"DE HUNEBEODEN·SERlE"

Uifgeverij "De Torenlaan II

un de Torenlun 20 te Aden

OET~

(DE

A. DENING

DEr-·L~VEND~

NATtJUR:

OET 'T OLDE DARP

OET'TOLDEDARP

A. Dening

UIT'GEVERIJ „DE TORENLAAN"AAN DE TORENLAAN 20 TE ASSEN 1947

't Was stil in d' ollerwetsche boerenkeuken van Benting hoes-honing.

Minoa zat an toafel maank d' ol hoozen, en Wilm was an't prunen snien.

Steven, heur breur, die in d' hoek van d' herd zat, kuchte ies'n paar moal, en zee doe: „Ik wil ies even met jo beide proten.Mien voaders bedoeling is aaltied west, dat ik hum bij zienstarven in alles zul vervangen. Hie hef jo twie dat misschiennooit zegd, mor mij wal, doarum moej er van no of an rekenmet hollen, dat ik hier 't heufd zin, en dat er niks gebeurtboeten mij. Daor moej j' an hollen, dat ziej an de noagedachtenisvan d' ol lu verplicht.

„Ik wil dij, Minoa, veural op 't hart drukken, dat de hoes-holling er zoo zunig meugelk langs mot. Do h ēz nog wal iesveur 'n gewoonte, achter mij urn wat weg te geven, hier en doarwat hen te drag-en, ok hen oez' meier Jans Dias; dat mot op-hollen. Ik kan toch niet helpen dad' 'n sukkelachtege vrouwhef. 't Giet mij doar toch al lang niet noa 't zin; hie is al 'n halfjoar met d' huur achter. Mien voader was aaltied veul te toe-gevend veur d' huurders. Van d' aner meiers zind ok al 'n paarweer over tied. 'k Zal 't nog even anzien, mor dan zeg ik aal deachterstallegen d' huur op. Elk mot mor op zien zaken passen.

„'k Heb de papieren in 't kamnet ok ies bekeken, en er schuld-brieve bij vunnen van lu die mij lang niet wis genog zind. Datgeld mot op kurte termien binnen kommen; kan mij niet schelenhoe.

^

„En dan die zarkstienen veur d' ol lu, ik vroag mij of, wathebt ze er an? Zie zind weg en 't is 'n duur grappien, dat giencent opbrenk. Die stienen likt op 't kerkhof mor te verweeren;dat giet ok over; begun ik gil niet an.

„Ja, toe mor, wrief mor met d' buusdoek in d' oogen, met diekunsten breng ei mij niet van de wieze. Albertien en Bart zindnao de begraafnis ok al over die zarken an 't zeuren west, morik regel hier de zaken, en 'k heb heur ok anzegd, dat ze er nietan muzzen begunnen urn heur kindsdiel op te eischen en hier an't goed te plukken, as ze 't belang van heur kinner in 't oogewollen hollen. As 't gewoon giet, kriegt die later joa toch alles,want van oes drie zal er wal . gien ien zoo onwies wezen, urn nogan trouwen te denken.

„Dit is 't, da 'k jo beide had te zeggen. Korn no mar overendeWilm, en geef de pērde nog wat heuj in d' reep. Wij goat henbedde, 't is mor vuur en licht verbrannen veur niks.”

Minoa lag nog lang wakker en dacht an heur breur, an Steven.„Och," zee ze bij heur zulf, „wat kun wij met aal oez' geld en

goed veur zoo veul mensken in 't darp 'n zegen wezen, morSteven is verstard in hebzucht en gierigheid, hard stoat zienoogen, nooit komp er 'n bliede of zachte glans in. Geld, nog mērgeld, nooit genog."

Dof bromde de lēste slag van de groote hangklok nog evennoa en doe heurde ze hiel in de veerte de ientonege treurzangvan Harm, de nachtwacht:

„Elf uur hef de klok.De klok hef elf!"

Minoa rilde even; wat Munk dat bang en mistroostig. 't Gafheur zon dreiging van ramp en onspoed.

Ze dee d' oogen dicht en zee zachies: „Hemelsche voader, be-scharm oes ok weer dizze nacht. Wees met oes, wil troost enrust geven, woor ziekte is, smart en lieden

„Voader, as 't mag, richt Steven dan op de weg, die leidt totU .

6

„Ik dank U veur alles , Uw wil geschiede , Amen.”Doe bracht de olde hangklok met zien gestoadig tik... tok...

tik... tok heur weg noa 't land van sprookies en dreumen.Bentings kinner wazzen met heur veeren, twie zusters en twie

breurs. Albertien was trouwd met Bart Nijhoes en woonde 'npaar uur wieder in 'n aner darp. Steven was de jongste morWilm of de wichter wuren mor zelden nuumd. 't Was aaltiedSteven, want die had zuk al van kind of hen veuren drungen.Hie sprak ok of alles van hum was: „Mien pērde, mien koenen,mien land en mien veld."

Over d' anern had' aaltied de boas speuld, en doe d' of luweg wazzen, nam 't roer veur goed in hannen. Wilm en Minoaberustten er in um mor vree te hollen, die wazzen in alles aaltiedeven inschiklik.

Bentings hoes met d' unnerschuur was misschien 't oldstein 't darp. De stroodoak rekte hoast an de grond. De schuurwas in de loop van de tied tegen 't deelenende anzakt. De koe-stalmuur boekte hen boeten, doar stunnen al joaren iekenstutten tegen. Mor as er ies over 'n nij hoes proot wuur, danzee Steven, dat 't blieven zul, zooas 't er vroeger deur ien oetBentings geslacht hen zet was. De binten, balken en postenwazzen van best iekenholt, mor toch was 't hoes wat schiefzakt.

Van binnen mug 't zulk nog wal zien loaten. De kamerswazzen goed unnerhollen. Er stunnen drie kamnetten met blin-kend beslag. In de ollerwetse glazenkast pronkte veur 'n grootewērde an old posjelein. En hung 'n klok, die zulfs de stand vande moan, de doatum en de moand an gaf en op de schusstien-bossem stunnen tellers, die de opkoopers van antiek ern metgrof geld wollen betalen. Mor Steven was aaltied bang, dat't toch nog te min was. Ja, van binnen was 't wal te zien, datde Bentings er warm bijzatten.

In 't kamnet noast de klok zat Kiel wat geld, en Steven deeer geregeld weer wat bij, hie druug de sleutel aaltied bij zuk.Geld was zien leven, goldgeld veural; 't mus mooi tingeln, dat

bracht leven en voldoening in zien kleine grieze oogen, aal't aner luut hum kold. Timmern vruug geld, doar mus Stevenniks van hebben. Eerbied veur zien overgrootvoader? Och wat,veur voader en moeder zulfs niet. Heur ziekte duurde hum joaveul te lang. Niet, dad' heur 't leven niet gunde, mor urn 't ge-loop van de dokter en dan die dure meedsienen.

Steven, die de pet aaltied schief op 't rossege hoar had han-gen, paste goed bij d'ol hoeze in 't darp, die ok schuun en dwastegen 'n kanner in stunnen, net of ze er zoo mor deel zaktwazzen. Op 'n mooi oetzigt was gien acht slagen. De glaze vand' ien keken op de schuur van d' aner, en urn hoes stund 't volmet bulties stroo, zodden en plaggen. Lu oet de groote stad,die wal ies in 't darp lupen te loeren, dachten misschien, dat zetusken 'n wilde volksstam verzeild wazzen, mor dat hadden zedan mis, want darpsmensken zind hiel bezadigd en vertrouwd;'n enkele oetzunnering mag er misschien bij wezen, mor asmensk stoat ze met in 't veurste gelid.

Ja, de hoeze in 't darp laggen gek deur 'n kanner. An braandmus ij niet denken, want as dat ongeluk zuk veur dee, gungalles er an. No ja, er was 'n brandspuit, mor 'n spuit met stuk-kende slangen. 'k Heb ies 'n keer metdoan bij zon brandweer-oef ening, mor dat gung er van langs.

„Hoe staat het met de slangen?" vruug d' burgmeester ande wegwarker van de gemeente, die de spuit mus verzurgen.„Nou burgemeester," zee Gerriet, „ik heb ze 'n paar dage leennog ies in d' hannen had en bevuuld, mor ze wazzen zoo stiefen verschrompeld as Sunnerkloas zien gat. Mor ja, as meneer't verordeneert, dan moew mor weer ies an 't sissen."

Jan Wilbers had as brandmeester de leiding en 't was 'n oarig-held te zien, hoe Jan met zien kromme bienen over de slangenswanselde en ieder keer kwam te vallen. Op 'n gegeven oogen-blik, 't was wat glibrig worden, kwam' an 't achteroet loopenaal harder en harder en doe achterover in 't braandgat. Zehadden hum er zoo oet, en Jan lachte zulf net zoo goed asd' anern, mor doe zagge, dat Steven Benting ok stund te gnie-

S

zen; Steven, died' niet lochten of zien kun, en doe wuur hum't hoar warm.

„Meneer penningzestein kan ok nog lachen," zeed', „ik dacht,dat ii niks anners kunnen as geld tellen en mensken ploagen."

„Ik lach," zee Steven, „umda'k niet begriep, wat ij hier bijde spuit doet met jo kromme stelten; er kan wal 'n zwien tuskenje bienen deur loopen."

„Nou," zee Jan, „ij stoat doar toch, perbeert 't mor ies."Doe gung er 'n algemien gelach op. Ottien Scholten, die aal-

tied met Steven overhoop lee urn 'n overweg in de nes, sluugzuk met d' haand op d' knie en schriewde: „Middel in de roos,jongs, kērl, kērl, wat 'n mooi schot!"

't Was aaltied an Ottien nog te heuren, dad' in dienst westwas, want hie had 'n hiele boel oetdrukkingen van de saldoaten-kamer metnummen, zooas „links in flank," „vrijwilligers voor,"„as Mie komp met slappe was," „dat is nog al oogies," en zoomēr.

Ja, Steven mus het die middag ok weer kennen, mor hie had'n dik vel. Noa ofloop gung' langs 't smalle zandpadtien op hoesan en prevelde in zuk zuls: Wacht mor, die 't lēst lacht, lacht 'tbest, Ottien zien breur zeg ik murgen an de dag 't geld op.

Jans Dieks, ien van Stevens meiers, kwam hum achterop enzee: „'t Was weer niks met de spuiterij, Steven, er mot wal iesnij wark anschaft worden, nije slangen en zoo."

„Ja zeker," zee Steven, „ij weet 't wal, mor 't geld, wel dreitdoar veur op, vroag ij jo dat wal ies of? Dat kan jo ok nietschelen, hē, want ij leeft mor zoo wat weg, 't zal mien tied walduren, denk ij bij jo zulf."

„Ja, wat moe 'k doar op zeggen," zee Jans, „'t mot tochwegkommen, woor 't is."

„Ja net," zee Steven, „dat is jo stokp ērtien; zoo denkt jokalver er ok over, kiek mor, doar stoat ze weer met d' kop overde toen in mien heujbult te trekken, dat mot oet wezen, mocjze mor kniehalstern; nee, loop mor niet weg, 'k heb nog m ērmet je te proten, 'k goa ies even met je in hoes. Wij moet ies

9

kloarigheid met 'n kanner maken over d' huur, dat giet zoo nietlanger."

Jannoa, Jans zien vrouw, was zieklik en bedleegrig. Hetschutteltien met plakkies nagelholt, dat Benting Minoa heurnet bracht had', scheuf ze unner 't dek, doe de beide maanlu indeur kwammen.

„Wij moet ies road sloan," zee Steven, „ij leeft hier mor of't jo eigen spil is, mor ik wil geld zien, en aj dat niet hebt, moej't op 'n ander wieze terecht maken. 'k Wil je an de melkkoenennog niet kommen, mor ik heb zoo dacht, ij moet mij in donker-oavend dat jongbiest mor brengen, en dan zeg ik je dit er nogbij, daj vertrekken moet; ij verwaarloost mij de boedel, 't landhēj ok lang niet in udder."

'n Magere witte hand scheuf de beddegedienen wat weg,'n paar holle oogen keken Steven strak an, en met zwakke stemzee Jannoa: „Och, as jo voader en moeder nog ies wuzzen, hoeij hier in 't darp optreedt; jo voader, woorunner wij van kindof woonden, en aaltied met groote voldoening van weerskanten;want hie was 'n herschup, die wus hoe 'n huurder er vaak tegenmot knoojen, urn elk zien recht te geven; 't was 'n man oetdoezenden. As oez' jong, Lukas, 'n paar joar wieder is, komp't joa almoal terecht."

„Hol de mond er boeten, ik heb 't tegen Jans," snauwdeSteven.

„Schriew mor niet zoo," zee ze, „denk liever wat m ēr anhooger dingen as an geld, ij zuukt het zoo leeg bij de grond."

„Nee Jans, ij huuft niet zoo verdrietig veur je oetkieken, ijdoet genog jo best, en Minoa en Wilm zind er ok nog."

„Ik heur wal, 't is met tij nog zoo slim niet," zee Steven, „dokaas 't doar wal hollen en 't bekkien nog wal reuren, mor ik doeniks op aal dat gezemel. Wat mien voader dee, was zien zaak,en Minoa en Wilm hebt niks in te brengen. Moe'k ok nog anhooger dingen denken, he 'k nog gien wark genog met lu as ijurn an mien recht te kommen?"

10

Hie sluug de deur net op tied achter zuk dicht, want Jansmuuk zuk iniens zoo overstuur, dad' op sprung en noa de tanggreep.

In donkeroavend stunnen Minoa en Wilm veur d' baner, doeJans 'n blest in heur schuur bracht.

„Wat betiekent dat?" vruug Wilm.Jans keek verschrikt um.„Steven hef Steven hef " Wieder kunne niet

en weg wazze.'t Wuur hum in 't darp te benauwd.Doargin achter 't veld lag 't gruunland, doar was 't stil en

rustig. Hie wol weg van de mensken, weg van de Stevens. Jansdacht niet mēr an Jannoa, noch an de jong. Wus zuf niet water in hum um gung. Mor doargin luup de stroom, dor gung'vroeger met d' aner jongs hen visken, was er 'n keer hoastverdrunken, ze hadden hum nog net kunnen griepen. En doemugge van zien moeder nooit zoo dicht mēr bij 't water kom-men. Zien moeder, och, zoo lang was ze al weg noa dat oribe-kende oord. Ze kun hem no niet rn ēr bescharmen. En toch,doed' doar zoo moedeloos in de diepe, donkere kolk staarde, hoeheller kwam ze hem weer veur de geest. Doar stund ze, keekhem treurig an en stak d' hannen noa hem oet. Zachies zee zezien naam: „Jans toch stoa op moeder waakt nog vertrouw op Hem."

Doe wuur 't iniens vredig in hum, vredig, as doar in 't stillegruunland, woor zulfs de wiekslag van 'n late vogel nog was teheuren. „Weg, weg van dizze ploas," zeed', „ik schaam mij,da 'k zoo wied kun kommen. Jannoa, Lukas, in onrust kiektze noa mij oet, ik kom ik kom."

Duuster was 't veld, mor Jans kende de weg, het kleinstepadtien wās hem eigen.

Oet de veerte kwam gezang:„Het zonlicht moge nederdalen,Maar Gij, mijn licht, begeeft mij niet."

11 .

't Was zeker Ottien Scholten, die doar zoo zung; misschienmuzze 't pērd nog hen de weide brengen. Stellig, die was 't,want er kwam doadelk achteran:

„Soldaat, geen beter leven,Want alles gaat hem naar den zin."

Jannoa had noa 't gesprek met Steven 't heufd vermuujd in't kussen legd en was an 't prakkezeeren kommen, wat of 't levendan toch in had, as 't niks was dan gebrek en teleurstelling.Met voile moed hadden ze heur er met 'n beiden veurzet, urnveuroet te kommen, aaltied even zunig, en wat was 't west?Warken van d' vro murgen tot de late oavend veur 'n armlikbestoan, vol zurgen. Knoojen veur 'n aner, zulf kregen ze niksin d' hannen. Deur en deur slechte tieden, 't vee goedkoop en't verbouw vaak schroal. De eier, de botter, de schoapwol, allesmus wegbracht worden veur winkelwaar en 'n stukkien kleer.Jans en d' jong kregen 'n likkien stroep op 't brood, en zij zulf,och, zij at mor zoo weinig, 'n paar beschuten in wat melk, doarhuld 't met op. Ze was ziek en slap. Ieder keer wol Jans heurnog foppen met 'n ei in de koffie, mor ze kun 't er onmeugelkin kriegen, en 't kun er ok niet of. Jans was zoo goed, en unneraI dizze umstandigheden nog opgeruumd, mor 't ontgung heurniet, dad' zoo mager was. Steven, ja Steven was 'n harde kērlzunner mēedlieden. Do kaas nog wal zeed'.

Dat gung heur almoal deur 't heufd, en doe kwam ze zachiesanin sloap.

Lukas, heur jong, had 't kleine pietereulielampien ansteukenen zat bij d' klaptoafel in d' krant te lezen. 't Blad was al 'n dagof wat old, want ze lazzen het samen met veer hoeshollings, enJans Dieks was de lēste.

„Woor blif jo voader, mien jong?" vruug Jannoa, doe zewakker wuur, „'t is joa al duuster."

„Voader is in donkeroavend met oes bonte biest an 't touwweggoan, moe, mor 'k weet niet woor hen. Hier stiet no weerzon ding in de krant, moe, f ielsepē zekt ze er tegen. Zul dat no

1^

kunnen, urn doar met vot te jagen, zunner de bienen an degrond?"

„'k Weet niet, kind, 't kan wal bedrog wezen. Heur ies,mienjong , kom ies bij mij en geef mij d' haand , ik wolwat zeggen , as 't mug gebeuren, kind, da 'k weg moet ,beloof mij dan, aaltied 'n goeie jong te blieven , en je bestte doen ok veur voader , nee, no niet schreien, hear, ik zeg't mor zoo, want men wet zien tied niet ; stil no mor, 'k wormisschien wal weer beter."

„Wat wol ij met jo proties no vertellen over dat blest?"vruug Steven die oavend an Wilm.

„Doar wol ik van zeggen," zee Wilm, „dat mor net doet,wat je goed dunkt, wij wordt nargens in kend, en dat loat ikgoan zoo lang 't nog even kan, mor ij begunt dingen te doen,woor Minoa en ik het lang niet met iens zind en die oes slimtegen de burst stuit. Is dat 'n meneer van doen, urn Jans de stalleeg te plunnern, 'n man, die er met zien zwakke vrouw zoohard veur zit, en van vro tot laat zien best doet urn stoande teblieven? IJ steurt jo joa an God noch gebod. Wij beide wilt dieverantwoording niet op oes hebben, dat biest zal weerum."

„Jonge jong," zee Steven, „woor haalt zon domnee de woor-den weg? IJ kunt wal op en deel goan met die fiene GerrietRoeters. Die kan 't ok zoo vroom zeggen, lop de kerk plat, morevengoed hefve toch mor 'n biest slacht zunner d' aksiens tebetalen. Ja, niet da 'k dat zoo arg vin, 'k lach er wat um, mordan heur ij toch niet boven de preekstoel te zitten. Doe defarize6r 's Zundags oet de kerk kwam, deden de kemieze nethoeszuking. Wol id nog proties over mij hebben? Zie meugtmien handel en wandel almoal zien, mor wat mu toekomp, zultze betalen, as 't niet goedschiks wil, dan kwoadschiks. IJ moetJo schamen, daj zoo tegen de wil van d 'ol lu in goat en mudwas zit."

„Och," zee Wilm, „ij zind 'n man, doar 'n gewoon mensk niettegen op kan. IJ ontziet je zulfs niet um voader en moeder noa

13

heur dood nog bedoelingen toe te schrieven, die ze nooit hadhebt. Minoa en ik wilt hier gien onrust en roezie, doarum holwij oes gewoonlik stil, mor 't mot niet te wied goan. Loat GerrietRoeters en aner lu mor met rust, wij hebt hier genog an oeszulf. 't Past oes beter, urn van anermans doen en loaten te lērenhoe 't niet mot. Minoa en ik huuft doar niet wied veur vanhoes."

Hier bleef 't bij, mor Steven smeet de stoel niets achteroet,gaf de hand, die hum veur de bienen luup, 'n trap en klapte dedeelendeur achter zuk dicht.

Och, Gerriet Roeters had wal vaker 'n biestien slacht, zunnerd' ontvanger er in te kennen. Slachter Jopk hulp heum doargērn bij, die had oarigheid in 't smokkeln. 't Gebeurde dan inde nacht, as anes in d' rust was, en as Jopk dan 't eerste half-oord achterover gooide, zeed' met 'n lachend gezicht: „Wij zulthum 't lootien wal even in d' staart doen, dat doe wij nog walzoo goed as de kemieze."

„Stil mor mienjong," zee Jopk dan, azze bij 't inschenken deflesch heurde klokkern, „stil mor mienjong, wij zult dij datklokken wal even oflēren."

Hie mug gem drank, en 't smaakte hum die keer bij GerrietRoeters ok weer echt lekker.

„Kērl Gerriet," zeed', „doar mus 'n mensk mēr van kriegen,mor as mien vrouw nog ies wat in hoes haalt, is 't aaltied veur'n aner, buurvrouwenveziet of wat anners, doar kan 'k mijrnangs duvels over maken."

Er was niet zooveul gevoar bij dat smokkeln, want de raam-pies op deel wuren goed blind maakt. Mor ja, er wordt wal ieszegd: al zult de kreien 't ok oetbrengen, 't komp toch 'n keeran 't licht. 'n Jonkien van 'n joar of veer had zon geval al iesan 't rollen bracht, doe 't op de brink tegen d' aner kinner zee:„'k Mag niet vertellen, dat mien voader 'n beestien slacht hef."

En bier bij Roeters wazzen de kemieze er ok achter kommen.Wel of dat anbracht hadde was Gerriet 'n roasel. Hie dacht nog

14

wal les an Roesing Dolf, die niet veur vol deur ging. Dolf wasdaags noa 't slachten bij hum op deel west, en had doe zooiniens vroagd noadad' even stund te haspelen um oet de woor-den te kommen, want dat haperde wal ies: „Gerriet, wo wo woor is jo bollegien bleven, dat doar achter in de st in de stal stund?"

Ja, Dolf was wat vrumd. Even veur 't an goan van de kerkstund 's Zundags aaltied 'n toertien vlak bij d' preekstoel, en asde veurganger dan binnenkwam, gung 'n paar tree op hum toe,sluug d' haand an de pet en zee: „Dolf Roesing perzent, dom-nee."

Dejaak, die met d' armbuul rondgung, mus bij Dolf aaltiedeven oppassen, anners namme er wat oet inploas dad' er watin dee.

„w..., w. . . , wat heb ij er oetkregen?" vruge les 'n keer anWilm Benting, die in de kerk noast hum zat, „ik heb 'n d. . . , ikheb 'n dubbeltien."

Op 'n Zundag hadde 't wal wat bont maakt, want doe stund'veur bij d' ingang tegen de laatkommers te roepen: „Anmakenjongs, d' olde st... stiet al op d' st... op d 'stoel."

't Klunk de kerk deur.Hie was anners glen mensk tot last, mor ij muzzen hem niet

oetlachen of ploagen, dan mugge je nooit mēr lien, en dat hadGerriet Roeters al ies doan.

Hie had Dolf ies vroagd, wat veur vul of ze bij 't p ērd kregenhadden, en doar kun d' jong met glen middel oetkommen. Doehad Gerriet hum in 't gezicht oet stoan lachen, en Dolf washard wegloopen. Mor doed' 'n entien weg was, stak' de voest optegen Gerriet en schriewde: „Moor moorvul , smēr-lap ondugd moorvul!"

Gerriet Roeters had no genog van 't smokkeln. 't Vleis weg,'n dikke boete en ze hadden hem in 't darp nog oetlacht op dekoop toe.

Ja, no stund het biest van Jans Dieks in de stal van Steven,

15

en die had zuk al veurnummen, um er 's Maandags met henKoevern te goan, mor ij muzzen in 't olde lantschap niet teballastig worden. Ze kunnen mekaar doar mangs stief en stoerveurbij goan, mor as er voeligheid gebeurde, dan wazzen ze't iens, dan sprungen ze veur de verdrukte pertij in de bres.Dat wazzen ze bij Tiesing ok gewaar worden, doe heur jong demeid wol loaten loopen. Op 'n oavend muuk 't jongvolk er'n hiele trouwpertij van, met wagens en ketelmuziek er bij.'t Hiele darp was op de bien, zulfs oom Rieks, 'n mannegien vande tachtig, stund nog an de weg en vertelde mij en anern nogvol vuur, hoe hij 't in zien jonge joaren wal ies met maakt had,urn d' jong en 't wicht hen 't gemientehoes te kriegen.

„Doe trouwden ze °ok almoal nog in de kerk," zeed', „en asdan de beide jonge lu noa 't zingen in de kerk kwammen, wuurer lud, trukken 'n paar man an de klok. As er gien bijzunnerswas, gung allien de kleine klok, mor as er urn bepoalde redenwat hoast bij 't trouwen maakt mus worflen, dee de groote klokok met; domnee regelde dat almoal. De jongelu kwammen danveur die tied op 'n oavend bij hum, urn te zeggen, hoe 't er bijstund, met 't oog op dat klok luun, begriep ij ?

Zon wicht hung doar dan wal tegen an, as 't niet hielmoalin udder was, mor ja, 't was no ienmoal zoo."

Rieksoom had aaltied van die vrumde verhalen, en hie zagwal, daw hum no ok weer niet ernstig nammen.

„Ja," zeed', „'t is lang leen, mor ik wol zeggen, doe was erok 'n wicht, dat die oavend bij domnee oarig verlegen zat bij devroage of de kleine klok voldoende was.

„Joa", zee ze doe op 't lest hiel zachies, „joa, da's goed, dekleine klok mor misschien mag 't kunnen, domneemug 't kunnen, dat de groote klok er hiel zachies 'n klein beetientusken deur bengelde."

„Ja, ij lacht er urn," zee Rieksoom, „mor ik verkoop hier gienproties."

Nee, ongepaste dingen wuren in 't darp wal even recht zet.

16

No was er die Zoaterdagoavend bijienkomst van. de rederie-kerskamer genaamd ,,Eendrachl; maakt macht."

De leden van „Eendracht" wazzen jongs, die wal wat anduzzen , pakken. Ottien Scholten was er ok bij, en as die zee,„vrijwilligers voor, bajenet op 't geweer," dan kwam 't veur'n kanner.

Meester Hazelaar had de leiding bij „Eendracht". Dat was'n kloare boas, en d' opvoeringen, die de vereeniging 's wintersgaf, wazzen dan ok .geweldig in trek. Mooie stukken wuren erok geven, zooas „De rijzweep", „'t Lied van Moeder", of „Oude-jaarsavond", en dan gewoonlijk 'n Drentsch stukkien noa, bij-veurbeeld „'t Kan al roar loopen", of „Veur 'n halfstuver gest".

Er wazzen die oavend ok 'n paar jongs op d' vergadering, dieern lid wollen worden, Albert Baying en Ricks Bouwman.

Doe ze almoal perzent wazzen, nam Hazelaar 't woord, tiktemet 't hamertien op toafel en zee:. „Kiek ies hier, Baying enBouwman, wij hebt. niks op jo tegen, mor veur daw je as lidanneemt, dien wij toch te weten, of er 'n beetien kemedianten-bloed in je zit. oGelērdigheid komp er niet bij te pas. IJ moet jeallien mor anners veur kunnen doen, as daj zind. Nou, dat gietoes mensken aaltied nog al goed of, mor ik wol je toch veur-stellen, um bijveurbeeld 'n kleine veurdracht te doen."

„Ja," zee Albert, „'k heb op 't oogenblik gien veurdracht bijd' hand, doar he'k niet op rekend."

„Zoo is 't met mij ok," zee Rieks, „mor wij zind beide aaltiedlid van 'n toonielclub west, misschien is dat voldoende."

„Doe 'k in dienst was in Liewarden, he 'k doar ok met doan.Doe hew met 'n stuk of wat saldoaten en de sezant opvoerd „Delustige bandieten." 'n Hiel mooi stuk, en zoo natuurlik hēw datspeuld, dat er noa ofloop wal 'n man of zes in 't zaaltien de pot-temenē kwiet wazzen."

„In mien vroeger darp h ēw ies speuld „De Sabijnse maag-denroof". Oez' unnermeester, Schippers, had doe de rol vanrover, en de vrouw van d' bakker, 'n merakel oarig wiefien,speulde veur maagd. No mus meester Schippers dan de maagd

17

roven van zuls, en dat gung zoo noatuurgetrouw, dat 't vrouw-gien 'n week later nog niet weer terecht was; d' meester was oknargens te bekennen.

„Later hew nog ies geven „De verleuren zeun" ; 'n hiel grootsukses. Dat stuk sluug ok geweldig in. Ze zeeden, dat beroepslu't niet hadden kunnen verbetern. 1k was doe de verleuren zeun,en 't gung zoo echt noa de warklikheid, dat mien voader rubd' aner murgen weer vund in 't schoaphok tusken oes olde ramen de sik. Domnee zee d' aner dag tegen mien moeder, dad'zoowat overal in d' wereld west was, en al veul verleuren zeunszien had, moar nog nooit ien die zoo verdweulen was as ik."

Jan Sluters, die met studie noa Rieks had zitten lustern, kreeghet deur 't lachen te kwoad met 'n mond vol bier. 't Luup hemde neuze oet, kwam er hoast van an 't overgeven, mor Ottienbracht hum 'n glas water en zee: „Drink mor ies,* soldaat Slui-ters, dan zal 't wal zakken; 't giet je ok al net as oes almoalhier in 't darp, ii brenkt veul mēr op as daj' trekt."

Rieks en Albert wuren met algemiene stemmen as lid van„Eendracht" annummen, en 't was al niet vro mēr, doe 't ge-zelschup oet 'n kanner gung. 'n Stuk of veer van d' jongs blevenboeten nog even talmen, net of ze nog wat op d' lever hadden,en doe ze doar 'n toertien hadden stoan overleggen, gungen zede kaant van Steven Benting oet.

't Was duuster en zoodoende muzzen de jongs in de stal vanSteven nog al even zuken, veur ze 't goeie biest te pakken had-den. Ottien zat bij vergis in 't zwienhok rond te vulen en kwamtot zien schrik op 'n groote mot te zitten, die 'n paar rondtiesmet hum deur 't hok muck, dat 't zoo snorde. Mor 't kwam inudder, zunner dat er 'n haan noa kreide. En doe Steven 's mur-gens het _ biestien miste, zagge, dat er met kriet op d' banerschreven was: „Gij zult niet begeeren, noch zijn os, noch zijnezel!"

't Beest stund weer bij Jans Dieks in d' stal, Jans was er zulfsniks van gewaar worden, en toch hadde onrustig sloapen. Hie

18

dreumde, dat er kwoad yolk op deel luup, en heurde wat an destaldeur. Mor doadelk toverde de doezel hem weer wat annersveur de geest.

Doar was de stroom; de diepe kolk truk hum umdeel, en't borrelende water zung 'n lied zoo bang, zoo treurig, dat Jans't zwiet oetbrak en 'n benauwde schriew hem oet de burstwrung.

Doe muuk Jannoa hum wakker.„Och jong," zee ze, „wat dreum ij toch, ij likt ok joa recht

achterover, keer je mor ies op d' aner zied."

Johans, 'n breur van Ottien, was trouwd met Fennegien, end' beide jonge lu woonden bij Fennegiens voader, Wilm Lufting,in. 't Was ok tied worden, dat er 'n jong k ērl bij Wilm in hoeskwam, want doe de dood zien zurgzame vrouw van hum weg-nummen hadde, wazze iniens slim olderd, was de moed er oeten 't wark er of goan. 't Was aaltied 'n man van anpakkenwest, mor no zat d' of boas vaak stil veur zuk oet te kieken.

„Allo voader," zee Johans dan, „steek de brand er nog mor iesin, hier is mien duze."

Johans zag wal, dad' unner 't gemis arg gebukt gung en ok,hoe 't hum hinnerde, dat 't met 't warken niet mēr wol.

Dan zakte de zwoormoedigheid weer wat, en Wilm wol okjoa niet in opstand kommen, want hij was 'n oprecht Godsdien-stige man, en, noa Drentsche oard, ienvoudig, trouw en ērlik.'n Man, die zuk stark verbunnen vuulde met zien Groote Levens-leider. Tot stoffeleke riekdom hadde 't niet bracht; zien ienp ērdsspillegien was op d' zulf de heugte bleven, hoe hard ofve er oktegen warkt had' urn wat wieder te kommen; en d' hoeshollingwas zoo zunig meugelk dreven. 't Mieste boerengeriedschupmuuk Wilm zuls. 't Hoes had' er veur zien trouwen met de hulpvan zon halve timmerman zulf hen zet. 'n Waterpas of schiet-lood was er niet bij te pas kommen, en ok mor hiel weinig stienen kalk. De wanden wazzen van twiegen en teem, mor 't bin-nenwark was stark en stevig. 't Hoes stund er no nog net zoo.

19

In de winteroavend breide Wilm bij 't zoddenvuur zien eigenhoozen. In later tied, doe d' hannen al bevrig wuren, en 't krom-me piepien hoast gien holvast mēr had' in d' ingevallen mond,deed' dat nog.

'k Zie hem nog zitten in d' hoek van d' herd. As Fennegiendan 't oavendeten op de witgeschuurde klaptoafel kloar zette,koffie in schunk en neugde: „Kom no mor voader, 'k heb dij dekusten er of doan," dan nam Wilm de pet of, volde d' hannenen zee: „Kinner wij wilt even stil wezen."

Dan beug wij 't heufd en lusterden noa de bevende stem vandit vrome olde leven, dat doar met gesleuten oogen in het deur-groefde gezicht an toafel zat en veur gung in gebed met woor-den vol ienvoud, moar die toch zoo getuugden van innerlekegemienschap met 't Opperwezen :

„Voader, wij komt weer bij Dij met bliedschup in 't hart, urnte danken, daw' ok dizze oavend weer gezond met 'n kanneran toafel meugt schikken. Voader, wij wilt te vre wezen metwat er is en niet vroagen, geef oes 'n koe of geef oes 'n schoap,want dat kan joa niet. Wij vroagt allien, richt oes, Voader, noaDien wil; hol oes an de haand, want de wegen kunt zoo duusterwezen en de gaten langs de weg zoo diep. Voader, blief oesmensken almoal noabij Amen!"

Wilm en Fennegien hadden 't met Johans goed truffen. 't Was'n jong, die wieder hen keek. Hie had' geld liend van StevenBenting, um zuk wat beter in 't bedrief te kunnen reuren. Erstund no ok al 'n biestien mēr op stal. Johans wol zien, dad' watveuroet kwam. 's Winters, as de grond vrij van vurst was, gung'hen land anmaken, en dan zeeden aner boeren tegen hum: „Scheidoar mor met oet, de heide wordt toch weer boas, ij hebt joagien mest genog." Mor Johans was 'n deurzetter, en d' of boashad toch ok wal 'n paar akkerties kloar kregen. Hie kun ok joawat mest koopen, Steven had hum an geld hulpen; mor ja, tegen'n schandeleke rente. Gien wonder; was er wal grooter hebberdin d' hiele umtrek, stund' zulfs niet met d' stok kloar veur

20

d' kinner, die unner zien appel- of perenboom duzzen kommen?Jantienoa Dekkers had' ok zon hekel an die Steven.„Er lop gien minner kērl," zee ze. „As die smakkerd mij tegen

komp, moe 'k fesoenshalve nog knikken, mor 'k stak veul liever'n el laank de tong tegen hem oet. 'k Had toch zon schik, doe 'khum gistern van d' ledder zag vallen. Hie wol zulf 'n roetieninzetten in 't raampien van d' perdstal, want 'n varver of anerambachtsman mot vanzuls zoo weinig meugelk an hum verdie-nen; en doar stund' dan an de boetenkaant van 't hoes bovenop d' ledder met de neuze veur 't kepotte glassien, mor doar stakiniens dat groote pērd, die roen, de snoet deur met 'n geweldiggesnurk, zooas pērde dat kunt doen. 0 mensken, aj dat zienhadden. Hie sluug van d' schrik steil achterover, en doe opd' loop, of de duvel hum noa zat. Kuj ies zien, wat 'n slechtgeweten dad' hef."

Och, Steven had' gien geweten. Dat zag ij toch, doed' bij olWilm in d' keuken zat. Schik hadde in de verslagenheid vanJohans en d' ol boas, die hum zoo dringend vrugen urn heur't geld nog wat te loaten hollen; ze betaalden de rent toch be-heurlik. Nee, hie wol van oetstel niet weten. Binnen die en dietied mus 't geld er wezen, en anners muzzen ze de gevolgenmor ofwachten.

„Jo breur, Ottien, hef nog al 'n groot woord," teed' tegenJohans, „die mot je dan mor helpen, mor dat zind mien zakenok niet, aj weet te lienen, moej' ok weten weerum te geven. Met'n gebed en 'n oetgestreken gezicht kuj je schulden niet oet devoeten maken. IJ moet je d'r zulf veur zetten, dan h ēj giengebed en gien hulp neudig, net zoo min as ik. Geld, doar komt't op an."

„'k Heb mij er ok aaltied deurslagen," zee Wilm, „mor metGods hulp; er komp ok nog 'n tied, dat ij die hulp neudig hebt,Steven. Jo voader was 'n brave man, , mor wee degeen, die zienhoes bouwt met ongerechtigheid. Ondeugende pērde wordthandelbaar maakt met 'n zwoor bit, Steven."

21

„Ja, schei mor oet met dat gefemel, ik wil binnen drie dagemien geld, of wij komt an 't rechten.”

„Wij hebt 't verstoan," zee d' of boas, „ij kriegt jo geld, al musik er 'k weet niet wat veur doen. Mor pas op, oez' Lieve Heerkan nog wal ies met jo an 't rechten kommen."

„IJ komt in je kindsheid," zee Steven, doed' weg gong.Hie wol nog even bij Elzing jongs anloopen, bij Evert en

Harm, die d' hoesholling deden met heur zuster G ērtien. Doarzat ok nog 'n honderd gulden olde schuld. Zien voader had walzegd, dat de beide jongs die schuld met arbeidsloon betaaldhadden, mor doar deed' niks op, doar was gien bewies van, ende schuldbrief lag er nog.

„Ik zal er bij wezen," teed' bij zuk zuls, „want Gērtien is oknog zoo gek west, um 't met zon vrumde k ērl, met die mallePiet Kupers an te leggen en bij heur in hoes te halen. 'n K ērl,die gem 'n borrel mag, 'n zwarver, die ok al ies met d' amonikalangs de deur goan hef en no met de mars lop met goaren enband, met piepen, messen en aner snoarderij. Dat giet doar deverkeerde kaant oet; ik zal schoon schip maken met die soortlu "

Harm en Evert wazzen genog tegen die trouwerij van heurzuster met Piet ingoan. Ze hadden Gērtien zulfs 'n paar keeropsleuten in 't bakkamertien. Evert had heur al ies 'n tellernoa d' ooren gooit, en Harm had schriewd as 'n roazende, datze er gien opvreter bij neudig hadden. Mor Gērtien truk zuknargens wat van an, want de twiede jeugd had doanig te pak-ken. Ze keek geregeld in 't kleine spiegeltien en drilde deur dekeuken as 'n wicht van twintig. De herd en de ket kregen alledag 'n beurt, en met 't kleine bessemtien streek ze 't witte zandop de vloer toch zoo mooi geliek. „'k Zin wal dicht bij de veer-tig," zee ze, „mor elk wil nog wal ies 'n keer trouwen."

Die Piet kun 't ok zoo mooi zeggen, wus overal van, wasd' hiele wereld zoowat deur west. Wat zag G ērtien dan toch'n verschil, as ze zoo noa heur beide stieve breurs keek, die

22

met d' mond lus zatten te lustern noa de geweldege verhalenvan Piet.

„'t Is 'n late gevoarleke lief de," zee Dekkers Jantienoa, „Gēr-tien is nog zoo fel as 'n wezel, hoe older hoe gekker, wat zegsto voader?"

En voader Dekkers, die wal vief ineņuten an ien stuk hielumslachtig kun redeneeren zunner wat te zeggen, sluug 't holtenpiepien op de klomp leeg, nam 'n spier tebak in d' mond en zee:,,Ja wicht, over Gērtien gespreuken, ik zal dij ies wat vertellen.Urn kurt te goan dan, mien bes had aaltied veur 'n andrief,veur 'n spreekwoord za'k mor zeggen, daj 't iezer smeen muz-zen, veur dat 't kalf verdrunken was, en bes wus 't oarig goed.Mor ja, wat moej' er van zeggen? De ien zal 't doen en d' anderloaten. Er wordt wal ies zegd, mor ij moet 't aaltied van twiekaanten bezien. Um kurt te goan, mangs giet 't goed, en mangswil 't niet. Ik wil mor zeggen, ij weet nooit hoe 't lop en wat't beste is. Niet, dat ik 't aaltied bij 't goeie ende heb, want't padtien lop wal ies in 't ronden, en dan kom ij weer oet bij't begun. 't Is met 't ien as met 't aner, zoo pot, zoo pan. Umkurt te goan, ik zeg gewoonlik, toe mor jongs, al ziej ok nog nietdreuge achter d' ooren. Mor mien voader zee aaltied, as kleinekinner tegen ol lu geliek op wilt doen, dan bast heur achterste,of zie zakt deur de bril." .

„Ja, ja, 't is goed," zee Jantienoa, „no zin 'k nog even wies.'t Padtien lop bij dij ok rond, voader, wat heft dat no almoal metGērtien te maken? Gērtien hef zuk nargens wat van antrukkenen is met Piet trouwd. Ze hef zuk nog wal 'n keer hollen of zeonverschillig unner hum was, mor dat was niks as poletiek.

„Wij muzzen 't eerst nog mor ies an zien," zee ze tegen hum,en doe zee Piet: „Dat mug wal goed wezen, mor as er nogtwiefel bij dij is, goa dan murgen ies 'n toertien bij de kwartelstoan, die 'k achter 't hoes in de kooi heb, en luster wat dievogel dij veur road gef. Nee, dat is gien bijgeleuve. Noa watzon dier zeg kan 'n mensk gerust te wark goan. As die kwartelzeg, „pak Piet," no, dan is 't in odder, en azze zeg, „doe 't niet,"

23

dan goa ik murgenoavend direct hier vandoan, wied weg. Moazmor goed lustern, wat of de vogel tureluurt. Ik zulf zin te roagoan bij de knoopies van 't vest, o'k tij trouwen zul, of da 'k't oet mus maken. 'k Was er zoo met kloar, want ik begun met„trouwen," en doe zat er wieder gien knoopien m ēr an."

Piet had heur wal deur; G ērtien hef de kwartel gil niet an-keken, mor doe Piet d'aner oavend in hoes kwam, keek ze humlachend an en zee: ,,'t Is in udder heur, „pak Piet," zee dekwartel, en toch zoo dudelk."

„Hēk wal dacht," zee Piet, „mensken dreit er wal ies urnhen, mor zon dier fopt je niet. No, veuroet dan mor, as 't dangebeuren mot, mot 't mor gebeuren."

Evert en Harm hebt heur er in moeten schikken. Piet brachttoch ok nog wat in, 't was almoal nog glen scha. En dan, azzezon hiele dag van hoes was met negosie, gungen ze met de dozebij zien tebakspuut. Piet was zoo beroerd nog niet, had heurop 'n oavend ok al ies 'n sigaar geven. Niet ien urn zoo gewoonte rooken, nee, Piet had zegd, ze muzzen bloazen, aal mor bloa-zen. Ze wazzen mu worden van 't poesten urn de sigaar an tehollen, mor ze vunnen 't toch wal oarig van Piet.

Aj Kupers zoo heurden, dan dacht ij, dat 't 'n onverschillegesnuiter was. Mor azze wied van de darpen op 't groote, stilleDrentsche veld de mars met negosie mangs ies even vand' schollers dee, en dan achterover gung liggen in de bluiendeheide, met d' oogen in dat oneindig diepe blauw boven hum,dan kun diezulfde Piet Kupers toch zoo klein worden, dat er'n troan veur 'n dag kwam. Dan kun het gejubel van de leewerikin die rustege mooie noatuur hum zoo wiek maken, dad' d' oogeneven dicht dee en d' hannen volde. Mor dat muggen aner mens-ken niet zien. Nee, dan was het de luchthartege Piet niet m ēr,want dan gung zien hiele zwarversleven an hem veurbij vanofde tied dat voader en moeder dood wazzen, doe ze hum, askērltien van nog glen acht joar met zien zussien oet moederskleine hoesien weghaald en hen 't armhoes bracht hadden.

24

't Kleine hoesien, woor ze doe de blinden van dicht deden, endat doar zoo benauwd en stil bleef stoan in 't veurjoar, net doede knoppies van 't rozenbossien, deur moeder gekweekt, opspringen stunnen. 't Was joa, of alles hum bij 't weggoan noa-schriewde, net as 't hontien, zien speulmakkertien, dat d' veld-wachter an 'n entien touw metnam. 't Was niet best in 't arm-hoes. d' Armvoader was hard, sluug zulfs zien zussien van noggien veer joar en stopte 't kind in 'n danker hok, as 't niet stilzat bij 't biebellezen, of 't bord niet leeg kun eten. 't Dee Piettoch zoo zēr, as zussien zoo angstig schreide en um moederruup.

D' armvoader was 'n valschaard. As er menschen in de buurtwazzen, namme 't kind op d' arm en luup er met boeten toflikvloojen.

„Och," zeeden de lu dan, „wat is zon zachte gevulege mantoch 'n zegen veur die arme stakkers van kinner."

Ja, Piet had de zegen in 't warkhoes wal unnervunnen, hiewus wat 't betiekende, as kinner oet 'n arm gezin voader enmoeder zoo vro muzzen missen. En 401 Reiner wus dat ok wal.Wat had die hum niet vaak an d' haand met nummen 't wiedeveld in, as voader in 't hoes mangs 'n borrel op had en zoo wildoet d' oogen keek.

Beste olde Reiner, die oet 't armhoes wuur begraven. De kistvan ongeschaafde planken scheuven ze mor zoo op 'n boeren-wagen.

„Vort!" zee de man doe tegen 't pērd. Er gong gien menskachter; zoo wuur Reiner wegbracht.

As Piet doar zoo in d' heide lag, gungen aal die dingen humweer deur 't heufd. Dan was 't hum mangs ofve de schoelkinnernog heurde roepen: „Piet oet 't armhoes!"

En later doed' al boerenknecht was in dat groote darp,zeeden de lu nog: „Hie is grootbracht van d' armen."

Dan vuulde Piet wal, dat er 'n beetien schande op hem lag.Doarum was dat wicht toch ok van hum wegloopen op Zweelerpleizeermark in Augustus, woor ze 's middags wal met zon

25

vieftig jongs zingende op of goan wazzen. Hie bleef „Piet oet't armhoes", en was doarum wegtrukken en an 't zwarvenroakt; hef zuk verkoft as rampelzant, in de kolenmienen warkt,kermisreiziger west, ja, wat deed' al niet veur de kost? Morwoor dad' ok was in de wereld, aaltied bleef toch de hang noade geboortegrond, noa 't olde lantschap met zien vredege darpiesen zien roeme veld met d' ieken- en dennenbosch, kleine veen-ties en plassen. En noa joaren had Piet no zien vroegere urn-geving weer opzugt. Doe kun' weer wied urn zuk hen zien, azzemet zien negosie van 't iene darp hen 't ander gung. Zien eerstegang was langs 't kleine hoesien west, en met weemoed in't hart had' aal die bekende dingen weer zien. Het rozenbossienwas er zulfs nog en stund in voile blui. Och, Piet was gien ver-keerde. Hie drunk mangs 'n borrel, mor nooit overdoadig, enkun van zien armoe aaltied nog wat missen veur 'n aner. Morze mizzen niet begunnen zooas Gērtien in d' eerste dagen vanheur trouwen doan had, urn hem de buze noa te zuken of ermisschien nog 'n old dubbeltien tusken de voring zat. Doar had'gauw 'n stokkien veur steuken. Azze no nog ies 'n kwartien overhad', deed' dat unner in 't zoadbakkien van de kanarie, doarhad' gien mensk arg in. 't Was zien eigen vogeltien en hie ver-zurgde 't zulf, doar mug gien ien anners ankommen. ZwoagerEvert had 'n keer zegd, dad' de kat er wal ies met ad loatenspeulen, dat gepiep begun hum te vervelen.

„Nou," zee Piet doe, „ij ziet er wal wat onsmakelk oet, moraj dat woagen duzzen, dan dee ik met jo, wat de kat met datdiertien zul doen, ik vrat je met hoed en hoar op."

Gērtien was goed veur Piet, hie kreeg nog wal ies wat boetenHarm en Evert urn. Hie bracht veur heur ook zoo vaak watmet, al was 't mor 'n sinaasappel. Piet kun ok nog zoo gek metheur doen, revotten deden ze mangs, of 't nog jongelu wazzen.Mor Evert en Harm speulden doar geweldig over op. Piet musvan Gērtien ofblieven, zeeden ze, ze was veul te zwak veur diekunsten. En doar kregen ze zukke hooge woorden urn, dat Piet

26

d' aner dag hen d' burgmeester luup, en doar zien wedervarenvertelde.

„No wo 'k wal ies vroagen, meneer de burgmeester," zeePiet, „mag 'n getrouwde man de genoegens des levens smaken,joa of nee?"

„Wel wis en donders, kerel," zee d' burgmeester, „wat hebje anders aan een wijf? Ik zal die zwagers van jouw wel eenshier laten komen."

Gērtien had net de lamp ansteuken en de blinden dicht doan,doe Steven Benting op de trugweg van of Wilm en Johans dichtbij heur hoes was. Hie stund nog even veur 't glas en kun deur'n kier hen binnen loeren.

Evert zat in d' hoek van d' herd te sloapen, Harm zat ind' almnak te kieken, en Gērtien was met 'n streng goaren an't opwinnen, die Piet veur heur ophuld.

Veurzichtig gung Steven over de duustere deel op 't verlichteglassien in d' keukendeur an, truk de klink an 't touwgien um-hoog en zee: „Ik wensch jo gonoavend."

„Gien hoar minner in je pruik," zee Piet, „krieg 'n stoel engoa liggen. Steek mor ies op, doar lig mien tebaksduze."

„Nee," zee Steven, „ik biet nog, mor ik wol ies met je protenover die honderd gulden, die ij met 'n kanner nog bij mij stoanhebt, ik wil dat in 't reine hebben, en gauw ok."

„Dat kan gebeuren," zee Piet, „honderd gulden kan 'n armmensk aaltied gebroeken. Leg 't geld mor kloar, dan haal ik't murgen wal even bij je an, of he'j 't no misschien al bij jo?"

„Ja, heur ies even, in dronkenmans proot h ē 'k gien zin,"zee Steven, „en ik heb 't ok m ēr met je zwoagers te doen asmet jo."

„Goa je gang," zee Piet, „doar zit ze, leg ze de koat mor ies,want tie verkeert beide in twiefel of 't wicht heur wal trouw is.Nee, ik dacht daj' mij muzzen hebben, dan hēk je niet goedbegrepen, en toch zin 'k niet dronken. 'k Geleuf ok niet, daj mijooit onbekwoam zien hebt. Zoo verneder ik mij niet, want

27

'n dronkaard is hoast net zoo diep zunken as 'n schraper. Ikdrink wal ies 'n borrel, as 't er of kan; en as er mor gien koper-smaak an was, dan kwam ij ok wal an je porsie. 'k Heb op't oogenblik niks in hoes, mor 'k wil je wal 'n glas karnemelkhalen. Um je de woarheid te zeggen, Steven, met lu die nooit iesgien vief cent veur 'n borrel over hebt, h ē'k niet veul op. Debeste kammeroad, die 'k ooit had heb, nou, dat was 'n manne-glen, dat met zien veertiende slokkien nog niet unner toafel lag.'k Zal hum nooit vergeten. In zien ziekte h ē'k hum ok bijstoantot 't ende toe.

„O Piet," zeed' nog in zien lēste oogenblikken. „O Piet, watkreeg wij doar op d' hoek in „'t Zwaantien", toch aaltied'n groote veur acht cent."

Dat wazzen de lēste woorden, die 'k van hum had heb. 'k Hebhem nog 'n keer te voet van Assen haald. Doar wazze doe 'n dagof wat west. Ja, zoo mor, um niks einlik. 'k Weet zulf niet goed,woor ze hum veur vast hollen hadden, en doar huuf ok gienmensk probes over te hebben, want as elk zien verdiende loonkreeg, luup er mor 'n enkele mēr lus. Dan wus ik er bier dichtbij nog wal ien, die ze veur levenslang wegstopten. Mor, wa 'kzeggen wol, hie mot 'n jas an had hebben, veur zien stand einlikwat te knap. Mor die had' ērlik kregen, zeed'; no ja, kregen ,kregen, afijn, hie had hum kregen. Mor ja, ij kunt er ok teschier bijloopen, en as ze je in Assen niet deur en deur kent,geleuft ze jo doar ok aaltied nog niet. Ja jong, die had ok alwat beleefd. Hie luup in die dagen met zon klein dreiurgeltien,dat had' an 'n riem veur de burst, en zien vrouw huul de centenop, 'n hiel fesoenleke broodwinning, en 't zakien luup best. Mordoe gung 't wiefien er tusken oet met zon zwarver, die veulgrooter speulding, die 'n urgel met slagwerk had'. Mor wij had-den 't doar net over drank, Steven, drank gef 'n arm mensk nogWal weer ies wat koerazie. Doar hej no die kleine kanarie, diehē 'k lest ies 'n paar druppies deur 't drinken doan, en doe hajmoeten zien hoe jolig en parmantig dat diertien wuur. Hiestund op ien poot, sluug zuk met d' aner op de burst, dat 't zoo

28

klapte, en schriewde: „Loat die smērege rotkat no mor opkom-men!"

„En no za 'k je 'n aner geval vertellen," zee Piet.r,Schei oet!" ruup Steven, „dacht ij da 'k nog langer noa jo

krankzinnege proties wol lustern? 'k Wil met je ofwarken, bin-nen drie dage moej zurgen dat 't geld er is, of wij denkt er nietgeliek over. Woor zind Harm en Evert no bleven?"

„Die zind van schrik in 't kleine kamertien in 't bedde kreu-pen," zee Piet, „goa ij er mor bij liggen, dan is 't 'n mooie drie-koat, dat telt twintig, mor dat is dan ok d' ienigste roem dievan jo drie oetgiet. En dacht ij no warkelk, Steven, da 'k je metmien gekke proot zooeven an 't lachen wol maken? H&j dan nietbegrepen, da 'k mien best dee um je an 't r ēren te kriegen? Datgef wal ies wat verlichting, want ij zind joa deur en deur zenuw-ziek. As 't niet gauw veranert, moew' je 't dwangbuis nog andoen, sinjeur. Wol ij Evert en Harm het ienege koegien en detwee sikken nog oet d' stal halen, vrek daj doar loopt?"

„Och verroest, kērl, halve wilde!" schriewde Steven, en klaptede deur achter zuk dicht.

„Aju dan," ruup Piet, „pas op, val mor, 't is nog al duusterop deel!"

„Foj Piet," zee Gērtien, „hoe kuj je zoo tegen die man opzet-ten, en wat zal oes no te wachten stoan, zul oes no de boelverkoopen?"

„Ja Gērtien," zee Piet, „inisschien vergiet de wereld wal, mordan kruup wij diep unner 't bedde, doar kan oes niks gebeuren.Maak mor wat an, want ik heur 't in de veerte al brommen enrommelen, of Harm en Evert likt zoo te snurken. Joa, 't kompoet 't kamertien, jonge jong, wat giet 't er h ēr, net of er waltien man met d' hottefot bezig zind. 0 lieve tied, wat is dat no,Gērtien, hēz mij nog wat brij bewaard? Doar za 'k dij doadelkies even veur pakken."

„Stil dan toch," zee ze, „tik niet zoo met d' lepel, moet ze't weer heuren? Gauw mor, dan barg ik de teller weer weg."

29

„Dat is no Brij van mail, Piet, weer wat nijs, h ē ? Komp oetAmerika, zekt ze, mor de smaak is wal goed.”

„O wicht, schei oet," zee Piet, „'t is joa net of 'n engeltien jewat op de tong dut."

Steven had noa dat gesprek met Piet Kupers 'n onrustegenacht, kun niet in d' sloap kommen. Hie verbeeldde zuk ok, dater wat urn 't hoes luup te stommeln. 't Zwiet brak hum er vanoet, want an de proties van Kupers had' wal begrepen, wat'n roar soort kērl er met zoo ien in de buurt kommen was,'n kērl, die misschien niet tegen 'n moord op zag. Mor d' hondlag aaltied unner toafel, en die was niet zoo mak. Steven zateven rechtop in 't bedde te lustern, en doe zagge op de vloer ind' keuken wat glienstern, net of 't vuur was. Hie huld hetstief in 't ooge, hevelde zuk overende, luut zuk veurzichtigvan 't bedde glien en kreup hiel zachies in de donkere kamerop dat vonkien an. Minoa had misschien wal 'n kooltien in destove had. Hie was er hoast bij, mor net dad' d' haand oet staleurn te vulen of 't vuur was, dee de hond, die dat wonderlekegedoe tusken de toafelpooten ofloerd hadde, iniens 'n sprong,dat de stoelen deur 'n kanner vleugen. K ērl, wat gaf dat 'n spik-takel.

Minoa en Wilm, die op 't benauwde schriewen van Stevenoverhoast oet 't bedde kwammen, vunnen heur breur achteroverin d' keuken liggen. Met azien en water muzzen ze hum weerbijbrengen. En wat was 't no west? Niks as 'n ondeugend glim-pien van de moan in 'n drup water op de vloer.

Steven luup d' aner dag met d' rechterarm in 't verband,d' hond had niet misgrepen, en hie hef 't dier zoo gemien slagen,dat Wilm en Minoa tusken beiden muzzen kommen.

Jantienoa Dekkers vertelde 't geval van Bentings hond anheur voader.

„A'k Bruno zie," zee ze, „dan krigge van mij 'n lekker stuk-kien."

Mor d' of boas begreep 't weer niet goed.

30

„Brutoos ?” vruge, „Brutoos ? Die naam komp mij joa zooonbekend veur, zind dat vrumde lu, die hier pas in 't darp kom-men zind, Jantienoa?"

„Och voader," zee ze, „wat is 't toch wat, ik had 't over StevenBenting."

„O, juust, over Steven. Ja, ik zin mangs wat domlig, mor watmoej doar an doen? Doar kuj lang en bried over redeneeren,mor woor is 't ende er van? Urn kurt te goan, aj old wordtblinkt 't almoal lang niet, wat gold is. 't Is mij ies gebeurd, ja,al joaren leen, doe woonden Hiddings nog achter de meal. Diehadden zon groote perenboom achter 't hoes, misschien dad' ernog wal is, mor kan ok wal umhouwen wezen, dat gef ok niks.Um kurt te goan, tegen Augustus wazzen ze goed, slim lekkereperen. 't Zal ok wal zoowat um die tied west hebben, en doekwam ik doar an de proot; niet, da 'k zon proter zin, want bijoes in d' femilie was wij aaltied kurt van stof.

„Mien voader lērde oes aaltied, dat degeen die veul zee, op't lest niks weerum wus. Wat wo 'k no wieder ok vertellen ?

„O ja, 'k geleuf, dat 't op 'n Zundag was, da 'k de koenenoet d' Heujmoat halen wol, 't zal wal tegen 'n uur of zes westhebben, mor de klokken zind ok lang aaltied niet geliek. 'k Weetwal, da 'k in die dagen nog zoo smu was as 'n twiege. Ze haddendoar achter 't hoes zon stikseltien, en doar sprung ik mor zooover. Nee, 't was niet op 'n Zundag, want ik had mien olde boksan. Urn kurt te goan, doe zat er ien van heur jongs in die boom.

„Hoe nuumt ze die peren ok, Jantienoa, die zoo tips toe-loopt woor ziez' no, wicht op d' waskhoek? No, toe danmor, 'k geleuf hoast dat 't Sukerperen wazzen."

Och ja, 't heufd warkte niet zoo vlot mēr, en Dekkers was in't vertellen aaltied al umslachtig west. Hie leefde ok einliek hoelonger hoe mēr in 't verleden, in zien jonge joaren.

Dat was ok joa zon mooie tied. Doe sprung 't hart nog opvan bliede verwachting en tindelden d' oogen van levenslust.

Och ja, aj old wordt, h&j van de toekomst ok joa niet veulmēr te wachten.

31

Dekkers was oarig minner worden, doe zien vrouw d' oogenveur aaltied sleut. Mor Jantienoa was goed veur hum, hiel goed.Ze kun wal ies ongeduldig worden, azze mangs zoo an 't teutenkwam, mor dan dacht ze ok doadelk weer, dad' aaltied zoo goedveur hear west was, dad' zooveul veur heur en moeder doanhad, en wat had ze niet 'n steun an hum had, doe heur verkee-reng met Derk Baying oetraakte. Doe had' heur, net of ze nog'n klein wichtien was, bij zuk op d' knie trukken urn 't verdriette verzachten. Nee, de verholling van kind tot older was inDekkers f emilie hiel goed. Doar zul 't niet veurkommen, datvoader of moeder deur d' kinner as 'n lastpost en unner aaltieddurende roezie van d' ien op d 'aner scheuven wuur of oetbesteedbij vrumden. Gelukkig was dat ok aaltied glad tegen de Drent-sche oard in, want dan wuur 't veur zon olde stakker dolen enzuken en kuj de gedachten in de vermuujde en starende oogenlezen:

„No wordt 't mien tied ok."

Jantienoa had er veul unner te doen had, dat 't met Derk oetwas; urn niks einliek was 't ofraakt. Mor Derk had er ok lastgenog van, en was doe op 'n Zoaterdagoavend zoo indiens weer-um kommen.

„Ik kun dij toch niet vergeten," zeed'.„En ik kun je niet missen," zee 't wicht.Jantienoa stund op 'n murgen 'n beetien oet te rusten tegen

't beschot van d' waskhoek, mu van 't kaarn. Ze dacht nog weeries over alles noa. Wat 'n geklets hadden de buurvrouwlu in dienare tied toch had over heur en Derk. Veural Oaltien Rijers enGezienoa op d' aner kaant hadden er niet zat van kunnen wor-den, dat 't met Derk an kaant was.

In Rijers bakkamertien, dat tegen Dekkers waskhoek an lagmet 'n planken afscheiding, 't was 'n dubbel hoes, wazzen' dietwie vrouwlu no ok weer in drok gesprek. Onwillekeurig musJantienoa even lustern. 't Gesprek luup over heur k ērls, diekregen no ies 'n beurt.

32

„'t Zind groote mispunten,” zee Oaltien, „vanmurgen kun 'khum 't bedde weer niet oetkriegen. Hie zeg, dad' veur zien gestellang sloapen mot, verbeeldt zuk ok nog, dad' niet goed in udderis, en hie is zoo dik as 'n padde. Moej hum lui zien loopen, moras er wat te eten is, kan gien haze hum bijhollen. Proties genog;hie zul mor hen erpelschoffeln goan, dat was beter."

„Ja," zee Gezienoa, „wij hebt 't met de maanlu wal truffen,die twie geeft 'n kanner niks toe. 's Wintersoavens in d' hoekvan d' herd zitten te gapen, daj 't boeten kunt heuren, doar zind't besten veur. Mor wa 'k zeggen wol, 't is met Jantienoa enDerk weer dik an, he 'k heurd; no zal 't wal gauw op trouwenongoan."

„Misschien wal," zee Oaltien, „ja mensk, op old ies wil 't nogwal gauw vriezen, mor er wordt ok al zegd, dat Derk 't metdie nije unnerwiezeres iens is; 'n eerste jongs gek. Die hef't met de kērls, as mien man 's middags met d' erpel, ien ind' mond, ien an de vurk en ien in 't ooge."

Jantienoa had d' andacht zoo bij die twie schriewers vanvrouwlu, dat ze heur voader zulfs niet op d' waskhoek hadheuren kommen.

„Ik zal de kaarn ies even van dij overnimmen", zeed', „doziez al zoo warm."

„Nee voader," zee ze, „dat huuf niet, mor ik kan de botter ind' leste tied niet groot kriegen, 'k begriep er niks van."

„Dan weet ik misschien, Jantienoa, hoe dat komp," zeed' ofboas. „Mien bes zee aaltied wal, dat bijgeleuve van de duvelwas, mor er lop hier geregeld 'n zwarte kat urn hoes hen, doarhe 'k niks met op. Um kurt te goan, wij hadden joaren leen'n meld, deksels, hoe was de naam ok weer? Nee, Riekoa was't niet, ik denk hoast dat 't Gertien . was. 't Wicht was nog watin d' femilie van Scheffers jongs, dat wazzen iemkers; en doar'n muuj van die dee ok an hekserij. 't Was 'n weedvrouw, zehef 't houwelk ok nog weer ies kloar had met 'n zwienenkooper,mor die hebt ze waarschouwd, dat 't wiefien niet zuver was. Ajdat vrommesien over de drempel had hadden, dan klepperden

33

de tellers 's nachts op toafel, en kuj glen botter mēr groot krie-gen. 't Was ies bij Schepers yolk in hoes west, en doe stunnende koenen d' aner murger almoal annersum in d' stal. Ja Jan-tienoa, do kiks mij zoo ongeleuvig an, mor "

„Nee voader, ik geleuf 't almoal wal," zee ze, „de wereld lopno nog vol heksen."

Ze dacht an Oaltien en Gezienoa, en ok met wat onrust in't hart an de schoeljuffer.

Jantienoa mus d' hiele dag hard veuroet. Ze hadden wal'n knecht en 'n arbeider, mor ze luup er as vrouwspersoon allientusken, want 'n meid er bij dat was almoal niet op te brengen.Ze was bliede, as 't weer ies Zoaterdagoavend was. Niet allienumdat Derk dan kwam, mor ok umdat ze 's Zundags wat mērrust hadde. Ze was wal ies deur en deur mu, en doarum stakkende broodkrummels en de weelde heur niet. Doar had Lize, deschoeljuffer, nog wal ies last van. Net, dat die 't veur de klaszoo makkelk had met aal die kinner, mor ze was toch d' hieledag niet zoo in 't touw.

Op 'n middag in 't heujen stund Lize bij Derk Baying in deschuur. Ze vlijde zuk as 'n poes tegen hum en fleemde of Derkheur umhoog wol helpen, ze wol zoo gem ies op d'heujbult. Endoar rolde ze doe as 'n speulsche kat in 't ronde, sluug metd' bienen in d' locht, en sprung Derk zoo mor op d' nak. Hiewuur er doezlig van. Ze vuulde zuk vaak zoo ienzaam en ver-loaten, zee ze doe iniens met 'n meedliedend gezicht; 'n wichtallien kun einlik nargens kommen, anners zul ze 's oavens erwal ies oettrekken 't roerne veld in, mor ze was ok bang indonker. Ze vund hem zon leuke knul, zee ze, en vruug, ofve nieties met heur wol goan, dat zul ze zoo echt romantisch vinnen.

Het bloed bonsde Derk deur 't heufd, er brak wat in hum lus,dad' niet boas kun worden, van binnen braande er wat. Nee,hie wol zuk niet geven, Jantienoa was hum joa veul te lief urnheur dat an te doen.

Mor die Zoaterdagoavend wachtte Jantienoa hum vergeefs,

34

Lize had Derk begogeld. Ze zat dicht tegen hum an 'n hiel endeboeten 't darp in 't heujland bij de stroom. 't Was 'n zwoele,warme oavend, en Lize dee zoo verliefd, ze muuk Derk halfgek. Veur dad' er arg in hadd', stund ze met hoast niks mēr anop de kaant en plompte in de diepe kolk.

In 't leven van Jantienoa was weer de donkere nacht kom-men. 'n Keer of wat lusterde ze 's Zoaterdagsoavens nog opd' waskhoek, mor de dagen gungen hen en Derk bleef weg. Stilzat ze 's Zundags vaak veur zuk oet te staren, mor dee weerhiel gewoon, as voader in hoes kwam. Ze wol gien beklag, veuralOaltien en Gezienoa, de twie buurvrouwen, muggen an heurverdriet gien schik hebben; ze zul net doen of 't heur onver-schillig luut, al lag 't ok nog zoo zwoor.

Op 'n oavend hef ze troost zugt in 'n old gedichtenboekienvan moeder. Met d' oogen dicht sluug ze 'n willekeurig blad op,en doar mus dan stoan, zoo sprak ze met heur zulf of, watmoeder heur in dizze benauwde dagen had te zeggen, en doelas ze:

„Eens, na het zware lijdenZult ge weer moedig gaan,In alles u verblijden,Hebt ge uw plicht gedaan."

„Och," zee ze, „wat toch wonderlik, joa moeder, ik zal mienbest doen, dat beloof ik."

Kērl, wat was 't hiet. De zun braa4ndde as 'n kool vuur. Detimmerlu Elbers, voader en zeun, wazzen bij Boelens bezig met't zetten van 'n nije toen. De jong had 't holtslag even tegen deklomp zet, um wat oet te bloazen, doe d' olde Elbers opkeek enzee: „IJ stoat doar mor .wat urn je hen te loeren en die toen-poalen te aaien, 't giet mij lang niet vlot genog, sloa ze mor opde kop, 't is je voader of moeder niet."

„As dat ok 't geval was," zee Roelf, „dan gaf ik ze wal 'n anerpeuter."

35

D' of boas stund er zien best um te lachen. Ze wuzzen wal vanmekaar, dat 't niet zoo kwoad bedoeld wuur, as dat ze 't mangszeeden. Mor ze hullen van 'n oarigheid, doarum mus ij ok aaltiedmet heur oppassen, want ze nammen je g ērn beet. De nijeknechties, die bij heur in de l ēr kwammen, muzzen 't eerst okkennen. Die stuurden ze dan oet urn 't petronengewicht, d' lat-tenschēr of de kniepdrevel van d' ien of aner in 't darp, die zonding dan zoogenaamd van heur liend had, weer op te halen. Och,wat kunnen ze 'n schik hebben, as zon knechtien dan op stapgung.

„IJ weet niet half," zee d' of boas dan, „hoe loos of ze doarvan wordt, dan giet de grunigheid er iniens of."

Ik mug die Elbers femilie wal, kwam er nog al vaak in hoesen heur timmerschuur was veur mij in de winter, as 't warkdat toeluut, 'n hiel gezellege toevlucht.

Ja, 't was geweldig warm. De hoener, die anners gērn ind'n zun kruupt, laggen no unner d' holsbosch in koelegies tehaggelen. Bode Wolters luup ok zoo loom.

„De jas kan er no wal bij oet," teed' tegen Wilbers Jaantien,en gooide 'n briefkoat bij heur op toafel, „Zundag kriej . 'n hielewagen vol veziet, dat kuj nog net hebben in drok tied."

Wolters wus de berichten aaltied eerder as de lu zulf. . Vlakveur de deur stund' mangs nog te lezen. Hie had' er al ies 'n tikveur over d' neuze had, mor zien vrouw was no ienmoal gewoon,dad' 's oavens verslag dee van wat er in 't darp op til was.Wolters was zoo unner 't lezen op 'n keer bij Elbers in de zaag-koel loopen, en Roelf had met 'n ledder moeten kommen, urnde bode d'r weer oet te kriegen.

„Aj weer ies 'n briefkoat veur oes hebt," zee Roelf, „goa erdan liever even bij zitten, as daj ongelukken maakt."

Jan Wilbers, de braandmeester, luup Elbers, die de toenplan-ken op moat stand te zagen, hoast unnersteboven, want hie zatmet zien kromme bienties achter 'n zvvurm iemen an, en muukzon spiktakel met 'n paar potdeksels, dat de hond van Boelenshum in d' boks greep. 't Zwiet drupte Jan van de kin. Hie was

36

met dat umhoog kieken ok al met d' neuze in 't zand terechtkommen vlak veur de bakkerskar van Jonkers met de wittekidde. 't Gung tegen de middag, want de hanen begunnen zoote kreien. Of en toe kwam er langs de veldweg 'n voor heuj't darp in, mor mēr beweging was er op de weg niet; 't yolk zatalmoal in 't land en er mus anpakt warden, want de rogge- ende heujbouw zatten 'n kanner dicht op d' hakken. Zulfs kromLieksien, diej anners aaltied veur 't glas an de sniederstoafelzaggen zitten, even met 't heufd boven de vensterbank oet, luupno in d' blauwstreepte unnerboks in 't heujland te puffen. Iederoogenblik muzze even oetbloazen, want op spierarbeid was zienburst niet berekend. Er was ok joa gien pietsien wind. En kwoaddat de muggen wazzen. De koenen en biest wuzzen er gien roadmet en stunnen mor in d' sloot of stroom te plaskern.

Steven Benting had 't voor heuj net vol, en wol weg veuren,mor kreeg last met de groote roen en de driejoarege; ze stunnenbeide boeten de strengen.

„Die donderse blinde muggen zind zoo ondeugend," zeed',„zie steekt mij deur 't goed hen, 'k wol dat ze almoal iēn kophadden."

„Ja man," zee Loeksien, „doar hēj ok bloedzoegers bij, netzoo geed as unner de mensken, mor zie weet persies woor zewezen moet, wij hebt er hier niks gien last van."

„Ik vroag je toch niks, schieve snieder!" ruup Steven, „allopērde, vort!"

Albert Baying en Derk zatten in heur heujstuk unner 'n bos-sien 'n stukkien brood te eten; doe kwam 't gesprek op Jan-tienoa.

„Nee," zee Albert, „drei er mor niet urn hen, Derk, ik weetal lang, woor bij oavend en ontied oethankt. IJ zind mienbreur, mor ik vin 't wal zoo min, wat Jantienoa an doet, da 'ker glen woorden veur heb. Begriep ij clan niet, dat dizze zwartemeid met heur smeekende oogen, de jongs hier almoal wal inwil palmen, en dat ze jo al vast in de malmeul hef veur vermaaken tiedpasseering? Gebroek je verstand, 't is joa niks as wat

37

minnerwērdig gedoe, dat op 'n hoop ellende oetlop. En ij zindmet je gedachten, as 't er op an komp, toch nog bij Jantienoa;zeg mor ies dat 't niet zoo is. Zunde van dat beste wicht. Watje noa die Lize drif is leeg bij de grond, Derk, keer je van't gevoar of veur dat 't te laat is."

Mor Derk zat gevangen, en Lize zurgde, dat 't vuurtien bleefbrannen. Zij verstund de kunst van anhalen en ofstooten, enmuuk Derk mangs ellendig van onrust en jaloersigheid.

In drok tied mus Jantienoa mangs ok nog met hen 't land.Dan sleut ze 't hoes mor of. Ze was an d' aner kaant van d' slootdicht bij Loeksien an -'t heujen en zag wal, dat de hark 't man-negien mangs boas wuur. 't Was ok gien wark veur hum, morhie had Mans Wiggers, die niet roem in 't yolk zat, beloofd, dad'of en toe ies 'n dag zul helpen.

„Zachiesan mor, Loeks," zee Jantienoa, „ik help je doadelkwal even. Wat zul ij er vanoavend oetzien, jong; ij loopt joazunner hoed of pet en dat veur ien die aaltied binnen zit, ijhaalt er nog 'n ziekte van of hier in de felle zun."

„Och wicht," zeed', „er is an mij niet veul te bedarven.„Schieve snieder," zee Steven, hēs 't wal heurd? Doe dacht ik,ja, wat dut zon stumper as ik einlik ok op de wereld? De ienlacht mij oet, en d' aner hef meedlieden, mor 't dut almoal evenzer. Ze hadden mij doadelk beter achteroet kunnen gooien Maak ik 't te slim, zegs to? Och, mien wicht, as Wilmtien, woorik d' kamer van huurd heb, heur kinner bang wil maken, dansnauwt ze: „Aj nog weer ondeugend zind, aj nog weer ies liegt,dan wor ij net zon schildpadde as 't sniedertien." Mangs gooi ikde naalde en 't goed van mij of en goa 'k op de grond liggen bijd' hond, bij Castor, die is mij veul never as de mensken, wanthie scheldt niet, kik mij allien mor bliede an. Dat zulfde wo 'kok zoo ern ies in aner oogen lezen. Ik zin toch ok jong en hebmien verlangens zoo goed as elk en ien. Mor ik moet 't jongeleven oet de veerte anzien. „Krom Loeksien," giegelt de wich-ter, en dan krimp ik nog mer in 'n kanner."

„Och Loeks," zee ze, „'t jonge leven is ok aaltied nog zoo

38

mooi niet; as 'n mensk zuk zulf niet andut, dan dut 'n aner't mangs; moew mor in berusten en over zwiegen."

„Nee, doar zwieg ik niet over, Jantienoa, boat mij mar evenoetroazen. Ik duur tegen dij 't hart nog ies luchten. Niet, omdat't in dien hart ok sturmt, urn Derk, mor ik weet, dat er bij dijgevuul en begrip is van wat er in mij umgiet. Er zind zoo veulmensken die doarveur te grof besnoard zind. „Geschapen naarZijn beeld," zeg de biebel. 'k Weet 't mangs niet mēr, Jantienoa.Kiek ies noa mij, en wat 'n innerleke mismaaktheid is er niet.Zie ies, hoe Steven met zien harde klompen de pērde tegen depooten schupt en met zien geldzucht 't leven van zien evenmenskvergalt. 'n Hiel nust jonge vogels, had' hier vanmurgen met'n entien touw urn de pooten an mekaar bunnen en an 't hekvastmaakt. Waarachtig, Jantienoa, 'k heb met 't mes veurhum stoan, en azze die dieren niet gauw lus maakt had', ha'k'n ongeluk kunnen begoan. 'k Heur nog dat bange roepen van,'t vogelvrouwgien. Ik denk wal ies, Jantienoa, dat wij menskenin de schepping einlik 'n product zind, dat niet te goed oet-vallen is."

„IJ stelt 't wal wat arg veur, Loeks," zee ze, „'t yolk is hiertoch goed, boat er dan 'n enkel zwart schoap tusken loopen. Morij moet je zulf 't leven niet zoo muujlik maken, jong, over jelichaamsgebreken en zoo. 't Is aaltied nog beter knap van binnenas van boeten, Hē , no komp er 'n beetien tocht, kiek, doar giet'n dwirrelwind, zie 't heuj doar ies umhoogstoeven. Wat doej'no nog zoo veur je oet te staren, Loeks, woor prakkezeer ij nogover? Veuroet no mor, nog even, dan ziw' kloar. 't Lop ok altegen de middag. Kiek mor, wied over 't veld kuj zien, dat hieren doar in 't. darp 'n schustien begunt te rooken, en de scheperis met de schoap ok al 'n hiel ende 't veld in. Woor moej' noiniens zoo um lachen, Loeks?"

„Nargens um," zeed, „of einlik urn d' scheper, ik dacht anMansien, dat is ok net zon gedreide as ik. Wij wazzen wal 'n mooispan veur 'n bokkenwagen, Jantienoa. Hie hef mij lest nog iesverteld, dad' ien was van 'n drieling. Zien . voader had zuk van

39

schrik 't hoar oet de kop trukken, en tegen de vroedvrouw had'schriewd: „Doe de lamp dan toch oet, mensk, zie komt almoalop 't licht of."

„No moew mor 'n toertien goan zitten," zee Loeksien, „ikpoest al weer as 'n dempig pērd, zies to nog niet mu?"

„Nee," zee ze, „mor 'k wil toch ok wal even rusten."„Ja, ik dacht an scheper Mansien," gung Loeks wieder. Vleden

joar hē'k ies met hum hen Assen west, dat was veur die streu-perij. Hie had' in die tied 't veld vol strikken stoan, en er gunghoast gien oavend veurbij of Mans had wal 'n haze unner ienvan de grootste schoap vastbunnen. Zoo krege die dan in hoes,doar had' gien veldwachter arg in. Mor ja, die onbezolten hefhum dan toch op 'n goeie keer pakt, en doe gung 't op Assenan vanzuls. Doe zin 'k mor met hum goan, want Me was nognooit oet 't darp west. Hie keek doadelk al zoo wild, doew'boeten de kunnege umgeving kwammen. 'k Had al tegen humzegd, nim no veur de sekurigheid 'n schoap, bijveurbeeld 'n ofram, met, want 't is met Mansien zóó, azze gien schoap mēr zut,is 't net 'n gek mensk. Spiktakels h ē 'k met hum beleefd, Jan-tienoa. Van Beilen - of ziw met de trein goan, en doe dat spoordoar op 't staatsjon an kwam roazen, stak Mans d' hannenumhoog en schriewde: „How, how, wied genog, ik wil met!"

Veur da 'k er arg in hadde wazze al tegen de lokemetief op-kladderd. Mor wij kwammen dan toch beheurlik in 'n wagonterecht, en Mans zat vlak tegenover mij. Ik rookte nog an zonklein entien sigaar, en net da 'k dat noa de mond bracht, gafde machinist 'n sein veur 'n overweg. Och mensken nog toe,Mans wupte van de bank umhoog, truk mij d' haand vand' mond en schriewde: „Loeksien, Loeksien, schei toch oet opd' vingers to fluiten, wat h&j an die kuusten, doadelk jaagt zeoes er nog oet!"

'n Entien van oes df zat 'n vrouw, net zon slag as G ērtien vanPiet Kupers. Mans had mij al ies ankeken en noa dat menskwezen, mor ik gung er niet op in, want 'k zag wal, dat 't Pietzien vrouw niet was. Mor Mansien dreide zuk miens um, tikte

40

heur op d' arm en zee: „Zits to ok in 't spoor, Gērtien, woor isde reize hen?" Die vrouw zee niks, dee net of ze hum niet be-greep. Doew' dan in Assen wazzen, zugt wij 'n harbarge op, um'n kop koffie te drinken, en zat wij doar in 'n zaal met 'n tusken-schot van spiegelglas. No had Mans al 'n toertien met studiezitten loeren en doe zeed' : „Doar an d' aner kaant zit ok nogtwie man, net zon paar jonkers as wij beide."

„Doew' met de kasselein ofrekend hadden en op 't punt stun-nen urn op te stappen, scheen Mans nog wat op d' lever te heb-ben, en stund' nog wat urn te dreien. Ik zeg, wat h&j no nogverleuren? „Ja," zeed', „ik mus einlik neug ies even achteroet,woor zul dat hier moeten gebeuren?" Ik zeg, ja jong, ij kunthier niet achter 'n ol wal krupen. Mor er was in de gang wal zoninrichting, en doar bracht ik hum doe terecht. Even later heurik doar toch 'n leven en 'n geloop, Jantienoa, de deur wuur lusgooid, en doar kwam Mans anzetten met d' boks op d' hakken.„Gauw Loeksien, gauw," zeed', „maak mij de zelen achter iesvast, as de duvel hier weg. 't Lop doar op 't hoesien aal unnerwater, 't soest umdeel; 'k heb bij ongeluk an zon kettien truk-ken."

„Er \vas gelukkig gien mensch anners in de zaal, dat trufnog al. En doe ziw' dan hen 't rechtsgebouw sukkeld. Op mienverzuuk mug ik er ok met in. Och, dat was gauw genog ofloo-pen. Er zat ok nog 'n vrouwgien de kaant van Bargerkompasweg. Wat of dat oethaald had', wee'k niet, mor doar kunnen deheeren niks met worden. „Waar is u geboren?" vrugen ze heur.Ze huld d' haand an 't oor en zee: „Wa zegs to, mieneer?" „Waarof u bent geboren!" „Begriep 't niet goed," zee ze.

„Doe vruug ik an d' rechter, of ik 't ies mug perberen, en dievund dat goed. Ik zeg, woor hēz' jonk west ? „In Zuud-Baarg,"zee ze, „koins to die kaant ok hēr, do zies toch giende van Broa-kels Gerriet? Liks er wal wat op, dan ziw nog in d' femilie."

„Ja, 't wuur doar vanzuls glen koffieprotien, mor Mansienkwam er met 'n geldboete of, en doe hew de reize weer anvaard.Van Beilen of mus wij loopen en gearmd gung wij op stap;

41

duuster dat 't was! Mans zag toch al niet veul m ēr, want hiehad op de goeie ofloop oarig innummen, en was zoodoende slimmu in d' oogen.

Doew' op 't groote veld kwammen, woor um die tied van dedag misschien drie moal in 't joar 'n mensk passeert, ruup ikieder keer met wat veranering van stem, gonoavend saain ! Endan dreide Mans, die dacht dat oes geregeld mensken tegenkwammen, 't heufd aal kaanten oet, strompelde over d' heid'-bulten en zee: „Ok gonoavend! Wat zind dat toch almoal veurlu, Loeksien, woor wil aal dat yolk hen?"

„Ik zeg, dat wee'k niet, mor die twie eersten dat wazzen deBoalinger scheper en d' meeheer; ik denk, dat die in Westerburkhen de meid wollen. „De Boalinger scheper is 'n kērl van niks,"zeed', „verstiet zien yak niet. Wij goat ok nog ies 'n keer met oesbeide oet vrijen, Loeksien."

„En dan begun Mans mor weer te zingen:

„Ik zal u steeds beminnen,'k Wil altijd bij u zijn."

„Pas mor op Loeks", zeed', „daw' niet van de weg ofraakt.Mien voader is in de nacht ok ies an 't dwelen west, en doe izzein 'n handwiezer kladderd, urn met 'n lucifer te zien, woor dad'zoowat was. Donderen stund er op dat plankien. „Ja net," zeed' ol boas, „'t is zeker dondern, want ik zin wal 'n uur goansoet de goeie richting."

„Ja, 'k heb die dag schik had, Jantienoa, en veur Mans wasdie reize noa 't gerecht ok einlik nog 'n feestdag worden."

„'t Is mor goed," zee Jantienoa, „daj' bij hum wazzen, ij zindtenminsten zoo hier en doar al ies west.

„Wat heur ik toch ieder keer, Loeks, is dat dunnern, of watis 't?".

„'t Zult de kenonnen van Krup wal wezen," zee Loeks, „'t hefd' hiele dag al rommeld in de veerte."

Mor in de middag kwammen er in 't Zuden zwore wolkenopzetten, zwart as inkt, en doar scheuten felle flitsen deur.

42

't Volk repte zuk urn 't heuj in uppers te kriegen, want de buikwam hooger en hooger, en er kwammen al harde slagen. Devogels kreupen weg, d' iemen snorden op de kurf an, en de sik-ken, die 's zommers met de schoap hen 't veld gungen, en evenfemilieroad hollen hadden, lupen, mangs hoast op 'n draffien, op't darp an.

„As die de bienen neemt," zee scheper Mansien aaltied, „dankuj er op an, dat 't lēlk weer wordt."

't Schriewen van 'n paar wichter, woor de jongs achter an't vangen west wazzen, was no ok iniens verstomd.

Ja, as er onweer op komst is, dan zit bij de miesten 't haantienmet d' kop in d' veeren. Unner de dreiging van de geweldegenoatuur ziw nog al tam. Zulfs Steven wuur wat makker as't onweerde. Hie keek al urn zuk hen ofve ok gezelschup zag.De pērde hadde veur d' wagen wegdoan, en doe gung' bij Jan-tienoa en Loeks in 'n upper heuj zitten. Hie perbeerde dichttegen 't wicht an te krupen, mor dat lukte niet, want de lief dekwam hier van ien kaant.

Ja, 't geld gung vanzuls veur, mor d' oogen kunnen Steven oknog wal ies urn wat anners fel in 't gezicht stoan. Hie luup in't donker wal ies in 't darp te figeleeren, mor ja, er was einlikin d' hiele umtrek gien vrommes, dat net zoo dik in 't geld zatas hij, en dan was 't veur Steven joa aaltied 'n misse koop.

't Wuur 'n oogenblik kwoad weer, mor 't was nog kinnerspilbij de bui, die 's nachts overkwam. 't Was ok tot 's oavens laatslim bruirig bleven. Op bedde kuj niet wezen, doarum was PietKupers in 't hoffien unner de proemenboom goan liggen. Gērtienwol hebben dad' in hoes kwam, umdat de grond toch altied koldopgaf; mor Piet zee, dad' wal nachten achter mekaar boetenlegen had.

„Ik begriep niet," zeed', „hoe die twie kabouters, Evert enHarm, het doar in 't kleine kamertien op bedde oethold, en dannog 'n dikke wollen sloapmus er bij urn d' ooren. Hoe is 't meu-gelk ? En mor snurken. Do moaz' mij ies helpen onthollen,Gērtien, daw' 's oavens de tebak wegstopt, want Evert giet in

43

de lēste tied geregeld met 'n flinke proem achter de koezenunner de wol; hie stikt er nog ies in. Wat zind 't toch ok 'n paardooie wezens. 't Is net, of ze met 'n zak ērpel op d' nak deur't leven goat, nooit zingen, nooit ies 'n vonkien in d' oogen. Och,wij moet heur er mor niet hard urn vallen; misschien zind ze't gesukkel wal zat en mu worden, want met aal heur warkenis 't heur joa net goan as 't iekhoorntien in 't dreiende rad;'t spande zuk geweldig in, mor kwam gien stap wieder. H ēz walzien, hoe Harm . vanoavend met de pen an 't knooien was urndat papier van de volkstelling in te vullen? Jonge jong, wat he'ktoch lacht. Achter de vroage, geslacht? had' schreven: „'n hielklein zwientien".

„Nee, Gērtien, boat mij hier mor rustig liggen, ik hol van deruumte. Kiek mor ies umhoog, hoe die donzege wolkies um demoan kruupt. Och, wat is dat mooi, allerhande gezichten kuj eroethalen, 'k heb dij ok al vunnen, G ērtien. En die doar, dat isnet het gemiene gezicht van Steven Benting. Och, gek wicht,blief toch zitten, dat is mor 'n kikker, die deur 't gres sprink.Oneindig groot is 't doar boven, h6? Wat is 'n mensk met aalzien drokte dan mor 'n nietege wurm. Kiek Gērtien, doar ver-scheut ok 'n star. Jonge nog toe, wat is dat almoal prachtig,doar kuj toch niet veur op bedde liggen."

Steven Benting luup die oavend nog laat in d' hof. 't Leekhum er noa, dat er in de nacht geweldig veul water zul vallen,en hie stopte doarum in d' gauwigheid de ofvoerpot van 't du-kertien dicht. Dat kunne in 't donker ongezien doen. Hie wolgien last hebben; 't water mus zuk bij Dekkers hoes mor 'n wegzuken. Steven vund 't beter, dat bij Dekkers de zwienhokkenunner lupen, as dat hij muujte kreeg.

Zien verwachting veur de nacht kwam oet, 't was gien regenmēr, 't was 'n wolkbreuk. Tegen 'n uur of ien kwam de bui over.'n Fel vuur met 'n zwore slag, en verschrikt vleug 't yolk oet't bedde. Mor aj zoo ongewoon in de nacht overende moet, is't net, of 'n mensk wat verbiesterd is. De hoozen, die anners zoo

44

veur 't griepen op d' unnerste stoelstok hankt, kuj nargensvinnen. 01 Dekkers zugt zuk er ok gek noa.

„Och voader," zee Jantienoa, „dat zind mien hoozen, doscheurs ze mij oet 'n kanner. Kiek no toch ies, trek dij toch kalman, do hēz 't veurste van de boks joa achter."

D' ol boas had gien gelegenheid um wat weerum te zeggen,want er kwam 'n geweldege slag, en doadelk er noa gung't boerhoorn. 't Was inslagen bij Wilmtien, woor krom Loeksienin d' kamer was, en 't hoes braandde. Gelukkig was de windzoodoanig, dat er veur anern gien gevoar dreigde, want met despuit was 't weer niks, al sabelde Jan Wilbers, de brandmeester,ok nog zoo drok met zien kromme bienties, 't was weer sissen,zooas de wegwarker aaltied zee. Allien 'n vervallen schuurtienvan Steven Benting, woor niks in was as wat ofgedankt boeren-geriedschup, stund wat gevoarlik.

Mor zoo iniens gung er 'n siddering deur 't yolk. Er muzzennog twie kinner in 't hoes wezen, en 't sniedertien hadden ze oknog niet zien. Deur de schrik bevangen, was er an de kinnerniet dacht. Vrouwen lupen te jammeren, en er kwam geschriewen gestommel tusken 't yolk, doe Piet Kupers en Ottien Scholtennog net op tied tegenhollen wuren. Nee, 't was te laat veurredding, dat kun gien mensk er levend m ēr ofbrengen.

Mor toch kreup doar op d' zolder tusken vuur en rook nogien rond. Zien eigen goed en wat spaargeld hadde in de steekloaten en langs 't gebrekkege leddertien wazze deur 't zolderloekumhoog kladderd. Hie stikte hoast, mor doar boven in 'n afge-scheuten hokkien laggen twie kinner. De twie kinner, die nietliegen muggen, umdat ze dan net zon schildpadde zullen wordenas 't sniedertien.

En Wiens gung er 'n zucht deur d' umstanders, doe oet 'nbovenraampien in de veurgevel 'n pak umdeel kwam vallenwoor twie kinner oet rolden; en doar achteran buitelde 'n mis-maakt mannegien, bijnoa nakend. Krom Loeksien, innerlijk tochzon slank en gaaf kērltien.

Op dat oogenblik gung er 'n bliede trilling deur de burst en

45

't gaf oes 'n dankbre voldoening, daw in dizze bange oogenblik-ken weer zoo diep de unnerlinge verbunnenheid van mensk totmensk hadden meugen vulen. 'n Verbunnenheid, die in 't gewoneleven van alle dag nog te veul op d' achtergrond bleef. Wij had-den bier joa zien, dat er zulfs unner oes wazzen, die eigen levenop 't spel wollen zetten.

Mor Steven Benting had zuk van de kinner of van Loeksienniks antrukken. Tegen de gegeven urders in wazze er stil oet-knepen um 'n olde ploeg met 'n stukkende eege oet 't schuurtiente slepen en in veiligheid te brengen.

Geweldig zon water as er vallen was, net of 't met emmers volomdeel gooid wuur. Bij ol Dekkers stunnen de zwienen er 's mur-gens tot an 't lief in. D' ol boas dee Jantienoa 'n hiel umslachtigverhaal, hoe zien bes het joaren leen ok ies deur zon dunnerbuimet 't water te kwoad had hadde.

„Ik geleuf hoast," zeed', „dat 't op 'n Zundag was, want wijhadden 's middags riesbrij met broene suker, mor urn kurt tegoan

"

„Ja," zee Jantienoa, „'t kan mij niks schelen of 't op 'n Zun-dag of op de verjoardag van ootien was, help mij de sik mor iesoet 't hok, voader, die verdrinkt hoast. 'k Heb dij al 'n paarkeer roepen, do ziez' ok zoo doof as 'n kwartel."

„Joa," zee d' ol boas, „hie is wal Bartel, mor hēz' er wal argin had, dad' de bek nog wal lus dut, mor niet m ēr blērt?"

„Mor wa'k zeggen wol, die bui doe met mien bes, doar zatok nog 'n zoeger in."

Van Wilmtiens hoesien was niks m ēr over as 'n dampendezwarte massa, met wat • umhoogstekende binten en spanten.Veur Wilmtien was er ok niet veul veurspoed weglegd' Hinnerk,heur ..man, was 'n paar joar leen hen Holland hen gresmeiengoan en nooit had ze er toal of tieken m ēr van had. Partie zee-den, dad' al lang dood was, en anern dachten, dad' in Amerikazat.

Steven Benting stand met 'n lachend gezicht achter de ge-

46

dienen te loeren, hoe ze doar bij Dekkers in de zwienhokken an't moddern wazzen. Dat hadde mor ies mooi oetvunnen met dieduker. Hie wol net ies even d' hof ingoan, doe Margien, 't wichtvan Albertien en Bart er in kwam met de bosschup, dat heurdeur 't onweer alles opbraand was. Veer kalver wazzen er inbleven, 't gollen ooriezer, de kerkboeken met beslag, en 't pa-piergeld, dat ze beurd hadden veur 'n koe en 'n zwien, alles weg.'t Wicht zat bij toafel te schreien, mor Wilm en Minoa steldenheur gerust en zeeden, dat 't almoal wal weer in udder kwam.

„As er anners gien ongelukken gebeurd zind," zee Minoa,„'t aner kom wij wal weer te boven, zeg mor tegen voader enmoeder, dat ze doar gien zwoor heufd over maken moet, wijzind er nog wal goed veur, en bliede dat er glen ien van jo letselkregen hef."

„Ja zeker," zee Steven, „ij moet mor groote beloften doen,mor ik wil mij anermans lasten niet op d' hals halen, al is 't danok femilie, en as er wat te regeln valt, dan doe ik dat, mor okniet anners as tegen beheurleke zekerheid en rente, al is Alber-tien dan ok honderd moal 'n eigen zuster."

Steven wol er nog mēr van zeggen, mor doe kwam domnee indeur met 'n liest veur 'n bijdrage. Loeksien had nog al brand-wonden kregen, mus er met hen Grunning, en 't mannegien hadvan zuk zuls niks mēr.

„'t Is natuurlik geheel vrijwillig," zee domnee.„Dat sprek van zuls," zee Steven, „mor ik vertel je net, hoe

da 'k deur die braand bij Albertien in de zurge zit, en doarumbegriep ij wal, domnee, da 'k op 't oogenblik an mij zuls genogheb en doar niet an met kan doen, hoe gērn anners ok."

„Dan maar een deur verder," zee domnee.Mor Minoa was de waskhoekendeur oet goan, en gaf domnee

veur de baner 'n briefien van tien.„As Steven wus," zee Wilm 's oavens tegen Minoa, „dat wij

beide nog 'n oarege duit achterbaks hadden, dan wuur 't hoeshum te klein, 'k moet er mangs nog um lachen, mor do haas't mooi overlegd met dat papiertien van tien gulden. Steven

47

mient dad' slim is en berekend, mor ik heb hem met 't geldal wat foppen doan."

„Ik net zoo goed," zee Minoa, „en doar hē'k gil gien berouwover."

Domnee gung van Benting hoes op Piet Kupers an. Piet wasnet bezig met 't schoonmaken van de kanariekooi.

„'t Dut mij pleizeer, domnee," zeed', „daj oez' deu r niet veurbijgoan zind. Wij hebt 'n kanner neudig, en 't is toch ok zo mooiurn 'n evenmensk te helpen."

Unnerwiel wazze met de vingers in 't zoadbakkien van dekanarie an 't friemeln.

„Doarum," gung Piet wieder, „za'k mij zuls dan mor ies niettrakteeren."

„Ja, ij kiekt mij zoo roar an, domnee, mor ik trakteer mij zulswal ies 'k Weet 't wal, ij zind van miening, dat drank vergif is,mor as 't lien kan nim ik 'n borrel; 't gebeurd ok wal van twie,want 't is zoo gek, aj ien had hebt, ziej doadelk 'n hiel anermensk, en 'n aner mensk wil ok wal wat hebben, is 't woar ofniet? Zet mij mor op d' liest veur twie kwarties, m ēr hē'k niet."

„Ik dank je wel, Kuipers," zee domnee, „dit bedrag is meerwaard dan een veel hooger van menig ander. Kijk, ik zie daareen bijbeltje liggen, en dat brengt mij in herinnering, dat ik jeal lang eens had willen vragen, of je nooit eens behoefte hebtorn naar de kerk te komen, Kuipers?"

„Nee domnee," zeed', „ ērlik gezegd, nooit. 't Is misschien'n gebrek in mien opvoeding, want doar is niet veul van terechtkommen, um je de woarheid te zeggen. Mor ik zul ok niet weten,woor da'k hen mus. Wij hebt hier jo kerk, dat is dan de grootekerk; dan hew hier in 't darp 'n ofgescheiden gemiente, 'n pro-testantenbond, 'n evangelisaosielokoal en dan 'n klein kerkienveur 't yolk van Isrel. Nee, ik weet 't waarachtig niet. 's Zun-dags, as ze hen de preek goat, loopt ze mekaar met 'n stoergezicht veurbij, want iedere kerk is weer 'n wereldtien op zukzuls.

Ik wol hebben, 't mus almoal ien wezen, er is toch ok mor

48

ien God. En geregeld stiet er nog weer 'n nije godsdienst op."„'k Wil daar nu maar liever niet op in gaan," zee domnee.

„Ik bedoelde je alleen maar op , te wekken voor onze samen-komsten in het Godshuis, het staat er toch niet voor niets zoo'nmonumentaal, grootsch gebouw, het heeft ons toch lets tezeggen."

„Ja," zegt Piet, „de kerken zind groot genog, en hiel watmooier as vroeger, doe wazzen de kerken van holt en de mens-ken van gold, hē'k wal ies heurd, en hoe is 't no? Nee, 'k weetecht niet, woor da'k hen moet, domnee, zie schriewt almoal :„Diz' kaant oet, jongs, hier moej wezen," net as op 'n kermis."

„Ik geloof, Kuipers, dat je er een grapje van wilt maken."„Nee domnee, dat niet," zee Kupers, „want ik heb veur jo

persoonlijk groote achting, a'k misschien wat deursloa, moej't mor niet kwoalik nimmen."

„Proot dan ok niet zoo gek, Piet," zee Gērtien, „wanneer zulij no ies wat bestendig worden?"

„Dat kan nog wal 'n dag anhollen," zeed, „hē'k dan te veulzegd?"

„'k Heb nog ies 'n paar joar in 't Grunningerland verkeerd,domnee, in de kenoalstreek. Doar kwam doe ok zoo iniens 'nspiksplinternije, ja, hoe nuumt ze dat ok, seksie geleuf ik, is't zoo niet, domnee ? Afein, dat dut er ok niet toe. Doar kwamdan ok weer 'n nije seksie. „De smalle weg" hadden ze diedeupt. Veurganger was zon meneer van Hipscheuten. 's Zoa-terdags tegen 'n uur of zeuven 's oavens gung 't doar dan lusen dan zat de tent in 'n oogenblik tot an de nok toe vol. 'n Grootetrom en 'n hoorn rupen de nije gemiente bij mekaar. 0 k ērl, wat'n reklame en wat gung 't er hēr. As dan de preek zoowa # hal-verwege was, deden ze 't.. licht er bij oet, en dan zee die vanHipscheuten: „Kinderkens hebt elkander lief!" Ja domnee, ijdenkt bij jo zuls, dat er gien . grooter protiesmaker in d' hieleumtrek rondlop as Piet Kupers, mor dat hef zuk doar ofspeuld.'k Weet dat zoo goed, umdat de vrouw en d' jong, woor ik bij inhoes was, ok tot de vaste klanten beheurden.

49

was zon meneer terdags tegen 'n uur of zeuven 's oavens gung

„Op 'n keer zee de jong tegen mij : „'k Har gisteroavend krietmitnummen, jong, en dou 't licht weer opgunk, Pait, dou zag ik,da'k wel drai moal bie mien aigen mouder west was.”

„Ja, domnee, ik ken dat Grunnings niet zoo goed, mor hiehad de vrouwlu dan tiedens de verduustering 'n krusien metkriet geven. En 'n gezangenboekies dat er verleuren wuren inde bossies langs de kaant van 't smalle donkere weggien, datachter de tent 't land in luup, dat stak niet op 'n paar, en demiesten van getrouwde vrouwlu, met naam en toenaam er in.

„Mor ja, de lief de was heufdzaak, doar lee meneer van Hip-scheuten de noadruk op, en (lit oetgangspunt was ok joa hielmooi, is 't niet zoo?

„Kērl domnee, wat hēj doar 'n mooie barnstienen sigaren-piep."

„Och Piet toch," ruup Gertien, „hoe kuj die no in de mondsteken, schāam ij jo niet?"

„Och ja," zee Piet, „dat is ok joa te gek, hierzoo domnee, ennim mij niet kwoalik, 'n mooi piepien, en het trekt zo geweldiglicht."

,,Hou die pijp maar, Kuipers", zee domnee, „'k heb nog weleen thuis".

„O jong," zee Piet, „dat ma'k hoast niet annemen , noualla, veuroet dan mor, dan za'k er mor veur bedanken".

„Geen dank", zee domnee, „en nu wil ik maar eens gaan; iiibent nu deze middag aan 't woord geweest, Kuipers, maar bijeen andere gelegenheid wil ik de leiding wel eens hebben.Daarom kom ik nog eens terug om de draad weer op te vatten,als je 't goed vindt."

„Dat zal mij pleizeer doen", zee Piet.Domnee wol nog even bij Jans Dieks inloopen, um te zien hoe

't met de vrouw gunk, met Jannao, en dacht zoo unnerweg,dat er toch zon verschil mensken was. Piet Kupers, zooop 't ooge ien die doar mor onverschillig en zunner gevuul wathen leefde, ģaf alles wat er misschien an geld in hoes was, morde rieke Steven Benting kun gien cent missen; en weer 'n aner

50

muuk zuk er of met 't protien, dat Loeksien niet bij zien kerkheurde en 'n ongeleuvig kērltien was.

Domnee zag wal, dat 't met Jannao minner wuur. 'n Paardage was ze nog wat florizanter west, en doe had Benting Minoaheur 'n rieten leuningstoel bracht, woor ze nog 'n toertien inzeten had. Met 'n bliede gezicht had ze noa 't rozenbossien ke-ken, dat in voile blui stund. Heur jong, Lukas, had heur 't nustienwezen van de twie vinkies, die in de linboom 's murgens hielvro al zoo mooi zungen. Doe was 't heur west, of ze wal zooweer op kun springen.

Mor och, 't was 'n kurt fleugien west. Op 'n murgen zungende vinkies heur in 'n diepe sloap.

De vre en de hoop van die middag, doar in de stoel veur't raam, laggen nog op 't vermagerde gezicht.

Stil en ingetogen gungen de noabers in en oet, en deden weeral die teere dingen veur de leste reize. Hoog over 't darp galmdede doodsklok, Jannoa wuur verlud, en 's oavens in 't vat legd.

Op 't kerkhof stund noast Jans en d' jong de gebeugen ge-stalte van ol Wilm, as neve van Jannao's moeder, en doe domneede grafrede oetspreuken had, heurden wij Wilm met bevendestem bidden :

-- Hemelsche voader, stil buug wij 't heufd bij 't ofscheid vandit jonge leven. Nee, wij wilt niet murmereeren, Voader, dat ditnog niet volgeschreven blad oet 't groote levensboek wegnummenis. Wij wilt niet vroagen, woorom dan toch? Het valt oes zwoor,en 't hart dut zēr, mor wij hebt het bliede vertrouwen, dat 't zoogoed is. Oez' begrip is ok te klein veur Dien hooge wil. Voaderwij vroagt eerbiedig, volg heur met Dien liefdevolle oogen, enwil troost brengen in 't hart van man en kind, die heur zoo liefwazzen. Nim heur dan an in genade, en blief oes almoal noabij,ok in 't uur dat veur oes noader en noader komp. HemelscheVoader, geef heur zachte rust Dien wil geschiede , Amen".

Jans Dieks wuur van keuterboer arbeider, want Steven had

51

hum de huur opzegd, en hie had' gien aner stee kunnen vinnen.Noa ofloop van de miening stund' met Lukas nog even stil inde leege boerenkeuken en keek weemoedig urn zuk hen. Doededen ze zachies de deur achter heur dicht, en gungen deur't hoffienien langs 't rozenbossien, dat ze op 't graf wollen planten,op weg nao 't arbeidershoesien boeten 't darp. Nog ienmoal ke-ken ze urn noa 't olde vertrouwde hoes, dat zooveul verdriet,hoop en vreeze met hear dield had. 't Was of de kale ramentusken de wiendroevenbosch heur as 'n paar donkere, vroagendeoogen noakeken. In de linboom jubelde de vink.

Benting Minoa en Wilm zaggen die twie weggoan, en doe zeachter Dekkers schuur oet 't gezicht kwammen, kun Minoa detroanen niet mēr bedwingen. Steven keek Jans ok noa en webij zuk zuls: „Wacht mor boas, tot de lēste cent mot 't binnenkommen, aj denkt, daj van mij of zind, hēj 't glad mis".

Oaltien Rijers stund ok net boeten te loeren, want ze zagern alles, en Gezienoa an d' aner kaant luup wat in 't hoffienum te dreien, mor ze deden net of ze 'n kanner niet zaggen.Stellig hadden ze weer woorden had, want ze keken zoo stroef.Die twie hadden ieder oogenblik um 'n kleinigheid roezie, entoch kunnen ze mekaar niet missen.

„Jo hoener hebt mij vandage weer alles unnerstenbovenkrabd", we Gezienoa, „as 't weer gebeurd, gooi ik ze dood, dankuj soep koken."

„Och, krieg de pip met dien hoffien en dien goldsbloemen",zee Oaltien, „wel zeg no, dat oez' hoener dat doet? Stop jo Gērtzien hoozen mor, da's neuger wark as hier veur opzichter tespeulen."

„Breng mij dan eerst de stopnaalde en 't goaren mor ies weer-urn, diej van mij liend hebt", snarde Gezienoa, „er giet gien dagveurbij of ij stoat wal bij mij an de deur, as 't niet urn zolt is,dan is 't wal urn eulie, of urn 'n lood koffieboonen, en ik wor eraaltied minner van, nooit beter".

Vrumder wezens as die twie kribbege vrouwlu wazzen er

52

einlik niet, want doe ze nog gien uur later 'n kanner bij de puttruffen, was alle zoerigheid al weer weg.

„I-16s 't al heurd?" zee Oaltien, „no is 't bij Gērtien, bij PietKupers zien vrouw ok nog zoo wied."

Zie zetten d' emmers doadelk deel, en Gezienoa's oogen fon-kelden.

„Hē'k 't niet zegd", zee ze „he'k 't niet zegd? Ik had 't mijal lang verbeeld, ij zullen je toch wat bedoen."

Ze stunnen stief tegen 'n kanner an.„Joa," zee Oaltien, „'t is wal vast zoo. Evert en Harm komt

op heur olde dag nog an 't doeken spulen."Doe slugen ze d' kop in d' nak, en kwammen zoo onbedaarlik

an 't lachen, dat ze heur an de keep van d' put muzzen vast-hollen.

„Foj, foj, 't lief dut mij er z ēr van", zee Oaltien, „erne ,zie zekt ok , wacht ies even , no lop er waarachtig tochien van oes hoener in jo hoffien, 'k zal hum even 'n bongel noa't gat gooien."

„Och mensk", zee Gezienoa, „wat gef dat no, zon paar snert-bloemen, ik zee 't mor zoo. Mor wat heur ik op van Gertien; danhef 't toch wal hulpen, dat Piet hen d' burgmeester loopen is."

Ze slugen zuk met d' haand op d' knie en gierden 't oet.„Die Piet", zee Oaltien, „doar kuj nog wal ies schik met heb-

ben, 'n jolege boas, hiel wat aans as die dikzak van mij. Die hefaaltied 'n gezicht van of lappen, nooit ies lachen of zingen. Van-nacht hef' 'n hiel toer boeten loopen, 't was hum op bedde tehiet zeed', hie mot joa aaltied zoo zwieten. Mor ik zin huvrigvan oard en 's nachts wi'k warm liggen. Hie gooide 't dek aalkanten oet, mens. „Ik smoor hier hoast", zeed', „hoeveul dekenshēw wal op bedde?" Mor 't komp niet van 't dek, want wij liktmet dit zachte weer mor unner drie dekens en 'n veerenbedde.Nee, hie is veul te dik, doar komt 't van. Mor, wa'k zeggen wol,Gērtien hef 't met Piet nog niet zoo slecht truffen, hie haaltde broodkursties wal veur heur op, en komp zulf ok niks te kurt.Lest izze met de mars bij Baks Hinnerk an de voart in hoes

53

kommen, en doe was dat wiefien net an 't pankoek bakken.Nee, no moaz' ies even lustern. Doe zee ze tegen Piet: „ "dunkt, da'k genog heb veur twie man, denk ij ok niet?" „Nou",zeed', „met zon stapeltien weet ik allien wal weg." „Dat bestietniet", zee ze, „dat wil ik dan wal ies zien". En doe hef dat mallewiefien met hum wed urn twie pakkies spelden. Nou, Piet achterdie pankoek her, en doed zat was, zeed': „'t Muit mij, vrouwBaks, mor ik kan niet mēr, 'k heb 't ērlik verleuren, hier hēsto de spelden".

„Ja, hie redt zuk wal", zee Gezienoa, „bij Brusing in 't veenhef' zuk hollen ofve stok doof was. Doar wazzen ze net an demiddagpot, en doe Piet even zeten had, zeed' tegen de vrouw:„Of ik wat met eten wil, vrags to? Och nee, dat moe'k mor nietdoen. No ja, afein, aj dan toch niet ophold met neugen, za'kmor even met anschikken". Ze keken van d' ien op d' aner,mor hie zat er al tusken, en doe mus de vrouw wal 'n tellerbijschoeven. Vleden week zag ik hum met 'n papegaai in 'ngroote iezern kooi veurbij goan. Doar gung' met hen domnee.Nee, domnee Bekkers niet, ik bedoel de passerij van d' anerk2rk. Och mensk, doar is wat over te doen west, h ēz doar niksvan heurd? Nou, die papegaai kwam bij domnee in de woon-kamer te staan. 'n Mooi klied met ring-en hadden ze an 'n rondestang um de kooi hangen, want de gast was nog al rumoerig.En as ze dan 't klied dichttrukken, wazze stil. Ze hadden humvan Piet koft veur vieftien gulden turner veurwaarde, dat devogel gien roare proties had. Mor doar kunnen ze, zooas Pietzee, wal gerust op wezen, want hie kwam oet 'n heel fesoenlekehoesholling, woor nooit 'n verkeerd woord zegd wuur. Mor ochmensk, 's Zundags kwammen domnee en d' vrouw oet d' kerkmet 'n paar olderlingen, die bij hear zullen koffiedrinken endan de papegaai ok ies kunnen bewondern. En doe domnee metnog al 'n harde ruk dat klied urn de kooi wegsluug, begunt dievogel toch zoo grouwlik lus te trekken, dat ze er almoal witvan um de neuze wuren: „Verrek vent", zeed', „leeleke boef, ikschrik mij dood!"

54

Ja, Jaantien, de meid, wil niet lens alles vertellen, wat deschriewerd er almoal oetgooide. 's Maandags hef Piet de pape-gaai al weer weghaald.

„Hie kun doar niet wennen", zeed', „ik denk, dat ze hum wathard anspreuken hebt, en doar kanne niet tegen, want er zit'n zachte oard in. Mor hie giet niet veur niks op veziet, 'k heb't stoangeld er wal oetkregen".

Doe gung de waskhoekendeur lus en Rijers stak de kop henboeten. „Wordt de vergadring hoast sleuten?" zeed', „ik dacht,daj' mij die erpel van gistermiddag nog wollen opwarmen. Kompdoar nog van, Ualtien, of moe'k je doar bij d' put 'n stoel bren-gen ?"

En diezulfde oavend had Jans Dieks in 't kleine hoesien albezuuk van Steven Benting.

„'k Heb niks met je doktersreken en je aner schulden temaken", zeed' tegen Jans, „zurg mor daj mij eerst recht ind' oogen kunt zien. Dat gehaspel met jo hef mij al lang ver-veeld".

„IJ muzzen ies weten", zee Jans, „hoe zat of ik er van zin.Daj niet veul gevuul hadden, Steven Benting, dat wus ik, mordaj de moed hadden urn mij en de jong in dizze eerste benauwdedagen 't leven nog muujleker te maken, dat ha'k niet durendenken. Nim dat slaggien veld, dat bier tegen 't darp an ligmor in ofkurting van de schuld. 'k Had 't gērn hollen, umdat't mien ienigste eigen grond is, en nog of kom.stig van Jannoa'svoader; mor in vredesnaam, zeg mor wat 't w ērd is".

„Ik dank je wal", zee Steeven, „ij wollen mij met wat stoefzanden kribbelbosch betalen? Nee man, geld wi'k zien. Lukas kanbij mij kommen as twiede knechtien, veur de kost en 'n paargulden loon, dan hēj de jong niet m^r tot je last, doar help ikje dan in. En dan moej zulf flink anpakken, wat duvel, ij zindnog glen olde kērl. IJ moet hen Nij-Amsterdam hen baggeln,en dan hen Holland hen gresmeien".

„'k Heb je glen road vroagd", zee Jans, „Lukas kan bij je in

55

dienst kommen, umdat Minoa en Wilm er zind, anners stund ikd' jong veur gien geld an jo of. En no ha'k gērn daj weggun-gen, en mij veureerst met rust luten, want a'k je in de veertemor heur of zie, is 't net of de wereld veur mij verduusterdwordt".

Doe stapte Steven mor gauw op, want Jans kun mangs zoofel kieken, ofve hum wal zo an wil vliegen.

„No nog even hen Elzing jongs", zeed' bij zuk zuls, „wantEvert en Harm schient over die honderd gulden niet mēr teprakkezeeren, omdat ze opstookt wordt deur die mooie zwoa-ger, die Piet Kupers". "

„Kērl nog toe", zee Piet, „dat treft joa mooi, daj bier eveninkiekt. 1k wol al hen jo hoes, um ies even met je te proten."

„Um die honderd gulden schuld of te doen?" vruug Steven.„O nee", zee Piet, „over schulden prakkezeer wij niet. Alle

schulden zind oes vergeven, doar ziw schoon of. Nee, mor ikwol je waarschouwen. 1k heb vannacht zoo ellendig van jodreumd, jong. IJ wazzen oet de tied raakt en in d' hel terechtkommen, en doar zag ik je in 'n diepe pallert stoan, nog netmet je kop boven de stinkende modder oet. En boven die pallertstund 'n kērl met 'n scharpe zēnde te zwaaien en te roepen :„Denk urn je kop, mensken!"

„Ja, d'r zatten wal mēr in, mor toch anners gien kunnegenhier oet 't darp as ij. Ieder keer zag ik je vol schrik veur diezēnde unnerduken in de vieze bagger. 't Luup je d' ooren oeten proesten daj deden, 'k wuur er naar van!

„Kiek ies, wij zind mensken unner 'n kanner en nog wal noa-berlu. Ik zeg tegen Gērtien, dat kan 'k niet unner mij hollen, hiemot zien, dad' doar graatsie veur krig, of anners dad' zuk erwat in oefent, doarum ha'k ies even bij je willen kommen".

„Verroest mispunt!" ruup Steven, „woj mij de gek er nog bijansteken? Mor ik zal je wal kriegen, murgen leg ik beslag op jekamnet!"

„Nou", zee Piet, „doar doej dan 'n goed wark an, want 't be-slag is er zoowat almoal of, 'n paar ringies bengelt nog an d'

56

unnerste la, mor 't aner is foetsie. 0 jong, ziej al op deel? Zitnog even. Pas op, daj doar nargens tegen anloopt en je bezērd".

01 Dekkers leunde over d' unnerbaner en truk an 'n entienkalken piep, doe Piet Kupers veurbij gung.

„Dat piepien smaakt, dunk mij, nog al", ruup Piet, „pas morop, dat 't niet valt!"

„Gien nood", zee Dekkers, en kwats, doar lag de piep stuk-kend op 't stroatien.

„boar stund ik al op te wachten", zee Piet.„Jammer", zee d' of boas, „hie glipte mij weg, doe 'k d' mond

lus dee. Vroeger ha 'k wal 'n best gebit. 't Muit mij, hie begunal zoo mooi deur te rooken. 'k Heb ies ien had, ja, doe leefdemien vrouw nog; deksels, hoe lang is dat ok al weer leen? Morurn kurt te goan, die piep wo'k mor zeggen "

„Stil no mor", zee Kupers, „ij kriegt van mij 'n echte dear-rooker, woor nog 'n pērd of 'n schip op komp te stoan. Murgenbreng ik hum, 'k heb no niet zooveul tied mēr".

„Jantienoa", zee d'ol boas, „do moaz mij 't holten piepien iesopzuken, d' aner is mij breuken. 'k Heb joaren leen nog ies zonlange kalken piep had met mooie blauwe strikkies er an. Dieha'k kregen, doe Wilmtien trouwd is. Urn kurt te goan, bij trou-werij gung 't wasschupsvolk vroeger oet 't gemientehoes aaltiedeven in d' hardbarg, dat was hier doe bij Wiltings. Doar kregende jonggetrouwen dan 'n stoel met 'n kussen, en de meid vanWiltings bracht de jonge man 'n mooi versierde lange kalkenpiep. Doar mus zon jong dan 'n fooi veur op de stoel unner't kussen leggen, gewoonlik was dat 'n gulden. Joa wicht, zoogung dat, en zon piep wuur joaren en joaren op 'n veilig ploasienbewaard. Mor Wilmtiens man hef mij hum doe geven. Doe dietwie trouwd zind, hebt ze de p ērde ok nog op d' loop had, deur-dat Rieks Velting, woor nog 'n breur van hen Amerika goan is,vlak veur de linwagens 't geweer ofscheut. Dat gung ok urn'n fooi vanzuls".

„Um kurt te goan, er zind gien ongelukken van kommen.How ies even 't Was Wilmtien niet, Wilmtien is veal later

57

trouwd. 't Was 'n halfzuster, ien van d' eerste man. Dat was'n kērl met zukke geweldege lange bienen. Doar muggen zehum wal gērn de gek ies met ansteken of ploagen. Steek d' voe-ten mor bij 't vuur, zee Kloas Garms ies tegen hum, en hie zatwal drie tree van d' herd of. Mor wa'k zeggen wol, Jantienoa,'k geleuf niet, dat 't blauwe strikkies wazzen um die piep, ikdenk hoast, dat ze rood wazzen en dan verguld er deur, mor in't kurt gezegd "

„Voader, hier is dien holten piep, 'k heb er al tebak in doan".„Dank tij", zeed', „ak tij niet m ēr had', wicht, dan zul 't joa

wat wezen. Mor do moaz dij dat met Derk niet zoo antrekken.Ja, ik zie 't wal, al denks misschien, da'k er gien arg in heb".

De Zundagen wazzen veur Jantienoa 't slimste. Zoo deur deweek was er beweging en bedrievigheid in 't darp; dan kleptende vlegels, wagens veurden of en an en er kwam nog ies ien ande deur, twijbakken Riekoa of 'n aner koopvrouw. Dan was erwat ofleiding en kreeg ze ok niet veul tied um te piekern, wantmet die dovigheid van voader mus ze overal an te pas kommen.'t Was Zoaterdag al weer 'n hiel misverstand west. De dokterkwam bij d'ol boas op deel en vruug, woor of de Haan woonde,doar hadden ze 'n ziek kind. Mor Dekkers verstund hum gladverkeerd en zag hum an veur 'n hoenerkoopman.

„Wij hebt gien jonge hanen te misten", zeed', „wij hebt van't joar gien kukens, d' hen is van d' eier ofloopen."

Zundags vund Jantienoa 't mangs zoo benauwd en ienzaam.Dan was 't ok zoo stil in 't darp, dat er gien aner geluud totheur deurdrong dan 't zoeven van de wind in d' ieken bommenveur 't hoes, en dat kun heur zoo zwoormoedig maken. Dan zatze oet 't glas te staren, of d' oogen kwammen an 't dwelen wiedover d' esch, totdat de witte wolkies hiel in de veerte unner ande grond ze vasthullen en vochtig muken. Dan priemde 'n bitterwee deur 't hart urn de jong, die de weg kwiet was, en die zetoch niet kun vergeten.

En Derk, och, Derk leefde in 'n roes. Hie begreep niet, datLize wat kemedie met hum speulde. Mor in 't darp begunnen ze

58

de zwarte unnerwiezeres al te kennen, want ze hadden al ieszien, dat er 's oavens laat mangs ok wal ies 'n aner as Derk bijheur unner 't raam deur hen binnen kreup.

„Dat wicht hold van 'n oarigheid", zee Piet Kupers, „ze ishier in 't darp einlik het donkere gevoar, mor ze speult metvuur, en dat kan zuk nog wal ies tegen heur zulf keeren".

Derk was ziek van Lize, en evengoed gungen zien oogen nogvaak over d' hof noa Dekkers hoes, noa Jantienoa. Dan wolledie aner wal van zuk ofgooien, mor 't vuur luut zuk niet blus-sen, 't wol oetbrannen.

„Derk hef 'n kolde stortbui neudig", zee zien breur Albert,„en die bui komp wal".

Oarend Scholten, de voader van Ottien, was ies even d' eschin west, urn noa de rogge te kieken.

„Nog lang niet riep", zeed' tegen Jan Wilbers.Oarend was er aaltied overoet urn aner lu tegen te hollen, dat

ze hum niet veurkwammen met 't wark, daor kunne niet tegen.„Wij goat Maandag dadelk in de bouw", zeed' tegen Ottien.

„De Kerkakker mot er neug of".En even later zat Oarend al unner d'appelboom in d' hof de

zēnde te scharpen.„Denk ij al an de rogge te begunnen?" ruup Wilm Benting.„Nee, veureerst nog niet", zeed', „lang niet riep."Mor 't sein was gegeven, en overal in 't darp tikte die middag

de haarhamer. Doar zind wal ies mooie vērsies op de bouwmaakt van sikkels die blinken en van graan dat ruischend valt,net as 't lietien op 't melken: „'s Morgens vroeg als 't haantjekraait", mor ik denk, dat 't riemselties wazzen van lu, die't wark zoo op 'n beheurleke ofstand anzaggen, en heur, as dehaan kreide, liever nog ies umdreiden. Dikke Jan Rijers woltenminsten d' hannen wal veur d' ooren hollen bij aal dat getikvan d' haarhamer. Hie keek mor ies wat lēlk noa de zēnde, dieop deel an de kant hung.

„Oez' Jaan", zee Oaltien, „lop d' hiele dag al te zuchten. Te-

59

gen 't zoadmeien hefve 't aaltied slim in de rugge. Hie stiet no.al weer met d' haand op 't kruus in d' hof zien beklag te doentegen ol Dekkers".

„'t Is nog rieklik vro veur d' rogge", zee d' ol boas tegenJan, „mien bes was aaltied slim bang veur 'n onriepe vrucht.Die zee gewoonlik, daj de hardloopers mor veur muzzen loatengoan, want 'n schip in d' haand was 'n baker in zee. Aj 't watin de rugge hebt, Jan, moej jo olste jong de z ēnde mor in d'hannen doen, dat wordt al 'n stevege boas, ij hebt knappe kin-ner, jong. Mor um kurt te goan, ij muggen er in jo tied ok walwezen, ij wazzen ok 'n knappe kērl".

„Dat geleuk ok wal", zee Jan met 'n lachend gezicht, „ij zektdat no zo, mor mien moeder zee vroeger wal ies, da'k de knapstejong oet 't darp was, mor 'k heb er nooit groot op goan".

Op d' esch was 't no weer 'n beweging van belang. 't Volkzat almoal in de rogge verscheulen, en oet alle hoeken klunkhet strieken van de zēnde. Op ien stee wazzen wal 'n man ofvieftien bij mekaar an 't wark veur Wiegers, die in d' Meitiedoet 't darp vertrukken was. Doar bluzen ze of en toe op 'n hoorn,want dat was zoo de gewoonte bij 'n b&-koppel. 't Kwam doarnog tot 'n roar misverstand, doe ien van die vrumde lu, die watgebrekkig in 't proten was, wat drinken vruug an Wilm Dukersbij oes in 't darp. Mor Wilm stotterde ok oarig, en doe dachtendie twie elk veur zuk, dat d' aner hum veur de gek hold, enkregen ze waarachtig hooge woorden met 'n beiden. Wilm Du-kers was veur dat sproakgebrek al ies hen Amsterdam west, doarzul 'n schoel wezen um 't stottern of te l ēren, mor hie had' algauw begrepen, dat 't niks wērd was, want hie was bij 't Cen-traal staatsjon in gesprek kommen met 'n man, die nog veulslimmer stutterde as hij zulf, en die had hum met 'n stoalengezicht verteld, dat 't 'n merakel beste schoel was. „boar hebik 't heb ik 't ok gl... gl... ok glad oflērd", zeed.

En doe Wilm 'n oogenblik later an zon opgescheuten Amster-damsche jong vruug, „kuj mij ok zeggen, w... woor die sch ,die schoel veur 't st veur 't stottern argens stiet", die be-

60

gun die jong te lachen en zee, „jawel basie, die kan ik je wijze,maar daar behoef jij toch niet naar toe, seg, jij kent het al, foa-der".

„Zie kunt mij bier nog mēr vertellen", zee Wilm, en stapteop 'n winkel an um 'n paar sinasappels te koopen, en dan wolledoadelk weer hen 't spoor op hoes an.

Mooie appels laggen er veur 't glas. „English spoken" stunder op 't raam.

„Engelsch spoken", zee Wilm bij zuk zuls, ,,nou dat kan walies 'n hiel best soort wezen".

„coed dee, goed dee!" zee 't vrouwgien in d' winkel, dat'n Engelsche zeeman dacht veur te hebben.

„Toe pies?" vruug ze, doe Wilm noa d' appels wees.„Nee", zeed', „kom net oet 'n wa oet 'n waterploas. Doe

mij mor veer van die appels in 'n kl , in 'n kladdegien".„Jannoa had' wal geliek", zee Wilm bij zuk zuls, „doe ze mij

waarschouwde veur 't vrouwluvolk in d' stad, foj, wat joa 'n malwiefien".

't Weer luup geweldig met, doe 't zoad of was, gung 't doadelkvolop an 't intrekken. Dikke Jan Rijers mus nog 'n voor of wathen boeten zetten, want hie had' in hoes mor weinig ruumte.

,,Deksels jong", zee of Dekkers, „wat zet ii dat bultien er mooihen, Jaan, dat ken ij goed. 'n Breur van mien bes, die had doarok gezicht op. Wij hebt 't ies 'n keer had, ja, dat is wal 'n veertigjoar al leen. Doe leefde Harm Snieders nog. Zien vrouw is eerdersturven as hij, dat was ien van Rossings wichter oet d' Zand-hoek, mor Harm was 'n achterneve van jo moeder. Urn kurt tegoan f,

„Ja", zee Rijers, „in mien ooge, al zeg ik 't zulf, 'k geleuveniet, dat er ien in 't darp is, die mu 't bultzetten verbetert."

De vlegels kwammen doe weer reur. Er kun weer volop baktworden van de nije rogge. 't Is wal 'n slim zoer wark dat rogge-meien, mor ii kriegt toch ok weer groote voldoening veur aal't zwieten daj doan hebt, want allien al aj de nije roggenstoetmor ruukt, lop je 't water al urn de tannen. K ērl, wat 'n lekker

61

eten. En d' oarigheid lig dan niet allien in 't eten van de stoet,mor veural in 't eten van de stoet diej zulf verbouwd hebt.

't Vrouwgien van Baks Hinnerk bij de voart wol zon stoet henheur jong sturen, die in Amersfoort in dienst lag. Zoo kwam't, dat Hinnerk op 'n goeie dag, dad' hiel vro van hoes mus, al urnveer uur 's murgens met de stoet in 'n duze bij 't postkantoor-tien van Enkbers op d' roeten stund te dobbern.

„Pak even an, jong," zeed', doe Engbers zoo oet d' šloapmet 'n veraltereerd gezicht hen boeten kwam, „'k had 't walmet kunnen nimmen hen Hesseln, mor ik dacht, woorum za'khum doar no met veurbij goan. As kunnig yolk unner 'n kanner,gun ik 't jo dan ok nog weer liever. Zeg mor hoeveul dat 't is.De stoet mot hen oez' jong hen Amersfoort. Die zal de nije roggeok ies pruven".

Engbers stund verslagen, wol eerst nog tegen Hinnerk oet-vallen, mor hie was 'n gemoedelik mannegien. En wat gaf 't okmēr? Hie was er no toch al oet.

'n Paar week noa de bouw zul er 'n volksfeest in 't darpwezen. De jonge wichter wazzen drok in de weer met schoonegedienen, want er kwammen met zon gelegenheid nog al watvrumde jongs in 't darp. En al neusden die ok alles niet zoo ofas vrouwlu, ze wollen 't er toch niet zoo slontrig hebben hangen.Ja, vrouwlu ziet doadelk wal, wat er veur de glaze hank, diezind in alles nog al nijsgierig. Doe die nije mensken in 't darpkwammen, wus Rijers Oaltien 'n dag of wat later al persies, hoeze er veur stunnen, wat veur femilie ze hadden, woor die woonde,wat ze almoal deden, en of ze doar 'n flink spil hadden.

Afein, ze wazzen 2 n 't darp tegen 't feest de boel dan funkan 't opknappen. Deuren en baners kregen hier en doar 'n kwas-tien varve en de neister kun 't wark hoast niet of. Krom Loek-sien had 't ok drok, die zat gelukkig ok weer an d' sniederstoa-fel. 't Had wal lang duurd in Grunning, mor 't was toch oariggoed weer terecht kommen. Loeksien zette de schēr in 'n lapstriepkoor, wol an 'n nije boks begunnen veur scheper Mansien;

62

dat wuur no gien boks mēr met 'n k1ep, mor ien noa de nijemoede.

Veldwachter Blom stund op 'n lange ledder tegen de gevel,urn de windveeren wat bij te varven, en zien vrouw krummeldewat urn in 't bloemhoffien. Hoewal ze beide in 't voetenende vanDrente geboren en opgruid wazzen, muggen ze er g ērn 'n woordHollandsch tusken gooien. Mor 't vrouwgien kwam er mangsmet in de brabbel. Ze had 't zoo drok met 'n paar potties gera-niums, dat ze d' unnerwiezeres, die wat laat was veur d' schoel,niet langs d' hege zag kommen, en doe die nog al wat hardvruug: „Hoe laat is het toch al, vrouw Blom?" luut ze van .schrik'n bloempot oet d' hannen vallen en ruup mor zoo in 't wildeweerum: „Tijn menuiten voor negen".

Verbiesterd keek ze op en zee: „'t Heef vannacht al wat ge-vriesd, juffrouw".

Mor doe kwam er iniens 'n basstem boven van d' ledder :„Jij met je gevriesd zeg dan potverblomme, 't heeft van-nacht gevroren".

'n Dag of wat veur 't feest wazzen de jongs 's oavens bezigmet 't zetten van 'n boge, 'n eerepoort. Ottien Scholten haddoar de leiding bij en Piet Kupers was zien roadsman, want Piethad' dat bogezetten eerder bij d' hand had. Hie had' al ies ienzet, zeed, zoo bried en stevig, dat hij en nog twie muzikanten,elk op 'n stoel er boven in zeten hadden met 'n amonika, vioelen dwasfluit.

Afein, ze wollen dan mor ies 'n begun maken, mor eerst muser wat in de vies kommen, want Piet zee, dat zon ding aaltiedneiging had urn schief te zakken, as er gien huppeiwater ofknokeulie bij gebroekt wuur.

„No", zee Ottien, „dan nim wij er vast mor ien, kom op Piet,ij hebt 't glassien zunner voet in d' buus".

Gerrietjan Wessels stund met de vies te zwaaien en zung opde wieze van „Zoete lieve Gerritje":

63

„'t Is er nog niet aal oet,Er is nog 'n druppien in,Do kaaz' wal an mien veeren zien,Wat vogel of ik zin.”

Doe 't donker wuur, luten ze de boge tot d' aner oavendliggen. Mor eerst mus de vies leeg.

„Vooruit jongs", zee Ottien, „dizze l ēste op de gezondheidvan aile zwangere kapperoals, en dan op de stroozak, man-schappen; dan boat ik Gerrietjan taptoe bloazen; rekruut Wes-sels, geef acht!"

In d' harbarge van Freeriks bleven ze nog 'n toertien noa-piakken, want er was 'n reiziger oet de stad, die allerhandekuusties met koaten dee en perbeerde urn de Drentsche jongser zon beetien tusken te nimmen. 't Was zon halve gek, 'n echtewindzak. Hie vruug de jongs, of ze hum het Drentsche voiksliedies wollen lēren, dat van de schoap, bē, bē, bē.

„Dat kan gebeuren", zee Ottien, „mor dan moej eerst deslag van de Drentsche nachtegaal kennen", en hie gaf hum'n flik op de wang dat 't klapte.

Doar wuur 't anners van, en urn 't weer goed te maken, trak-teerde de jongs doe op 'n sigaar, en luut heur petretties zien oetScheveningen. Doar wazze me vekansie west, zeed. Op ien vandie kiekies zag ij hum an 't strand op 'n ezel zitten.

,,Herken je mij daarop?" vruge an Piet.„Joa kērl", zee Piet, „gemakkelk, mor wel h ēj doar bovenop

jo zitten?"Hie keek 'n oogenblik beteuterd urn zuk hen, mor doe kreeg

de kwibus er toch arg in, dat de Drenten doar op dat ofgelegendarpien hum nog 'n slag veur wazzen.

„En no zal ik nog 'n roasel opgeven", zee Piet, „doe mij ies'n stuk of zes broene boonen, Freeriks mooi zoo, kiek noies, jongs, doar lig no ien boon ofzunnerlik van d' anern, en dieboon betiekent de naam van 'n groot veldheer. Hoe het dievrijer? 'k Geef je twie menuten".

64

„Wij geeft 't op", zeeden ze noa 'n oogenblik prakkezeeren,„'t is oes te gelērd".

„Dan za'k 't zeggen", zee Piet, „'t is Boonapart".„Hij is goed", zee veldwachter Blom, die ok bij 't gezelschap

kommen was, „maar nu gaan we naar kooi, jongens".„Wacht even", zee Piet, „ik breng je weg, da's aaltied nog

beter as annersum".Gearmd gungen ze strompelend op hoes an. Ze wazzen 't er

broederlik over iens, dat de weg slim ongeliek en bultig was,en bleven zoo of en toe ies even stoan, um mekaar dan morweer opnij iewege kammeroadschup te beloven.

't Vrouwgien van de brombēr had al 'n toer zitten wachten,en wol no 't hart wal ies luchten, mor Blom was heur veur.

„Geef mij de vijf", zeed', „ik zal je eens wat laten zien, brengmij ies wat boonen".

„'k Heb gien boonen", zee ze, „ij wilt toch tegen de nacht gienboonen eten. Morgen kriej soep, 'k wil er wat magje en veurvijf cent foelje indoen, dat brenk er zon brikante smack aan,zeg d' vrouw van meester Hazelaar".

„Vooruit met de geit", zee Blom, „geef dan maar koffieboo-nen".

„Nou, hier hēj ze, mor ik geleuve daj gek zind".„Niles hoor", zee Blom, „zie je nou die iene boon doar apart

liggen? Dat is no de grootste veldheer van de wereld, zeg op,wel is dat, hē ?"

„Och malle", zee ze, „dat weet ik toch niet".„O zoo", zeed', „dacht ik wal , Napolion. Mooi hē ?"„Joa, 't zal wel", zee ze, „mor , nee, 'k begriep er niet

veel van".Blom staarde nog even met 'n paar lodderege oogen noa die

boon en bromde doe deur de board: „'k vin er zulf no ok zooveulniet mēr an, 'k wol da'k mor 'n zolte hēring had".

Nou, de eereboge stund er en was goed geslaagd, mor diehalve wilde Oarend Scheffer had er weer oarig an beschadigd.Dat kwam zoo, 't was in de tied, dat de fielesep ē zien intree dee.

65

Oarend was de eerste in 't darp, die zon ding hadde. Hie gunger ok al op hen de meid, doar argens achter Lceksham, mord' halve tied was 't stuur hum nog boas, en dan kuj hum in deveerte al heuren schrieuwen: „How toch, duvel nog toe, howdan toch !" En zoo kwam Oarend die Zundagmiddag ok 't darpin stoeven met 'n halve sturmwind achter zuk. 't Zoesde erlangs. En toch deed nog mor niks as trappen. De bienen stamp-ten as zoegerstangen van 'n mesien.

„Rem dan toch, kērl !" ruup wij tegen hum.„Kan niet", schrieuwde, „griep mij dan toch, how, how !"Mor 't griepen was niet mēr neudig; eerst 'n sik, die op de

weg luup, unnersteboven, met d' pooten in d' locht. Doe op 'npērdebak an veur de harbarge van Freeriks en vandoar jugezuk vast in d' eereboge.

Ja, in 't begun was 't roar wark op zon ding.

Roelf Elmers was in zien vri je tied bezig um zulf zon f ielesep ēin 'n kanner te zetten. Die Elmers wazzen knappe timmerlu;wat ze zaggen, kunnen ze maken. En doe op 'n goeie oavendluup 't hiele darp oet, want Roelf Elmers zat hoog in d' lochtboven 'n groot rad met 'n klein radtien er achter. 'n Schoapbelhad veur an 't gevoarte hangen. Het op- en ofkommen was't slimste. Op d' halve heugte zat 'n pin veur opstap, ien metkurte bienties mus er 'n stove bij hebben. Mor Roelf juug er op,De eerste oavend zat 't varvertien er al unner met 'n paar pottenvarve. D' schrik sluug hum in d' bienen, doe Roelf op dat hoogerappelding met de bel op hum of kwam. Hie sprung links enrechts, en dat gung net zoo lang tot ze 'n kanner hadden.d' Varver had gien klomp m ēr an en de potten laggen overd' grond.

En doe kwam de feestdag, die al zoo lang in d' muut zienwas. De kinner hadden daags erveur in linwagens 'n mooie reizemaakt, en wazzen flink getrakteerd. Piet Kupers zat metd' amonika in d' eerste wagen op d' veurkist en speulde schoel-lieties. 't Jonge goed had 'n bliede dag; elk had zuk er ok veur

66

inspand, want veur wat kinnerpleizeer wil 'n mensk gem zienbest doen. Allien Steven Benting had niet op d' liest tiekend.Hie had zien zuster Minoa 't potlood oet d' hannen trukken.Die feest wollen vieren, muzzen 't mor oet heur eigen potte-mene doen, zeed'. Minoa had er heufdpien van, en vertelde mettroanen in d' oogen an Wilm, hoe Steven heur behandeld had.

Die oavend sluug Wilm veur d' eerste keer met d' voest optoafel. Hie lee veer gulden op 'n schutteltien en zee: „Dit is veur't kinnerfeest en ik tart jo daj er an komt".

Doe heur knechtien, Lukas, de jong van Jans Dieks, mij datvertelde, doe dacht ik, no moej deurzetten, Wilm, loat je levenniet langer vergallen deur die geldwolf.

't Leek wal kermis in 't darp. Er was 'n malmeul, 'n kleinpērdespil, 'n feesttent, en dan kroamen; zulfs stund er 'n stalle-gien met 't opschrift: „En Jezus de stad ziende, weende hij overhaar".

Doar hēk 's middags ies even veur stoan te kieken met Ottien,net doe het juffertien oet dat tentien an 'n paar saldoaten trak-toatiestoaties wol verkoopen of oetdielen. Ze vertelde die jongs, datze ok in 't leger was, mor dat heur garnizoen in d' hemel lag.

„Nou juffer", zee Ottien, „dan zies to duvels wied van dekezern ofloopen. Kaaz' vanoavend met taptoe onmeugelk perzentwezen, dat giet op acht dage kamerarrest an, zus".

De wereldberoemde krachtmeter, die er noast stund, hadmēr belangstelling dan de juffer. De jongs lupen met de jas volmedallies. Zie knipoogden mangs ies tegen 't wicht van de trak-toaties, en dat lachte wal gem weerum. .

't Was 'n dag vol leven en vermaak in 't anners zoo rustegedarp, en doe 't donker wuur, kwam de stemming er veuralgoed in.

Lize, de unnerwiezeres, kwam bij de woarzegster oet de tentgiegeln.

„Och," zee ze, „alles kwats en Janie wat zoo'n vrouw je ver-telt".

Mor ze had heur toch mor even zegd, dat ze volgens de lienen

67

van de hand en zooas de koaten oetwezen lichtzinnig van oardwas, en dat ze heur veural in acht mus nimmen veur 'n jongeman met knieboks en stevels.

Lize lachte er wat um.In 't donker unner d' ieken bommen stund Derk Baying. Wild

juug hum 't bloed, net of 't vergiftigd was.Hie had' Lize d' hiele dag noagoan, mor zij wil hum niet zien.

Hie had' achter heur anloopen, had heur roepen, mor zij keerde't gezicht of, en doe 't al later en later wuur wuzze van over-spanning met zuk zuls gien road mēr. Derk zag heur in demalmeul vrijen en gek doen met 'n aner, en doe wuur 't humzoo benauwd, dad' Lize, doe ze oet de meul kwam, wild noa zuktoe truk en vruug of ze met hum gung. Mor zij truk zuk lus ensnauwde: „Ga weg, malle kerel, laat met mij rust!"

Derk heurde nog, dat ze tegen die ander zee: „Ik ken dievent niet eens, zeker zoo'n halve gek".

't Was hum bij die woorden of 'n emmer kold water over't lichaam kreeg. Hie rilde.

En no stund Derk doar in 't duuster tegen 'n ieken boom enstaarde noa aal dat gewirwar van wichter en jongs, die doar indartele vrolikheid langs de kroamen trukken. 'n Paartien, dat'n rustig plekkien wol zuken, scheuf dacht langs hum hen, morzag hem niet. Och, wel dacht ok nog an Derk Baying? 't Jong-yolk kende hum hoast niet mēr. Hie had zuk joa al zoo langniks an heur gelegen loaten liggen, want Lize was toch zienleven, zien wereld. En no was 't oet; ze had hum wegjagd en'n schooier. Derk vuulde zuk allien op de wereld, vergeten enverloaten. 't Was het uur van de kolde stortbui, die zien breurhum veurspeld had'. Mor de malmeul dreide er gewoon urn deur,de kop van Jut klapte hoe langer hoe harder, rondum daverdehet feestgejoel, en Derk wol wal schriewen as 'n kind. Mor zoowied kwam 't niet. Hie richtte zuk op, zoo iniens, balde devoesten en 'n grove verwensching kwam hum over d' lippen.„Gemiene, valsche sloerie", zeed' bij zuk zuls, „deur jo lokkendeoogen heb ik mij loaten strikken, hēk met mij loaten speulen,

68

mij zuif vergeten en het degelikste wicht in de steek loaten.Mor, ik zal weerum trappen, Jantienoa, want ik vuul no eerstgoed, wat ik deur die meid, deur zon vodde misdoan heb."

Zoo voltruk zuk bij Derk in kurte oogenblikken 'n scharpeumkeer. Er laaide no 'n aner vuur in hum, het vuur van dehaat. Later op d' oavend zag ik hum met Piet Kupers bijFreeriks in d' harbarge. Hie had' veul m ēr drunken dan goedwas, en Piet begreep wal, dat Derk gekke dingen van plan was,want hie huld mor niet op over Lize. Die meid zul er nog de-zulfde oavend veur boeten, of zien naam was gien Derk m ēr.

Steven Benting luup op de feestoavend in 't darp alles of teneuzen. Kieken kost joa niks. No alles op de bien was, kunnedizze en gene nog ies herinnern an de betaling van d' rente.Hie had' al 'n toertien keken noa zon k ērl met 'n stuk of watkoaten in d' hannen. Hie luut je de koaten zien, scheuf ze wathen en weer en dan mus ij klaveroas anwiezen. 't G ūng urn geld,moar die kērl leek wal gek, vund Steven, 't was joa ieder keerdudelk te zien woor de koat lag. De drie snuiters, die bij humveur 't toafeltien stunnen, hadden mor zoo 'n gulden of wat vanhum te pakken. Doar streek die iene al weer 'n rieksdaler op.

Steven gung wat dichter bij, en zien grieze beg ērege oogengliensterden, want doar was joa waarachtig geld te halen.d' Aner drie gungen wat op zied en de k ērl vruug of Stevenzin had. Hie stund nog even in twiestried, mor 't geldduveltienzat hum op te porren en wuur boas. Steven wun drie moalachter 'n kanner, eerst 'n kwartien, doe 'n gulden en doarnoa'n rieksdaler. Mor doe wol de klaveroas-k ērl niet langer.

„Jij bent mij de baas", zeed', „en ik raak door mijn geldheen".

Steven lachte, 't kun hum niet schelen, Me wol nog wal.„Nou vooruit dan", zee de kērl, „misschien keert het geluk".En doe kreeg Steven het toch zoo veur de boks. Hie verleur

eerst vief gulden en doe tien. d' Arme sukkel was zuk zuls nietmēr.

69

„Win de vijftien gulden terug", we de kērl, „ēēn keer dan nogom gelijk spel to maken. En weer wees Steven de verkeerde koatan. Het zwiet brak hum oet, de neuze leek nog spitser as an-ners. Met 'n verwrungen gezicht keek' urn zuk hen, en doe nam'n sprong en sneed er oet zoo hard azze mor halen kun; lieverdoodloopen dan betalen.

Mor dicht bij hoes grepen de drie snuiters, die bij de kiaver-oas-kērl ieder keer wunnen hadden, hum in de krage. Hie wolmet heur hen de pelietsie, mor doar hadden ze gien zin in. Danwollen ze hum liever eerst ofmaken, zeeden ze.

Steven mus dokken en ze waarschouwden hum, dad' dieoavend niet mēr boeten kommen mus. Dat was einlik overbodig,want doe de kērls weg wazzen izze wegkreupen op d' hilde metaal 't geld, dat er in hoes was bij zuk, en eerst doe d' aner hoes-genoten tegen 'n uur of ien 's nachts van 't feest kwammen,duzze weer veur 'n dag kommen.

Dagen er noa keek Steven 's oavens in donker nog schichtigurn zuk hen. En as 't mor 'n beetien roar leek, gung' er van deur.

Lize was op nij oaventuur oetgoan en zat in 't perdespil, wantdie knappe jongkērl met knieboks en stevels, de boas van 't spit,had heur daags al 'n paar keer ies ankeken. 't Was toch okweer ies wat anners en zij huld van ofwisseling. 't Lukte best,want dat was 'n jong, die niet ofkeerig was van 'n oarigheid,ien, woor zulfs Lize niet tegen opwossen was. Hie luut heur noade veurstelling d' hiele inrichting zien, en beurde heur van't iene pērd op 't aner. Ze wuur stapel op hum. Gearmd gungenze later langs 'n donker weggien veurbij Dekkers hoes de boe-tenkaant van 't darp oet. Mor Jantienoa zag heur niet, 't wasok duuster en ze was d' hiele dag boast niet oet deur west, och,wat had ze tegen dat feest opzien. 'k Heb die oavend nog walies an heur en an Jans Dieks dacht, an Jans, die doar in 't kleinehoesien boeten 't darp zoo allien en verloaten zat met zien ge-dachten bij Jannoa, die, zoo jong nog, van hum wegnummenwuur.

70 .

Minoa en Wilm hadden Lukas 's oavens 'n toertien metnum-men hen 't feest. Hie had Minoa vroagd, of 't wal pas gaf, dad'met gung, umdad' 't droefien nog an d' pet had, mor zij hadhum gerust steld. Minoa was alles veur hum, ze had de ploasinnummen van zien moeder. Wat 'n ontzettend verschil was ertusken hear en Steven. Steven, die hum an toafel 't eten oetd' mond keek, en Minoa die hum geregeld wat toestopte. Wathad Steven niet te keer goan, doe zij met nij beddegoed ankwamveur de sloapgelegenheid van de kleine knecht, en hij al 'n paarolde pērdedekens kloar legd had. Minoa had hum de lorren noad' ooren gooid.

Meet heur veeren gungen ze dan 'n toertien hen 't feest: Wilm,Minoa, Lukas en Margien, 't wicht van zuster Albertien, dat er'n paar dage te gasten was. Die twie jonge lu hadden 'n kannermisschien ien- of twiekeer zien, en toch wazzen ze doadelk zooeigen, of er al lang 'n band tusken heur beide bestund. Doe zeachter Wilm en Minoa langs het donkere binnenweggien gungen,lupen ze haand in haand stief tegen 'n kanner.

„Sloap ij op deel, Lukas, in dat kleine hokkien tegen d' koestalan?" g Er was toch nog wal 'n bedstee over".?" vruu 't wicht. „

„Joa, in d' kamer zind er wal twie leeg", we Lukas. „Minoawol mij doar ok ien van doen, mor Steven zee, dat 'n knecht opdeel heurde en hef dat hokkien doar veur mij ofscheuten".

,,'k Wol doar 's nachts niet gērn zoo allien wezen", zee ze,„ziej mangs niet bang?"

„Och nee, bang niet, Margien, mor 't was mij eerst ongewoon,want doe moeder nog leefde, sluup wij aaltied met mekaar in ienvertrek,"

„H&j veul van heur hollen, Lukas?"„Joa, hiel veul. 1k kun eerst niet geleuven, dat ze weg was.

'k Dacht mangs, dat ze misschien zoo weerum kwam; 's nachtszag ik heur weer zoo veur mij, en doe heurde ik op 'n keer dedeur van 't kamertien op deel hiel zachies lus goan. Ja, doe h ēkwal 'n hiel toer met 'n benauwd gevuul in donker liggen staren,mor later begreep ik 't geval; 't was Miekie, 't kleine kattien,

71

dat bij mij op bedde sprung en mij 'n paar likkies over d' wanggaf. 't Komp no 's nachts geregeld. 't Is toch zon lief diertien,mor Steven zit er gedurig met d' bessem achter, die hold nietvan dieren."

„En niet van mensken", zee Margien, „ik hol m ēr van oomWilm en Minoa-muuj en van , 'k geleuve, daweven old zind, Lukas; 'k wol da'k hier ok mor woonde."

„Woorum dan, Margien?"„Och , kan 'k zoo niet zeggen".

„Goa ok mor ies even 't darp in", zee» of Dekkers tegen Jan-tienoa. „Vandage blif gien old wief bij 't wiel. Met dat feest vanWilm drie, ja, dat is joaren leen, mien bes leefde nog, ik denk,da'k zon twintig joar was, want lotten ha'k al doan, mor 'khuufde niet in dienst, umda'k ienigst zeun was. Um kurt tegoan, doe was ik d' aner murgen eerst um veer uur in hoes.'k Weet nog wal daw in die tied zunner domnee zatten; mor nowee'k niet goed mēr, wat veur konsument daw hier hadden, datkan domnee van Zweel wel west hebben. Nee how ies even,toch niet, 't was ien, die aaltied zoo hard met d' haand opd' preekstoel sluug. 01 Wilm wet 't misschien nog wal, want diewas doe jaak. Die konsument he'k nog ies oet 't water haald.Was zoo mor hall over kop in d' stroom loopen. En de kuster,die hum de weg had moeten wiezen, stund er zien best bij telachen. Die kuster was 'n roare. Um kurt te goan, hier and' holle weg hef zon Loeks Roosboom woont, dat was er nogfemilie van. 'k Geleuf hoast van de vrouws kaant, dat was 'nAnnegien Wessels".

„Do moas dij niet zoo inspannen en drok maken, voader",zee Jantienoa, „vannacht kaaz' weer niet sloapen".

„No, goed dan wicht, mor 'k wol mor zeggen, 't was 'n vrumdekērl. Op d' esch ruup ik ies tegen hum, dat 't zuk gruizaamweer was en dat alles tegeliek d' grond oet kwam. En doeschriewde weerum: „Jaag mij de schrik niet op 't lief, kērl, 'k zindrie keer trouwd west". 't Was 'n eerste wiesneuze, mor bij lu,

72

die hum niet kenden, kun zuk zoo groot veurdoen met van diestadhoes-woorden, died' zulf niet begreep. Gek toch, Jantienoa,dat partie mensken zoo ern mēr wilt lieken, as ze zind".

„Die zind op weg hen 't gekkenhoes, voader", zee 't wicht,„ik ken er hier nog wal, die hoast niet weet hoe veurnaam ofze proten moet; zie wilt boven de koestal oetgruien, en komt in't zwienhok terecht".

„Joa, ik geleuf 't ok, wicht. Mor urn kurt te goan, de vrouwvan die Loeks Roosboom was 'n nicht van "

„Koman voader, wij moet no eerst 'n stukkien brood eten".„Joa, da's wal best, en dan goa 'k hen bedde. 'k Zin de dag al

weer zat, mor goa gerust 'n toertien hen 't feest, Jantienoa, ikkan mij allien wal redden".

Mor Jantienoa dacht er niet an urn weg te goan. Ze wol zukniet zien loaten en zulf ok niks zien. En doe voader in de rustwas, is ze in zien groote stoel goan zitten met 't heufd achter-over geleund, en hoe ze heur ok veurnummen had' urn niet an't verdriet toe te geven, doe ze doar zoo moederziel allien in diegroote boerenkeuken zat, woor of en toe hiel oet de veerte hetfeestgerucht tot heur deurdrung, doe wuur 't heur te machtig,kwam 't hartzēr boven en zat ze zacht te snikken. Eerst laatin de nacht overmande heur de sloap en kwam ze tot rust.

Doe was 't feest nog in voile gang.De brandmeester, Jan Wilbers, met de kromme bienen daanste

met Piet Kupers in d' harbarge van Freeriks de horlepiep endoar lupen Loeksien en scheper Mansien tusken te springen engrimassen te maken. Die twie kwammen mangs hoast unnerd' voet. Ze hadden ok 'n meid; 't wazzen wichter oet 't veen,nog al wied weg. Doarum hadden ze veurof de kondietsie maakt,dat ze heur niet hen hoes huufden brengen. Dikke Jan Rijers,die in de feestkemissie zat, luup gearmd met d'burgmeester, enzwieten dad' dee. Mor hie stampte met d' voeten van schik;d' burgmeester had er al 'n paar z ēre tienen van. Jan was tochzoo best in udder, niks gien last van de rugge.

„Kiek hum mor ies te keer goan", zee zien vrouw, Oaltien,

73

tegen Wemeltien, dat bij heur in d' kamer woonde, „no kuj neties zien, dat 't aaltied anstellerij is met zien ziekte".

„Speul no nog ies van kom Kar van kom Karlineke", zeeJan tegen 't amonika-kērltien, „dat ma'k zoo ern heuren".

En dan was 't 'n oarigheid te zien, hoe Jan met schollers enbienen wiebelde um in de moat te blieven, en de wonderliekstegezichten truk. Dan wazze wied weg in 'n hiel aner en mooierwereld, in 'n land zunner schoffels en harken. Dan zagge Oaltienok net mēr, en kuj je einlik niet veurstellen, dat dat no dezulfdeJan Rijers was, die 't aaltied zoo geweldig in de botten had' endiej nog nooit hadden zien lachen. Ja, 't was vrumd, mor hiehul van dansmuziek, dat zat in d' femilie. Zien zuster zung asjong wicht al nooit aans dan walsen.

„'k Zin gek op Straus", zee ze ies tegen heur moeder.„No ja", zee 't of mensk, „as 't 'n jong is, die goed zien brood

hef, dan he'k er niks tegen. Dan ma'k 't wal lien. Hefve dij alvroagd?"

Piet Kupers en Gertien kwammen 's nachts van 't feest met'n karbies vol snuisterijen; er was ok 'n toestellegien bij umpetretties te maken. Met ringen gooien had' die Bingen wunnen.Piet gooide nooit mis, want hie had' dat wark zulf al ies bijd' hand had. Mor hie wol d' hiele kroam niet leeg halen. Dieman stund doar ok veur zien brood, en Piet dacht nooit allienan zuk zuls. d' Unnervinning had hum wal op 'n gevulege wiezelērd, wat 'n groot kwoad dat in de samenleving was.

„Goa mor hen bedde", zeed' tegen Gērtien, „'k zin er zooweer, mor ik moet toch ies zien, woor Derk Baying zit. 1k zinbang, dat die gekke dingen dut um die meid, en dat zul jammerwezen. Niet veur die Lize, want die verdiend wal wat, moarveur Derk".

Doe gong' bij Evert en Harmt veur 't bedde stoan en bluuszoo hard op 'n toetertien, dat de twie zwoagers overende wuptenin d' bedstee.

74

„Foj toch Piet”, zee Gērtien, „hoe kuj dat no doen? Ze kun-nen er wal wat van kriegen".

„Joa, 't is ok gekkenwark", zeed', „mor 'k geleuf niet, dat zein umstandigheden verkeert, in bliede verwachting of zoo, wantdan ha'k 't wal ontdekt".

Overal was nog gezang en gelach in 't darp. De mieste paartiestrukken al op hoes an, want 't was al laat, en in hoes duurde't ofscheid vanzuls ok nog al even. Mor Gerdinoa, 'n zuster vanOttien, stuurde de jong al hiel gauw weg, want dat was'n dreugstoppel. Hie stund bij d' waskhoekdeur mor zon beetienbij heur heen umhoog te kieken en had nargens glen slag van.

„Kiek ies", zeed', „wat stoat er 'n hoop sterregies an d' locht".„Joa slim", zee 't wicht, „en wat zind er 'n hoop suffers van

jongs in d' wereld".Derk Baying stund in 'n donker hoekien bij 't raam van Lize,

en doar vund Piet hum.„Koman", zeed', „ik zal je de weg wiezen, wol ij jo moeder,

jo voader en je zulf in d' ellende brengen um zon meid? Schaamij jo niet as flinke jong-kērl ?"

„Het braand mij hier, Piet, ik moet voldoening hebben".„Ja, da's best, mor zoo niet. Zeg mor ies 'n paar keer hardop:

„Stik veur mien part!" „Zoo moej 't anpakken. Vooruit, ik brengje hen hoes, en de duvel haalt jo, aj er vannacht weer oetkomt".

Piet bracht hum binnen; mor het opgejaagde bloed dreefDerk weer de deur oet, en met 'n gelāan pestol in de buus gung'er weer op of. Hie scheuf 't raam bij Lize op en lichtte met'n lucifer deur 't kamertien, mor zij was er gelukkig niet. Lizewas op veziet in de tentwagen van die knappe jong kērl metknieboks en stevels.

Doe is Derk wegsukkeld en hie hef de drang, die hum op 't zoobekende padtien noa Dekkers hoes bracht, niet kunnen weer-stoan.

Jantienoa kwam met schrik oet voaders groote stoel over-ende, want 't was net of 'n harde klap heur wakker maakt had.

75

En doe dacht ze ok, dat er wat achter 't hoes stommelde. Zevuulde 't bonzen van 't hart, doe ze zachies hen d' waskhoekgung en perbeerde deur 't raampien te loeren. 't Leek heur,of er ien veurover bij d' aanrecht stund met 't heufd op 'n melk-emmer geleund. Met bevende hannen dee ze 't gedientien watwieder weg en doe zag ze, dad' weerum kommen was, dat heurstille hoop was vervuld. Doar stund de jong, die ze, hoe roardad' ok doan had', niet kun vergeten, niet kun missen. De jong,die ze te goed kende urn niet te weten, dad' leed unner d' onrustdie 'n lichtzinnege vrouw in zien leven bracht had'. Doar stundDerk, woor ze van wus, dat zien mooiere, diepere genegenheidtoch bij heur bleven was.

Ze dee d' boetendeur lus, en doe stunnen die twie noa lange,nare tied veur 't eerst weer bij 'n kanner. Gien ien van beidekun 'n woord zeggen.

„Jantienoa", zee Derk noa 'n oogenblik, „Jantienoa, zin'khet nog wērd, da'k hier bij dii stoa?"

„Och", zee ze, „dat mot de tied lēren, Derk. Ziej vallen, wathēj an die hand? Kom ies op d' waskhoek bij 't kleine lampien".En doe zag ze zien bebloede vingers.

„'t Pestol is ofgoan, Jantienoa, bij ongeluk he'k mij in d' handscheuten".

„Derk, Derk , is 't zoo wied kommen, daj met zon ge-voarlik ding bij je loopt? Murgen doadelk hen dokter, hol mjd' haand ies toe, da'k er wat urn doe".

Ze stunnen nog 'n toertien stil noast 'n kanner. 't Was veuralbei nog zoo vrumd, mor ze wuzzen, dat 't weer worden zulas vroeger. En ze wazzen bliede. Want noa dit oogenblik haddenze toch aal die tied verlangd, Derk zoo goed as zij, al was 't tothem ok niet zoo stark deurdrungen.

En zoo beheurde het feest al weer tot 't verleden. Mor 't wasniet veur niks west, want bij veul jonge wichter was de kennis-making op die dag 'n vaste verkeering worden. Loeksien enscheper Mansien hadden 't ok te pakken kregen. Die twiesabelden no . urn de drie week deur d' heide op 't veen an, elk

76

met 'n handstok die heur wal twie handbried te lang was.Ze nammen dan de weg langs 't ,,loezenbossien", dat was de

kurtste had Loeks zegd. Mans had doar eerst niet veal zin inhad, want zien voader had hum les verteld, dat 't doar spoekte.'s Nachts tegen 'n uur of ien mus er mangs 'n gejammer oet datbossien kommen, daj er kold van wuren. Dan wuur er preekt ener wuren gezangen zungen en dan was boven 't bosch allesglunig.

„Och wat", had Loeks zegd, „ol wieven proot".En doe had Loeks op 'n nacht d' oarigheid, net dat ze tegen

ien uur langs 't bossien kwammen, um hard te roepen: ,,Gonoa-vend loezenbossien!"

„O kērl", zee Mans later, „zon benauwd gekarm as er doeoet dat bossien kwam, is niet te vertellen. 't Hoar stund oesrechtop, en zoo hard hew nog van oez' leven niet loopn. Wijgoat er nooit weer langs".

't Feest had Lize, 't zwarte gevoar in 't darp, niet veul mooisnoaloaten. De jong met knieboks had mor zon beetien met heurspeuld, en was wieder 't land intrukken. Ze was hum nog 'n keernoareisd, doe 't pērdespil in Koevern stund, mor doe was 't oet,Lize wur stil. De fleur was er iniens of, want ze bleef met'n roar geval zitten. Ze had zuk braand an 't zulfde vuur, dat zebij Derk Baying anlegd had', en in d' schoel was al gauw 'nvakante ploas.

Ja, zoo gung 't er in 't darp hēr. En zoo dreide de tied deur.'t Was turfgraven, erpelpoten, heujen, roggemeien, en dan weerbouwen en zeien; ieder joar mor weer opnij.

Johans, die bij ol Wilm in hoes trouwd was, mus nog 'n paarkeer met d' eege op en deel, dan was de l ēste akker d'r weer in.D'ol boas zat op d' zeihuve 't wark van Johans an te zien. Hiewas die Harfst oarig minner worden; 't loopen wol niet mēr.Mor dit was d' akker, died' in d' eerste tied van zien trouwenvan heide tot bouwland bracht had. Hier hadden zien jonge,starke spieren de stried anbunnen en met veul muujte over-wunnen.

77

„'k Wol nog ern iēn keen zien", zeed tegen Johans, „datd' akker zeid wuur, want 'n joar is laank, en ik zin 'n man van'n dag. Misschien beleef ik het zeien 't volgend joar niet m ēr."

En doe Wilm doar zoo stil veur zuk oet zat te kieken, gungenaal die veule herinneringen oet zien warkzame leven an humveurbij. Beelden, die hum d' oogen hoast vochtig muken; beel-den, died' griepen wol en vasthollen. Hie zag weer hiel in deveerte zien jonge vrouw in d' schemer tegen 't hoes stoan, as zehem van d' akker ruup veur 't oavendeten; hie heurde heur nogandringen: „schei no vandage mor ies oet, Jong”; aaltied be-zurgd, dad' te veul van zuk vargde.

Johans schrapte met 't kniepmes 't zand oet de klompen endee 't pērd weer veur d' wagen.

„Dat is weer gebeurd, voader", zeed', „kom no mor op d' wa-gen, dan moew mor ies zien of Fennegien 't eten kloar hef".

„Joa, 't is gebeurd", zee d' ol boas, „'t scharm zakt zachiesdeel".

Hie hevelde zuk muujzaam overende, nam de versleten petvan 't grieze heufd en doe was 't, of op die stille, koele noajoars-murgen de hiele noatuur in vrome rust noa de bevende stemvan ol Wilm lusterde: „Hemelsche Voader 'n woord vandank past oes, daw t' tot hiertoe hebt meugen brengen. Voa-der , rondum lig de kiem weer in de grond, mor wieder goatoez' krachten niet. Wij boat het no in vol vertrouwen an Dijover. Voader , wij vroagt Dien zegen op oez' arbeid, morwij wilt tevre wezen, as 't niet aaltied kan, zoo als wij 't gērnhadden, want Dien wil geschiede Amen".

Even tastten de rimplege handen nog rond en doe glee hetlichaam van Wilm Lufting zachies deel. 't Was gebeurd. Delēste zucht van dit ērleke en stoere, mor zoo ienvoudege Drent-sche leven gung oet op de grond, wooran het zuk zoo volopgeven had.

• De twie jagers oet Holland, die 't jachtveld huurd hadden enan de kaant van 't ieken bossien even zatten te rusten, hadden

78

met verwondering noa de gebeugen gestalte doar op d' akkerkeken. De woorden wazzen heur ontgoan, mor unner d' indrukvan wat ze doar zaggen, hadden ze toch 'n oogenblik met d' hoedof stoan lustern. Mor doe trokken ze doadelk weer met speurendeoogen d' esch in, achter de angstig kirrende petrieze. En dedragers hadden de weitasschen toch al vol. De bloederege vo-gelkoppies hungen er zulfs al oet. Urn 't geld deden die jagershet toch ok niet, want doe ze bij Gerriet Roeters wat linnenveur 'n voetverband kregen hadden en er 'n kop koffie drunken,woor de vrouw niks veur annimmen wol, drukte ien van dieheeren de meid op d' waskhoek zoo mor 'n rieksdaler in d'haand.'t Wicht stund er verbiesterd van.

„Nou", zee Gerriet Roeters, „as die kērl zoo weinig wieze op't geld stelt, zal' er wal gauw deur wezen".

Gerriet wol er nog wal zoo half noa toeproten, dat de meidhum d' helft dee, mor Zwaantien was wal wiezer. Ze wol Zundaghen heur yolk, die 'n keuterspillegien in huur hadden vlak noastBenting Albertien en Bart, en die rieksdaler zul hear moederbest van pas kommen. .

't Was einlik te gek, dat Albertien en Bart, die zulf eigendom-men hadden, nog op 'n huurspil muzzen boeren. 't Hoes, datheur herschup er noa de braand deur 't onweer hen zet had'was flink genog, mor 't was toch glen eigen. Bart mopperdegeregeld.

„Moet wij dat veur Steven zien pleizier no almoal mor goed-vinnen ?" zeed' tegen Albertien. „Hie strik de inkomsten van oesdiel ok mor op, rente, landpacht, huur en wat er nog wal mēris, woor wij niet in dielt. 1k vertik het langer. De stee, woorJang Dieks en Jannoa op west hebt, stiet doar mor leeg, umdatde inhalege kērl zon schandeleke hooge huur wil hebben. Loatwij er intrekken, Albertien, wat duvel, wij zind er toch net zoonoa toe as Steven". .Ira

Bart", zee ze, „aw met oes beiden wazzen, dan wus ik't wal, mor ik denk an oez' kinner. 't Mot niet hard tegen hardgoan, want dan zal zuk op d' jong en 't wicht nog wreken. Ik

79

ken hum beter as ij, jong. Loat 't mor ies an mij over. 'k Heb okwal zin in de stee woor Jans op west is, dan zin 'k weer dicht bijhoes en bij Minoa, die wil dat ok gērn. Wij muzzen er Zundagmor ies hen gasten goan".

'n Paar dage later ruup bode Wolters tegen Benting Minoa,die in de baner stund: „Zundag kriej jo zuster Albertien en Bartop veziet. 'k Heb de briefkoat bij mien vrouw in hoes op toafelloaten liggen, mor er stiet ok anners niks gien bijzunners op.Moe 'k hum nog brengen?"

„Nee," zee ze, „dat is dan niet mēr neudig. Wij zult er opreken. 't Treft nog al mooi, dacht ze, daw 't zwien an de ledderhebt hangen. Doar kan Albertien dan ok wat van met kriegen.'k Zal wal zien, da'k wat achteroet stop, zunner dat Steven erarg in hef".

Slachter Jopk en Steven wazzen achter 't hoes drok met't zwien bezig. Domnee stund er bij te kieken en had 'n hielgesprek met de beide maanlu. Hie betoogde, dat lu, die overalrieklik inzatten, de plicht hadden, um an minner bedielden watof te stoan, en dat de mensken dit veural tegen 't anstoandeKerstfeest ter eere van Christus, Die veur alle mensken leed ensturf, goed in gedachten muzzen hollen.

„Den arme gegeven, is Gode geleend", zee domnee.Jopk knikte; Jopk gaf d' mensken aaltied geliek, dat was

gemakkelk. Dan had' zuk nooit in te spannen of op te winnen.„IJ zind net zon mooiproter", zee zien vrouw mangs tegen

hum, „as dat Brammegien Rozenwater, dat hier vroeger metlappies luup. Dat kērltien zemelde ok aaltied: „doar h ēz' mooigeliek an". Mar ij muzzen hum in de gaten hollen".

„Domnee hef schoon geliek", zee Jopk no ok weer, „wij hebt al-moal ern 'n stukkien in d' linkerhand, veural as 't kold wordt".

Steven dee 't zwiegen er toe. Die dacht 't ziende er van. Mordoe domnee hum vruug of 't er niet met lens was, muzze waloet de tent kommen.

Hie kuchte ies 'n paar keer en zee doe: „Ja, kiek ies, dat kan'k je gauw vertellen. IJ zekt het wal Mel mooi, domnee, mor

80

elk hef doar zien eigen geleuve in. Jezus is sturven veur oesalmoal. Zoo zal 't wal wezen. Mor dat kuj hier niet bij te pasbrengen. Dit zwien is dood goan veur mij allien, doar giet gienstukkien van de deur oet".

„Benting, Benting!" zee domnee, „denk er toch eens aan,dat het zaliger is te geven dan te ontvangen".

„Ja, dat zal wal", zee Steven, „mor elk veur zuk zuls is ok'n mooi spreekwoord". .

Domnee stapte op, wol nog even bij Piet Kupers inloopen um'n paar petretties an te halen. Piet had al veur 't hiele darpkiekies maakt met 't toestellegien, dad' met ringen-gooien op't feest wunnen had'. 't Bracht hum nog 'n oarege cent op.Eerst had' heur eigen hoesholling nummen, mor doar was zienzwoager Evert niet bij opkommen. Die had' wat te veul op tiedstoan.

„Ik kan mij zuls er niet op vinnen", zeed' tegen Piet.„IJ zind er wal op, jong", zee Piet, „mor ij stoat achter

't hoes".Evert truk wal even 'n gezicht van niet begriepen, mor doe

zeed': „No ja dan is 't goed , ak er mor op stoa ,

mor toch jammer".En doe kreeg die onverschillege Piet toch zon me ēdlieden met

hum, dad' Evert bij de schollers pakte en zee: „Goa stoan, k ērl,dan za'k van jo no ies 'n plaatien maken, zoo mooi, a'k er nogniet oethaald heb, en er zal 'n liest urn ok".

't Was net gebeurd, doe domnee urn d' hoek kwam.„Allo die pestoor!" ruup Piet, „kom er in, dan kuj er oet

kieken. De petretties zind prachtig gelukt, jong, moej ies zienhoe mooi je vrouw er op stiet. 't Is kompleet 'n schillerij .

Nou, wat zeg ij d'r van?"„Heel aardig", zee domnee, „maar je bent er nog al prijzig

mee, Kuipers."„Nee, da's niet woar, 'k zin er lang niet duur genog met.

'k Zal je ies 'n geheim vertellen, domnee. 'k Heb lest op 'n Zun-dag zoo veur d' oarigheid ies prakkezeerd en noagoan, wat of

81

hier in 't darp de, duurste 1u wazzen. En doe ha'k d' burge-meester, de domnee en nog 'n stuk of wat mēr boven an op't liestien. 'k Weet niet goed mēr, wat die in 't uur wal ver-dienden, no ja, verdienden, 't zin gien turfgravers, mor ik dachtbij mi j zuls, j onge,, jong, wat zind dat dure kēŗlties. Nee, a'k doarnoa kiek, dan zin 'k slim goedkoop. Mor ik perbeer wal, domnee,um de goeie slag veur wat spaarcenten te pakken te kriegen.Er lop hier zon olde scharrelaar met 't pak, die zuk er in 'n paarjoar flink bovenop warkt hef, en die gaf mij lest 'n goeie road.„Piet", zeed, „aj veuroet wilt kommen in de wereld, aj gauw'n bonk geld bij 'n kanner halen wilt, dan moej hierum denken,dat ērlik aaltied 't langst duurt".

„Kuipers, Kuipers", zee domnee, „ik kom met jou toch nooitklaar, evenmin als met Steven Benting".

„Ja, mor denk er um", zee Piet, „die is veul gemiener as ik.Stel mij no niet op ien lien met zon zwarver, asjeblieft. Vroegerlupen de mensken in dierenvellen, en tegenwoordg zej' mangs,zooas bij dizze kērl, het dier in 't vel van mensk. En wa 't slimstis, domnee, zon snurker wordt vast nog old ok. Pas mor ies op,dat is no ien, die van zuk zuls niet kepot giet. Die moet ze laterdoodsloan".

Gērtien was in 'n pannegien an 't reuren en keek ies even op,want 't was heur veul te slim wat Piet er almoal weer oetgooide.

„Foj toch", zee ze, „wat mot domnee wal van je denken? Enas er mor 'n zwien slacht wordt, hol ij d' hannen al veur d'ooren.Aw nog ies 'n jonge haan pakken wilt veur wat soep, ziej nargenste vinnen, dan kruup ij weg. Dat za'k domnee dan ok mor iesvertellen".

„Och meid", zeed', „blief mor bij dien joskoekbakkerij. Loatmij ies even kieken , joa, ik zie 't al, do hēz 't beslag veul tedik, en 't iezer lang niet hiet genog. Ja domnee, wij goat veur-oet, jong, dit is no noa joaren de eerste keer, dat bier weernijjoarskoeken op toafel komt. Gērtien wol vleden joar al an't bakken, mor doe he,k 't heur stark ofroan, want wij haddenglen geld veur meel en suker in hoes".

82

De femilieroad bij Bentings had die Zundag nog al 'n kalmverloop. Bali luut Albertien mor an 't woord, en ze kreeg 't zoowied, dat ze op het vroegere spil van Jans Dieks kunnen kom-men; mor ze muzzen huur betalen en nog niet zoo min ok.

„Doar stap ik niet van of", zee Steven, „'t is zoo al moo!genog. 'k Had veul liever had, daj doargin bleven wazzen en mijhier niet zoo op d' hannen zatten. 't Is aaltied wal wat, aj mettrouwen vrumden in d' femilie kriegt, en veural as 't wel zind,die zulf niet veul inbracht hebt. Die wilt je dan d' hiele boedelwal oet 'n kanner scheuren, mor ik zal zurgen, da'k de touwgiesin d' hannen hol".

Bart wol wal zoo opspringen, en ies even met d' voest optoafel sloan dat de koppies er of rolden, mor Albertien huldhum met d' oogen in bedwang.

„'t Land bij de stee he'k almoal bewarkt en inzeid", gungSteven wieder, „dat moej mij vergoeden, en veur de rest kan't mij niet schelen, dan kuj 't spil betrekken".

„Gērtien", zee Piet Kupers d' aner oavend, „wij kriegt ind' Meitied weer buren in 't leege hoes van Jans Dieks. Bart enAlbertien komt er in. 't Stiet mij best an, want dat zind gezellegelu, mensken, doaj wat an hebt".

„'k Heb je niet goed verstoan, Piet", zee ze „want ik zit telustern wat veur gerommel of dat bij oes op deel is, heur ij 't okniet?"

Ja, er was op deel wal wat te doen. Ze hadden in 't darpwal zien, dat er bij Piet en Gērtien die Harfst lang gien erpelgenog verbouwd wazzen, want Evert en Harm hadden slechtland en de bemessing luut ok veul te wenschen over. Ze kunnende winter. zoo niet ingoan, en doe had 't jonkvolk unner mekaaroverlegd, dat 't mor op 'n erpelmoal an mus, en doe staptende jongs op 'n oavend elk met 'n flinke puut op d' nak er opof, en zoo kregen Elzing jongs, zooas d' hoesholling aaltiednuumt wuur, 'n barg erpel op deel liggen ven geweld.

Dat was het gerommel, dat Gērtien op deel heurde.Piet had gauw wat in de vles haald.

83

„Kom op jongs”, zeed', „dit is no al van de olste tieden her deware moedermelk veul volwossen ldnner."

Piet had weer 't hoogste woord, en de jongs muggen humwal ern heuren.

„'k Heb gistern met mij zuls wed um 'n borrel", zeed', „o'kde harbarge van Freeriks veurbij kun kommen, en ik heb 't wun-nen. Doe zin 'k doadelk weerum goan en heb de borrel opnum-men. Och jongs, gek proten is niet zoo slim as gek doen. 'k Wolmor zeggen, dat 't lekker goed is, en da'k er nog niks veur vuulurn lid van de blauwe knoop te worden. Mor ja, die beweginghef toch al veul ellende verhulpen. 'k Heb ok ies 'n keer op zononthollingsmeting west, en doe was Wilm Biesker doar an't woord. Ja, ij hebt hum niet kend, is ok al 'n joar of wat dood.

Drinken dat die kērl doan had, bar; mor doe wazze er ge-lukkig of. Dat had de drankweer toch mor kloar kregen, en noade dokter, die hum 't drinken al zoo vaak verbeun had', had'nooit willen lustern. Die kwam zulfs 'n keer expres bij hum anhoes met wat drank in 'n vlessien en dee doar 'n levende pier in,die doadelk urn ziep gung.

„No kuj ies zien, Wilm", zee dokter, „hoe verwoestend alco-hol warkt, en no moej 't wieder zulf mor weten, heur!"

En doe gooide 't vlessien tegen de muur kepot.„O kērl, kērl", schrieuwde Wilm, „wat zunde, k ērl, hoe kuj

dat no doen? Had 't mij dan toch doan, ij hebt l ēst zulf žegd,da 'k last van wurms had'."

Ja, die Wilm dat was in zien goeie dagen 'n mooi feestnum-mer. Hie was ok lid van 'n muziekgezelschup, zon fanfarekorps;dat was zon hiel stel van die grappenmakers. Wilm hef doe ies'n toer ziek legen, en doe kwammen er op 'n oavend twie vanzien muziekkollega's urn hem ies an te spreken.

„Nou Wilm", zee die iene, „wij zind doende met 'n nije treur-marsmars in te studeeren, veur 't geval dat 't met jo ies verkeerdmug goan".

„Duvelse Uri", zee d' aner doe, „dat haj niet tegen Wilm

84

meugen zeggen, ij kunt no ok net niks verzwiegen. 't Mus veurhum toch 'n verrassing blieven, haw' of spreuken !"

„Mor alle gekheid op 'n stokkien", gung Piet wieder, „goa nogmor ies met de vies en 't glassien rond, Gērtien. Sloa hum morachterover, jongs, t' is wal verdiend, want ij hebt vanoavend bijoes die mooie Drentsche landsgewoonte van unnerlinge bijstanden hulp weer hooghollen. IJ zind almoal hartelk bedankt".

En zo stun wij weer an 't ende van 'n joar. 't Was wer ol-joarsdag, oljoarsoavend. Nee, dat is glen gewone dag, want erkomt in die uren mēr as anners herinneringen boven, die zērdoet. As op die oavend de klokken over 't darp beiert, dan gieter bij mienigien 'n zucht over d' lippen en valt er 'n stifle troan.Zoo was 't ok in 't kleine hoesien bij Jans Dieks en Lukas. Zedachten an vroeger, doe moeder op zon oavend, hoe zunig of't er ok langs mus, aaltied nog 'n verrassing veur heur had,sukeloa met 'n stukkien koek of wat anners.

,,Zul met de dood no alles veurbij wezen, voader", vruugLukas, „alles ? Steven zeg, dat dood dood is".

„Wat wij veur dood anziet", zee Jans, „is het doarum nogniet, Lukas. De grootste gelērde kik nog met menskenoogen. Ikgeleuf niet dat er 'n dood is. 't Is bij Steven rondum stikduusteren umdad' glen Licht kan zien, zegge dat 't er niet is. Elk mot't Licht zulf vinnen, Lukas, in eigen hart".

Ja, het scheiden is vaak hard; wij wilt dat oogenblik ok zooern verschoeven. En toch komt 't nog veur, al is 't in 't oldeDrente gelukkig hiel zeldzaam, dat noabestoanden, kinner vanfen bloed al bij heur levee de band verbreekt, van 'n kannerwegloopt, en te flink zind, of liever gezegd niet Oink genog,urn weerum te kommen en mekaar d' hand toe te steken. Opoljoarsoavend zulfs nog niet.

Toch kwam er in 't darp op die oavend fen weer, mor die wasok niet kwoad wegloopen.

Enkele lu hadden al 'n paar dage 'n k ērl zien dolen in d' eschdicht bij 't dennenbosch. Oljoarsoavend zaggen ze hum in

85

't darp. Hie stund in 't donker tegen de toen, vlak bij 't hoesien,dat Wilmtien noa de brand betrukken had. 't Was 'n zwarver,dachten ze.

„Vroag hum mor ies wad' hier dut", zee Wilmtien tegenGerriet Kruums, die 't anker bij heur vallen loaten had, doe zeHinnerk, heur man, die hen Holland hen gresmeien goan was,veurgoed oet doan had. „Hear mor ies wad' hier wil", zee ze,„dat vrumde yolk hef nooit gien goeds in 't zin".

„Woor woj' op an?" vruug Gerriet an de zwarver.„Woor op an? Dat wee'k zulf niet goed".„Goa ies met in hoes bij 't licht", zee Gerriet, „dan kan 'k je

wat beter bekieken. An je sproak te heuren kom ij diz' kaantweg, is 't niet zoo?"

„Joa, ik kom hier weg".„Wat zuuk ij hier", vruug Gerriet, doe ze bij Wilmtien in deur

gungen, „en hoe hiet ij einliek?"„Hoe da 'k hiet? ik zin ik zin "

„Ja, toe mor, goa mor wieder. IJ schaamt je toch niet veur jenaam".

„Ik zin Hinnerk".Wilmtien stund op d' bienen te trillen.„Hinnerk , zies to dat?"„Joa", zeed'.„Hinnerk toch joa, no zie'k 't wal , o, mien jong

woor was ii aal die tied dan toch?"„'k Zin ziek worden 'k Was 't geheugen glad kwiet

'k Wus nargens mēr van. Overal he'k rondbarreld, totdat 't mijweer wat Keller wuur en doe mus ik hier hen Mormisschien was 't beter west van niet Misschien had ijbeide liever had liever had, da'k wegbleven was".

Doe stund' op en gung zachies op deur toe. Mor Wilmtiengung veur hum stoan.

„lee, nee", zee ze, „ij blieft bij mij, Hinnerk, no niet weerweggoan".

„Goa ies even met, Hinnerk", zee Gerriet, „dan 1 uw ies over-

86

leggen. IJ kunt mij doadelk wal even helpen, da 'k mien boedel-tien bij 'n kanner zuuk".

„Doe oes er ies twie in", zee Gerriet, doe ze bij Freeriks veurde tapkast stunnen, „'t is oljoarsoavend en Hinnerk is er weer".

„Hinnerk", vruug Freeriks, „Hinnerk zeg ij?"„Ja, Hinnerk van Wilmtien".

„Wat zeg ij doar no ? Hinnerk van Wilmtien? No he'k vanmien leven Wat vertel ij mij no Hinnerk, is Hinnerk erweer?"

„Joa", zee Hinnerk, „'k zin er weer, mor ik zag mien hoessienniet mēr. Dat bracht mij op 'n biester".

„Dat is ofbraand deur 't onweer", zee Freeriks. „Jonge, jong,Hinnerk weerum, wat zult ze doar in 't darp van opkieken, enhoe mot dat no met jo, Gerriet?"

„Ik goa weer hen 't veen". zeed', ,,hie hef older rechten as ik.Doar mak wij gien roezie urn".

Nijjoarsdag truk wij jonge lu 't hiele darp deur. Wij gungen't iene hoes oet en 't aner weer in met „geluk in 't nijjoar".Mien eerste gang was aaltied hen Dekkers, al van kind of, wantdoe 't ol mens nog leefde, had ze veur die dag in de kamnetsla'n paar mooie appels veur mij bewaard. En later, doe 'k al vol-wossen was, bleef 't nog mien eerste bezuuk. Wij hadden ok joaal joaren in de beste harmonie noast 'n kanner woont. Zoo gungik er dizze keer ok weer hen met Wilm Benting. Die was wal'n joar of wat older as ik, hie zal doe zon achtentwintig joarwest hebben en ik drieentwintig, mor Wilm was mien kamme-road.

01 boas Dekkers zat bij 't vuur. Hie was in de l ēste tied oarigminner worden en kun 't mangs niet goed mēr veur 'n kannerhollen.

Ik gaf hum d' hand en wenschte 'n gelukkig nijjoar.„Danke, danke", zeed', keek mij doe ies even an en zee :

„Woor zin ij ok weer ien van?" Ik zeg, „hoe hēj 't no, Dekkers,.. .. niet ^» joa", >•>>...ken i^ m^ niet mer. „O ^eed , „no zie k t wal, ^ zind joa

'n zuster van Wubbegien".

87

Doe weze op Wilm en zee: „Is dat al 'n zeun van jo? Wordt al'n flinke kērl, doar kriej gauw wat hulp van".

„Och", zee Jantienoa, „zeg mor niks m ēr, hie is 't speurmangs glad kwiet".

'n Gezellege tied was dat zoo tIm nijjoar. Dan ha'w slacht-veziet, buurtveziet, mangs 'n oavend oet proten en dan zoo ofen . toe hen de spiensters, want geregeld zag ij hier en doar in't darp 'n knap jong wicht met 't ooriezer op veur 't glas zitten.Dat luup van zuls doadelk in 't ooge, woor 't misschien ok wal'n beetien urn te doen was, en dan miste 't zien doel niet. Wantde jongs rupen 't 'n kanner toe, dat ze bij Scholten of bij Wessels,net noa dat 't was, 'n spienster hadden. En zon wicht zat doarok niet veur zuk oet te kieken. Nee heur, er kun gien jongkērlveurbij goan, of Zwaantienmuuj mus wal oetleg geven, wat veur'n jong of 't was.

Och, wij kunnen oes in 't darp best met 'n kanner vermakenzoo 's winters; veural as er op 't unnergeloopen veld nog watscheuvelies kwam.

Jan Vink stund doar dan 's Zundags met 't glassien zunnervoet en d' vies in d' binnenbuus. Jan dee dat stiekem, want't mug niet, mor er was gien gevoar bij. Veldwachter Blom zattoch met de lange Duutsche piep achter d' kachel. Die was ge-weldig gesteld op rust. Bos, de onbezoldigde, had Jan op 't ieswal 'n keer visiteerd, mor doe was de vies net leeg.

„Toch maak ik rapport op", zee Bos, „dan moej je mor iesverantwoorden bij d' burgemeester, en doe dat dan mor schrif -telik, umdaj niet zoo goed oet de woorden kunt kommen".

„Ik zal jo ies wa . . . ies wat vertellen", zee . Jan. „IJ kunt mij dek k kont kussen, niet schriftelik, m mor mondeling".

Jan stotterde wat, mor hie zee 't toch goed. Er is ok niks bijoetkommen.

Van de boetenwereld wuur wij in. 't . darp niet veul gewaar.Wieder as 'n paar uur goans kwam wij gewoonlik niet van hoes.

88

Er was wal . ies plan west, dat er 'n tram anlegd zul worden,mor 't was weer ofzakt. En waarachtg zoo iniens, de winter wasnog mor goed en wal veurbij, wuren er stikken en boakens veurde baan in d' grond slagen. Dat gaf 'n hiele bedrievigheid, ener wuur drok over redeneerd, woor de tram persies langs zulgoan.

Steven Renting luup alle dage achter zien vroegere meier,Jans Dieks, an, um dat slag veld vlak bij 't darp van Jans te koo-pen. Het slag stoefzand, dad' vroeger niet hebben wol. Stevenhad 'n gesprek tusken Piet Kupers en Ottien oflusterd: dat detrambaan niet deur 't darp zul loopen, zooas eerst 't plan was,moar in 't lang deur Jans Dieks zien veld; dat Jans doar oarigvan op de kloeten zul kommen, umdat de grond tegen grof geldwuur onteigend en dat Jans, van wat hum langs de baan over-bleef mettertied duce hoesploasen zul kunnen verkoopen. EnSteven had' niet in de gaten, dat die twie grappenmakers humdoar 'n kool stoofden.

Later hef Jans van Piet en Ottien wal vernummen, woorumSteven miens zoo fel op die grond was. 't Was hum ok al zoovrumd veurkommen en daorum had' Steven de heift mor ver-koft.

,,'k Heb er dik geld veur maakt", zeed', „in ien slag was ikbij hum oet de schuld en 'k hul er nog 'n oarege cent tuskenweg".

Steven hef later wat vluken op die tram doan, doed' zag, dad'toch deur 't darp gung inploas van deur 't veld.

En doe de Pinksterbloemen 't volgend veurjoar bluiden, kreegwij d' eerste rit van de tram. 't Hiele darp stund an de weg.

Elzing jongs, Evert en Harm, keken d' oogen oet noa demesien, die er veur stund.

„'n Stark ding", zee Evert, „mor hie mot er toch oarig tegenpoesten um de wagens met te kriegen".

Ze wollen nog ies wat dichterbij loeren, mor net truk demasinist an de stoomfluit. Kērl, wat 'n schrik. Harm luup Evert

89

glad van de bienen, en die keek zoo benauwd, want er was hum'n groote proem tebak zoo - mor hen binnen scheuten.

„In zon ding kriegt ze mij niet", zee Jan Rijers.Och, 't was eerst wat vrumd, mor dat wende gauw. Jan zat

later ok wal in de tram, azze hen 't mark gung.'t Zwien of de biggen in de bak en dan vooruit mor, dat was

joa zoo makkelk. Wij zind doe ok al gauw ies met 'n man of wathen 't Hoveen goan en vandoar wieder met 't spoor hen 'n Haag.Doar ha'k 'n kennis wonen, . en die had' al zoo vaak vroagd, da'kies kommen mus. Jan Rijers gung ok met, die had er 'n oom.'k Zag nog wal wat tegen dat bezuuk • op, want 't mus doar 'nfijne boel wezen. Die . kammēroad had mij al ies schreven datze met d' linker hand atten, met 'n slabdoek veur en dan an'n gedekte toafel. Nou, aj dat niet l ērd hebt, dan ziej er watschuw van. Mor ik heb 't woagd, en wij kwammen goed over.'k Mus doar 'n hiel ende de locht in, want die vriend woondedriehoog, en deurdat 't op de trap slim duuster was, luup ik doarnog 'n emmer voel water um ok. Kērl, doe haj ies moeten zienhoeveul wiefies er iniens wal veur . 'n dag kwammen. Och, watgung 't er hēr.

„Waar moet uwes wese, meheer?" vruug 't iene vrouwgien.En 't aner ruup: „Kijk me die lamme goser hier fuile rotzooimake. Wie het die slemiel nar bofe gelate?"

En doe heurde ik mij weer deur 'n aner wiefien noaroepen :„Foorsichtig schattie, pas op, fal maar!"

Doe was ik dan einlik, woor 'k wezen mus.Doew twie dage later weerum gungen, hef Jan Rijers bij 'n

bakker doadelk 'n halve stoet koft. 't Eten was hum bij defamilie niet metvallen, teed', roar kloarmaakt en niet gaar. Enhie had unner 't eten an zien oom en muuj wal begrepen, dat't ok nog stief unner de fiterminen zat. Mor dat had hum nietkunnen schelen, zee Jan, want hie was niet vies oetvallen.

Veur daw hen 't staatsjon gungen, ziew. in 'n Haag nog'n toertien in 'n gelegenheid west, doar kuj je zulf bedienen.'n Dubbeltien in de gleuve .en op 'n knop drukken dan haj

90

'n koejakkien. Jan Rijers kreeg de slag er zoo van beet, dawhum hoast niet met kunnen kriegen. En doew 's oavens laat oetde leste tram nog even bij Freeriks opstakken, kwam Jan f linkunner stoom.

Oaltien, zien vrouw, dee d' aner murgen bij de put tegenGezienoa 'n boekien over hum lus.

„Azze mor reizen kan en oetgoan", zee ze, „'k heb er vannachtwat met zien. Hie zat mij aal mor met de doem op 't unnersteknoopien van d' burstrok te drukken en dan schriewde „t'viekoejak!" d'Kinner wuren er wakker van".

„Joa", zee Gezienoa, ,.,hie was in zien jonge tied ok al 'nroare".

„Niks roarder as 'n aner", zee Oaltien, „loat elk mor noa zukzulf zien".

Ze keek Gezienoa fel an en zee nog al vinnig: „Wat hes to alvro 'n mooi buisien an".

„He'k zulf maakt", zee Gezienoa, „Izak had er nog 'n hielelap van".

„Ja, dat kan wal'„ zee Oaltien snarrig, „mor ik koop niet opde pof".

„Doe ik dat dan wel ? Do met tien scharpe bek aaltied, kriegde zenings veur mien part".

Doe greep Gezienoa d'emmer zoo niets op, dat Oaltien 't nietmēr kun ontspringen en de klompen vol water kreeg.

Albertien en Bart zatten no al 'n joar op d' olde stee vanJans Dieks.

Op 'n murgen in Mei al hiel vro wazzen de anstoande burener met pērd en wagen op of goan urn de hoesholling, de tilber enwat er mēr was op te halen, en in de noamiddag kwammen zemet voile wagens weerum. Noabervrouwlu hadden 't hoes flinkschoonmaakt, de bedsteden hadden ze 'n goeie beurt geven metwitkalk, en 's oavens was 't „zeg" in de groote boerenkeuken,die noa 't vertrek van Jans Dieks zoo lang leeg stoan had. Doewuur de inkomst van de flue buur feestlik bekrachtigd. 't Waz-

91

zen die oavend almoal lachende, vroleke gezichten, en Piet Ku-pers was mor an 't veurdragen. Alle noabers wazzen percent.Albertien zat tusken Minoa en Wilm in. 't Was heur of ze van'n lange reize in 't eigen land weerum was. Jantienoa Dekkersen Derk hadden de stoelen dicht tegen 'n kanner, 't was weer asvroeger. Deur wat gebeurd was hadden ze 'n streep haald, enDerk was van die malle dreum ok oarig wiezer worden.

't Was doar die oavend 'n gezellege ofwisseling in 't gewoonlikonbeweugen darpsleven en 'n mooie bezegeling ok van de zin totunnerlinge hulp en bijstand, die 't Drentsche yolk zoo eigen is.

Mor boeten urn 't hoes hen luup er ien te gloepen en loerenwat doar binnen almoal gebeurde. Hie wol net langs de schuurwegschoelen, mor luup in 'n donker hoekien tegen 'n jong en'n wicht op. t' Hoar kwam hum recht overende van schrik, wanthie dacht doadelk weer an die kērls van klaveroas. Steven brakde bienen hoast over de toen, zoo sneed' er oet. In zien angsthadde zulfs niet zien, dat 't zien knecht Lukas was met Margien,'t wicht van zien zuster Albertien, die veur 't beleven van heurjonge lief de wat oet 't licht goan wazzen.

't Was al oarig laat, doe de lesten van 't gezelschup bij Bartoet deur gungen. In de veerte heurden že de tram van twaalfuur al ankommen.

Ja, die tram gaf 'n hiel vertier, van allerhande yolk zag ij noin 't darp. Manes van 't Hooveen, die 't klokkenschonen er angeven had, umdad al wat op joaren kwam en de bienen te stiefkreeg veur groote voetreizen, had 't yak no weer opnummen, enhad de hangklok van Gerriet Roeters unnerhannen. Manus wasnog niks veranerd, 't was nog 't zulfde kwarrelege, hellegekeritien, en er wazzen aaltied wal, die 't vuurtien bij hum an-bluzen.

Ottien Scholten en Piet Kupers wazzen meesters in dat wark.„Hēj Manes bij de kiok ?" vruug Ottien an Gerriet.„Joa", zeed', „wij hadden hum al 'n hiele toer op 'n biester".„Och", zee Ottien, „hie is ok niet duur en veurdielig in de kost.

92

Vet kuj bij de middag niet an hum kwiet. 't Mannegien is gekop karnemelk over d' erpel. Wij hebt hum ok 'n dag had en mienmoeder had hum gewoon stip bij d' erpel doan net as wij, morkwoad dad' was, want 't is toch zon hark van 'n kērltien".

„'t Is goed daw 't weet", zee Gerriet, „'k zal de vrouw inlich-

ten. Hie kan karnemelk over d' erpel kriegen zooveul azze wil,'t is anners 'n roare eterij".

„Joa, mor hie knoojt nog al ies met de mage, doar kan 't walurn wezen", zee Ottien.

En zoo zat Manes 's middags bij Gerriet Roeters veur 'n tellererpel die de kop nog net even oet d' karmelk stakken.

„Ik wus wal", zee de vrouw, „wat jo liefste kost was, Manes,he'k dat niet goed veur 'n kanner?"

„Dacht dan veur den duvel, da'k doar genugen met nim",schrieuwde Manus, „denk ij daj 'n schoojer an toaf el hebt zitten,urn mij doar mor wat zwienenvoor veur te zetten; zit doarveurzoo lang achter de pet te gloepen?"

„'t Is, dat de klok oet 'n kanner lig, Manes", zee Gerriet,„anners smeet ik je veerkant de deur oet. Mien vrouw dee 't tochoet bestwil. 't Was oes toch zegd, daj dit zoo gērn muggen. Isdat no 'n toon, diej hier ansloat ?"

„Dan moej mor niet lustern noa dat geklets van die jong vanScholten", zeed', „die hef mij al mēr van die koekies bakt. BijWilms hadden ze gisteren de erpel kookt met de schel er um,ok al urn . mij 'n pleizeer te doen. En bij die dikke Rijers he'k driedage achter 'n kanner broene boonen eten, umdat die malle PietKupers heur wies maakt had, da'k op dokteurs veurschrift niksanners mug gebroeken. En no hier weer. Pak weg die teller, of ikloat je met de klok en t' hiele gebakkien zitten, denk ij da'k't niet zat wor?"

Och, Manes was gauw kwoad, mor hie was ok alles zoo weervergeten.

Ja, met die tram kuj no hier en doar nog ies kommen. Devrouw van Baks Hinnerk, woorvan 't olste wicht de kaant vanHooveen op trouwd was, wol no toch ok ies zien, hoe 't wicht

93

weer. Pak

doar zat. Op 'n murgen stund ze al bijtied an de stopploas. Zemuggen 't almoal wal weten, woor ze hen gong, want ze schriew-de tegen de kondukteur of de man stok doof was: „IJ moet mij'n koatien doen veur Nieuweroord. 'k Wil vandage hen oez' An-niggien, urn ies te zien hoe 't er doar oetzut."

„Moas to ok die kaant op?" vruug ze an 'n juffer met 'n hoe-tien, „clan hew gezelschup. Woor ziez' vanmurgen al hiel weg-kommen?"

„'n Retour van acht dage?" vruug de konducteur.„Och kērl, ij zind niet vies", zee ze, „dat moe'k niet hebben.

'k Go van oavend weerum. 'k Wil er tegen 't zwienenvoren weerwezen".

Op 'n oavend zatten er bij Freeriks 'n man of veer, die metde lēste tram wegwollen. 'k Weet niet woor ze h ēr kwammen,mor 't wazzen protiesmakers. Doe de tram nog al lang weg-bleef, begunnen die veer opscheppers te schimpen op 't Drent-sche achterland met zien boerentrammegien. Piet Kupers hader al gauw woorden met. Ja, Piet was no 'n man, die aaltied zee,dat d' hiele wereld zien vaderland was; dat er veur hum glengrenzen bestunnen. En doe die k ērls zien geboortegrond moreven te noa kwammen, wol ze wal anvliegen.

„'k Zin in dat ploasien, woor ij h ēr komt, al ies west", zeed',„doe was 't er 'n hiele drokte. Ze hadden er nog nooit 'n Schoe-maker zien, en die wuur doar doe te pērd en met muziek feeste-lijk inhaald. Alles was versierd. Mor wa'k zeggen wol, zit ze doarbij jo nog zoo unner 't ongedierte?"

Gelukkig kwam de tram net binnen, anners wazzen ze noghandgemien warden.

Ottien en Piet stunnen bij de mesiene met Rienus, de masinistte smoezen, doe de veer branimakers op 't achterbalkon stapten.

„Dag boertjes", rupen ze, „beterschap, hoor!"„Ja", ruup de masinist, „beterschap hew wal neudig, want ik

kan de mesien niet op gang kriegen".„Wat mankeert er aan, meester?" vruug ien van de snuiters.„Ik denk hoast," zee Rienus, „dat de riem van d' ketel loopen

94

is, of dat er wat voeligheid in de kiep van 't ventiel zit. Aj er iesoet wollen kommen en perbeeren de wagers wat op te schoeven,dan kreeg wij 't misschien kloar".

0 mensken, wij hullen 't lief vast, doe die veer doar metd'schollers tegen de tram stunnen te drukken.

Rienus zette dan even an, mor huld de mesien doadelk weervast.

„'t Wordt al beter", heurden wij hum roepen, „nog mor weeries opnij".

Zoo zind ze 't darp deur haspeld. En doe. was 't iniens weerrichtig.

„Goat er no mor weer in", zee Rienus, „'k heb 't al vunnen,de schroef van de stoomfluit was schief trukken".

As die veer snurkers dit nog ies unner d' oogen kriegt, be-griept ze misschien, hoe 't achterland heur die oavend in demaling nam.

In de tied die Bart no al op de nije stee zat, had' an 't land al'n hoop verbeterd, want hij en d' jong wazzen 'n paar flinkewarkers. Jans Dieks hadden ze er bij as arbeider, en ze gungenmet 'n kanner um, net of Jans bij d' hoesholling heurde. MorSteven, de dwaskieker, zat noast heur en dat botterde niet.Steven wol de teugels in d' hoesholling van Bart ok in d' hannennimmen, mor doe was bij Bart de moat vol.

„'k Moet je hier niet mēr zien", zeed', „denk ij da'k um jegeld nog langer kemedie wil speulen? Tel 't nog mor ies overen nim 't later mor met. 1k zal mij met mien diel wal redden,en dat kuj mij niet onthollen".

Hinnerk, Steven zien arbeider, dus 't ok nog wal ies zeggen.„Och man", zeed' tegen Steven, „bemuuj je toch niet met

Bart. Bart is joa veul kloarder boer as ij. In 't roggemeien loopwij bij jo tot an de knienen in de blauwe bloempies en jo wei-en heujland zit dik unner de rusken. Kiek mor ies bij Bart; hiehaalt oet dezulfde grond twiemoal zooveul as ii".

Ja, Minoa en Wilm wazzen bij elk en ien in anzien, mor Steven

95

bleef de eigenwieze, vrekkege anstoot in de darpsgemienschap,en 't leek wal of Piet Kupers geliek had, doe d' zee, dat d' on-dugten older wuren dan de goeien, want Minoa en Wilm kwam-men an 't sukkeln en gungen kurt noa 'n kanner hen. Doe zatSteven verlegen en met de road op 't ende, trouwde op zienolde dag nog 'n weedwiefien, dat van liegen en bedriegen an'n kanner hung, en er slag van hadde um, met 't ooge op detied dat Steven of zul reizen, de hoesholling van Albertien of-breuk te doen.

„Zie zit op jo dood en je geld te wachen", zee ze dan. Ja, datkrabbe van 'n wiefien gung mor bij heur zulf of. Albertien en't wicht hadden van die twie hiel wat verdrietege dagen, wantze woonden vlak an 'n kanner.

Haj Steven moeten heuren, doe 't wicht van Bart 'n nije fietskreeg.

„'t Zind groote opmakers", zeed'.„Ja", zee 't wiefien, „no kuj ies zien of ik glen geliek heb,

't zind deurbrengers".Och, en doe jugen ze er in 't darp almoal al hoast op, al gung

de anschaffing bij de miesten ok op ofbetaling. Snieder Loeksienen scheper Mans gungen er ok al op hen de meid. 't Wol joazoo best over de harde heidepadties, en van alles kuj ok nog anzon fiets hangen.

Ottien. Scholten had er zulfs al ies 'n hiel stel beddegoed opweg bracht. 01 Dekkers stund doe net veur 't glas en zag humveurbijgoan. Mor hie was al zoo slecht van gezicht, dad' metgoed mēr kun unnerscheiden, wat er over d' weg gung.

„Jantienoa", zeed', „kom no ies gauw, doar hef toch die OtScholten zien grootmoeder, die olde bup van negentig joar, nogboven op de fielepē zitten. Dan kan ik 't ok nog wel lēren. Met't zwienenvoren ha'k er nog wal gemak van".

D'ol boas bazelde mor zoo wat weg, en in de l ēste tied hadde gewoonte urn de pet op 't kamnet te gooien. Dan mus Jan-tienoa de ladder mor weer halen urn hum er of te kriegen.

96

„Do moaz' de pet ophollen”, zee. ze, „do hēz 't heufd toch aizoo kaal".

„Joa", zeed', „mor 'k wil tegen de feestdag ies 'n mooie strikin 't hoar hebben. En dan moaz mij er ok nog ies 'n vlecht inmaken".

„Och voader", zee ze, „do hēz joa gien spier hoar mēr".„Loop hen, wicht", zeed', „'t weit mij joa um d' ooren".

Op 'n oavend, doe Jantienoa even weg was, had' de sik oet't schuurtien haald en in d' hoek van d' herd vastbunnen.

„Mien lieve tied, voader", zee 't wicht, „wat mot dat notoch?" .

„Ja", zeed', „'t kun vannacht wal ies wat vriezen. Ik heb 't ieshad, 'k geleuf hoast dat 't urn Sunt Jopk was, ol Wilm Luftingwet 't ok nog wal, mor um kurt te goan, Wilm ziej hoast nooitmēr, Jantienoa".

„Die is joa overleden, voader".„O ja?...... doar hēfve joa niks van zegd. Wat wo'k ok weer

zeggen ? No ja, 't is ok lood urn kold iezer. Woor zul mienpiep toch wezen, Jantienoa? 'k Wol dij ok nog ies vroagen, wat ofdat veur 'n jongkērl is, die hier in hoes op en deel lop, net ofvehier heurt. Hēz to doar kunnigheid an?"

„Och voader, dat is Derk joa, 'n moand leen ziw toch trouwd".„No ja, wicht, 't is mij best. Hie lop mij niks in d' weg. Mor

'k wol zeggen, 't is toch wat, die olde bup van Scholten nog opzon fielepē, foj, foj".

Piet Kupers had zuk ok 'n olde fiets anschaft. In de veertekuj hum al an heuren kommen, want de trappers en de ketknarpten urn 't hardst. Mor hie had met zien negosie nog 'n hoopgemak van dat olde ding, want zien handel breidde zuk mēr enmēr oet.

De papegaai hadde no weer verkoft an de gemienteontvanger,mor die wol hum ok al gērn weer kwiet, want hie zette doard' hiele hoesholling op stelten.

Zoo leefde 't darpsvolk wat met 'n kanner vot. 't Gung van

97

't is mij best. Hie lop

't erpelpoten hen turfgraven, van 't heujen in de bouw en zooieder keer mor weer van veuren of an. En as de rugge kromwuur en de boeten stief, was de pottemenē nog net zoo plat,azze aaltied west was. 't Was veur keuterboer en arbeider 'nhard en muujlik leven.

„A'k aal dat gewurm hier anzie", zee Piet Kupers, „denk ikwal ies, duvel de boel er bij deel. Dit is toch gien bestoan veur'n mensk. Maak jo liever nusten in 't bosch, of kruup in degrond, zooas Ellert en Brammert, dan ziej van aal het gehark,dat niks oplevert, en van 'n hoop zurgen of".

Ja, Piet schriewde mangs hard, mor hie zal 't zoo wal nietmiend hebben, want honger, echt honger was er toch nog niet.Die kwam 'n paar joar later in 't land, doe in die rampzalegeAugustusmoand negentienhonderdveertien de noodklok over't darp galmde.

„Mobilisatie, opkomst met spoed!" stund er in 't darp wal opBrie ploasen anplakt. De wereldbraand was oetbreuken. Moederswrungen d' hannen, wichter lupen to grienen, en de jongs, och,ze hullen heur groot, mor er was onrust in de burst. Lukas, diedoe al eerste knecht was bij Steven, mus ok opkommen. Margienlee 't betroande gezicht tegen zien scholler en staarde humbedroefd noa.

„O Lukas", zee ze bij 't ofscheid, „ik zin toch zoo bang".Zoo gungen aal die jongs het dreigende gevoar tegen, en wij,

die achter bleven stunnen beduusd en vrugen 'n kanner, of datno de bestemming van oez' kanner was, diew met zooveul zurgegroot bracht hadden; of die waanzin van bloed en troanen oesdan nooit wol lusloaten. Mangs dachten wij wal ies, dat demensken zulf schuldig stunnen, daw almoal leden wazzen vanhet vreesleke, wriede oorlogsmonster.

Veer joar lang hef die bange tied anhollen, mor oez' landbleef gelukkig boeten d' oorlog. Evengoed was er ellende genog.De minnere man in d' stad zag roeg van d' honger, want delevensmiddelen wazzen slim duur en lang niet roem, umdat't eten tegen grof geld over de grens gung. De oorlogswinst was

98

zuut, en er wazzen genog, die zoo nog wal 'n joar of wat deurwollen doen.

Zulfs op 't platteland wuur 't schroal met de voeding. 'n Boerwas gien boas over zien eigen verbouw. 't Was almoal in beheerbij de regeering, en aj nog ies wat achteroet drukt hadden,sluug de schrik je um 't hart as de deur lus gong, want de sal-doaten zugten alles of. Jan Rijers had op 'n beuntien bovend' waskhoek 'n flinke puut rogge wegstopt, en daor zat Jan dangeregeld in 'n klein benauwd hoekien met 'n olde koffiemeulrogge te malen. 't Was wal 'n hiel karwei veur dikke Jan urnzuk deur 't loekien hen boven te warken en weer umdeel tekommen, mor 's oavens had' dan toch aaltied nog 'n teller Brij.Zwieten dad' op dat beuntien dee, geweldig. En gedurig muzzenog lustern of er ok onroad was. Op 'n donkeroavend hefve eries daardhalf uur an ien stuk zeten. Doe was er ien in deurkommen en die bleef doar in d' keuken mor aal an de prootmet Oaltien. Och, er was niks gien gevoar, want 't was zienzwoager Gerriet, die hum wat had te vroagen en op hum zatte wachten.

„Ja", zee Oaltien, „ik zul oez' Jan wal even ophalen, mor 'kweet op gien stukken noa, woor dad' oethank".

Half geradbraakt is Jan die oavend umdeel kommen.„Doe kuuz' toch duvels goed begriepen, woor da'k zat", zeed'

tegen Oaltien, „ik kan niet op of deel, zoo he'k 't in d' hoed".Steven Benting mus 't wiefien 's oavens het oorlogsnijs veur-

leuzen. Of 't mensk zulf niet goed lezen kun, doar wi'k of wezen,'t keek anners fel genog.

„Al weer 'n paar schepen in de grond boord", zee Steven op'n oavend, „'t giet er roar um weg".

„Ik begriep nog niet", zee 't vrouwgien, „dat ze zon k ērl datboortien niet ofnimt".

„Och mensk", zee Steven, „schei toch oet met dien boortien,Dat giet joa hiel anners. Wiez' wal geleuven, dat wij net optied aal oez' geld in hoes hadden? Mor no nog ies wat. Doar ind' la ha'k 'n zakkien rieksdalers, en 't kwarr mij veur, dat er

99

wat oet was; wij moet oez' geld oet 'n kanner hollen; do hez'mij er toch niet bijzeten?"

Dat luup dan weer op roezie oet en slugen ze 'n dag of watmet de deuren dat 't klapte. Ze vertrouwden 'n kanner veur giencent. En urn zekerheid to hebben of 't wiefien hum bedreug, hef'Steven wat van zien zulvergeld 'n klein markien met 't mes ge-ven. Doe kwam 't oet.

,,Wel wet", zeed', „hoelang dat duveltien mij al besteulenhef",

't Was net op de dag van de wapenstilstand. Mor tuskenSteven en de vrouw brak doe de oorlog eerst recht oet. Zij hef's oavens de bienen nummen en is wal 'n week wegbleven.

„Kērl", zee Piet Kupers, „wat zin ij nog onverwachts weervrijgezel worden, Steven".

„Val mor um!" ruup Steven.„Boven op jo dan", zee Piet. „Kērl, ik heb vannacht toch weer

zoo benauwd van jo dreumd, Steven. 't Stiet er toch zoo duustermet jo veur, jong".

Op 'n oavend kwammen er al wat jongs oet dienst weerum.Lukas was er ok bij en Margien wachtte hum an de tram op.

„'k Wil gien kemedie mēr speulen", zee ze, „loat ze in 't darpde hannen mor ies in 'n kanner sloan. Dat Margien 't iens is metde knecht van oom Steven, 't kan mij niks schelen".

Ja, doar keken ze in 't darp ok van op, want 't was aaltiedstil bleven. Oaltien Rijers kun er ok . niet over oetproot kommen.

„Jonge, jong", zee ze tegen Steven, „wat is dat geheim toe-goan met jo knecht en nicht. No kriej jo olde meier, Jans Dieks,nog in de femilie".

„Da's aaltied nog beter", zee Steven, ,,as da'k bij jo in depermetoasie kwam".

Mor die verholling zat. Steven toch wal dwas. En doe Lukaszien dienst weer _ bij hum wol hervatten, wuur de jong dat walgewaar.

„Heur ies even, schienheilege boas", zee Steven, „ij kunt wal

100

noa 'n aner dienst oetzien. En reken mor niet, dat jo plannenmet Margien deurgoat. Dan mus ik er niet wezen".

Mor Margiens voader dacht er anners over.„Ik zal oom Steven zien loaten", zeed', „wel of wat over mien

kinner hef in te brengen. Dan kan de jong bij mij in hoes kom-men. 't Is 'n jong met 'n goed karakter en flink in zien wark".

„Joa", zee Albertien, „zoo beschouw ik Lukas ok. 't Huuf tochok aaltied niet op de schoal. En 'n mensk zien zin is 'n menskzien leven".

„No, kiek ies an", zee Bart, „hēz 't heurd, Margien?"„Joa voader", zee ze, „ik dank jo albei".As of straf f ing veur 't onrecht dat Steven Lukas andee, wol

Ottien Scholten 's oavens nog met ketelmuziek op Bentings hoesan, mor dat hef Bart tegenhollen.

Er zind noa die dagen al weer wat joaren hengoan, wantBentings groote hangklok hef mor stoadig deurtikt. Er is doarin d' ollerwetsche keuken wal wat veranerd, al stoat de kam-netten en de posseleinkast er nog net zoo. Want Steven ziej erniet mēr. Die lig in d' kamer op bedde. Hie sukkelt al langer as'n joar. Met hand en tand hēv' zuk er tegen verzet, mor hiemus 't roer oet hannen geven. Van 'n dokter wolle niks weten.'s Murgens en 's oavens nam Steven Haarlemmereulie in, netzooveul druppen azze joaren old was. Hie drunk oftreksels vanallerhande kruden en smērde met zalve die Bartels, de klom-penmaker bereidde noa 'n geheim recept, dat in de femilie Bar-tels al joaren van voader op kind overgoan was. 't Was einlikzalve tegen bezetting op de burste, mor was overal goed veur.Dat Bung zoo lang tot Albertien an die kwakzalverij 'n endemuuk en de dokter haalde.

't Wiefien had hum in 't begun van zien ziekte al in de steekloaten, mor de femilie hef zuk over hum ontfermd. Steven hadheur hiel wat ploagen doan. Moar Bart en Albertien hadden be-grepen, dad' zien hiele leven einlik al ziek west was. Bart end' jong, die no op zien boerderij zatten, drugen hum op en van

101

't bedde, en Albertien verpleegde hum zoo goed ze kun. Mangskeek Steven heur stief an. Dan was 't net ofve wat zeggen wal,dat er niet oet kun kommen. En doe zaggen ze op 'n oavend veurd' eerste keer troanen in die vroeger zoo harde oogen; troanenvan berouw misschien, en van verlangen urn 't leven nog iesover to doen, en dan op beter wieze.

Joa, de hangklok in Bentings keuken tikt nog net as vroegeren tegen de stalmuur van 't hoes stoat nog d' ieken stutten.Mor wat is er anners in 't olde lantschap wat veranerd. Heide iser hoast niet mēr. Scheper Mansien hef 't ambt er an moetengeven, want de schoap zind ofschaft. En as Mans no de roggeen haver zut golven, woor vroeger de heide bluide, dan schudtde scheper even met 't heufd, want zien hart is blieven hangenan dat ongerepte veld, an de stifle veenties met witte plumen,weggedeuken in de ienzame, wiede vlakte, die in zien gedachtenbleef as 'n mooi en rustig hoofdstuk oet zien levensboek. 't Ishier einlik zien wereld niet mēr, want hie mot mangs verschriktop zied springen, as er 'n auto achter hum toetert. Mor Mansmot toegeven, dat 't leven op 't platteland wal 'n beetien vlotterwarden is. 't Mot nog beter worden, want de waardeering ingeld van de harde landarbeid is nog wied unner peil. 't Huuf nietwezen as in de oorlogsjoaren, doe lu, die 'n zieke hadden, achtstuver veer 'n ei betaalden. Mor 'n pries van annerhalve cent,mangs 'n halve stuver, woor ze vaak op stunnen, is toch walschandelik. Dat snag niet mēr. En dan hoop wij ok, dat de StevenBentings oet 't darpsleven verdwient.

Met de Steven oet dit verhaal is 't gedoan.1k zie de buren bij Benting in en oetgoan. Steven is overleden

en wordt vanoavend in 't vat legd.Kiek, 't wiefien is er ok. 't Wil hum de l ēste ēr andoen en hef

'n grafzark besteld met 't opschrift: „Geliefde echtgenoot vanBerendje Kribbe".

Och ja, die zark kun er wal of, want doe 't vrouwgien metheur goed, dat er nog stund, weer ofreisd was, misten ze bijBart twie dusies met pepiergeld. Zie hebt er gien wark van

102

maakt, en 't bewies was misschien ok niet te levern. Mor PietKupers zee hardop, dat Bērentien van de zark nog 'n dik stukgeld overhollen had.

Jans Dieks woont no weer op zien olde stee. Lukas en Margienhebt hum bij heur inhaald. Wij hebt hum geluk wenscht bij zienintree in 't nog zoo vertrouwde hoes, woor Jannoa oetdragenwas. Hie wol nog wat weerum zeggen, mor 't gemoed was op datoogenblik te vol.

'k Zal de pen no mor achteroet leggen. 't Giet tegen d' oavenden 't is 'n donkere locht. Duuster wordt 't ok in 't wereldgebeu-ren. Zwarte wolken steekt rondum op. In de veerte rommelt dedunner; er dreigt 'n ontzettend onweer. 't Gemoed is vol onrusten er` is schrik in 't hart veur het vreeseleke van 'n twiede we-reldbrand die op de drempel stiet.

Och, mug d' Algoede 't gevoar toch nog keeren.

EINDE

October 1939.

103