SZKOLNY

PROGRAM

PROFILAKTYKI

„Mów dziecku, że jest dobre, że może, że potrafi

Janusz Korczak

PODSTAWY PRAWNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej

Konwencja o Prawach Dziecka

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

Ustawa z dnia o systemie oświaty

Statut Szkoły Podstawowej nr 1 w Koluszkach

Podstawa Programowa Kształcenia Ogólnego

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zakresu i form

prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności

wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu

przeciwdziałania narkomanii (Dz.U. 2015 r., poz. 1249)

2

I. ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE PROGRAMU

. Profilaktyka – to chronienie człowieka w rozwoju przed zagrożeniami i reagowanie na pojawiające się zagrożenia. Jej celem jest ochrona dziecka, ucznia,

wychowanka przed zakłóceniami rozwoju czyli przed podejmowaniem zachowań

hamujących lub niszczących rozwój, określonych jako zachowania ryzykowne.

Wszystkie zadania mają na celu wyposażenie młodego człowieka w umiejętności

budowania dobrych relacji i pozytywnych więzi opartych na skutecznej komunikacji.

Poza tym nieodzownym elementem działań profilaktycznych jest poznanie sposobów

radzenia sobie w sytuacjach trudnych, wyrażania swoich potrzeb, emocji i opinii. Działania profilaktyczne wspierają pracę nad harmonijnym rozwojem osobowości i

zdrowym stylem życia. Prowadzenie dziecka ku dojrzałości jest zarówno – wychowaniem, jak i profilaktyką.

Oddziaływanie profilaktyczne ma szczególne znaczenie w odniesieniu do dzieci i

młodzieży w okresie dorastania Jest to okres budowania pomostu od dzieciństwa do

dorosłości. Najbardziej charakterystycznym przejawem w tym okresie jest podatność na

zagrożenia i podejmowanie zachowań ryzykownych, a także próba wyrwania się

spod opieki i łamania ogólnie przyjętych norm zachowania.

Zadaniem profilaktyki jest zapobieganie zachowaniom ryzykownym. Są to

zachowania, które zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych

psychologicznych, społecznych i zdrowotnych konsekwencji, zaburzających

prawidłowy rozwój jak np. :

Zachowania agresywne i przestępcze – presja grupy

Wagary, lekceważenie obowiązków szkolnych

Palenie tytoniu – jako oznaka stawania się dorosłym,

Używanie alkoholu – manifestowanie niezależności

Używanie środków odurzających i psychoaktywnych- ciekawość

3

Zachowania te: są zastępczym sposobem zaspokajania niezbędnych potrzeb psychicznych,

są zastępczym sposobem realizowania celów wieku rozwojowego,

są sposobem radzenia sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi.

Powyższe zachowania przy braku działań niwelujących i hamujących pociągają za

sobą inne, o coraz większym nasileniu. Znając powyższe czynniki ryzyka możemy

projektować działania profilaktyczne.

Do czynników chroniących, które mogą być kształtowane lub wzmacniane w

środowisku szkolnym zaliczamy m.in. :

Silną więź emocjonalną z rodzicami,

Zainteresowanie nauką szkolną,

Uwewnętrzniony szacunek do norm, wartości i autorytetów,

Stałą opiekę sprawowaną przez kompetentną osobę dorosłą,

Zdolności umożliwiające osiągnięcie dobrych wyników w nauce,

Zdolności i umiejętności umożliwiające osiągnięcie sukcesu w szkole i poza szkołą

Umiejętności społeczne pozwalające na kształtowanie właściwych relacji międzyludzkich

Właściwa samoocena i poczucie własnej skuteczności

Do czynników ryzyka zaliczamy:

Środowisko społeczne promujące dane wzorce zachowań np. przestępcze,

Normy środowiskowe prowokujące do zachowań patologicznych,

Modelowanie w/w zachowań w domu i szkole,

Konflikty i doświadczenie izolacji w dzieciństwie,

Grupa rówieśnicza, w której normą są zachowania dysfunkcyjne,

Trudności w relacjach z innymi,

Niskie wyniki osiągane w szkole, brak sukcesów i brak celów życiowych, niska samoocena,

4

Łatwość zdobycia substancji psychoaktywnych,

Wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych.

Działania profilaktyczne prowadzone są na trzech poziomach, w zależności od

stopnia ryzyka: Profilaktyka uniwersalna skierowana jest do wszystkich uczniów, bez względu na

stopień ryzyka – całej społeczności szkolnej. Podejmowane działania skupiają się

wokół zagadnień związanych z promocją zdrowego stylu życia, rozwijaniem postawy

dbałości o zdrowie własne i innych ludzi, umiejętności dokonywania świadomych

wyborów. To również rozwijanie postawy asertywności, kształtowanie umiejętności

radzenia sobie z emocjami w sytuacji przeżywania trudnych sytuacji życiowych.

Profilaktyka uniwersalna ma na celu przeciwdziałanie pierwszym próbom

podejmowania zachowań ryzykownych lub opóźnienie inicjacji. Działania z zakresu

profilaktyki uniwersalnej realizowane są przede wszystkim przez nauczycieli,

pedagogów i psychologów szkolnych. Profilaktyka selektywna skierowana jest do grupy zwiększonego ryzyka, czyli do

osób, które w stopniu wyższym niż przeciętny są narażone na rozwój zaburzeń.

Profilaktyka selektywna koncentruje się na zagrożonych grupach młodzieży,

osobach, które cechuje wysoka ekspozycja na czynniki ryzyka. Celem jest tworzenie

warunków, które umożliwiają wycofanie się z zachowań ryzykownych. Działania w

zakresie profilaktyki selektywnej prowadzone są przez psychologów i pedagogów

szkolnych, specjalistów w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, a także

wykwalifikowanych realizatorów programów profilaktycznych. Profilaktyka wskazująca skierowana jest do grupy, w której rozwinęły się już

symptomy zaburzeń, w tym związane z uzależnieniem od substancji

psychoaktywnych. Obejmuje ona działania interwencyjne i terapeutyczne, mające na

celu zablokowanie pogłębiania się zaburzeń i zachowań destrukcyjnych oraz

umożliwienie powrotu do prawidłowego funkcjonowania społecznego (resocjalizacja).

5

II. DIAGNOZA PROBLEMÓW ŚRODOWISKA SZKOŁY Planowanie działań profilaktycznych w szkole musi być poprzedzone diagnozą-

rozpoznaniem obecnego stanu zagrożenia niepożądanymi zjawiskami w

rozwoju uczniów szkoły.

Diagnozę opracowano w oparciu o analizę:

- wyników badań ankietowych prowadzonych w roku szkolnym 2014/2015

wśród uczniów klas szóstych (na temat uzależnień); - badań ankietowych dotyczących bezpieczeństwa ucznia w szkole w kl. IV -

VI; -ewaluacji wewnętrznej; - dokumentacji szkolnej, w tym dzienników lekcyjnych; -analizy sytuacji wychowawczej w klasach; -informacji o zaobserwowanych problemach w rodzinach uczniów: - rozmów z uczniami, rodzicami, nauczycielami; - informacji z instytucji współpracujących ze szkołą; - opinii uczniów wyrażanych m.in. przez członków Samorządu Uczniowskiego.

Na diagnozę środowiska szkolnego składają się również: - obserwacja zachowania uczniów, - analiza frekwencji w dziennikach lekcyjnych, - analiza frekwencji rodziców na zebraniach organizowanych przez szkołę, - wywiady z nauczycielami, rodzicami i uczniami. Analizując zagrożenia wśród uczniów i ich rodzin uwzględniono również

sytuację społeczno- gospodarczą miasta. Koluszki jest miastem

charakteryzującym się wysokim bezrobociem. Niesie to za sobą szereg

negatywnych konsekwencji odnośnie realizacji podstawowych funkcji rodziny. W

związku z tym wyróżniono następujące obszary problemowe: - brak nadzoru nad sposobami spędzania wolnego czasu przez dzieci, - niska samoocena dzieci i ich rodzin, - bezrobocie, ubóstwo materialne rodzin, problemy z

zabezpieczeniem podstawowych potrzeb dzieci,

6

Trudna sytuacja rodzin, lęk przed przyszłością i poczucie bezradności sprzyja

rozszerzaniu się zjawisk patologii społecznej. Rodzice pracują przez większość dnia,

często dojeżdżając do pracy do odległych miejscowości. Uczniowie pozbawieni

właściwej opieki często wykazują przejawy niedostosowania społecznego i mogą

znaleźć miejsce w grupach koleżeńskich, promujących negatywne wzorce

zachowań, stosujących przemoc i agresję oraz używającym środków

psychoaktywnym. Z drugiej strony w wielu rodzinach problemem jest

nadopiekuńczość, brak krytycyzmu i nadmierne oczekiwania rodziców

W młodszych klasach szkoły podstawowej najczęściej obserwowane są

trudności związane z przystosowaniem do warunków i wymagań szkolnych oraz

problemy dotyczące funkcjonowania w grupie rówieśniczej. Objawiają się one

płaczliwością, nieporadnością, wycofaniem, brakiem aktywności lub też, wręcz

przeciwnie, wzmożoną nadpobudliwością i agresją. W klasach starszych trudności

adaptacyjne dotyczą przede wszystkim kontaktów z rówieśnikami. Uczniowie często

stosują agresję jako metodę rozwiązywania sporów i osiągania zamierzonego celu.

Czasem agresja wynika z lęku, niskiej samooceny i braku pewności siebie. Zdarza

się, że uczniowie popadają w konflikty i są odrzucani przez klasę. Niedostosowanie

społeczne w klasach IV- VI przejawia się również w postaci lekceważenia

obowiązków szkolnych. Szkoła posiada informacje, że zdarzyły się przypadki

uczniowie sięgania po papierosy oraz sporadycznie mają kontakt z alkoholem.

Zagrożeniem jest dostępność środków psychoaktywnych w tym dopalaczy dla dzieci i

młodzieży, obserwowana na terenie miasta.

Przeprowadzona analiza wskazuje na istnienie następujących problemów

wymagających działań profilaktycznych:

-agresja słowna: obrażanie, wyzywanie, wyśmiewanie, obmawianie, -agresja relacyjna: izolowanie -agresja fizyczna: popychanie, poszturchiwanie, bójki, zaczepki, - nieumiejętność polubownego rozwiązywania konfliktów, - zaburzenia w komunikacji, w relacji uczeń- uczeń, uczeń – osoba dorosła, - pojawiające się przypadki kontaktu z substancjami uzależniającymi /ankieta/, -problemy uczniów w funkcjonowaniu w grupie szkolnej, - niska świadomość zagrożenia uzależnieniami,

7

- narastające trudności wychowawcze wśród uczniów klas młodszych, - powiększająca się liczba dzieci z grup dyspanseryjnych i z deficytami rozwojowymi, - brak pomocy i wsparcia ze strony rodziców w pokonywaniu trudności szkolnych -wyręczanie i usprawiedliwianie dziecka, stawianie nadmiernych wymagań, - trudności w respektowaniu norm społecznych i niska kultura języka, - brak motywacji do nauki, lekceważenie obowiązków, - lekceważenie zasad bezpieczeństwa w szkole i poza nią,

III. CELE PROGRAMU Zadaniem Szkolnego Programu Profilaktyki jest chronienie dzieci przed

zagrożeniami poprzez działania wychowawczo – profilaktyczne, a także

reagowanie w sytuacjach rozpoznawania pierwszych prób podejmowania zachowań

ryzykownych poprzez :

Wskazywanie sposobów pomocy,

Pomoc w organizacji pierwszego kontaktu ze specjalistą,

Nawiązanie kontaktu z rodzicami,

Motywowanie do podjęcia leczenia lub terapii.

CELE STRATEGICZNE

Budowanie bezpiecznego i zdrowego środowiska szkolnego przyjaznego dla

całej społeczności szkoły.

Budowanie atmosfery ciepła, życzliwości , zrozumienia i tolerancji.

Wytworzenie właściwych stosunków interpersonalnych służących podniesieniu

kultury osobistej, odpowiedzialności za podejmowane decyzje oraz szacunku

do otaczającej społeczności.

Promowanie zdrowego stylu życia, wolnego od uzależnień, agresji i przemocy

CELE PROGRAMOWE

1. Podniesienie poziomu bezpieczeństwa uczniów,

8

2. Zmniejszanie, eliminowanie oraz zapobieganie zjawiskom przemocy i agresji

w szkole, 3. Wzrost wiedzy wśród uczniów, rodziców na temat przemocy, uzależnień oraz,

przeciwdziałanie im, 4. Wspomaganie wychowawczej funkcji rodziny, 5. Diagnozowanie środowiska ucznia jako podstawa

oddziaływań profilaktycznych, 6. Propagowanie edukacji prozdrowotnej jako formy

zapobiegania uzależnieniom, 7. Eliminowanie napięć psychicznych okresu dojrzewania, 8. Wyposażenie uczestników w umiejętności radzenia sobie w sytuacjach

zetknięcia się z przemocą, nietolerancją i uzależnieniami, 9. Kształtowanie postaw asertywnych, 10. Podniesienie świadomości rodziców na temat zagrożeń, 11. Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów, 12. Dostrzeganie u uczniów mocnych stron – jego osiągnięć, 13. Kształtowanie w uczniach poczucia własnej wartości oraz motywowanie

do podejmowania w środowisku szkolnym różnych form aktywności

zaspokajających potrzeby psychiczne, emocjonalne, społeczne i duchowe, 14. Kształtowanie zachowań pozytywnych oraz właściwego traktowania i

rozumienia innych, 15. Kształtowanie wśród uczniów umiejętności dokonywania pozytywnych i

wartościowych wyborów oraz ponoszenia za nie odpowiedzialności, 16. Kształtowanie wśród uczniów rozumienia

mechanizmów psychomanipulacyjnych

stosowanych w reklamach i ich wpływu na ludzkie zachowanie, 17. Uświadamianie granic korzystania z praw i wolności człowieka – ucznia, 18. Wzrost kompetencji nauczycieli i rodziców w zakresie radzenia sobie

w sytuacjach trudnych, 19. Rozszerzanie form pomocy dzieciom znajdującym się w trudnej sytuacji

materialnej.

CELE ZOPERACJONALIZOWANE PROGRAMU

W trakcie realizacji programu uczniowie:

9

zdobywają umiejętność efektywnej komunikacji,

potrafią współdziałać z innymi w realizacji zadań

szybciej aklimatyzują się w nowym środowisku,

lepiej radzą sobie ze stresem,

rozpoznają zagrożenia i potrafią właściwie na nie reagować,

wiedzą, gdzie należy szukać pomocy,

potrafią bez użycia agresji radzić sobie z trudnymi uczuciami,

potrafią budować pozytywny obraz swojej osoby,

potrafią dokonywać wyborów, stają się bardziej samodzielni,

potrafią oprzeć się wpływom i potrafią bronić swojego zdania,

staja się bardziej tolerancyjni, szanują „odmienność” innych

pogłębiają i wzmacniają systemy wsparcia i wartości (przyjaźń, koleżeństwo, uczciwość, zaufanie),

posiadają wiedzę na temat uzależnień i ich skutków,

zdobywają wiedzę dotyczącą zdrowia psychicznego, społecznego, fizycznego i duchowego,

starają się właściwie zorganizować naukę i wykorzystać czas wolny dla pełnego rozwoju,

Nauczyciele: stanowią osobisty przykład (autorytet) dla uczniów,

potrafią rozpoznać niepokojące sygnały (wczesne objawy uzależnienia),

doskonalą swoje kompetencje w realizacji działań profilaktycznych,

podejmują współpracę z rodzicami, pedagogiem, specjalistami, środowiskiem,

podejmują działania adekwatne do zaobserwowanych problemów

Rodzice:

są świadomi, że mogą oczekiwać na wsparcie i pomoc nauczycieli, pedagoga w procesie wychowania dzieci,

są poinformowani o możliwości specjalistycznej pomocy,

otrzymują wiedzę na temat agresji, przemocy i uzależnień,

podnoszą swoje kompetencje wychowawcze,

10

rozpoznają niepokojące objawy i podejmują działania we współpracy z nauczycielami

Pracownicy:

współpracują z nauczycielami i rodzicami w działaniach profilaktycznych,

obserwują i potrafią rozpoznać niepokojące sygnały w środowisku szkolnym,

dbają o bezpieczeństwo uczniów,

W Programie Profilaktyki koncentrujemy się na wzmacnianiu

czynników chroniących tj.:

rozwijaniu zainteresowań uczniów,

przeciwdziałaniu niepowodzeniom szkolnym,

wspomaganiu rozwoju moralnego uczniów (poszanowanie

norm, wartości, autorytetów),

kształtowaniu właściwej samooceny i poznaniu mocnych stron,

stwarzaniu uczniom możliwości uczestnictwa w pozytywnych grupach

rówieśniczych (SKS, koła zainteresowań, grupy projektowe itp.),

doskonaleniu umiejętności społecznych,

wspomaganiu rodziców w ich roli – jako wychowawców.

IV. INSTYTUCJE WSPOMAGAJĄCE

Działalność profilaktyczna Szkoły pozostaje w ścisłym związku z działalnością

profilaktyczną w środowisku lokalnym oraz założeniami Gminnego Programu Profilaktyki.

Aby wzmocnić oddziaływania profilaktyczno – wychowawcze Szkoła

współpracuje z następującymi instytucjami:

Pełnomocnikiem Burmistrza M i G do spraw profilaktyki

Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną

Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Ośrodkiem Psychoterapii i Psychoedukacji

11

placówkami kulturalno- oświatowymi /Miejski Ośrodek Kultury,

Biblioteka Miejska/ poprzez uczestnictwo w spektaklach teatralnych

o charakterze profilaktyczno – wychowawczym ), konkursach i

seansach filmowych.

Komendą Powiatową Policji

Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej

Sądem Rejonowym w Brzezinach

V. ADRESACI PROGRAMU

Program został stworzony z myślą o całej społeczności szkolnej. Szkolny

Program Profilaktyki w swoich oddziaływaniach jest skierowany na uczniów,

rodziców i nauczycieli. Działania profilaktyczne będą realizować wszyscy

nauczyciele, wychowawcy, pedagog w ramach zajęć przedmiotowych,

świetlicowych, godzin do dyspozycji wychowawcy, programów i projektów

profilaktycznych. Szkolny Program Profilaktyki jest dostosowany do potrzeb

rozwojowych uczniów oraz potrzeb środowiska, wynikających z dokonanej

diagnozy.

VI. STRATEGIE I METODY REALIZACJI SZKOLNEGO PROGRAMU

PROFILAKTYKI Strategia informacyjno - edukacyjna 1. Uwzględnienie w tematyce lekcji wychowawczych problemów

wynikających z diagnozy sytuacji szkolnej 2. Realizowanie tematów związanych z promocją zdrowia na lekcjach wychowania

fizycznego i przyrody

4. Zaplanowanie spotkań o charakterze informacyjnym z uczniami przez

pielęgniarkę szkolną 5. Zaplanowanie spotkań ze specjalistami: psychologiem, policjantem

12

6. Organizowanie spotkań wychowawczych z rodzicami (spotkania

problemowe, tematyczne) 7. Udział w konkursach wewnętrznych i zewnętrznych promujących zdrowy

tryb życia 8. Organizowanie akcji związanych z problematyką programu profilaktyki

9. Wykorzystanie gazetek ściennych w klasach, na korytarzach do

promocji zdrowia 10. Współpraca z instytucjami promującymi zdrowy styl życia

11. Zaplanowanie spotkań z uczniami o charakterze informacyjno-

edukacyjnym przez pedagoga szkolnego 12. Zaplanowanie szkoleń podnoszących umiejętności nauczycieli w

obszarze profilaktyki 13. Samodzielne programy profilaktyczne realizowane przez specjalistów

lub przeszkolonych nauczycieli dla uczniów i rodziców: Techniki:

pogadanka,

spotkanie ze specjalistami,

prezentacja filmu, video,

praca w oparciu o tekst,

drama,

rysunek,

burza mózgów,

dyskusja,

debata,

symulacja różnych sytuacji,

gry i zabawy dydaktyczne,

praca w nowych grupach,

technika uzupełniania zdań,

uroczystości szkolne,

Strategia alternatyw 1. Organizacja zajęć pozalekcyjnych (zagospodarowanie czasu wolnego),

13

Kółka : informatyczne, przyrodnicze, Klub Europejski, matematyczne,

polonistyczne, języka angielskiego, kółko teatralne, kółko miłośników muzyki,

chór, SKS 2. Działalność świetlicy szkolnej 3. Działania cykliczne – udział w wycieczkach, festynach, zawodach,

projektach, rozgrywkach, imprezach okolicznościowych 4. Organizacja współpracy z instytucjami prowadzącymi różnego rodzaju

zajęcia o charakterze profilaktycznym na rzecz możliwości uczestniczenia

uczniów szkoły.

Strategie interwencyjne: 1. Interwencja w środowisku szkolnym ucznia, 2. Organizacja poradnictwa indywidualnego i rodzinnego na terenie szkoły 3. Współpraca z instytucjami prowadzącymi działalność w zakresie

pomocy, poradnictwa i terapii, 4. Wzmocnienie roli Samorządu Uczniowskiego w decydowaniu o

sprawach społeczności uczniowskiej, 5. Interwencja w środowisku domowym ucznia we współpracy z

instytucjami wspierającymi.

Osoby odpowiedzialne za realizację Szkolnego Programu Profilaktyki: dyrektor szkoły,

wychowawcy klas,

nauczyciele,

pedagog szkolny,

rodzice,

pielęgniarka szkolna

pracownicy szkoły.

VII. DZIAŁY PROGRAMU

14

1. Kształtowanie umiejętności społecznych i komunikacji interpersonalnej 2. Motywowanie do rozwoju i zapobieganie niepowodzeniom szkolnym 3. Przeciwdziałanie przejawom agresji i przemocy w szkole 4. Bezpieczeństwo w szkole i poza szkołą 5. Promowanie zdrowego stylu życia i profilaktyka uzależnień

VIII. PROCEDURA EWALUACJI

1. CELE

Ewaluacja kształtująca: uzyskanie informacji o przebiegu realizacji programu profilaktycznego,

poznanie ewentualnych trudności i braków, które występują w trakcie realizacji,

określenie nastawienia uczestników (uczniów, nauczycieli, rodziców, pracowników) do realizacji programu.

Ewaluacja końcowa:

dokonanie oceny w zakresie wiedzy i umiejętności nabytych przez uczestników programu profilaktycznego,

uzyskanie opinii ( od uczestników) o wartości zrealizowanego programu profilaktycznego.

2. KRYTERIA

Kryterium zgodności: zgodność efektów programu z założonymi celami,

zgodność celów programu z potrzebami (adresatów programu, środowiska lokalnego itp.),

zgodność wiedzy i umiejętności nabytych przez uczestników programu

z zaplanowanymi w programie.

Kryterium efektywności: zmniejszenie ilości zachowań ryzykowanych u młodzieży,

poprawa klimatu szkoły ( w zakresie przewidzianym w programie),

15

wzrost kompetencji wychowawczych u nauczycieli, rodziców itp.

2. METODY ZBIERANIA INFORMACJI

Metody bezpośrednie: obserwacja, analiza odpowiednich dokumentów szkolnych, analiza

osiągnięć uczniów, wywiady, rozmowy.

Metody pośrednie:

badania kwestionariuszowe: ankiety , wypracowania uczniów, sondaże itp.

Szkolny Program Profilaktyki został uchwalony przez Radę Rodziców Szkoły

Podstawowej nr 1 w dniu 27 września 2016 r.

Załącznik do programu stanowi Harmonogram Działań Szkolnego Programu Profilaktyki w roku szkolnym 2016/2017.

Ewa Wierzbowska

Przewodnicząca Rady Rodziców

Szkoły Podstawowej nr 1 w Koluszkach

16