Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN) - rząd Rzeczpospolitej Polskiej powołany przez prezydenta Krajowej Rady Narodowej Bolesława Bieruta 28 czerwca 1945 na podstawie porozumienia zawartego na konferencji w Moskwie pomiędzy KRN a częścią polityków emigracyjnych skupionych wokół Stanisława Mikołajczyka i Stronnictwa Ludowego. Rząd powstał na bazie ministrów Rządu Tymczasowego RP, również Prezesem Rady Ministrów (premierem) rządu pozostał, związany z PPS, Edward Osóbka-Morawski.

Bolesław Bierut

Edward Osóbka-Morawski

• 5 lipca 1945 TRJN został uznany przez USA, uznawały go także inne państwa koalicji antyhitlerowskiej, m. in. Francja, Wielka Brytania, natomiast uznania odmówiły mu m.in. Watykan i Hiszpania.

• TRJN 16 października 1945 podpisał Kartę Narodów Zjednoczonych, przez co Polska stała się członkiem ONZ.

• Delegacja TRJN uczestniczyła w lipcu 1945 w konferencji poczdamskiej. 16 sierpnia 1945 zawarł umowę ze Związkiem Radzieckim, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944.

Skład Rządu

TRJN liczył 21 członków - 7 z Polskiej Partii Robotniczej (PPR), 6 z Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), 3 ze Stronnictwa Ludowego, 3 ludowców - od sierpnia 1945 członków Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) i 2 ze Stronnictwa Demokratycznego. Przeciwko uchwałom konferencji moskiewskiej i powołaniu nowego rządu ostro protestował u aliantów rząd RP na uchodźstwie.

Ministrowie

• Edward Osóbka-Morawski (PPS) – prezes Rady Ministrów, minister spraw zagranicznych

• Władysław Gomułka (PPR) – I wiceprezes Rady Ministrów

• Stanisław Mikołajczyk (SL, od 22 sierpnia 1945 PSL) – II wiceprezes Rady Ministrów, minister rolnictwa i reform rolnych

• Władysław Kiernik (PSL) – minister administracji publicznej

• Czesław Wycech (PSL) – minister oświaty • Stefan Matuszewski (PPS) – minister

informacji i propagandy • Wincenty Rzymowski (SD) - minister

spraw zagranicznych • Konstanty Dąbrowski (PPS) – minister

skarbu

Siedziba

Pierwsza siedziba w wyzwolonej Warszawie centralnych władz państwowych mieściła się w budynku Dyrekcji Kolei Państwowych w Warszawie.

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zakończył swą działalność 5 lutego 1947, po wyborach do Sejmu Ustawodawczego.

PROCES SZESNASTU

Proces szesnastu, pokazowy proces polityczny przywódców polskiego państwa podziemnego. Toczył się w dniach 18-21 VI 1945 w Moskwie przed Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR, któremu przewodniczył generał W. Ulrich. Oskarżał m.in. prokurator Rudenko, który później reprezentował ZSRR na procesie norymberskim.

Przed sądem radzieckim stanęli przywódcy państwa i narodu polskiego aresztowani podstępnie przez NKWD w marcu 1945 w Pruszkowie pod Warszawą , gdzie zostali zaproszeni przez generała Sierowa w celu odbycia rozmów politycznych.

Proces był jawnym pogwałceniem prawa międzynarodowego, które nie uznaje sądzenia władz państwowych jednego państwa przez organa sądowe innych państw. W tym samym czasie prowadzone były w Moskwie rozmowy w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, zgodnie z decyzjami zwycięskich mocarstw podjętymi na konferencji w Jałcie.

W akcie oskarżenia stwierdzono arbitralnie nielegalność AK i Rady Jedności Narodowej (RJN), wskazując równocześnie na prawo do sprawowania władzy przez komunistyczny Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego i Krajową Radę Narodową. Oskarżonym przedstawiono fikcyjne zarzuty nie mające najmniejszego pokrycia w rzeczywistości.

Po niedbale i szybko przeprowadzonym procesie pełnym inwektyw i oszczerstw wydano wyrok,w którym na karę więzienia zostali skazani:

L. Okulicki - dowódca AK (10 lat), J.S. Jankowski - delegat rządu RP, wicepremier (8 lat), A. Bień i S. Jasiukowicz - zastępcy delegata rządu, ministrowie (5 lat), K. Pużak - przewodniczący RJN (1,5 roku), A. Zwierzyński - wiceprzewodniczący RJN, K. Bagiński - wiceprzewodniczący RJN, E. Czarnowski, J. Chaciński, S. Mierzwa, Z. Stypułkowski i F. Urbański - członkowie RJN (4-18 miesięcy).

Uniewinnieni zostali:

K. Kobylański, S. Michałowski i J. Stemler-Dąbski. A. Pajdak został wyłączony z procesu i wkrótce potem skazany na 5 lat więzienia.

Okresu odbywania kary nie przeżyli:

L. Okulicki, J.S. Jankowski, S. Jasiukowicz.