TEATRGRECKI

1. WIDOWNIA2. ORCHESTRA3. PROSKENION (scena)4. SKENE (kulisy, garderoba)5. PARODOS(wejście dla chóru)

Grecki teatr miał charakter dużego, odkrytego amfiteatru wykutego w skale. Na centralnym miejscu, u stóp widowni, znajdowała się kolista przestrzeń przeznaczona dla tańczącego i śpiewającego chóru (orchestra), wejścia prowadzące do orchestry zwano parodosami. Akcja spektaklu rozgrywała się na proskenionie – odpowiedniku dzisiejszej sceny, znajdującym się nad ochestrą. Za proskenionem był niewielki budynek – skene, pełniący funkcję teatralnych kulis i garderoby. Skene szybko zaczęła służyć też jako tło do rozgrywanych przedstawień – na ścianie budynku zbudowano troje drzwi i balkony. Potem, gdy zlikwidowano chór, pozostała tylko scena i widownia.

BUDOWA TEATRU GRECKIEGO

GENEZA POWSTANIA

Wywodzi się z tradycji obrzędów religijnych, zwłaszcza związanych z obchodami ku czci Dionizosa. Widowiska te musiały być łatwo dostępne dla ludności, pierwsze sztuki wystawiano więc na wytyczonym u stóp wzgórza placu zwanym orchestra, a na jego środku ustawiano ołtarz (thymele). Początkowo orchestra miała kształt zbliżony do prostokąta, koła albo elipsy, ostatecznie przyjął się kształt koła. Na placu (orchestrze) występował chór i odbywały się popisy taneczne. Widzowie zasiadali na zboczu góry, początkowo bezpośredniona ziemi, później na drewnianych ławkach. Tak powstała widownia w kształcie dużego (większego od półkola) wycinka koła, czyli theatron.

CECHY ANTYCZNEJ TRAGEDII GRECKIEJ.

1. Zachowanie zasady trzech jedności: miejsca (akcja dzieje się w jednym konkretnym miejscu), czasu (czas akcji ma odpowiadać czasowi wystawiania sztuki na scenie); akcji (jeden wątek fabularny). Na scenie występowały maksymalnie 3 osoby.Występowanie kategorii katharsis.

2. Istotą akcji jest konflikt tragiczny; konflikt tragiczny polegał na z góry skazanej na porażkę walce człowieka z losem, na istnieniu dwóch równorzędnych racji, między którymi bohater musi wybierać, a każdy wybór jest zły.

3. Chór stanowił ważny składnik antycznego teatru i dramatu. Początkowo był zbiorowym uczestnikiem dialogu, potem zaś wyrazicielem idei, zbiorowej mądrości. Pieśni wykonywane przez chór wnosiły ogólne refleksje, oddzielały poszczególne epizody. Pojawieniu się chóru towarzyszyła pieśń marszowa, parodos, zaś wyjściu – exodos.

4. Charakterystyczna budowa dramatu: Prologos – wprowadzenie w akcję, wstępny dialog aktorów; Parodos – wejście chóru na scenę; Epeisodion – część akcji, epizod; Stasimon – komentarz (pieśń) chóru; Exodos – wyjście chóru.

TEATR A DRAMATTeatr grecki miał swoją określoną budowę. Przedstawienia odbywały się na świeżym powietrzu. W przypadku zbytniego upału istniała jednak możliwość rozpięcia nad widownią płóciennej zasłony. Pierwszy teatr powstał w Atenach, a kolejne były budowane na jego wzór. Sytuowano je zazwyczaj na stokach wzgórz. Najsłynniejsze teatry starożytne, które zachowały się po dziś dzień, to teatr w Atenach (ruiny) oraz w Epidavros (czynny do dziś).Dramatem współcześnie nazywamy tekst sztuki. Służy on przede wszystkim do czytania. Twórcy piszą dramaty, które niekoniecznie będą później pokazywane na scenie. W starożytnych Atenach teksty sztuk były pisane tylko i wyłącznie po to, aby następnie wystawiać je w teatrze. Powstawały one specjalnie na Wielkie Dionizje i początkowo odgrywano je tylko jeden raz. Przedstawienia były tak ważne, że przychodzili na nie wszyscy mieszkańcy miasta.

AKTORZY

Aktorami w greckim teatrze dramatycznym byli wyłącznie mężczyźni. Jeśli w sztukach występowały postacie kobiece, grali je również panowie. Było ich maksymalnie trzech. Zdarzało się też, że jeden aktor grał kilka ról w jednym przedstawieniu. Stroje występujących były charakterystyczne. Aktorzy nosili podczas spektakli luźne, powiewne szaty, które dokładnie pokrywały całe ich ciała. Na nogach mieli koturny, czyli obuwie o wysokiej podeszwie. Natomiast na głowach upinali wysokie fryzury. Zarówno szaty, buty, jak i uczesanie miały na celu nadanie występującym znacznego wzrostu. Każdy aktor nosił maskę, która mówiła, jaką gra on postać. Maski owe dzieliły się na tragiczne lub komediowe. Mówiły one o płci postaci, jej wieku, pozycji społecznej, charakterze i innych cechach. Dodatkowo – dzięki swojej budowie (między innymi szeroko otwartym ustom) pełniły funkcje akustyczne. Wzmacniały głos aktora na tyle, że był on słyszany przez najdalej znajdujących się widzów. 

W teatrze greckim stosowano rekwizyty. Często służyły one identyfikacji postaci (na przykład: kiedy pojawiała się postać z trójzębem od razu wiadomo było, że jest to bóg Posejdon). Podczas przedstawień używano również skomplikowanych maszyn. Jedną z nich był dźwig służący do pokazywania boskiej postaci w powietrzu (łac. deus ex machina). Istniały też urządzenia służące do wywoływaniu odgłosu i efektu wizualnego piorunu (gr. bronteion oraz keraunoskopeion) oraz wiele innych konstrukcji. Co ciekawe, w czasach współczesnych nieodłącznym atrybutem teatru jest kurtyna. Grecy natomiast kurtyny nie znali.

REKWIZYTY

TWÓRCY TRAGEDII GRECKIEJ

AjschylosAjschylos (525-456 p.n.e.) był właściwym twórcą tragedii greckiej. Ajschylos w ciągu blisko 50-letniej działalności na scenie ateńskiej wystawił 70 tragedii i 20 dramatów satyrowych. Wprowadził na scenę drugiego aktora, dekoracje oraz ulepszone stroje. Początkowo tworzył tragedie wypełnione głównie pieśniami chóru (Persowie, Błagalnice do Orestei), później ograniczył rolę chóru, bardziej rozwinął akcję, a postaci jego bohaterów miały bardziej wyraziste charaktery (tragedie Prometeusz skowany, Siedmiu przeciw Tebom). Zachowała się także jedna z jego trylogii tragicznych Oresteja, na którą składają się: Agamemnon, Ofiarnice (Choefory), Enumidy)

Sofokles

Sofokles – napisał 123 sztuki, zachowało się tylko 7 z nich: Ajas, Antygona, Król Edyp, Trachinki, Elektra, Filoktet i Edyp w Kolonie. Fabuła każdej oparta jest na innym micie – wszystkie były doskonale znane ateńczykom, przez co mogli oni skupić się na artystycznej formie teatralnego obrzędu, nie śledząc zbyt dokładnie akcji sztuki. Sofokles, w przeciwieństwie do Ajschylosa piszącego o problemach religijno-moralnych, na plan pierwszy wysunął człowieka o silnym, ukształtowanym już charakterze, w pełni świadomego odpowiedzialności za swoje czyny. W dramatach Sofoklesa mamy do czynienia z głęboką analizą psychologiczną bohaterów.

Eurypides

Eurypides, najmłodszy z trójki greckich tragików, uważany jest za przedstawiciela dramatu realistycznego. Napisał m.in. Elektrę, Cyklopa, Ifigenię w Taurii. Sceptycznie podchodził do mitów i bogów, ograniczył rolę chóru, a legendarne wątki interpretował po swojemu. Często jego pomysły wymagały specjalnego rozwiązania akcji – z jego osobą wiąże się na przykład powstanie maszyny, która pozwalała spuścić aktora z góry, przez dach budynku scenicznego (deus ex machina). W ten sposób możliwe było ukazanie objawienia boga, który miał wyrazić swoją wolę wobec bohaterów sztuki.

A na koniec…