Social relations of single people in Poland - summary of research / Więzi społeczne polskich...
-
Upload
anna-bujala -
Category
Science
-
view
113 -
download
2
description
Transcript of Social relations of single people in Poland - summary of research / Więzi społeczne polskich...
Łódź, 16 grudnia 2013 roku
Anna Bujała
1. dynamiczny wzrost liczebności dorosłych Polaków żyjących w pojedynkę
rok 2011 – ponad 25% wszystkich Polaków w wieku 25-44 lata
rok 2002 – niespełna 20% wszystkich Polaków w wieku 25-44 lata
-> Jak osoby żyjące w pojedynkę realizują te potrzeby społeczne, które w innych układach są zaspokajane w środowisku rodzinnym?
2. wizerunek otoczenia społecznego singli w kulturze popularnej –
najsilniejsze więzi w grupie przyjaciół-singli
Inspiracja teoretyczna – nowe formy społeczne
-> Czy lansowany przez media model grupy przyjaciół jako substytutu rodziny dla singli jest powszechny w otoczeniu społecznym polskich singli?
3. rosnące znaczenie przestrzeni wirtualnej dla nawiązywania i podtrzymywania więzi społecznych
-> Jakie znaczenie ma dla relacji społecznych singli korzystanie z przestrzeni wirtualnej?
2
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
koncepcja więzi społecznej
świadomości bycia członkiem grupy lub diady, przy czym świadomość ta nie musi być aprobująca
◦ oparcie na definicji Stanisława Ossowskiego
◦ modyfikacja wyjściowej definicji na podstawie badań pilotażowych, ukazujących dominację więzi w diadach oraz poczucie przywiązanie bez aprobaty dla istnienia relacji
charakter więzi w późnej nowoczesności
◦ na poziomie jednostek – „kruchość więzi” (Bauman), „czyste relacje” (Giddens) – stosunki refleksyjne
◦ z perspektywy społeczeństwa – 1) malejąca rola grup w regulowaniu życia społecznego, 2) powstanie ugrupowań nowych typów
(marginalnie 3) przemiany rodziny i 4) porządek sieciowy)
3
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
single jako podkategoria osób żyjących w pojedynkę - wykorzystanie istniejących konotacji
kulturowych
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
4
w dużym mieście
wyższe wykształcenie
zarobki gwarantujące
niezależność finansową
wiek umożliwiający
wysoką aktywność
zawodową i towarzyską
(ok. 25-45 lat)
Przesłanki życia w pojedynkę
◦ ekonomiczne – wraz z uprzemysłowieniem
(1) możliwości zarobkowania, (2) możliwości samodzielnego prowadzenia
gospodarstwa domowego
◦ ideologiczne – wraz z postępami indywidualizacji
wzrost akceptacji społecznej dla życia w pojedynkę poza stanem
duchownym
◦ strukturalne – wraz z otwarciem przestrzeni publicznej dla
kobiet, wzrostem ich wykształcenia i kompetencji
zawodowych przy stale obecnej tendencji kobiet do
hipergamii
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
5
relacje wirtualne - stosunki społ. oparte wyłącznie na komunikacji
w Internecie, których uczestnicy nie spotykają się bezpośrednio.
rzeczywistość wirtualna - sztuczne środowisko doświadczane
poprzez komputerowo wytworzone bodźce (głównie wizualne i
dźwiękowe) umożliwiające m.in. zawieranie i podtrzymywanie
stosunków społ. (por. Hamit 1993; Pimentel, Teixeira 1993;
Rheingold 1992).
real - fizyczne i społeczne środowisko, w którym stosunki społ. są
nawiązywane i podtrzymywane bez pośrednictwa Internetu i
innych technologii komputerowych (por. Milgram i in. 1994).
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
6
Cel badań:
identyfikacja i charakterystyka więzi
społecznych badanych singli
Przedmiot badań:
otoczenie społeczne badanych singli, czyli
ogół ich aktualnych stosunków społecznych
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
7
osoby stanu wolnego
nie posiadające stałych partnerów (nie mieszkające z partnerami
i deklarujące niepozostawanie w związku od minimum roku),
bezdzietne lub nie sprawujące opieki nad swoimi dziećmi,
o orientacji heteroseksualnej,
mieszkające w dużych polskich miastach (powyżej 250 tys.
mieszkańców),
posiadające wyższe wykształcenie
w wieku 25-45 lat.
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
8
1. Co stanowi otoczenie społeczne singli biorących
udział w badaniu i jakie są ewentualne elementy
specyficzne tego otoczenia?
2. Jakie więzi dominują w otoczeniu społecznym
badanych pod względem siły i trwałości?
3. Jaka jest rola i znaczenie komunikacji pośredniej
(głównie Internetu) w podtrzymywaniu i
budowaniu więzi społecznych przez badanych?
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
9
stopień utożsamienia się z partnerem więzi (1) częstość użycia zaimka „my”, 2) ważność roli wg skróconej wersji Testu
Dwudziestu Stwierdzeń)
stopień kontroli respondenta przez partnera więzi (kontrola wewnętrzna i zewnętrzna)
regularność kontaktu z partnerem więzi (od kontaktów przypadkowych do celowych i regularnych)
ważność i różnorodność zasobów przekazywanych w ramach więzi.
(rodzaje zasobów: 1) wsparcie materialne (finansowe lub rzeczowe), 2) wsparcie
usługowe, 3) wsparcie emocjonalne, 4) towarzystwo)
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
10
indywidualne wywiady pogłębione z singlami – 5 wywiadów
pilotażowych i 35 wywiadów w zasadniczej części badań;
wirtualne wywiady zogniskowane z singlami – 2 sesje
obserwacje spotkań w realu członków forum internetowego
zrzeszającego singli;
ilościowa analiza wyników ogólnopolskich i międzynarodowych
sondaży społecznych;
jakościowa analiza treści doniesień medialnych poświęconych
singlom oraz portali, forów i blogów internetowych popularnych
wśród singli.
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
11
Tab. 1 Porównanie wybranych charakterystyk polskich panien, mężatek, kawalerów
i żonatych w wieku 25-59 lat (odsetki w ramach każdej kategorii)
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
12
charakterystyka panny mężatki kawalerowie żonaci
wykształcenie wyższe (licencjackie lub magisterskie)
40% 15% 16% 12%
znajomość języka angielskiego w mowie i piśmie
40% 10% 20% 10%
korzystanie z komputera 65% 46% 45% 45%
średnie miesięczne zarobki netto (dla osób w wieku 35-59 lat)
1 020,28 zł 940,90 zł 790,27 zł 1 107,70 zł
najpopularniejszy zawód nauczycielka
(15%) praca na roli
(15%) praca na roli
(17%) praca na roli
(12%)
zamieszkanie w mieście o liczbie mieszkańców 500 tys. i więcej
11,1% 7,9% 7,4% 7,9%
zamieszkanie na wsi 33,9% 39,4% 48,8% 40,3%
przeciętne wykształcenie ojców niepełne średnie zasadnicze zawodowe
zasadnicze zawodowe
zasadnicze zawodowe
Opracowanie własne z wyników Diagnozy Społecznej 2005
Porównanie manifestacji postaw indywidualistycznych wśród
polskich singli
rówieśników singli, posiadających wyższe wykształcenie i mieszkających w dużych polskich miastach, który mają partnerów
1 . niezależność poglądów (=zróżnicowanie poglądów w ramach danej kategorii społecznej)
-> znacznie wyższa wśród singli
2 . l iberal izm poglądów
-> znacznie wyższy wśród singli
Różnice w częstości odpowiedzi świadczących o niezależności lub liberalizmie poglądów sięgały 15 punktów procentowych między tymi dwiema kategoriami.
(źródło danych: wyniki ESS dla Polski z lat 2002, 2004, 2006)
(wskaźniki na podst. prac Zbigniewa Bokszańskiego)
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
13
Większość stosunków społecznych badanych singli stanowią relacje
z rodziną pochodzenia, współpracownikami i przyjaciółmi.
Rodzina
wg badanych: rodzice i rodzeństwo, czasem także babcia,
dziadek i rodzina założona przez rodzeństwo.
dalsi krewni – relacje sporadyczne, ambiwalentny stosunek.
1/3 respondentów mieszka z rodzicami.
częstotliwość kontaktu badanych, którzy nie mieszkają z
rodzicami zależna od rodzaju przekazywanych zasobów.
rodzice jako powiernicy i towarzysze rozrywek – tylko u kobiet.
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
14
Przyjaciele i znajomi
przyjaciel = powiernik udzielający wsparcia emocjonalnego, ewentualnie także towarzysz rozrywek, znajomy = towarzysz rozrywek
brak wsparcia materialnego lub usługowego (≠ R.Pahl, S.Roseneil, P.Willmott)
pozycje społ. znajomych zbliżone do pozycji badanych, większa homogeniczność grona znajomych w wypadku mężczyzn
geneza przyjaźni i znajomości (wg kolejności ważności): 1) studia, 2) relacje z czasów nastoletniości, 3) pierwsze miejsce pracy, 4) znacznie rzadziej – ośrodki realizacji zainteresowań lub edukacji, Internet, kolejne miejsca pracy, 5) sporadycznie – sąsiedzi (u 4 badanych)
podobny udział w sieciach znajomych osób żyjących w pojedynkę i osób posiadających partnerów. Brak „miejskich plemion singli”. (≠ Elisa Bellotti, Ethan Watters)
sporadyczność relacji grupowych, dominacja kontaktów w diadach.
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
15
Współpracownicy
Wbrew przewidywaniom relacje czysto rzeczowe, ograniczone do
realizacji obowiązków zawodowych w godzinach pracy.
Grupy celowe
głównie kręgi realizacji zainteresowań (drużyny piłkarskie,
grupy rowerowe, stowarzyszenia teatralne itp.)
przynależność tylko 1/3 respondentów, zaledwie kilka osób
aktywnych w ramach tych grup.
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
16
Rodzina
najsilniejsze więzi, o czym świadczą:
utożsamienie z rodziną i postrzeganie jej jako grupy, niemal nieobecne w przypadku innych elementów otoczenia społecznego badanych.
obecność u respondentów zinternalizowanych norm wyniesionych z domu rodzinnego oraz uznawanie członków rodziny za autorytety (1/4 respondentów) – nieobecne w przypadku innych elementów otoczenia społecznego badanych.
obecność uogólnionej normy wzajemności świadczeń i gotowość (u większości badanych) do poświęcania w jakimś zakresie osobistych celów dla rodziny
regularność kontaktów, choć przeważnie niska częstotliwość
poczucie pewności otrzymania wsparcia materialnego lub usługowego, gdy pojawi się jego potrzeba; ¼ badanych otrzymuje także wsparcie emocjonalne lub towarzyskie
najtrwalsze więzi – niezależnie od postrzeganej przez badanych jakości więzi oraz od refleksyjnego do nich stosunku, żaden z badanych nie dążył do zerwania relacji z rodziną pochodzenia.
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
17
Przyjaciele i znajomi
dość silne więzi, o czym świadczą:
poczucie przynależności do przyjaciół postrzeganych jako grupa tylko u trzech
badanych.
brak poczucia powinności wobec przyjaciół – jedyną normą obowiązek lojalności.
wysoka częstotliwość, choć nieregularność kontaktów
stałe udzielanie wsparcia emocjonalnego i towarzyskiego, choć brak wsparcia
materialnego lub usługowego
trwałość uzależniona od stopnia refleksyjności
więzi z przyjaciółmi mniej trwałe od więzi ze znajomymi, ze względu na wyższy
poziom oczekiwań kierowanych wobec przyjaciół.
trwałość przyjaźni – zwykle kilka lat, trwałość znajomości – często jeszcze z okresu
dzieciństwa.
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
18
Grupy celowe
więzi słabe – brak utożsamień z grupami, kontrola wyłącznie
zewnętrzna, jedynym przekazywanym zasobem towarzystwo,
kontakty regularne
więzi nietrwałe - od kilku miesięcy do kilku lat.
Duże grupy – przynależność do narodu, grupy wyznaniowej czy
etnicznej obecna w świadomym obrazie własnej osoby jedynie
u kilku badanych.
Czy przyczyną jest słabość więzi, czy ich niska refleksyjność?
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
19
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
20
Odsetek polskich internautów w wieku 25-45,
posiadających wykształcenie średnie lub wyższe, którzy "pojedynczy"
małżonkowie i
pozostający w zw.
nieformalnych
zawarli znajomość przez Internet 28,5% 18,3%
spotkali się z osobą poznaną przez Internet
12,8%
(45% wśród
zawierających
znajomości online)
9,4%
(51% wśród
zawierających
znajomości online)
korzystają z portali społecznościowych aby nawiązać nowe
kontakty towarzyskie 18,9% 14,5%
uczestniczyli w ostatnim miesiącu w forach dyskusyjnych 25,1% 28,5%
Tab. 4 Powszechność Internetu jako środka zawierania nowych znajomości
Źródło: CBOS 2008.
Rodzaj relacji zawieranych w Internecie
przyjaźnie i znajomości – jedynie przypadkowo (wyjątek – 3 badanych z forów dla osób samotnych lub nieśmiałych)
partnerzy życiowi – poszukiwania prowadzone przez większość badanych
Przenoszenie znajomości wirtualnych do reala
„pojedynczy” nieco rzadziej niż pozostający w związkach przenoszą relacje do reala - przyczyną może być możliwość fałszowania tożsamości w Sieci przez potencjalnych partnerów
większość badanych w wywiadach grupowych zadeklarowała chęć pozostawienia części relacji jako czysto wirtualnych, gdyż:
kobiety: chciały pozostać w relacjach wyłącznie przyjacielskich z tymi wirtualnymi męskimi znajomymi, którzy ich zdaniem nie mieli szans zostać ich partnerami życiowymi
mężczyźni: aby nie stracić czysto hobbystycznego charakteru relacji lub aby pozostawić sobie możliwość nieskrępowanych zwierzeń, na które nie mogli się zdobyć wobec znajomych z reala.
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
21
Ocena znaczenia Internetu dla dbałości o więzi – opinie badanych
większość – pozytywnie
zdecydowani entuzjaści - osoby deklarujące poczucie trudności w
nawiązywaniu relacji
autorzy opinii negatywnych – osoby posiadające szeroką sieć przyjaciół i
znajomych, dobre kontakty z najbliższą rodziną i deklarujące brak
trudności w nawiązywaniu relacji
Specyfika przestrzeni wirtualnej – obecność grup singli
Obserwowane zjazdy singli z jednego z najaktywniejszych forów dla singli
spowodowały zacieśnianie się więzi w diadach w wyniku takich spotkań,
ale nie zaowocowały wzmocnieniem więzi grupowych.
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
22
Internet jako narzędzie podtrzymywania istniejących relacji
znajomi i dalsza rodzina – najczęstsza forma
przyjaciele – kontakt przez Internet tak samo częsty jak
rozmowy telefoniczne, spotkania bezpośrednie odbywają się
rzadziej
bliska rodzina - przeważają spotkania bezpośrednie i
rozmowy telefoniczne.
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
23
Trudność – stosowanie pojęcia „więzi społecznej” w
społeczeństwie z malejącym udziałem grup
Dwie możliwości w dzisiejszej socjologii:
porzucenie pojęcia i stosowania nowych określeń
nadanie pojęciu nowego znaczenia, dostosowanego do
charakteru współczesnych relacji
Analogiczny dylemat – pojęcie wspólnoty
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
24
Więzi społeczne polskich singli autoreferat pracy doktorskiej Anny Bujały, Łódź, 16 grudnia 2013 r.
25
Dziękuję za uwagę