ROLA I ZNACZNIE GOSPODARKI RYNKOWEJ WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE (EWOLUCJA, ZMIANY W

POSTRZEGANIU RYNKU)Anna FijałkowskaAneta Grabowska

Karolina PająkJolanta Kościelniak

Paulina RusnakAnna Krzysztofek

Adam Salwiński

Ekonomia II rok

Wstęp

Gospodarka rynkowa to forma, w której jednostki gospodarujące kierują się swoimi własnymi celami i starają się osiągać maksymalne korzyści, nie uciekając się do pomocy czy ochrony ze strony państwa; to, co, jak i dla kogo wytwarzać, wynika z działania "niewidzialnej ręki rynku" (jako jedynego regulatora), która sprawia, że gospodarcze działania jednostki służą celom społeczeństwa jako całości. Czynniki wytwórcze sa własnością prywatną i podlegają mechanizmom rynkowym. Ceny dóbr i usług kształtują się na rynku i to rynek określa ilość tych produktów i odbiorcę.

Determinantami istnienia gospodarki rynkowej są:

przewaga własności prywatnej i prywatnych podmiotów gospodarczych,

duży zakres samodzielności podmiotów gospodarczych,

przewaga zdecentralizowanego funkcjonowania systemu podejmowania decyzji w sprawach produkcji i obrotu ekonom. oraz przepływu i odpływu środków finansowych i rzeczowych niezbędnych do samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczych,

Determinantami istnienia gospodarki rynkowej są:

niezbędne warunki podmiotowe, umożliwiające prowadzenie rynkowej wymiany towarów i usług;

posiadanie niezbędnego kapitału pieniężnego i źródeł jego zasilania na cele rozwoju produkcji i usług

istnienie sprawnie działających instytucji obsługujących rynek,

integralność rynku, czyli wzajemne uzależnienie się od siebie poszczególnych segmentów rynku,

rynek jako weryfikator społecznej przydatności produkcji i mechanizmem dostosowania jej do potrzeb.

Gospodarka rynkowa to ustrój, a nie tylko system ekonomiczny. Zazwyczaj wyróżnia się3 cechy gospodarki rynkowej :

Jest to gospodarka oparta na prywatnej własności majątku, samodzielności decyzyjnej podmiotów gospodarczych, na pracy na własny rachunek i odpowiedzialności właściciela.

Jest to gospodarka pieniężna, z pieniądzem pełniącym funkcje kryteryjną w podejmowaniu decyzji i ocenach rezultatów.

W gospodarce rynkowej podstawową formą gospodarowania jest swobodnie działający mechanizm rynkowy

ZARYS HISTORYCZNY

Rozwój gospodarki rynkowej:

Gospodarka naturalna:

wytwarzanie dóbr w celu zaspokojenia własnych potrzeb

całkowity brak lub marginesowe znaczenie wymiany i rynku

nie ma handlu, nie prowadzi się wymiany wielkości ekonomiczne występują w jednostkach

realnych (naturalnych: sztuki, łokcie korce itp.). 

Gospodarka naturalna

występowanie społeczeństw preagrarnych, opartych na zbieractwie

produkty są przekazywane innym osobom w trybie powinności właściwych dawnym gospodarstwom niewolniczym (np. w starożytnym Rzymie) lub w systemie feudalnym.

Wymiana towarowa

dobra produkowane są nie na zaspokojenie potrzeb wytwórcy, lecz na wymianę na inne dobra produkowane przez kogoś innego

Odbiorca naszych produktów jest najczęściej zupełnie nieznany producentowi

Występują transakcje kupna-sprzedaży, a nie przekazywanie dóbr bez ekwiwalentu.

w jaki sposób gospodarka naturalna  przekształciła się w gospodarkę wymienną?

- Powstanie warunku o charakterze technicznym: powstanie podziału pracy między ludźmi, jako skutek specjalizowanie się ludzi w produkowaniu wybranych,  a nie wszystkich potrzebnych  im do życia dóbr.

Powstanie warunku o charakterze instytucjonalnym:

powstanie własności prywatnej i rynku

Podział pracy i specjalizacja

Pierwszy społeczny podział pracy polegał na rozdzieleniu się uprawy roli i pasterstwa i miał miejsce u schyłku wspólnoty Pierwotnej (Stopniowe odchodzenie od dawnego koczowania i zbierania żywności i zapoczątkowanie osiadłego trybu życia wraz z uprawianiem roli i hodowlą, pojawienie się przedstawicieli nowych zawodów: rzemieślników, żołnierzy, kapłanów czy urzędników rządowych).

Podział pracy i specjalizacja

Drugi społeczny podział pracy doprowadził wewczesnym niewolnictwie do wyodrębnienia się zrolnictwa rzemiosła.

Trzeci społeczny podział pracy , u schyłkuniewolnictwa doprowadził do powstania grupyzajmującej się wyłącznie pośrednictwem w wymianietowarowej – kupców.

Droga do gospodarki wymiennej

Wymiana towar za towar (barterowa) Handel zamienny (z angielskiego zwany barterem) jest

to wymiana bezpośrednia: towar za towar, bez pośredników. Ma ona charakter sporadyczny i jest swego rodzaju dodatkiem do gospodarki naturalnej.

Droga do gospodarki wymiennej

Gospodarka towarowo- pieniężna Określony towar stawał się pośrednikiem, czyli ekwiwalentem: jednostką wymienianą na inne towary. Początkowo ekwiwalent występował na rynku zarówno jako sam towar, jak i pieniądz (środek wymiany): przykładowo, pieniądzem towarowym w Egipcie i Chinach było zboże, a w Babilonii bydło.

Pojawienie się pieniądza, powszechnego środka wymiany:

Pieniądz kruszcowy – monety, Pieniądz papierowy, Pieniądz bezgotówkowy, Pieniądz elektroniczny

MODELE GOSPODARKI RYNKOWEJ

Występowanie :Anglia, Hongkong, Singapur, Stany Zjednoczone

Cechy charakterystyczne gospodarki neoliberalnej: Wolność osobista Indywidualizm Przedsiębiorstwa są traktowane przedmiotowo, czyli za

takie , które można kupić w sposób zbywalny ,,supply side economics”(ekonomia z perspektywy

podażowej) Odrzucenie interwencjonalizmu państwowego

Komercjalizacja sektorów: szkolnictwo, kultury, religii

rotacje wykwalifikowanej siły roboczej, rotacje w przedsiębiorstwach, czyli częste zmiany zakładów pracy, przekwalifikowania zawodowe

wysoki udział osób fizycznych w gospodarceOdchodzenie od nadmiaru funkcji opiekuńczych

Występowanie: Szwecja, Norwegia,Finladia,Dania Model opiera się na następujących zsadach: Silne państwo-socjalnie zorientowane-koordynuje

dystrybucją dóbr materialnych i kulturalnych Duży udział państwa w gospodarce i interwencjonizm korzyści społeczne z ingerencji państwa są większe od strat

ekonomicznych z tytułu ograniczania wolności gospodarczej Powszechny i rozbudowany system świadczeń socjalnych Gospodarka mieszana – łącząca kapitalistyczne

mechanizmy rynkowe z realizacją strategii bezpieczeństwa socjalnego

BezpośredniaPrzez przepisy prawne

Model nadreński (niemiecki, europejski), inaczej zwany: społeczną gospodarką rynkową

SPOŁECZNA GOSPODARKA RYNKOWA = GOSPODARKA RYNKOWA (racjonalność, dynamika, efektywność) + SPOŁECZNA( rozbudowany system zabezpieczeń społecznych i środków zmniejszających rażącą dysproporcję)

Własności prywatnejKonkurencjiRozbudowie ubezpieczeń społecznychLiberalna gospodarka - ograniczona ingerencja

państwaRozbudowany system świadczeń socjalnychZasadzie: ,,maksimum konkurencji minimum

planowania”- polityka Ludwika Erharda

wolność gospodarcza przedsiębiorstwpreferowanie przedsiębiorców, a nie pracownikówniskie płace zapewniają niskie koszty wytwarzania i wzrost

konkurencyjności światowejwysoka stopa inwestycjiautokratyzm państwa, w tym w sferze polityki gospodarczej ingerencja wspomagająca rozwój gospodarki (eksportu,

inwestycji rozwojowych)ekspansja eksportowa, agresywna strategia

opanowywania rynków zagranicznych

W latach 1950-1979 Japonia osiągnęła najszybszy wzrost gospodarczy spośród wszystkich rozwiniętych krajów kapitalistycznych.

Podmioty gospodarki rynkowej: PAŃSTWO

Dwa punkty widzenia państwa w gospodarce rynkowej:

1. Liberalne – rola państwa jest minimalna i najważniejszym elementem rynku jest konkurencja

2. Etatyzm – państwo powinno pełnić aktywnąrolę w gospodarce; utożsamiany z interwencjonizmem państwa

Obecność państwa w gospodarce wynika z:

Korygowanie działań mechanizmu rynku1. Nieefektywność

• niedoskonała konkurencja, monopole• negatywne efekty zewnętrzne• brak zainteresowania dziedzinami działalności w sferze tzw.

dóbr publicznych2. Nierówność dochodów

• rozpiętości w poziomie dochodów i warunków życia ludności3. Niestabilność gospodarki

• wahania koniunktury, recesja niskie tempo wzrostu, bezrobocie

Interwencjonalizm państwa

Interwencjonizm państwowy – polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych, przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego.

Zwolennicy interwencjonizmu wskazują na trzy główne jego cele:

ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbędny, a nawet korzystny dla gospodarki,

pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje się za jedną z przyczyn wahań koniunkturalnych,

podniesienie tempa wzrostu gospodarczego.

Argumenty za ingerencją państwa:

Konieczność zabezpieczania systemu gospodarczego od strony instytucjonalno-prawnego

Istnienie dóbr które trzeba preferować Istnienie dóbr które trzeba preferować Przeciwdziałanie różnicy w dochodach Zabezpieczenie przed klęskami

Argumenty przeciw ingerencji państwa

Pojawienie się nierównowagi na rynku z powodu złej ingerencji państwa

Zmniejszanie elastyczności systemu gospodarczego wywołanego biurokracją

Ograniczenie wolności jednostki i hamowanie jego inicjatyw

Trzy główne funkcje państwa we współczesnym świecie

alokacyjna - polega na alokowaniu (rozdzielaniu) rzadkich zasobów w gospodarce pomiędzy różne możliwości ich wykorzystania; ingerencja

redystrybucyjna - polega na wpływaniu przez państwo na podział dochodu narodowego

stabilizacyjna - polega na oddziaływaniu państwa na wielkość globalnej podaży i popytu na rynku w celu zapobiegania kryzysom gospodarczym

Podmioty gospodarki rynkowej: PRZEDSIĘBIORSTWO

PRZEDSIĘBIORSTWO

Jednostka gospodarcza, wyodrębniona pod względem techniczno – produkcyjnym, organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym.

CELE PRZEDSIĘBIORSTW W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Wzrost poziomu technicznego, Poprawa efektywności gospodarowania, Ekspansja eksportowa, Wzrost kwalifikacji pracowników, Poprawa warunków pracy, Powi ększenie majątku produkcyjnego.

ZASADY FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW

Zasada gospodarności Zasada rentowności Zasada przedsiębiorczości Zasada rachunku ekonomicznego

FUNKCJE PRZEDSIĘBIORSTW W GOSPODARCE

Funkcja ekonomiczna dotyczy zapewniania osiągania jak najkorzystniejszych efektów gospodarowania. Istotą tej funkcji jest podejmowanie decyzji allokacyjnych czyli dokonywania wyboru tego co w danych warunkach ma być wytwarzane, ile? jak? oraz dla kogo?

Funkcja techniczna obejmuje szeroko rozumiane przygotowanie oraz realizację procesów produkcyjnych.

Funkcja społeczna jest spełniana w stosunku do własnej kadry pracowniczej oraz w stosunku do otoczenia.

ROLA PRZEDSIĘBIORSTW W GOSPODARCE RYNKOWEJ

W celu wytwarzania dóbr musi zaopatrzyć się na rynku w niezbędne czynniki produkcji (surowce, maszyny, siłę

roboczą, ziemię, kapitał finansowy itp.)

Z drugiej strony występuje jako sprzedający (oferent) wytworzone w przedsiębiorstwie produkty i usługi. Decyzje

producentów znajdują odzwierciedlenie w kształtowaniu się popytu rynkowego na czynniki produkcji oraz w kształtowaniu się podaży wyprodukowanych dóbr.

NIEMIECKIEPRZEDSIĘBIORSTWA

Przedsiębiorstwa niemieckie cieszą się na arenie międzynarodowej świetną renomą. Są odpowiednikiem cenionego na całym świecie znaku jakości – „made in Germany”. Są symbolem innowacyjności, wysokiej jakości i przewagi technicznej. Małe i średnie przedsiębiorstwa są sercem napędzanej przez przemysł gospodarki niemieckiej. Przedsiębiorstwa niemieckie bazują na dobrych warunkach ramowych i na doskonałych kwalifikacjach pracowników. Te atuty doceniają także zagraniczni inwestorzy.

Podmioty gospodarki rynkowej: KONSUMENT

KONSUMENT

Osoba fizyczna, która dokonuje zakupu lub sprzedaży towaru na własne potrzeby.

Zakup lub sprzedaż nie mają związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową.

Podział konsumentów:

Wiek Płeć Wykształcenie Dochody Miejsce zamieszkania Styl życia

Model zachowań konsumenta powinien uwzględniać:

Cele Ograniczenia Bodźce Organizm Otoczenie Możliwość dokonywania predykcji jednostek

lub grup

Decyzje konsumenta:

Klasyczna perspektywa ekonomiczna: Teoria wyboru konsumenta Model EKB Model wieloaspektowy Fishbeina i Ajzena 

Perspektywa psychologiczna

KONSUMENT A REKLAMA

GŁÓWNE PRAWA KONSUMENTA:

Prawo do gwarancji Prawo do rękojmi Prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa Prawo do informacji Prawo do ochrony interesu ekonomicznego

konsumenta Prawo do odszkodowania i ułatwień w ich

dochodzeniu Prawo do reprezentacji swoich interesów

GŁÓWNE INSTYTUCJE OCHRONY KONSUMENTÓW:

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Powiatowy (miejski) Rzecznik Konsumentów Inspekcja Handlowa Federacja Konsumentów Stowarzyszenie Konsumentów Polskich Europejskie Centrum Konsumenckie

PROGNOZY GOSPODARCZE

Prognozowanie jest to przewidywanie zdarzeń w oparciu o rozmaite czynniki

zewnętrzne i wewnętrzne.

ŚWIAT

Rok 2032

Przeniesienie „punktu” światowej gospodarki w rejony Azji

Spadek udziału państw wysoko rozwiniętych w światowym PKB

Główne czynniki zmian dla przedsiębiorstw:- tania energia- równość i integracja społeczna- niedostatki zasobów naturalnych- niedobór wody

Co będzie „jutro”? – Dr Zagłada

Amerykański ekonomista Nouriel Roubini, który przewidział krach z 2008 roku uważa, że rok 2013 przysporzy jeszcze więcej problemów. Co może być tego przyczyną?

- pogłębienie się zadłużenia w Europie- podwyżki podatków i cięcia budżetowe w USA- „twarde lądowanie” gospodarki Chin- konfrontacja militarna z Iranem

Europa

Europa wychodzi z kryzysu?

Według prognoz opublikowanych 11 maja tego roku, rok 2013 ma przynieść powolne ożywienie gospodarki europejskiej, oraz doprowadzić do pozytywnych zmian na rynkach pracy co przyczyni się do zmniejszenia stopy bezrobocia.

Niemieckie przedsiębiorstwa

Pomimo pozytywnych prognoz gospodarczych dla Europy, niemieckie firmy są sceptycznie nastawione do niedalekiej przyszłości. Koncerny takie jak Siemens czy Volkswagen są zaniepokojone spadającą z miesiąca na miesiąc ilością zamówień.

Polska

Polska w obliczu kryzysu

W ostatnich kilku miesiącach zanotowano powolny spadek wzrostu gospodarczego Polski. Jest on spowodowany w głównej mierze słabnącym eksportem do krajów za naszą zachodnią granicą. Niemieccy przedsiębiorcy, do których trafia aż 35% naszego eksportu zaczynają bardzo ostrożnie rozporządzać swoimi dobrami.

Polacy boją się nadchodzących lat

Najwięcej obaw wyrażają firmy transportowe, handlowe oraz działające w obszarze obsługi nieruchomości. Firmy handlowe obawiają się dalszej ucieczki klientów do większych sklepów, oferujących produkty po niższych cenach. Firmy transportowe, pamiętając osłabienie gospodarcze w latach 2008-2009, które bardzo je dotknęło, obawiają się powtórzenia sytuacji z tamtego okresu.

Bibliografia:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Konsument_(ekonomia)#Prawa_konsumenta http://www.jakkupowac.pl/other/poradnik-prawny http://www.sciaga.pl/tekst/26564-27-

byc_konsumentem_podstawowe_prawa_i_ich_ochrona http://www.firma.egospodarka.pl

/83954,Kryzys-gospodarczy-polscy-przedsiebiorcy-maja-obawy,1,11,1.html http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/wydarzenia/niemieckie-koncerny-

narzekaja-na-kryzys,29103,1 http://ec.europa.eu/news/economy/120511_pl.htm http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/wydarzenia/chiny-czeka-kryzys--jesli-nie-

bedzie-reform,24530,1 http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/wydarzenia/doktor-zaglada--rok-2013-

bedzie-gorszy-niz-2008,28751,1 http://www.egospodarka.pl/82387,Swiatowe-PKB-w-2032-roku,1,39,1.html