłegonadesce.
•Wodróżnieniuodpogan,chrześcijanienajczęściejchowalizmarłychzgłowamiskierowanyminazachódlubwschód.
CiałopaleniePoganiepaliliswoichzmarłychnastosie,poczym
pozostałypospaleniuprochwkładalidonaczynia
zwanegopopielnicą.Naczyniezakopywaliwziemi
lubusypywalinadnimkopieczziemizwany
kurhanem.Obrzędowitowarzyszyłaodprawiana
nadgrobemuczta.Dozyciawzaswiatachzmarłego
wyposazanowdarygrobowe:narzędzia,
ozdobyoraznaczyniazjedzeniemipiciem.
Północ
Zachód
Południe
Wschód
•Czasaminamogiłachstawianonagrobki,jakprzedstawionenailustracjikamieniezwyrzeźbionymipostaciamiludzkimi.
•Grobyznajdującesięwewnętrzachkościołówbyłyczęstonakrywane
kamiennymipłytami,ozdobionymiwizerunkiempostaciludzkiej
lubkrzyżaprocesyjnego.
•Wnętrzaświątyńbyłyteżmiejscemwiecznegospoczynkuosóbuznanychzaświęte.
PierwszymtakimpochówkiemwPolscebyłozłożeniezwłokśw.Wojciechawkościele
wGnieźnie.Wyobrażenieprzebiegutejuroczystościpokazanonajednej
zkwaterDrzwiGnieźnieńskich.
•Członkówksiążęcejrodziny,biskupówiopatówchowanowewnętrzachkościołów,przyczymnajgodniejszychznich
naśrodkubudowli,amniejznacznychbliżejścian.WpodziemiachkatedrywPoznaniu
znajdująsiędwatajemnicze,pustegrobowcepochodzącezX/XIw.
Ichcentralneumiejscowieniewjednejznajbardziejwówczasokazałychbudowliwskazuje,żespoczywałwnichktośznaczny.Niektórzyuważają,żepochowanownich
pierwszychwładcówPolski–MieszkaI
iBolesławaChrobrego.
domniemanegrobyMieszkaIiBolesławaChrobrego•Rekonstrukcja
wyglądukatedrypoznańskiejwXIw.
PochowkiPo966r.zanikłobrzędpalenia
zwłok,jednakinnepoganskiezwyczaje
pogrzebowebyłynadalstosowane.
DopierowXIIIw.,gdypowszechnestało
sięchowaniezmarłychnaprzykoscielnych
cmentarzach,księzamoglidopilnowac
zaniechaniadawnychpraktyk,
np.składaniadarowgrobowych.
2322
•Wprzypadkupochówkówciałopalnychczęstonadmiejscemspaleniazwłok
usypywanoniewielkikurhan,naktórymstawianogarnekzpopiołamizmarłego.
Drewnianaobudowakurhanumiałabyćdlazmarłego
nowymdomem.
•Poganie,którzygrzebalizmarłych,
układaliichwgrobachgłowaminapółnoc
lubpołudnie.
•Poganiebalisię,żeumarlimogąpośmierciwstawaćzgrobówikrzywdzićżywych.Zapobiegaćtemumiałopalenie
zwłok.Zaprzestanieciałopaleniapochrystianizacjidoprowadziło
dopaniki.Taknarodziłysięhistorieo ,wąpierzach
czyliznanychdziśnacałymświecie
wampirach.
ObrzędypogrzebowePierwotnymobrzędempogrzebowymSłowianbyłociałopalenie.
WVIIw.,podwpływemzwyczajowsąsiednichludow,zaczęto
rowniezpraktykowacpochówkiszkieletowe,czylichowac
zmarłychwziemi.Nieuzywanoprzytymtrumien,
ajedyniekładzionozmarłegonadesce.
•Wodróżnieniuodpogan,chrześcijanienajczęściejchowalizmarłychzgłowamiskierowanyminazachódlubwschód.
CiałopaleniePoganiepaliliswoichzmarłychnastosie,poczym
pozostałypospaleniuprochwkładalidonaczynia
zwanegopopielnicą.Naczyniezakopywaliwziemi
lubusypywalinadnimkopieczziemizwany
kurhanem.Obrzędowitowarzyszyłaodprawiana
nadgrobemuczta.Dozyciawzaswiatachzmarłego
wyposazanowdarygrobowe:narzędzia,
ozdobyoraznaczyniazjedzeniemipiciem.
Północ
Zachód
Południe
Wschód
•Czasaminamogiłachstawianonagrobki,jakprzedstawionenailustracjikamieniezwyrzeźbionymipostaciamiludzkimi.
•Grobyznajdującesięwewnętrzachkościołówbyłyczęstonakrywane
kamiennymipłytami,ozdobionymiwizerunkiempostaciludzkiej
lubkrzyżaprocesyjnego.
•Wnętrzaświątyńbyłyteżmiejscemwiecznegospoczynkuosóbuznanychzaświęte.
PierwszymtakimpochówkiemwPolscebyłozłożeniezwłokśw.Wojciechawkościele
wGnieźnie.Wyobrażenieprzebiegutejuroczystościpokazanonajednej
zkwaterDrzwiGnieźnieńskich.
•Członkówksiążęcejrodziny,biskupówiopatówchowanowewnętrzachkościołów,przyczymnajgodniejszychznich
naśrodkubudowli,amniejznacznychbliżejścian.WpodziemiachkatedrywPoznaniu
znajdująsiędwatajemnicze,pustegrobowcepochodzącezX/XIw.
Ichcentralneumiejscowieniewjednejznajbardziejwówczasokazałychbudowliwskazuje,żespoczywałwnichktośznaczny.Niektórzyuważają,żepochowanownich
pierwszychwładcówPolski–MieszkaI
iBolesławaChrobrego.
domniemanegrobyMieszkaIiBolesławaChrobrego•Rekonstrukcja
wyglądukatedrypoznańskiejwXIw.
PochowkiPo966r.zanikłobrzędpalenia
zwłok,jednakinnepoganskiezwyczaje
pogrzebowebyłynadalstosowane.
DopierowXIIIw.,gdypowszechnestało
sięchowaniezmarłychnaprzykoscielnych
cmentarzach,księzamoglidopilnowac
zaniechaniadawnychpraktyk,
np.składaniadarowgrobowych.
2322
•Wprzypadkupochówkówciałopalnychczęstonadmiejscemspaleniazwłok
usypywanoniewielkikurhan,naktórymstawianogarnekzpopiołamizmarłego.
Drewnianaobudowakurhanumiałabyćdlazmarłego
nowymdomem.
•Poganie,którzygrzebalizmarłych,
układaliichwgrobachgłowaminapółnoc
lubpołudnie.
•Poganiebalisię,żeumarlimogąpośmierciwstawaćzgrobówikrzywdzićżywych.Zapobiegaćtemumiałopalenie
zwłok.Zaprzestanieciałopaleniapochrystianizacjidoprowadziło
dopaniki.Taknarodziłysięhistorieo ,wąpierzach
czyliznanychdziśnacałymświecie
wampirach.
RezerwatArcheologicznyGrodwGrzybowie
MuzeumArchidiecezjalnewGnieznie
Zobaczwmuzeum!
Muzeumprezentujezabytkipochodzące
zdawnegoskarbcakatedralnego.
Moznatuzobaczycm.in.drogocenne
kielichymszalne,pierscienieipastorały
orazkunsztownetkaninyliturgiczne.
Gniezno,ul.Kolegiaty2
tel.614263778;[email protected]
www.muzeumag.com
MuzeumnaterenieX-wiecznegogrodu–
domniemanejsiedzibyrodowejPiastow,
skupiasięnaprezentacjiprzedmiotow
kulturyelitarnej.Obokgrodziska
wzniesionosredniowiecznąosadę
edukacyjną,wktorejmoznapoznawac
takzezyciezwykłychludzi.
Grodziszczko2
tel.612859222;[email protected]
www.giecz.pl
Nowoczesnybudynekmuzealny,
stylizowanynafragmentwału
grodowego,miesciwystawę
zaaranzowanąnapodobienstwowykopu
archeologicznego,dającąmozliwosc
dokonywaniasamodzielnychodkryc.
Grzybowo10a
tel.618800076;[email protected]
www.lednicamuzeum.pl
Placowkamapodswojąopieką
pozostałoscigrodupiastowskiego
nawyspieOstrowLednickiwraz
znajlepiejzachowanymwPolsce
palatium–pałacemzczasowMieszkaI
iBolesławaChrobrego.Naciekawie
zaaranzowanejplastyczniewystawie
muzealnejprezentowanyjestprzebogaty
zbiorzabytkow,pochodzących
zmiejscowychwykopalisk,wtym
największawEuropiekolekcja
militariowwczesnosredniowiecznych.
Dziekanowice32,Lednogora
tel.614275010;[email protected]
www.lednicamuzeum.pl
MuzeumPierwszychPiastownaLednicy
RezerwatArcheologicznyGrodPiastowskiwGieczu
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
Najstarszedziejenaszegokraju
moznapoznacdziękiwystawiestałej,
zatytułowanejPOCZĄTKIPAN� STWA
POLSKIEGO.Ekspozycjępodzieloną
natrzyodrębneczęsci:PAN� STWO,
Z� RO� DŁAiKULTURAwzbogacają
filmyzrealizowanewtechnice3D.
Muzeumprowadziwielezajęc
edukacyjnych.Posiadarowniez
odrębnąstronęinternetową,
stworzonądladzieciirodzicow.
Gniezno,ul.Kostrzewskiego1
tel.614264641w.221;[email protected]
www.mppp.pl
www.edukacja.mppp.pl
24
RezerwatArcheologicznyGrodwGrzybowie
MuzeumArchidiecezjalnewGnieznie
Zobaczwmuzeum!
Muzeumprezentujezabytkipochodzące
zdawnegoskarbcakatedralnego.
Moznatuzobaczycm.in.drogocenne
kielichymszalne,pierscienieipastorały
orazkunsztownetkaninyliturgiczne.
Gniezno,ul.Kolegiaty2
tel.614263778;[email protected]
www.muzeumag.com
MuzeumnaterenieX-wiecznegogrodu–
domniemanejsiedzibyrodowejPiastow,
skupiasięnaprezentacjiprzedmiotow
kulturyelitarnej.Obokgrodziska
wzniesionosredniowiecznąosadę
edukacyjną,wktorejmoznapoznawac
takzezyciezwykłychludzi.
Grodziszczko2
tel.612859222;[email protected]
www.giecz.pl
Nowoczesnybudynekmuzealny,
stylizowanynafragmentwału
grodowego,miesciwystawę
zaaranzowanąnapodobienstwowykopu
archeologicznego,dającąmozliwosc
dokonywaniasamodzielnychodkryc.
Grzybowo10a
tel.618800076;[email protected]
www.lednicamuzeum.pl
Placowkamapodswojąopieką
pozostałoscigrodupiastowskiego
nawyspieOstrowLednickiwraz
znajlepiejzachowanymwPolsce
palatium–pałacemzczasowMieszkaI
iBolesławaChrobrego.Naciekawie
zaaranzowanejplastyczniewystawie
muzealnejprezentowanyjestprzebogaty
zbiorzabytkow,pochodzących
zmiejscowychwykopalisk,wtym
największawEuropiekolekcja
militariowwczesnosredniowiecznych.
Dziekanowice32,Lednogora
tel.614275010;[email protected]
www.lednicamuzeum.pl
MuzeumPierwszychPiastownaLednicy
RezerwatArcheologicznyGrodPiastowskiwGieczu
MuzeumPoczątkowPanstwaPolskiegowGnieznie
Najstarszedziejenaszegokraju
moznapoznacdziękiwystawiestałej,
zatytułowanejPOCZĄTKIPAN� STWA
POLSKIEGO.Ekspozycjępodzieloną
natrzyodrębneczęsci:PAN� STWO,
Z� RO� DŁAiKULTURAwzbogacają
filmyzrealizowanewtechnice3D.
Muzeumprowadziwielezajęc
edukacyjnych.Posiadarowniez
odrębnąstronęinternetową,
stworzonądladzieciirodzicow.
Gniezno,ul.Kostrzewskiego1
tel.614264641w.221;[email protected]
www.mppp.pl
www.edukacja.mppp.pl
24
K U L T U R A P I A S T Ó W D L A D Z I E C I • • •
www.nck.pl
www.tupowstalapolska.pl
www.kulturapiastowdladzieci.pl
