Uniwersytet Łódzki

Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny

Studia Podyplomowe „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro”

Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji

ekonomicznej

Magdalena Jaworska, Edyta Ligocka

Rynki giełdowe w Unii Europejskiej . Analiza porównawcza Giełdy

Papierów Wartościowych w Warszawie z Grupą CEESEG

Praca podyplomowa napisana

pod kierunkiem naukowym

Dr hab. Małgorzaty Janickiej, prof. nadzw. UŁ

w Katedrze Międzynarodowych

Stosunków Gospodarczych

2

Łódź 2016

WSTĘP ...................................................................................................................................... 3

ROZDZIAŁ 1 JEDNOLITY RYNEK FINANSOWY UNII EUROPEJSKIEJ ........ 4

1.1 PODZIAŁ RYNKU FINANSOWEGO UNII EUROPEJSKIEJ ......................................................... 5

1.2 CHARAKTERYSTYKA RYNKU PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH ............................................... 7

1.3 RODZAJE GIEŁD ................................................................................................................. 8

1.4 PROCES KONSOLIDACJI ORAZ PRYWATYZACJI GIEŁD PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W UNII

EUROPEJSKIEJ ........................................................................................................................ 10

ROZDZIAŁ 2 GIEŁDY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH .................................. 12

2.1 GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE ..................................................... 12

2.1.1 HISTORIA WARSZAWSKIEJ GIEŁDY ................................................................................ 12

2.1.2 INSTRUMENTY NOTOWANE NA WARSZAWSKIEJ GIEŁDZIE ............................................. 13

2.1.3 PODSTAWOWE STATYSTYKI DOTYCZĄCE GPW W WARSZAWIE ................................... 14

2.1.4 SYSTEM NOTUJĄCY UTP .............................................................................................. 15

2.2 GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WIEDNIU ......................................................... 16

2.2.1 HISTORIA WIEDEŃSKIEJ GIEŁDY .................................................................................... 16

2.2.2 INSTRUMENTY NOTOWANE NA WIEDEŃSKIEJ GIEŁDZIE ................................................. 17

2.2.3 PODSTAWOWE STATYSTYKI DOTYCZĄCE GPW W WIEDNIU ......................................... 18

ROZDZIAŁ 3 PORÓWNANIE GRUPY CEESEG Z GPW W WARSZAWIE ...... 20

3.1 GRUPA CEESEG ............................................................................................................. 20

3.1.1 GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W BUDAPESZCIE ............................................... 20

3.1.2 GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W LUBLANIE .................................................... 21

3.1.3 GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W PRADZE ........................................................ 21

3.2 PLANOWANA FUZJA GPW W WARSZAWIE Z GRUPĄ CEESEG ........................................ 22

3.3 PORÓWNANIE GŁÓWNYCH INDEKSÓW NOTOWANYCH NA OMAWIANYCH GIEŁDACH ........ 23

3.4 PORÓWNANIE PODSTAWOWYCH STATYSTYK DOTYCZĄCYCH OMAWIANYCH GIEŁD ........ 27

ZAKOŃCZENIE .................................................................................................................... 33

BIBLIOGRAFIA .................................................................................................................... 34

SPIS RYSUNKÓW ................................................................................................................ 35

SPIS TABEL ........................................................................................................................... 35

SPIS WYKRESÓW ................................................................................................................ 35

3

Wstęp

Celem pracy jest charakterystyka i porównanie Giełdy Papierów Wartościowych

w Warszawie oraz Giełdy Papierów Wartościowych w Wiedniu. W pracy skoncentrowano się

na przedstawieniu najważniejszych faktów dotyczących obu giełd oraz podjęto próbę oceny

ich funkcjonowania.

Praca składa się z trzech rozdziałów, tabel oraz wykresów pomocniczych, które mają

na celu pomoc w lepszym zrozumieniu przedstawionych oraz analizowanych treści.

W rozdziale pierwszym wyjaśniono, czym jest jednolity rynek finansowy Unii

Europejskiej. Dokonano również podziału rynku finansowego na pięć głównych segmentów.

Następnie scharakteryzowano rynek papierów wartościowych. Na koniec dokonano

klasyfikacji giełd oraz przedstawiono procesy jakim podlegają, giełdy papierów

wartościowych w Unii Europejskiej.

W rozdziale drugim przedstawiona została historia powstawania GPW w Warszawie.

W tej części wymieniono także oraz scharakteryzowano instrumenty występujące na GPW

w Warszawie dokonując podziału na instrumenty kasowe oraz instrumenty terminowe.

Następnie zostały przedstawione najważniejsze dane jakimi są: liczby spółek oraz ich

kapitalizacja. Część ta została zakończona charakterystyką systemu notującego UTP,

Universal Trading Platform. W drugiej części rozdziału skupiono się na charakterystyce GPW

w Wiedniu. Tak jak poprzednio została przedstawiona historia powstania giełdy oraz

charakteryzujące ją najważniejsze dane liczbowe. Rozdział drugi zakończono

przedstawieniem instrumentów notowanych na omawianej giełdzie.

W rozdziale trzecim dokonano porównania GPW w Warszawie z Grupą CEESEG.

Przedstawiona została historia powstania grupy CEESEG oraz charakterystyka GPW

w Budapeszcie, GPW w Lublanie oraz GPW w Pradze. Następnie została omówiona próba

fuzji GPW w Warszawie z grupą CEESEG. Na koniec rozdziału trzeciego skupiono się

przedstawieniu oraz charakterystyce głównych indeksów występujących na wyżej

wymienionych giełdach. Indeksami tymi są: WIG, ATX, BUX, PX oraz SBITOP.

Zakończenie zawiera podsumowanie działalności GPW w Warszawie oraz GPW

w Wiedniu. Skoncentrowano się na pokazaniu jaką drogę przeszły obie giełdy oraz co

sprawiło, że obie giełdy w dzisiejszych czasach odnoszą sukcesy w prowadzonej działalności.

4

Rozdział 1 Jednolity rynek finansowy Unii Europejskiej

Rynek finansowy odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu wszystkich państw.

Kluczowy wpływ ma on również na gospodarkę Unii Europejskiej, która obecnie skupia 28

państw członkowskich. Za umowną datę tworzenia jednolitego rynku finansowego UE, który

wchodzi w skład jednolitego rynku wewnętrznego uznaje się rok 1958, który jest związany

z utworzeniem EWG. Jego powstanie jest efektem długoletnich prac oraz procesów dążących

do utworzenia zasad wspólnie obowiązujących we wszystkich krajach. Należy jednak

zaznaczyć, iż mimo w obrębie Unii Europejskiej wciąż obowiązują również regulacje

narodowe charakterystyczne dla danych krajów. Wszystkie państwa członkowskie są

natomiast zobowiązane do przestrzegania praw oraz norm ogólnie przyjętych.1

Cechą charakterystyczną omawianego rynku jest fakt iż osoby, które zamieszkują

jeden z krajów członkowskich Unii Europejskiej, innymi słowy – rezydenci, mają pełne

prawo oraz możliwości wykonywania transakcji finansowych na terenie danego państwa oraz

pozostałych, wchodzących w skład Unii Europejskiej. Również instytucje finansowe mają

możliwość tworzenia swoich oddziałów w innych krajach członkowskich. Możliwości te

związane są z istniejącymi swobodami, które odgrywają kluczowe role w funkcjonowaniu

Unii Europejskiej. Są nimi:

- swoboda przepływu kapitału,

- swoboda świadczenia usług,

- swoboda osiedlania się.

Wymienione powyżej swobody mają na celu eliminację wszelkich barier oraz

przeszkód jakie występują pomiędzy podmiotami danych krajów, a także dają możliwość

osiągania odgórnie założonych celów poprzez współpracę państw członkowskich oraz

realizację założonych planów.

Swoboda przepływu kapitału jest jedną z czterech swobód zagwarantowanych

w Traktacie Rzymskim. Jej głównym założeniem jest możliwość dokonywania transakcji

finansowych na terenie wszystkich państw członkowskich. Duże znaczenie odgrywa tutaj

liberalizacja przepływu kapitału wewnątrz państw Wspólnoty. Postanowiono wówczas, iż

zostanie ona wprowadzona w pewnych etapach. Główną przyczyną podjęcia takiej decyzji był

nierównomierny rozwój gospodarek państw członkowskich. Liberalizacji tej dokonano

w większości państw, z wyjątkiem: Grecji, Hiszpanii, Portugalii i Irlandii - kraje te dostały

1 M. Janicka, „Jednolity rynek finansowy UE” w: P. Szukalski (red.), „Szansa na sukces. Recepty współczesnych

Polaków”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2006, s. 139.

5

okres przejściowy. Ostatnim krajem, w którym doszło do liberalizacji przepływu kapitału była

Grecja, w roku 1994.

Swobody świadczenia usług oraz osiedlania się są ze sobą ściśle powiązane. Wynika

to z faktu, iż swoboda osiedlania się oznacza pełną swobodę w rozpoczynaniu działalności

gospodarczych oraz prowadzeniu ich przez obywateli jednego z państw członkowskich na

terenie innych państw należących do Unii Europejskiej. Natomiast swoboda świadczenia

usług jest to prawo ich wykonywania przez podmiot jednego z państw członkowskich na

rzecz innych podmiotów z innych krajów, w których dany podmiot nie posiada swej

siedziby.2

1.1 Podział rynku finansowego Unii Europejskiej

W trakcie tworzenia jednolitego rynku finansowego Unii Europejskiej na obszarze

państw członkowskich dokonało się wiele zmian. Związane one były także z sytuacją na

światowym rynku finansowym. Najwięcej z nich dokonało się w sektorze bankowym,

pieniężnym oraz ubezpieczeniowym.

Wymieniony powyżej sektor bankowy związany jest ściśle z zasadą jednolitej licencji.

Zasada ta mówi iż „Instytucja kredytowa, która otrzymała licencję bankową w dowolnym

kraju UE, może podejmować i prowadzić działalność na terytorium innego kraju

członkowskiego bez ponownego przechodzenia procedury licencyjnej.”3 Zasada ta ma istotny

wpływ na działanie sektora bankowego na obszarze jednolitego rynku finansowego Unii

Europejskiej. Systemem bankowym nazywamy natomiast ogół instytucji bankowych wraz

z przepisami oraz zasadami określającymi ich obustronne relacje z otoczeniem.

Rysunek 1 pokazuje podział rynku finansowego na rynek: pieniężny, kapitałowy,

instrumentów pochodnych, walutowy oraz depozytowo-kredytowy. Rynek pieniężny

charakteryzuje się przeprowadzaniem operacji instrumentami finansowymi, dla których okres

zapadalności jest poniżej jednego roku. Na rynku tym występuje obrót kredytowy, terminem

tym określa się obrót kapitałowy, którego przedmiotem są przede wszystkim pożyczki oraz

kredyty o funkcjach kredytu. Oprócz obrotu kredytowego wyróżnia się także obrót papierami

dłużnymi krótkoterminowymi, a także lokatami międzybankowymi. Do kluczowych zadań

rynku pieniężnego zalicza się: ustalenie wartości stopy procentowej zarówno w krótkim jak

2 Ibidem, s. 139-143.

3 „Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2004 r.”, 2005,

https://www.nbp.pl/systemfinansowy/rozwoj2004.pdf , str. 8-10

6

i średnim okresie, ma to na celu określić jaka jest „wysokość odsetek od sumy pieniędzy jako

zapłaty za jej pożyczenie na określony czas”4. Przy ustalaniu wartości stopy procentowej

należy pamiętać o uwzględnieniu stopy inflacji, związane jest to z faktem iż im wyższa stopa

inflacji tym wyższa stopa procentowa. Do zadań rynku pieniężnego zalicza się również

redukcję nadwyżek oraz niedoborów związanych z osiąganiem płynności bankowych, a także

szansa na wykonywanie polityki monetarnej przez bank centralny.5

Rysunek 1 Podział rynku finansowego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: P. Koziński, Komisja Nadzoru Finansowego – Charakterystyka

rynku kapitałowego; https://www.knf.gov.pl/.../Charakterystyka_Rynku_Kapitalowego_tcm75.

Rynek kapitałowy charakteryzuje się zawieraniem transakcji średnio oraz

długoterminowych. Kluczowym celem jest tutaj osiąganie kapitału, który ma być

przeznaczony na finansowanie inwestycji. Rynek ten zostanie scharakteryzowany w dalszej

części pracy.6

Na rynku instrumentów pochodnych dochodzi do zawierania kontraktów

terminowych, innymi słowy umów, które mają zostać wykonane w określonym z góry

terminie w przyszłości. Rynek ten nazywany jest także rynkiem terminowym, związane jest

4 http://direct.money.pl/poradnik_finansowy/co-to-jest-stopa-procentowa,poradnik-finansowy,haslo,342.html

5 „Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2004 r.”, 2005,

https://www.nbp.pl/systemfinansowy/rozwoj2004.pdf , str. 8-10 6 Ibidem

7

to z tworzeniem się cen aktywów bazowych w przyszłości oraz brakiem możliwości

całkowitej redukcji ryzyka z tym związanym.7

Kolejnym segmentem rynku finansowego jest rynek walutowy, na którym

dokonywane są transakcje wymiany jednej waluty na drugą. Do transakcji tych dochodzi

dzięki pomocy banków handlowych oraz giełd pieniężnych. Rynek ten posiada wiele funkcji,

do których zalicza się m. in.: porównywanie cen towarów oraz usług w minimum dwóch

krajach. Rynek ten daje również możliwość łączenia krajowego rynku finansowego

z międzynarodowym rynkiem finansowym.8

Ostatnim rynkiem jest rynek depozytowo-kredytowy, czyli rynek lokat oraz kredytów,

które są regulowane przez banki komercyjne. Te zaś są uczestnikami systemu bankowego,

omówionego powyżej.9

Podsumowując, każdy z wymienionych oraz scharakteryzowanych rynków odgrywa

istotną rolę w funkcjonowaniu rynku finansowego. Wymienione powyżej segmenty

zaspokajają w różny sposób potrzeby uczestników biorących udział w transakcjach na rynku

finansowym.

1.2 Charakterystyka rynku papierów wartościowych

Rynek finansowy, jak już wcześniej wspomniano składa się z pięciu głównych

segmentów. W tej części pracy uwagę skupiono na rynku kapitałowym, a dokładniej na rynku

papierów wartościowych, który jest jego główną składową regulowaną przez „ustawę z dnia

29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi10

(dalej ustawa o obrocie) oraz ustawę

z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów

finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych11

(dalej

ustawa o ofercie).”12

Rynek ten obejmuje transakcje długoterminowymi papierami

wartościowymi, do których zaliczamy akcje oraz obligacje.

Rynek kapitałowy jest rynkiem, w który włożono najwięcej starań, a także

zaangażowania w momencie tworzenia Unii Gospodarczo-Walutowej. Zaangażowanie to

wynika z wprowadzenia wspólnej waluty euro, na obszarze unii walutowej, na której nie

7 Ibidem

8 https://www.nbportal.pl/wiedza/prezentacje/rynek-kapitalowy/rynek-walutowy-bez-tajemnic

9 www.wsmib.edu.pl/rynki.doc

10 Dz.U. z 2014 r., poz. 94 (tekst jednolity).

11 Dz.U. z 2013 r., poz. 1382 (tekst jednolity).

12 U. Banaszczak-Soroka, Rynek Papierów Wartościowych. Inwestorzy, instrumenty finansowe i metody ich

wyceny, CH BECK, Warszawa 2014, s. 7.

8

występuje wspólny rynek finansowy. Skutkuje to brakiem możliwości korzystania ze

wszystkich zalet płynących z ustanowienia unii walutowej.13

Rynek papierów wartościowych według wielu specjalistów uznawany jest za miejsce

spekulacji, na którym każdego dnia podejmowane są ryzykowne decyzje. Kluczowym celem

podejmowania takich decyzji jest chęć osiągnięcia jak największego zysku. „Jest to miejsce,

gdzie rozpoczął się wielki kryzys lat 20-tych i 30-tych XX wieku i nadal jest barometrem

każdej nowoczesnej gospodarki.”14

Rynek ten posiada typowe dla siebie instytucje, które są

regulowane oraz kontrolowane przez KNF, czyli Komisję Nadzoru Finansowego. Do

wspomnianych powyżej instytucji zaliczamy: Giełdę Papierów Wartościowych (GPW),

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW) oraz firmy inwestycyjne.15

Rynek papierów wartościowych składa się z dwóch głównych części, którymi są:

rynek pierwotny oraz rynek wtórny. Rynek pierwotny to rynek, na którym dokonywana jest

emisja papierów wartościowych, innymi słowy papiery wartościowe są oferowane do nabycia

poprzez ich emitenta. Natomiast rynek wtórny jest uzupełnieniem rynku pierwotnego.

Oznacza to iż na rynku tym dokonuje się transakcji typu kupna i sprzedaży, papierów

wartościowych, które zostały wcześniej wyemitowane przez emitenta. Warto także dodać iż

rynek wtórny może przybierać dwie formy. Pierwsza z nich charakteryzuje się transakcjami

kupna – sprzedaży papierów wartościowych wyłącznie na giełdzie papierów wartościowych,

przybiera ona wtedy formę zinstytucjonalizowaną. Druga z nich to możliwość dokonywania

transakcji kupna – sprzedaży bezpośrednio bądź przy pomocy biur maklerskich. Transakcje

takie nazywane są transakcjami pozagiełdowymi, ponieważ w odróżnieniu od rynku

pierwotnego nie są dokonywane na giełdzie papierów wartościowych.16

1.3 Rodzaje giełd17

Giełda jest miejscem, w którym dochodzi do sesji handlowych w określonym

wcześniej terminie oraz miejscu. Podczas trwania tych sesji dochodzi do transakcji kupna

oraz sprzedaży, dzięki wykorzystaniu wcześniej ustalonych oraz publikowanych

w codziennych notowaniach cen. Istotnym faktem przy charakterystyce giełd jest to, że każda

z nich posiada swój regulamin, który każdy z uczestników jest zobowiązany przestrzegać.

13

Op. cit. M. Janicka, Jednolity…, s. 147. 14

http://maklerfx.pl/instrumenty-handlowe/rynki/rynek-papierow-wartosciowych 15

Op. cit. U. Banaszczak-Soroka, Rynek…, s. 7. 16

https://www.knf.gov.pl/Images/Rynek_pierwotny_papierow_wartosciowych_tcm75-2435.pdf

https://www.knf.gov.pl/Images/Rynek%20wtorny%20papierow%20wartosciowych_tcm75-17591.pdf 17

Podpunkt został przygotowany na podstawie: https://www.tms.pl/czym-jest-gielda

9

Jego kluczowym celem jest zapewnienie ogólnodostępnego oraz równego dla wszystkich

uczestników wglądu do publikowanych informacji. Warto także dodać iż aby omawiana

giełda mogła funkcjonować w sposób prawidłowy powinna organizować sesje handlowe,

które będą działały w sposób regularny. Co ważne, należy także pamiętać iż wolumen

transakcji odgrywa tutaj kluczową rolę i jest niezbędny do zagwarantowania płynności

funkcjonowania.

Dokonując charakterystyki giełdy, można wyróżnić wiele kryteriów, według których

można ją sklasyfikować. Poniżej przedstawiono klasyfikację:

Ze względu na typy dóbr wyróżniamy giełdy:

- towarowe – są to takie giełdy na których odbywa się handel głównie jednym

produktem, do najbardziej znanych giełd towarowych zaliczamy m.in.: Tokyo Sugar

Exchange – gdzie głównych produktem jest cukier; New York Cotton Exchange – w tym

miejscu odbywa się handel bawełną, a także NYDEX – New York Diamond Exchange –

gdzie głównym zainteresowaniem cieszą się diamenty;

- instrumentów pieniężnych – giełda ta charakteryzuje się wymianą walutami;

- usług – charakteryzują się one głównie wykonywaniem transakcji zarówno kupna

jak i sprzedaży, gdzie głównym produktem jest transport oraz ubezpieczenia, przykładem są

giełdy ubezpieczeniowe m.in. Amsterdam oraz Rotterdam,

- papierów wartościowych – na giełdzie tej oferowany jest obrót giełdowymi

papierami wartościowymi; do których zalicza się m. in. akcje, obligacje oraz prawa poboru,

a także instrumenty finansowe, które nie są papierami wartościowymi, natomiast są

dopuszczone do obrotu giełdowego, do tej grupy zalicza się opcje oraz kontrakty terminowe;

Ze względu na rodzaje transakcji wyróżniamy giełdy:

- transakcji fizycznych – z giełdą taką mamy do czynienia w momencie, gdy

następują na niej transakcje kupna oraz sprzedaży dóbr, których moment dostawy jest

możliwie najbliższy określonego przez regulamin giełdy;

- terminowe – giełdy te charakteryzują się tym iż transakcje kupna i sprzedaży

odbywają się w ściśle określonym terminie w przyszłości;

- instrumentów pochodnych – jest to giełda, na której przedmiotem handlu są

instrumenty finansowe, kluczowa jest tutaj informacja iż cena tych instrumentów jest zależna

od ceny aktywa podstawowego, z którym jest powiązana.

Ze względu na zasięg działania wyróżniamy giełdy:

10

- międzynarodowe – ich głównym atutem jest możliwość dokonywania transakcji

kupna-sprzedaży na arenie międzynarodowej dzięki wykorzystywaniu najnowszych

technologii informatyczno-komputerowych oraz globalizacji;

- krajowe - są to giełdy, które charakteryzują się transakcjami kupna-sprzedaży na

terenie i w obrębie jednego kraju;

Ze względu na formę prawną wyróżniamy giełdy:

- giełdy organizowane przez państwo, charakteryzują się działalnością odgórnie

określoną przez państwo,

- giełdy korporacyjne – które są zakładane oraz prowadzone przez organizacje

gospodarcze.

Podsumowując, kluczowym zadaniem giełdy jest wsparcie oraz poprawa

funkcjonowania gospodarki państw, poprzez możliwość rozwoju oraz osiągania jak

największych korzyści z dokonywania transakcji również na rynku międzynarodowym.

Giełdy utożsamiane są z narzędziem wykorzystywanym do poprawy koniunktury, przede

wszystkim dzięki wzrostowi wartości indeksów giełdowych. a także poddawane są

regulacjom ze strony władz państwowych.

1.4 Proces konsolidacji oraz prywatyzacji giełd papierów wartościowych w Unii

Europejskiej

Dokonując charakterystyki giełd papierów wartościowych należy także wziąć pod

uwagę jakiem procesom one podlegają w Unii Europejskiej. Analizując ich historię można

zauważyć jakie zmiany dokonały się w przeciągu ostatnich dekad w ich działalności.

W przeszłości działały one przede wszystkim jako monopole, których celem było osiągnięcie

jak największych zysków oraz korzyści. Z biegiem czasu, postępu technologicznego, który

objawiał się przede wszystkim obrotem elektronicznym, a także zjawiska globalizacji, giełdy

te zaczęły ze sobą konkurować. Efektem wspomnianej konkurencji stały się późniejsze

porozumienia zawierane pomiędzy giełdami oraz pojawienie się zjawiska konsolidacji.

Zjawisko to możemy podzielić na dwie grupy. W pierwszej grupie dokonuje się fuzja

pozioma, która innymi słowy oznacza połączenie się giełd, której celem jest przede

wszystkim osiągnięcie efektów skali. Najbardziej znanym przykładem fuzji poziomej jest

powstanie giełd NASDAQ OMX oraz NYSE Euronext. Zaś w drugiej grupie powstaje fuzja

pionowa, która polega na połączeniu giełd z instytucjami rozliczeniowymi oraz

depozytowymi, w tym przypadku brany jest pod uwagę łańcuch wartości. Przykładem fuzji

11

pionowej jest Deutsche Börse (DB), Amsterdam oraz Bruksela, gdzie giełdę połączono z izbą

rozliczeniową oraz depozytową. Zjawisko konsolidacji, objawiane tworzeniem fuzji pionowej

oraz poziomej ma na celu redukcję kosztów, a także zwiększanie liczby podmiotów

dokonujących transakcji.18

Kolejnym ważnym procesem, o którym należy wspomnieć jest prywatyzacja.

Zjawisko to polega na zlikwidowaniu właścicielskiej roli państwa. Zwolennicy tego zjawiska

uważają iż jest to proces, który przyczynia się do coraz szybszego ożywienia oraz nasilenia

handlu papierami wartościowymi. Prywatyzacja daje szansę na nawiązywanie nowej

współpracy z zaawansowanymi rynkami, na których występuje obrót instrumentami

finansowymi. Przykładem giełdy, na której dokonano prywatyzacji jest GPW w Warszawie,

korzyści jakie z niej wynikły zapisane są w strategii pierwszego etapu prywatyzacji.

„Prywatyzacja GPW jest istotnym czynnikiem umożliwiającym dalszy rozwój polskiego

rynku kapitałowego (..)Brak prywatyzacji hamowałby istotnie jej dalszy rozwój , szczególnie

w obszarze budowania regionalnego centrum finansowego.”19

Wynika z tego, że korzyści nie

są odnoszone jedynie przez emitentów papierów wartościowych, ale także przez

indywidualnych inwestorów. Dzięki temu procesowi dostaną oni szansę inwestowania

w papiery wartościowe, które są notowane na największych rynkach giełdowych na świecie.20

Do najbardziej znanych giełd sprywatyzowanych zalicza się giełdy: budapesztańską, praską,

warszawską, w Lublanie oraz w Bratysławie

18

A. Gorczyńska, „Ewolucja działalności giełd papierów wartościowych w dobie globalizacji”;

http://www.ue.katowice.pl/fileadmin/_migrated/content_uploads/9_A.Gruczynska_Ewolucja_Dzialan_Gield....p

df; str. 1-2 19

D. Kucharek, Wpływ prywatyzacji na rozwój giełd papierów wartościowych w Europie Centralnej”,

http://www.ur.edu.pl/pliki/Zeszyt17/27.pdf, str. 1 20

Ibidem

12

Rozdział 2 Giełdy papierów wartościowych

W poniższym rozdziale zostanie omówiona giełda papierów wartościowych. Jak

wspomniano w poprzedniej części, jest to jeden z typów giełd, wyróżniany ze względu na

rodzaj przedmiotu obrotu. Na giełdzie papierów wartościowych realizowane są transakcje

kupna i sprzedaży instrumentów finansowych, które zostały dopuszczone do obrotu.

Instrumentami tymi są przede wszystkim zbywalne papiery wartościowe, czyli akcje

i obligacje oraz instrumenty pochodne, do których należą kontrakty terminowe oraz opcje.21

2.1 Giełda papierów wartościowych w Warszawie

2.1.1 Historia warszawskiej giełdy22

Historia giełdy papierów wartościowych w Polsce sięga XIX wieku, a dokładniej

12 maja 1817 roku, kiedy to została otwarta giełda w Warszawie. Przedmiotem obrotu

giełdowego przede wszystkim były obligacje i weksle, natomiast sesje giełdowe odbywały się

tylko między 12:00 a 13:00. Oprócz warszawskiej giełdy funkcjonowały również giełdy

w Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu oraz Wilnie. Mogły one funkcjonować

na podstawie rozporządzenia prezydenta odnośnie do organizacji giełd. Najważniejsza ze

względu na wielkość była giełda w Warszawie, która gromadziła 90% wszystkich obrotów na

rynku. Niestety, w momencie wybuchu II wojny światowej warszawska giełda została

zamknięta. W późniejszym czasie podejmowano próby reaktywacji działalności giełd,

niestety wszystkie były sprzeczne z ówczesnym centralnie planowanym systemem

gospodarczym. Dopiero w 1989 roku, po zmianie ustroju i wprowadzeniu gospodarki

rynkowej, ponownie utworzono Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW).

Rozpoczęła ona działalność w 1991 roku, a dokładniej 16 kwietnia, kiedy to odbyła

się pierwsza sesja giełdowa. Obracano wtedy akcjami pięciu spółek. Powołując się na dane

GPW „wpłynęło wówczas 112 zleceń kupna i sprzedaży, a łączny obrót giełdy wyniósł 1990

zł (2 tys. USD)”. 12 kwietnia 1991 roku został podpisany akt założycielski GPW

w Warszawie, zgodnie z którym jest ona spółką akcyjną założoną przez Skarb Państwa.

Pozostałymi akcjonariuszami GPW są banki oraz domy maklerskie. Działalność GPW opiera

21

https://www.nbportal.pl/slownik/pozycje-slownika/gielda-papierow-wartosciowych 22

Podpunkt został przygotowany na podstawie: https://www.gpw.pl/historia

13

się na następujących aktach prawnych: Kodeks spółek handlowych, Ustawa o obrocie

instrumentami finansowymi, Statut GPW, Regulamin GPW, Szczegółowe Zasady Obrotu

Giełdowego oraz Regulamin Sądu Giełdowego. Biorąc pod uwagę zasięg giełdy, jest to

największa z europejskich giełd działających w regionie środkowo-wschodnim. Momentem

przełomowym w historii jest data 9 listopada 2010 roku, kiedy to odbyło się pierwsze

notowanie Giełdy Papierów Wartościowych jako spółki publicznej na GPW w Warszawie.

2.1.2 Instrumenty notowane na warszawskiej giełdzie23

Na warszawskiej giełdzie notowane są instrumenty, które przede wszystkim można

podzielić na dwie podstawowe grupy. Pierwsza grupa zawiera instrumenty kasowe, które

cechują się mniejszym poziomem ryzyka oraz mniejszą stopą zwrotu z danego instrumentu

niż druga grupa, instrumenty terminowe. Ze względu na obecność efektu dźwigni

finansowej, instrumenty terminowe obciążone są większym ryzykiem. Z drugiej strony dzięki

istnieniu większego ryzyka, przynoszą one inwestorom bardzo wysokie stopy zwrotu/straty

z inwestycji. Efekt dźwigni finansowej czyni instrumenty terminowe bardzo atrakcyjnymi ze

względu na ponadprzeciętne zyski generowane nawet z bardzo małych kwot środków

własnych.

Do grupy instrumentów kasowych możemy zaliczyć:

Akcje – są to papiery wartościowe stwierdzające udział posiadacza w majątku spółki.

Prawa do akcji – są to prawa, które zastępują akcje od dnia przydziału do dnia ich

rejestracji w sądzie.

Prawa poboru – są to prawa na podstawie, których dotychczasowi akcjonariusze

mają pierwszeństwo w momencie nowej emisji.

Obligacje – są to dokumenty stanowiące zobowiązanie emitenta do zwrotu kwoty

podstawowej po upływie określonego okresu oraz do okresowej wypłaty odsetek.

Certyfikaty inwestycyjne – są to papiery wartościowe, które mogą być emitowane

tylko przez fundusze inwestycyjne.

Warranty – instrumenty, które dają prawo do kupna lub sprzedaży akcji po ustalonej

cenie w przyszłości bądź dokonania rozliczenia pieniężnego wyrównującego różnicę

cen.

23

Podpunkt został przygotowany na podstawie: https://r-

brokers.pl/documents/10162/1716283/Instrumenty_kasowe_i_terminowe.pdf

14

ETF-y – są to odpowiednie instrumenty notowane na giełdzie, których zadaniem jest

przedstawienie zachowania danego indeksu giełdowego.

Natomiast do grupy instrumentów terminowych zaliczamy:

Kontrakty terminowe – są to instrumenty finansowe będące rodzajem umowy

zawartej pomiędzy stronami, zobowiązujące jedną z nich do zakupu a drugą do

sprzedaży określonej ilości instrumentu bazowego, w ustalonym momencie

w przyszłości, po wyznaczonej cenie lub do dokonania rozliczenia pieniężnego

wyrównującego różnicę cen.

Opcje – są to pochodne instrumenty finansowe dające prawo do zakupu lub sprzedaży

pewnego instrumentu bazowego po określonej cenie, w określonym terminie.

Jednostki indeksowe – są to instrumenty finansowe reprezentujące wszystkie akcje

tworzące dany indeks.

2.1.3 Podstawowe statystyki dotyczące GPW w Warszawie

Warszawska giełda sukcesywnie zwiększa liczbę spółek, która na przestrzeni

dwudziestu pięciu lat wzrosła z 9 do 482 w obecnym roku (dane tabela 1). Wyróżniamy

spółki krajowe i zagraniczne, które występują na rynku podstawowym i równoległym.

Ogółem na rynku podstawowym liczba spółek wynosi 387, natomiast na rynku równoległym

95. Spółek rodzimych notowanych na warszawskiej giełdzie jest 429, natomiast

zagranicznych 53. Podsumowując, można stwierdzić, ze spółki krajowe przeważają na

jednym i drugim rynku.

Tabela 1 Liczba spółek na GPW w 2016 roku

Krajowe Zagraniczne Razem

Rynek

podstawowy 341 46 387

Rynek

równoległy 88 7 95

Razem 429 53 482

Źródło: https://www.gpw.pl/analizy_i_statystyki

15

W tabeli 2 przedstawiono kapitalizacja spółek notowanych na warszawskiej giełdzie.

Tak samo jak w poprzednim zestawieniu, można zauważyć przewagę spółek notowanych na

rynku podstawowym. Kapitalizacja na tym rynku w 2016 roku wyniosła 998 183, 23 mln zł,

natomiast na rynku równoległym 12 316,67 mln zł. W tabeli 2 przedstawiono również

kapitalizację spółek z podziałem na krajowe i zagraniczne. Wartość rodzimych spółek wynosi

533 355,47 mln zł, natomiast spółki zagraniczne mają kapitalizację na poziomie 477 144,49

mln zł.

Tabela 2 Kapitalizacja spółek w mln zł w 2016 roku

Krajowe Zagraniczne Razem

Rynek

podstawowy 522 138,44 476 044,85 998 183,29

Rynek

równoległy 11 217,03 1 099,64 12 316,67

Razem 533 355,47 477 144,49 1 010 499,96

Źródło: https://www.gpw.pl/analizy_i_statystyki

2.1.4 System notujący UTP24

15 kwietnia 2013 roku na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie zaczął

funkcjonować system spełniające najwyższe globalne wymagania uczestników rynku.

Universal Trading Platform został stworzony przez NYSE Technologies, jest znany

inwestorom i brokerom z największych globalnych rynków. Taki sam system transakcyjny

funkcjonuje na giełdach należących do grupy NYSE Euronext z siedzibami w Nowym Jorku,

Brukseli, Lizbonie, Amsterdamie i Paryżu. Biorąc pod uwagę poprzedni system WARSET,

UTP jest dużo bardziej wydajny oraz szybszy, co w rezultacie pozwala na obsługę dużo

większej liczby zleceń w danej jednostce czasu. System WARSET na sekundę obsługiwał

około 850, natomiast UTP pozwala na około 20.000 zleceń.

24

Podpunkt został przygotowany na podstawie: https://www.gpw.pl/utp

16

Cele wprowadzenia UTP:

Zaproponowanie rynkowi rozwiązań o najlepszych globalnych standardach

technicznych oraz funkcjonalnych;

Zorganizować warunki do znaczącego przyrostu płynności w różnych typach

instrumentów, co doprowadzi do zmniejszenia kosztów transakcyjnych;

Dostępność do nowych typów instrumentów finansowych – m.in. nowe rodzaje

instrumentów pochodnych oraz duża różnorakość produktów strukturyzowanych;

Dostępność do innowacyjnych technik inwestycyjnych;

Dostępność do innowacyjnych rodzajów zleceń, nowych zasad notowań w segmencie

produktów strukturyzowanych.

2.2 Giełda Papierów Wartościowych w Wiedniu

2.2.1 Historia wiedeńskiej giełdy25

Historia wiedeńskiej Giełdy Papierów Wartościowych sięga XVIII wieku, kiedy to

cesarzowa Maria Teresa została jej fundatorką. W początkowym okresie giełda działała jako

miejsce wymiany walut oraz handlu obligacjami. Dopiero w 1818 roku został rozpoczęty

handel akcjami. Pierwszą spółką notowaną na wiedeńskiej giełdzie był Austriacki Bank

Narodowy. Niestety w maju 1873 roku na wiedeńskiej giełdzie zdarzył się kryzys, aż 90 %

wszystkich notowanych na niej spółek przestało istnieć. W 1875 roku został podpisany

i przyjęty trzeci akt na mocy którego Giełda Papierów Wartościowych w Wiedniu otrzymała

pełną autonomię oraz zagwarantowano uporządkowany handel.

Pierwsza połowa XX wieku upłynęła pod znakiem I i II wojny oraz okresu

międzywojennego. W owym czasie wiedeńska giełda doświadczyła wielkiej reaktywacji

w 1919 roku zakończonej nagle w marcu 1924 roku. Doszło wtedy do światowego kryzysu

ekonomicznego oraz upadku banków na świecie, wydarzenia te zdeterminowały wymianę

handlową na następne lata. Spowodowało to spadek nie tylko cen ale również zmniejszenie

liczby uczestników handlu. Biorąc pod uwagę powyższe zagadnienia, krach na giełdzie

25

Podpunkt został przygotowany na podstawie tłumaczenia własnego:

http://en.wienerborse.at/about/company/history/

17

w Nowym Jorku nie wpłynął znacząco na funkcjonowanie wiedeńskiej giełdy. Następnym

ważnym wydarzeniem dla działania GPW w Wiedniu, stało się włączenie Austrii do Rzeszy

Niemieckiej w 1938 roku. Giełda w Wiedniu straciła swoją niepodległość i została poddana

niemieckiemu prawu giełdowemu.

W roku 1991 po raz pierwszy na giełdzie zadebiutował Austrian Traded Index (ATX),

który to stał się wiodącym indeksem na wiedeńskiej giełdzie. Pod koniec XX wieku Giełda

Papierów Wartościowych w Wiedniu została sprywatyzowana, natomiast Rada wiedeńskiej

giełdy została rozwiązana w czerwcu 1999 roku. Na skutek tego wydarzenia 50 % akcji

zaoferowano austriackim przedsiębiorstwom notowanym na giełdzie.

Pomimo zawirowań na międzynarodowych giełdach, rok 2007 był doskonały dla

wiedeńskiej GPW. W następnych latach władze Giełdy Papierów Wartościowych w Wiedniu

zdecydowały się na połączenie sił na rynku europejskim, tym sposobem powstał holding

CEESEG scalający Giełdy Papierów Wartościowych w Wiedniu, Pradze, Budapeszcie oraz

Lublanie.

2.2.2 Instrumenty notowane na wiedeńskiej giełdzie

Na wiedeńskiej giełdzie notowane są bardzo podobne instrumenty jak na giełdzie

warszawskiej. Jednakże istnieje jedna zasadnicza różnica pomiędzy nimi, gdyż na giełdzie

wiedeńskiej nie występują instrumenty terminowe, takie jak: kontrakty terminowe, opcje oraz

jednostki indeksowe. W tabeli 3 zostały przedstawione powyższe różnice pomiędzy

omawianymi Giełdami Papierów Wartościowych w Warszawie i Wiedniu.

18

Tabela 3 Instrumenty notowane na giełdach w Warszawie oraz Wiedniu, 2016 rok

Instrument Warszawa Wiedeń

Akcja Tak Tak

Obligacja Tak Tak

Certyfikat Tak Tak

Warrant Tak Tak

ETF Tak Tak

Kontrakt

terminowy Tak Nie

Opcja Tak Nie

Jednostka

indeksowa Tak Nie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://gpw.pl/ oraz http://en.wienerborse.at/

2.2.3 Podstawowe statystyki dotyczące GPW w Wiedniu

Na podstawie danych w tabelach 1 i 4, można zauważyć, że na wiedeńskiej giełdzie

notowanych jest dużo mniej spółek niż na GPW w Warszawie. Liczba spółek krajowych

notowanych w Wiedniu wynosi 64, natomiast spółek zagranicznych jest tylko 5. Porównując

te same tabele, można zauważyć, że kapitalizacja spółek krajowych i zagranicznych ogółem

na koniec 2015 roku wyniosła 104 394,10 mln EUR.

19

Tabela 4 Kapitalizacja oraz liczba spółek notowanych na giełdzie w Wiedniu w 2015 roku

Spółki krajowe Spółki

zagraniczne Razem

Kapitalizacja w

mln EUR 84 593,24 19 800,87 104 394,10

Liczba spółek

notowanych na

giełdzie w

Wiedniu

64 5 69

Źródło: http://en.wienerborse.at/static/cms/sites/wbag/media/de/pdf/prices_statistics/yearly_statistics/2015.pdf

20

Rozdział 3 Porównanie Grupy CEESEG z GPW w Warszawie

3.1 Grupa CEESEG26

Grupa CEESEG (Central and Eastern Europe Stock Exchange Group) powstała

w 2010 roku poprzez połączenie czterech Giełd Papierów Wartościowych w Wiedniu,

Budapeszcie, Lublanie i Pradze. Stało się to dokładnie 14 stycznia, inicjatorami tego holdingu

były giełdy w Wiedniu i Pradze. Głównym powodem powstania CEESEG jest wzmocnienie

i zwiększenie pozycji na międzynarodowym rynku kapitałowym wszystkich członków.

Wspólne działanie pod egidą CEESEG gwarantuje dla wszystkich uczestnictwo

w międzynarodowym, profesjonalnym rynku jako inwestor instytucjonalny, członek handlu,

a co więcej jako odbiorca danych i licencji.

Giełda w Wiedniu jest odpowiedzialna za koordynowanie międzynarodowych projektów,

transgraniczne zadania oraz inicjuje dalsze kierunki rozwoju. Jednakże na pierwszym miejscu

każdej giełdy pozostaje wspieranie lokalnych rynków, a dopiero w późniejszym czasie rozwój

wspólnego rynku kapitałowego. CEESEG jest w pierwszej kolejności odpowiedzialna za

gospodarkę finansową i administrację inwestycjami podczas, gdy bieżącymi sprawami

zajmują się członkowie grupy pełniąc rolę jednostek zależnych.

3.1.1 Giełda Papierów Wartościowych w Budapeszcie27

Pierwsze operacje na Budapest Stock and Commodity Exchange zostały zanotowane

18 stycznia 1864 roku w Peszcie. Firmy notowane na tej giełdzie były również publikowane

w Wiedniu, Frankfurcie, Londynie i Paryżu. Począwszy od 1890 roku obligacje emitowane

przez rząd węgierski były regularnie notowane na giełdach papierów wartościowych

w Londynie, Paryżu, Amsterdamie i Berlinie. Po II Wojnie Światowej, kiedy większość

prywatnych węgierskich firm zostało znacjonalizowanych, węgierski rząd oficjalnie rozwiązał

Budapest Stock and Commodity Exchange, a aktywa giełdowe stały się własnością państwa.

21 czerwca 1990 roku, ponownie otwarto Budapest Stock Exchange wraz z 41 założycielami

i jednym, pojedynczym udziale w handlu, IBUSZ. W 1998 roku powstał nowy system, na

którym został oparty handel na giełdzie w Budapeszcie, system ten nazywa się MultiMarket

Trading System (MMTS). W kwietniu 2000 roku, po 12 latach działania jako niezależny

26

Podpunkt został przygotowany na podstawie tłumaczenia własnego: http://en.wienerborse.at/about/ceeseg/ 27

Podpunkt został przygotowany na podstawie tłumaczenia własnego: http://bse.hu/topmenu/about_us/history

21

i legalny podmiot, nowa Rada BSE zadecydowała o przeistoczeniu w biznesowy związek

mający celu utrzymanie przez BSE przewagi pozycyjnej na arenie międzynarodowej.

3.1.2 Giełda Papierów Wartościowych w Lublanie28

Pierwsza Giełda Papierów Wartościowych w Lublanie funkcjonowała w latach 1924 –

1942. Niestety, w czasie II Wojny Światowej został zawieszony, w okresie powojennych

został oficjalnie zakazany poprzez rozporządzenie. Słowenia przez niemal pół wieku została

pozbawiona giełdy papierów wartościowych.

Dopiero w 1989 roku zostały przyjęte i wprowadzone w życie dwa prawa federalne mające na

celu powstanie legalnych podstaw do ponownego ustanowienia i otworzenia słoweńskiego

rynku kapitałowego. 26 grudnia, Ljubljana Stock Exchange (LJSE) została oficjalnie

ustanowiona. Dopiero 12 marca 1993 roku, notowania na słoweńskiej giełdzie odbywały się

codziennie, a nie jak do tej pory we wtorki i czwartki. Na koniec października 1996 roku,

LJSE została włączona w CESI, czyli Central European Stock Index. W pierwszej dekadzie

XXI wieku, Giełda Papierów Wartościowych w Lublanie powoli zaczęła wchodzić w szeregi

kilku różnych stowarzyszeń działających na międzynarodowym rynku kapitałowym, jednym

z nich jest Federation of European Securities Exchanges (FESE).

3.1.3 Giełda Papierów Wartościowych w Pradze29

Giełda Papierów Wartościowych w Pradze swoje początki datuje, tak samo jak GPW

w Wiedniu na rok 1871. Wraz z rozpoczęciem handlu cukrem, praska giełda stała się

głównym rynkiem na terenie Austro-Wegier. W pierwszej połowie XX wieku handel na

rynku kapitałowym został zawieszony poprzez wybuchy dwóch światowych konfliktów

zbrojnych.

Dopiero po upadku komunizmu w 1992 roku, powstała Prague Stock Exchange.

6 kwietnia następnego roku na Giełdzie Papierów Wartościowych w Pradze odbyła się

pierwsza sesja giełdowa. Rok później zadebiutował oficjalny indeks praskiej giełdy, czyli PX

Index. W 1998 roku na giełdzie zapoczątkowano handel akcjami i obligacjami. Praska giełda

w 2004 roku stała się pełnoprawnym członkiem FESE, tak samo jak giełda w Lublanie.

28

Podpunkt został przygotowany na podstawie tłumaczenia własnego: http://www.ljse.si/cgi-

bin/jve.cgi?doc=2327 29

Podpunkt został przygotowany na podstawie tłumaczenia własnego:

https://www.pse.cz/dokument.aspx?k=Historie-Burzy

22

3.2 Planowana fuzja GPW w Warszawie z Grupą CEESEG

W kwietniu 2013 roku, Grupa CEESEG zaczęła rozmowy z Giełdą Papierów

Wartościowych w Warszawie, mające na celu połączenie się i współpracę regionalną na

rynku kapitałowym. Jako pierwsze zostały przedyskutowane formy współpracy jakie można

wykreować planując kooperację na poziomie regionalnym w centralnej i wschodniej

Europie.30

Warszawska giełda dzięki regulacjom i prywatyzacji stała się główną areną dla

inwestorów w regionie centralnej i wschodniej Europy. Tym sposobem zdominowała rynek

kapitałowy i giełdowy w tej części Europy, przejmując częściowo rynek działania wiekowej

giełdy wiedeńskiej. Dla porównania w 2008 roku kapitalizacja spółek na GPW w Warszawie

wyniosła 215 miliardów dolarów, natomiast kapitalizacja na giełdzie w Wiedniu wyniosła

104 miliardy dolarów. Istnieją przesłanki, że taka kombinacja dwóch giełd może pozwolić

inwestorom na konkurowanie z działającą po sąsiedzku Deutsche Boerse. Co więcej, taka

fuzja, czyli powstanie jednego wielkiego rynku kapitałowego może zainteresować większą

ilość inwestorów niż każda giełda pojedynczo. Główne przyczyny powstania koncepcji

połączenia holdingu CEESEG oraz GPW w Warszawie są następujące:

Spadek cen akcji na rynku wiedeńskim wynikający z kryzysu finansowego (2008),

Giełda w Wiedniu zanotowała miesięczny spadek obrotów z 14,7 miliardów euro

w 2007 roku do 3,25 miliardów po wybuchu kryzysu,

Warszawska giełda rokrocznie przeprowadza dużą liczbę IPO, czyli Pierwszych ofert

publicznych papierów wartościowych, w 2012 roku było ich 17, natomiast w roku 2011 – 33.

31

Negocjacje mające doprowadzić do konsensusu trwały ponad rok, każda ze stron

chciała uzyskać jak najwięcej korzyści przystępując do tej fuzji. Jednakże żadna ze stron nie

potrafiła przezwyciężyć impasu, który nastąpił podczas tych rozmów. We wrześniu 2014

roku, prezes GPW w Warszawie – Paweł Tamborski, zapowiedział odłożenie planów

połączenia z głównym rywalem w regionie – wiedeńską giełdą oraz pozostałymi giełdami

z Grupy CEESEG. Władze warszawskiej giełdy postanowiły skupić się na polskim rynku oraz

na wykorzystywaniu jego potencjału. Miało to prowadzić do zbudowania silniejszej pozycji

30

Tłumaczenie własne na podstawie: http://www.reuters.com/article/austria-boerse-warsaw-

idUSWEB002TQ20130412 31

Tłumaczenie własne na podstawie: :http://www.reuters.com/article/us-stocks-exchanges-vienna-

idUSBRE93O0TK20130425]

23

na arenie międzynarodowej, pozwalającej na przeciwstawienie się giełdom we Frankfurcie

i Londynie.32

3.3 Porównanie głównych indeksów notowanych na omawianych giełdach

Głównym indeksem notowanym na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie

jest WIG, czyli Warszawski Indeks Giełdowy. Indeks ten jest notowany od 16 kwietnia 1991

roku, na początku jego wartość wyniosła 1000 punktów. WIG dotyczy wszystkich spółek

notowanych na GPW, jednakże muszą one spełniać podstawowe wymagania udziału

w indeksach. Indeks WIG opiera się na zasadzie dywersyfikacji, która prowadzi do

ograniczenia uczestnictwa pojedynczej spółki i sektora rynkowego. Na przestrzeni

dwudziestu pięciu lat WIG zmieniał się bardzo często, jednakże można zauważyć tendencję

wzrostową. Na wykresie 1 zostały pokazane wszystkie notowania indeksu WIG od początku

istnienia do końca 2015 roku, kiedy to indeks wyniósł 46467,38 punktów. Najniższą wartość

zanotowano 23 czerwca 1992 roku, wynosiła ona 635,3 punktów, natomiast najlepiej indeks

wypadł 6 lipca 2007 roku notując wartość 67568,51 punktów.33

Wykres 1 Notowania Indeksu WIG w latach 1991 – 2015

Źródło : Opracowanie własne na podstawie danych z programu Reuters

Kolejnym omówionym indeksem jest główny indeks notowany na Giełdzie Papierów

Wartościowych w Wiedniu, czyli Austrian Traded Index – ATX. Jest to indeks cenowy,

32

Tłumaczenie własne na podstawie: http://www.reuters.com/article/warsaw-exchange-vienna-

idUSL6N0RO4K820140923 33

https://www.gpw.pl/indeksy_gieldowe?isin=pl9999999995&ph_tresc_glowna_start=show#dane_podstawowe

24

którego wartość oblicza się na podstawie cen kursów akcji 21 największych spółek

giełdowych notowanych na giełdzie w Wiedniu. ATX zadebiutował na giełdzie 2 stycznia

1991 roku na poziomie 1000 punktów, czyli o kilka miesięcy wcześniej niż polski WIG oraz

na takim samym poziomie punktowym. Na wykresie 2 zostało przedstawione archiwum

wszystkich notowań indeksu ATX od momentu wystartowania do 2015 roku. Na ostatni dzień

notowań w 2015 roku, czyli 30 grudnia jego wartość wyniosła 2396,94 punktów. Najniższą

wartość 712, 06 punktów indeks ATX osiągnął 15 stycznia 1993 roku. Najlepszy poziom

punktowy, czyli 4981,87 zanotowano 9 lipca 2007 roku.34

Wykres 2 Notowania Indeksu ATX w latach 1992 – 2015

Źródło : Opracowanie własne na podstawie danych z programu Reuters

Oficjalnym indeksem giełdowym notowanym na Giełdzie Papierów Wartościowych

w Budapeszcie jest BUX. Indeks ten wystartował tego samego dnia co indeks warszawski,

czyli 16 kwietnia 1991 roku. Tegoż samego dnia wartość indeksu wyniosła najmniej punktów

– 1194,31. Od tamtego czasu, co można zauważyć na wykresie 3, z każdym kolejnym

notowaniem indeks stopniowo zwiększa swoją wartość, aby na koniec roku 2015 przyjąć

poziom 23920,65 punktów. Jednakże jedno notowanie wcześniej, czyli 29 grudnia 2015 roku,

BUX osiągnął najwyższy poziom w historii, czyli 23964,47 punktów.

34

http://wyborcza.biz/Gieldy/0,125889,,,,ATX.html

25

Wykres 3 Notowania Indeksu BUX w latach 1991 – 2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z programu Reuters

Wykres 4 Notowania Indeksu PX w latach 1993 – 2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z programu Reuters

Następny indeks, czyli PX jest głównym indeksem na Giełdzie Papierów

Wartościowych w Pradze. Indeks PX wystartował na giełdzie 7 września 1993 roku

z wartością na poziomie 335,2 punktów. Już w ciągu kilku pierwszych miesięcy – 1 marca

1994 roku zanotował jedną z większych wartości, a mianowicie poziom 1244,7 punktów. Na

wykresie 4 można zauważyć ten wzrost na samym początku notowań indeksu PX. Jednakże

nie była to najwyższa w historii wartość, jaką osiągnął praski indeks, stało się to

26

29 października 2007 roku, kiedy to nastąpił wzrost do poziomu 1936,9 punktów. Po tym

wzroście poziom indeksu stopniowo spadał, by na koniec roku 2015 osiągnąć wartość 956,33

punktów.

Ostatnim z indeksów omówionych w niniejszej pracy jest indeks notowany na

Giełdzie Papierów Wartościowych w Lublanie. Jak można zauważyć na wykresie 5, indeks

ten zadebiutował na giełdzie 4 kwietnia 2006 roku na poziomie 1034,1 punktów. Na

przestrzeni pierwszych kilkunastu miesięcy lublański indeks stopniowo zwiększał swoją

wartość, aby 31 sierpnia 2007 roku osiągnąć najwyższy poziom, a mianowicie 2674,69

punktów. Od tamtego momentu, ewidencjonuje się całkowity spadek wartości tego indeksu,

aby z końcem 2015 roku osiągnąć poziom 696,15 punktów.

Wykres 5 Notowania Indeksu SBITOP w latach 2006 – 2015

Źródło : Opracowanie własne na podstawie danych z programu Reuters

Powyższa analiza głównych indeksów giełdowych omawianych giełd papierów

wartościowych pozwala zauważyć, że kryzys finansowy z 2007 roku spowodował bardzo

duże spadki wartości indeksów. Na każdy rynku można zauważyć gwałtowny spadek

poziomu indeksu giełdowego, którego powolny wzrost można odnotować dopiero w drugiej

połowie 2009 roku. Dopiero od tamtego momentu zauważa się stopniowy wzrost kursów

papierów wartościowych na omawianych rynkach giełdowych w Europie.

27

3.4 Porównanie podstawowych statystyk dotyczących omawianych giełd

W poniższym podrozdziale zostaną omówione podstawowe dane statystyczne

dotyczące omawianych w poniższej pracy giełd papierów wartościowych. Wszystkie dane

zostaną przedstawione zarówno w tabelach jak i na wykresach, co pozwoli szybciej ocenić

poziom i wartość omawianych rynków finansowych.

Tabela 5 Dane dotyczące GPW w Warszawie w katach 2005-2015

Rok

Liczba

spółek

Kapitalizacja w mln

PLN

Obrót w mln

PLN

2005 255 424 900,00 101 271,0

2006 284 635 909,00 172 116,0

2007 351 1 080 257,00 241 488,0

2008 374 465 115,00 168 158,0

2009 379 715 821,00 177 419,0

2010 400 796 482,00 235 716,0

2011 426 642 863,00 268 975,0

2012 438 734 047,00 203 923,0

2013 450 840 780,00 257 800,0

2014 471 1 252 958,07 233 856,0

2015 487 1 082 862,51 226 191,0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony www.gpw.pl

Wykres 6 Kapitalizacja i obrót na GPW w Warszawie w latach 2005-2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony www.gpw.pl

28

W tabeli 5 oraz na wykresie 6 zostały przedstawione dane dotyczące giełdy papierów

wartościowych w Warszawie. Liczba spółek na przestrzeni lat rokrocznie wzrasta. Jak można

zauważyć na wykresie 6 największa kapitalizacja spółek notowanych na GPW w Warszawie

miała miejsce w roku 2014, liczba ta wyniosła zgodnie z danymi w tabeli 5 - 1 252 958,07

mln PLN. Kolejną wielkością przedstawioną na wykresie jest obrót na rynku akcji i obligacji

na warszawskiej giełdzie, najwyższą wartość osiągnięto w roku 2011, a mianowicie 268 975,0

mln PLN.

Tabela 6 Dane dotyczące GPW w Wiedniu w latach 2005-2015

Rok Liczba spółek

Kapitalizacja w mln

EUR

Obrót w mln

EUR

2005 155 367 060,49 75 795,16

2006 169 384 845,36 132 426,12

2007 181 217 904,25 190 624,52

2008 185 71 629,83 145 106,93

2009 184 98 960,71 74 691,14

2010 166 115 718,63 76 002,45

2011 158 87 323,35 61 926,85

2012 157 104 302,02 36 742,78

2013 152 108 501,58 39 471,05

2014 146 95 224,27 48 415,26

2015 141 104 394,10 59 085,81 Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony http://en.wienerborse.at/

Wykres 7 Kapitalizacja i obrót na GPW w Wiedniu w latach 2005-2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony http://en.wienerborse.at/

29

W tabeli 6 oraz na wykresie 7 zostały przedstawione dane statystyczne związane

z kapitalizacją oraz obrotem spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych

w Wiedniu w latach 2005-2015. Liczba spółek notowanych na wiedeńskiej giełdzie na

przestrzeni lat utrzymuje się na porównywalnym poziomie, który jak można zauważyć jest

dużo niższy niż na GPW w Warszawie. Największa liczba spółek na wiedeńskiej giełdzie

została zanotowana w roku 2008 – 186 spółek. Dane związane z kapitalizacją spółek

przedstawiają się zupełnie inaczej niż dotyczące GPW w Warszawie, ponieważ tylko w 2005

i 2006 roku kapitalizacja wiedeńskich spółek utrzymywała się na poziomie ponad trzystu

milionów euro. W późniejszych latach kapitalizacja utrzymywała się na poziomie około stu

milionów euro. Najniższa kapitalizacja wynosiła 71 629,83 mln EUR w roku 2008. Obrót na

wiedeńskiej giełdzie osiągnął najwyższą wartość w roku 2007 – 190 624,52 mln EUR,

natomiast najniższą w roku 2012 – 36 742,78 mln EUR.

Tabela 7 Dane dotyczące GPW w Pradze w latach 2005-2014

Rok

Kapitalizacja w mln

CZK

Obrót w mln

CZK

2005 1 330 810,0 1 041 170,0

2006 1 592 000,0 848 900,0

2007 1 841 680,0 1 013 020,0

2008 1 091 730,0 852 040,0

2009 1 293 480,0 463 860,0

2010 1 388 000,0 389 870,0

2011 1 060 770,0 370 990,0

2012 1 142 090,0 250 580,0

2013 1 093 480,0 174 740,0

2014 1 040 290,0 153 490,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony http://www.pse.cz/

30

Wykres 8 Kapitalizacja i obrót na GPW w Pradze w latach 2005-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony http://www.pse.cz/

Tabela 7 oraz wykres 8 dotyczą kapitalizacji i obrotów na GPW w Pradze. Na praskiej

giełdzie najwyższe obroty zanotowano w 2005 roku – 1 041 170,0 mln CZK, natomiast

najniższy w 2014 roku – 153 490,0 mln CZK. Zgodnie z tymi danymi, można zauważyć,

spadek obrotów w ciągu ostatnich 10 lat. Kapitalizacja spółek notowanych na praskiej

giełdzie najwyższy wynik osiągnęła w 2007 roku – 1 841 680,0 mln CZK, natomiast w 2014

roku kapitalizacja osiągnęła najniższą wartość – 1 040 290,0 mln CZK.

Tabela 8 Dane dotyczące GPW w Budapeszcie w latach 2005-2014

Rok

Kapitalizacja w mln

EUR

Obrót w mln

EUR

2005 65 000,0 20 617,7

2006 75 070,0 26 088,1

2007 80 580,0 35 550,4

2008 57 700,0 22 944,0

2009 64 540,0 19 681,8

2010 66 400,0 21 079,1

2011 50 160,0 15 102,6

2012 57 640,0 8 698,0

2013 59 710,0 8 105,7

2014 62 380,0 6 274,1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony www.bse.hu

31

Wykres 9 Kapitalizacja i obrót na GPW w Budapeszcie w latach 2005-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony www.bse.hu

W tabeli 8 oraz na wykresie 9 zostały przedstawione statystyki dotyczące GPW

w Budapeszcie. Kapitalizacja w ostatnich latach utrzymuje się na poziomie 50-60 mln EUR,

najniższy poziom 50 160,0 mln EUR osiągnięto w 2011 roku, natomiast najwyższy w 2007

roku – 80 580,0 mln EUR. Na innym poziomie przedstawiają się obroty na rynku węgierskim,

a mianowicie najniższy wynik osiągnięto w 2014 roku – 6 274,1 mln EUR, a najwyższy

w 2007 roku – 22 944,0 mln EUR.

Tabela 9 Dane dotyczące GPW w Lublanie w latach 2005-2014

Rok

Kapitalizacja w mln

EUR

Obrót w mln

EUR

2005 668,993 0,579

2006 11 513,080 996,480

2007 19 740,100 2 226,901

2008 15 617,491 1 285,790

2009 19 668,085 904,021

2010 20 485,987 492,540

2011 19 352,083 470,064

2012 17 663,692 360,388

2013 19 143,231 391,759

2014 6 214,037 686,331

Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony http://www.ljse.si

32

Wykres 10 Kapitalizacja i obrót na GPW w Lublanie w latach 2005-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony http://www.ljse.si

Na wykresie 10 oraz w tabeli 9 można zobaczyć statystyki związane z obrotem

i kapitalizacją na słoweńskiej giełdzie w Lublanie. Obroty lublańskiej giełdy w porównaniu

do omawianych wcześniej giełd są niskie, najniższe zostały osiągnięte w 2012 roku – 360,388

mln EUR, natomiast najwyższe w 2007 roku – 2 226,901 mln EUR. Kapitalizacja utrzymuje

się na wyższym poziomie niż obrót, a mianowicie najwyższą wartość spółki osiągnęły w 2010

roku – 20 485,987 mln EUR, natomiast najniższą w roku 2005 – 668,993 mln EUR.

33

Zakończenie

Powyższa praca jest próbą analizy działalności na przestrzeni kilkunastu lat Giełdy

Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Giełdy Papierów Wartościowych w Wiedniu.

Istotne jest w tym przypadku wykorzystanie słowa próba, ponieważ dokładna analiza ich

funkcjonowania nie jest prostym zadaniem. Dokonując charakterystyki obu wymienionych

powyżej giełd należy wziąć pod uwagę kilka czynników. Do najważniejszych z nich można

zaliczyć: liczbę spółek zarówno krajowych jak i zagranicznych, kapitalizację spółek oraz

instrumenty notowane na giełdzie.

Jak wykazano w powyższej pracy Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie

przechodziła w swojej historii zarówno dobre jak i złe chwile. Pod koniec lat

osiemdziesiątych XX wieku, w wyniku upadku komunizmu w Polsce, mogła powstać Giełda

Papierów Wartościowych w Warszawie, która obecnie należy do grupy największych giełd

działających w regionie środkowo-wschodnim, co pokazane jest znacznym wzrostem liczby

spółek na przestrzeni lat. Również historia GPW w Wiedniu pokazuje jej wzloty i upadki.

Okres I i II wojny światowej, następnie wielki kryzys ekonomiczny oraz włączenie Austrii do

Rzeszy Niemieckiej pokazują w jakich warunkach musiała funkcjonować giełda. Mimo

wspomnianych wydarzeń GPW w Wiedniu poradziła sobie z przeciwnościami losu, czego

efektem jest jej dalszy rozwój oraz w następnych latach holding z grupą CEESEG, który

połączył Giełdy Papierów Wartościowych w Wiedniu, Pradze, Budapeszcie oraz Lublanie.

Podsumowując, GPW w Warszawie jest miejscem, w którym widać dynamiczny

rozwój pod względem wielu czynników tj. wolumeny obrotu, liczby spółek oraz techniczne

warunki dokonywania transakcji pomiędzy stronami. Rok 2010 dla GPW w Warszawie jest

rokiem przełomowym ponieważ nazwany jest on rokiem prywatyzacji najistotniejszych oraz

największych spółek, których właścicielem do tego czasu był Skarb Państwa. Debiut GPW na

GPW można uznać za bardzo kluczowy moment, pokazujący jaką drogę przeszła polska

gospodarka dokonując transformacji. Natomiast utworzenie grupy CEESEG w roku 2009

uznane było jako tworzenie „parasola”, mającego na celu ochronę oraz integrację czterech

mniejszych giełd, które działając wspólnie mają większą siłę oraz szansę na rozwój. Warto

tutaj także podkreślić, iż suma wartości spółek notowanych na czterech giełdach w grupie

CEESEG daje połowę kapitalizacji spółek działających w regionie Europy Środkowo-

Wschodniej.

34

Bibliografia

1. Banaszczak-Soroka U. (2014), Rynek Papierów Wartościowych. Inwestorzy,

instrumenty finansowe i metody ich wyceny, CH BECK, Warszawa

2. Szukalski P. (red.)(2006), „Szansa na sukces. Recepty współczesnych Polaków”,

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

Akty prawne:

1. Dz.U. z 2013 r., poz. 1382 (tekst jednolity)

2. Dz.U. z 2014 r., poz. 94 (tekst jednolity)

Strony internetowe:

1. www.bse.hu

2. www.en.wienerborse.at

3. www.gpw.pl

4. www.knf.gov.pl

5. www.ljse.si

6. www.maklerfx.pl

7. www.nbp.pl

8. www.nbportal.pl

9. www.pse.cz

10. www.reuters.com

11. www.r-brokers.pl

12. www.tms.pl

13. www.wsmib.edu.pl

14. www.wyborcza.biz

35

Spis rysunków

RYSUNEK 1 PODZIAŁ RYNKU FINANSOWEGO ............................................................................... 6

Spis tabel

TABELA 1 LICZBA SPÓŁEK NA GPW W 2016 ROKU ................................................................... 14

TABELA 2 KAPITALIZACJA SPÓŁEK W MLN ZŁ W 2016 ROKU ..................................................... 15

TABELA 3 INSTRUMENTY NOTOWANE NA GIEŁDACH W WARSZAWIE ORAZ WIEDNIU, 2016 ROK

.......................................................................................................................................... 18

TABELA 4 KAPITALIZACJA ORAZ LICZBA SPÓŁEK NOTOWANYCH NA GIEŁDZIE W WIEDNIU W

2015 ROKU ........................................................................................................................ 19

TABELA 5 DANE DOTYCZĄCE GPW W WARSZAWIE W KATACH 2005-2015 .............................. 27

TABELA 6 DANE DOTYCZĄCE GPW W WIEDNIU W LATACH 2005-2015.................................... 28

TABELA 7 DANE DOTYCZĄCE GPW W PRADZE W LATACH 2005-2014 ..................................... 29

TABELA 8 DANE DOTYCZĄCE GPW W BUDAPESZCIE W LATACH 2005-2014 ............................ 30

TABELA 9 DANE DOTYCZĄCE GPW W LUBLANIE W LATACH 2005-2014 .................................. 31

Spis wykresów

WYKRES 1 NOTOWANIA INDEKSU WIG W LATACH 1991 – 2015 .............................................. 23

WYKRES 2 NOTOWANIA INDEKSU ATX W LATACH 1992 – 2015 .............................................. 24

WYKRES 3 NOTOWANIA INDEKSU BUX W LATACH 1991 – 2015 .............................................. 25

WYKRES 4 NOTOWANIA INDEKSU PX W LATACH 1993 – 2015 ................................................. 25

WYKRES 5 NOTOWANIA INDEKSU SBITOP W LATACH 2006 – 2015 ......................................... 26

WYKRES 6 KAPITALIZACJA I OBRÓT NA GPW W WARSZAWIE W LATACH 2005-2015 .............. 27

WYKRES 7 KAPITALIZACJA I OBRÓT NA GPW W WIEDNIU W LATACH 2005-2015 .................... 28

WYKRES 8 KAPITALIZACJA I OBRÓT NA GPW W PRADZE W LATACH 2005-2014 ...................... 30

WYKRES 9 KAPITALIZACJA I OBRÓT NA GPW W BUDAPESZCIE W LATACH 2005-2014 ............. 31

WYKRES 10 KAPITALIZACJA I OBRÓT NA GPW W LUBLANIE W LATACH 2005-2014 ................ 32