ROZPOCZĘCIE WDRAŻANIA PROGRAMÓW ROZWOJU … · Tekst niniejszej publikacji służy wyłącznie...

PL

PRZEGLĄD OBSZAROacuteW WIEJSKICH UE

nr 20

European Network for

Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu

ROZPOCZĘCIE WDRAŻANIA PROGRAMOacuteW ROZWOJU OBSZAROacuteW WIEJSKICH

ISSN 1831-5372

Europejska Sieć na rzecz Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich

Europejska Sieć na rzecz Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich (ENRD) to ośrodek wymiany informacji łączący podmioty zaangażowane w rozwoacutej obszaroacutew wiejskich na terytorium całej Unii Europejskiej (UE) ENRD przyczynia się do skutecznego wdrażania programoacutew rozwoju obszaroacutew wiejskich (PROW) państw członkowskich wspierając gromadzenie wiedzy i jej wymianę jak roacutewnież ułatwiając wymianę informacji i wspoacutełpracę pomiędzy obszarami wiejskimi w całej Europie

Każde państwo członkowskie utworzyło krajową sieć obszaroacutew wiejskich ktoacutera skupia organizacje i organy administracji zaangażowane w rozwoacutej obszaroacutew wiejskich Na poziomie UE ENRD wspiera tworzenie sieci kontaktoacutew między takimi krajowymi sieciami obszaroacutew wiejskich administracjami krajowymi i organizacjami europejskimi

Więcej informacji na stronie internetowej ENRD httpenrdeceuropaeu

Redaktor naczelny Markus Holzer kierownik działu w Dyrekcji Generalnej ds Rolnictwa i Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich Komisji Europejskiej

Redaktor Tim Hudson ekspert ds komunikacji punkt kontaktowy ENRD

Punkt kontaktowy ENRD Tekst ukończono i oddano do druku w czerwcu 2015 r Oryginał sporządzono w języku angielskim

Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (httpeuropaeu)

Luksemburg Urząd Publikacji Unii Europejskiej 2015

ISSN 1831-5313 (print) ISSN 1831-5372 (PDF)

copy Unia Europejska 2015 Powielanie dozwolone pod warunkiem podania źroacutedła

Treść niniejszej publikacji niekoniecznie odzwierciedla opinie instytucji Unii Europejskiej

Tekst niniejszej publikacji służy wyłącznie do celoacutew informacyjnych i nie jest prawnie wiążący

Printed in Italy

Wydrukowano na papierze z recyklingu ktoacuteremu przyznano oznakowanie ekologiczne UE dla papieru graficznego (httpeceuropaeuecolabel)

Można także zamoacutewić jeden bezpłatny wydrukowany egzemplarz na stronie internetowej EU Bookshop httpbookshopeuropaeu

Podziękowania

Autorzy Paul Soto Fabio Cossu Ed Thorpe Tim Hudson Veneta Paneva Matthias Langemeyer Gregorio Davila-Diaz Inge Van-Oost Wolfgang Kahlenborn Peter Baader Caroline Raes Nivelin Noev Hannes Wimmer Jela Tvrdonova Clunie Keenleyside Lena Lind Jody Fleck Tereza Haacutešovaacute Ian Dempsey Ivan McCutcheon Hans van Ek Mary Kerrigan Michael Bain Lars Luplow Tom Kelley

Redakcja techniczna Benoit Goossens Tipik Fotografia na okładce copy Tim Hudson


Rural Development

Europe Direct to serwis ktoacutery pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej

Numer bezpłatnej infolinii ()00 800 6 7 8 9 10 11

() Informacje są udzielane nieodpłatnie większość połączeń roacutewnież jest bezpłatna (niektoacuterzy operatorzy hotele lub telefony publiczne mogą naliczać opłaty)

WYKAZ GŁOacuteWNYCH SKROacuteTOacuteW CMES wspoacutelny system monitorowania i ewaluacjiEBI Europejski Bank InwestycyjnyECA Trybunał ObrachunkowyEFSI europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjneEIP-AGRI europejskie partnerstwo innowacyjne na rzecz wydajnego

i zroacutewnoważonego rolnictwaENRD Europejska Sieć na rzecz Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich EUFRAS Europejskie forum ds służb doradztwa wiejskiego i rolniczego FI instrument finansowyGT grupa tematyczna

KSOW krajowa sieć obszaroacutew wiejskichLEADER Liaison Entre Actions de Deacuteveloppement de llsquoEacuteconomieLGD lokalna grupa działaniaPROW program rozwoju obszaroacutew wiejskichPT pomoc technicznaRBAPS oparte na wynikach systemy płatności rolnośrodowiskowychSCO opcja kosztoacutew uproszczonychSWOT mocne strony słabe strony szanse zagrożeniaUE Unia EuropejskaWPR wspoacutelna polityka rolna

Rozpoczęcie wdrażania programoacutew rozwoju obszaroacutew wiejskich 2

Usprawnienie wdrażania polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich 5

Koncentrowanie się na osiągnięciu uzgodnionych wynikoacutew PROW 9

Uproszczenie wdrażania PROW przyczyny i sposoacuteb 14

Polepszenie wynikoacutew finansowych dzięki zmniejszeniu liczby błędoacutew 20

Instrumenty finansowe zwiększenie efektywności korzystania ze środkoacutew finansowych 30

Uruchomienie grup operacyjnych 36

Wykaz dalszych porad i informacji 39

PRZEGLĄD OBSZAROacuteW WIEJSKICH UE nr 20


SPIS TREŚCI

copy T

im H

udso

n

1

P R Z E G L Ą D O B S Z A R Oacute W W I E J S K I C H U E n r 2 0

Rozpoczęcie wdrażania programoacutew rozwoju obszaroacutew wiejskich

W Unii Europejskiej żyje ponad poacuteł miliarda ludzi Każdy z tych obywateli Unii może korzystać z wynikoacutew polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich takich jak produkcja lepszej jakości żywności oraz tętniące życiem i zdrowe obszary wiejskie na ktoacuterych ludzie mogą mieszkać pracować i ktoacutere mogą odwiedzać Realizowane przez państwa członkowskie programy rozwoju obszaroacutew wiejskich (PROW) stanowią cenne źroacutedło pomocy ułatwiające osiągnięcie takich wynikoacutew

W latach 2014ndash2020 realizowa-nych będzie około 118 PROW i oczekuje się że w ramach

tych programoacutew zostanie wydanych około 160 mld EUR środkoacutew publicz-nych Z uwagi na tak duże kwoty UE i jej państwa członkowskie mają wspoacutelny interes w zapewnieniu bardzo wysokiej skuteczności wdrażania PROW Sprawne bdquorozpoczęcie wdrażania PROWrdquo od samego początku ma zatem istotne znaczenie dla wszystkich obywateli Unii

Etapy opracowywania PROW są obecnie już prawie zakończone ale roacutewnie waż-ny etap wdrażania działań ma się dopie-ro rozpocząć Uruchomienie PROW ktoacutere są odpowiednie do celu i wzmocnione solidnymi procedurami operacyjnymi stanowi podstawowy cel ENRD na tym początkowym etapie cyklu życia PROW ENRD wdraża specjalnie przygotowa-ny zestaw działań ktoacutere koncentrują się na osiągnięciu takich celoacutew poprzez podejmowanie bieżących działań na szczeblu UE

Wspoacutelny cel w tym zakresie dotyczy poprawy wynikoacutew PROW Kluczem do osiągnięcia tego celu jest zapewnienie podmiotom bezpośrednio lub pośrednio uczestniczącym we wdrażaniu PROW wiedzy i narzędzi umożliwiających spro-stanie głoacutewnym wyzwaniom i zwiększa-nie potencjału programoacutew od samego początku Wnioski płynące z takich prac wykorzystuje się roacutewnież przy identyfi-kowaniu tematoacutew priorytetowych ktoacute-re ENRD zrealizuje w nadchodzących latach

Dotychczas podjęte w ramach ENRD prace dotyczące rozpoczęcia wdrażania PROW obejmują

bull mapowanie kluczowych priorytetoacutew i wyzwań w odniesieniu do wszystkich państw członkowskich i PROW w zakresie realizacji programoacutew i ich wynikoacutew

bull zidentyfikowanie i przedstawienie nowych lub obiecujących podejść do wdrażania PROW ktoacutere mogą

stanowić odpowiedź na rozpoznane potrzeby i możliwości

bull wymiana doświadczeń w realizacji podejść i wyodrębnianiu czynnikoacutew decydujących o sukcesie (lub niepowodzeniu)

bull podnoszenie świadomości w zakresie praktycznych i administracyjnych ograniczeń dotyczących wdrażania i podkreślanie konieczności podejmowania dalszych działań

Wspomniane prace kontynuowała grupa tematyczna ustanowiona przez ENRD w następstwie posiedzeń zgromadzenia przedstawicieli sieci obszaroacutew wiejskich i Grupy Sterującej(1) Grupa tematyczna koncentruje się na wymianie poglądoacutew i doświadczeń między podmiotami odpowiedzialnymi za opracowywanie i realizację PROW Do członkoacutew grupy należą instytucje zarządzające PROW agencje płatnicze krajowe sieci obsza-roacutew wiejskich i lokalne grupy działania LEADER Inni kluczowi członkowie grupy tematycznej to zainteresowane strony

(1) httpsenrdeceuropaeuenthematic-group-improving-rdp-implementationkeydoc

copy Tim Hudson

2


zaangażowane w rozwoacutej obszaroacutew wiej-skich oraz skupiające je organizacje ktoacutere zajmują się wdrażaniem PROW bdquow terenierdquo

Wymiana wiedzy

Koordynacja wspoacutełpraca i komunika-cja to trzy głoacutewne metody stosowane przez grupę tematyczną Przekazywanie ustaleń grupy tematycznej w zakresie sposoboacutew wsparcia sprawnego rozpo-częcia wdrażania PROW od samego początku jest niezbędne do wymiany zgromadzonej wiedzy Niniejsze wydanie Przeglądu Obszaroacutew Wiejskich UE sta-nowi część działań grupy tematycznej w zakresie docierania do grup docelo-wych i budowania zdolności Niniejszą publikację przygotowano zatem w celu wyjaśnienia

bull możliwości poprawy wynikoacutew PROW

bull obaw ograniczeń i wąskich gardeł w zakresie wdrażania PROW

bull wyciągniętych wnioskoacutew i zaleceń na przyszłość

bull roacutel jakie zainteresowane strony zaangażowane w PROW mogą odgrywać w poprawie wynikoacutew PROW

W niniejszej publikacji określono sze-reg kluczowych tematoacutew aby pomoacutec

organom odpowiedzialnym za PROW skoncentrować uwagę na takich możli-wościach wąskich gardłach wnioskach i udziale zainteresowanych stron Do-tyczą one istotnych wymogoacutew doty-czących PROW jak roacutewnież czynnikoacutew sukcesu i narzędzi wdrażania Wybrane tematy nie są wyczerpujące (pod wzglę-dem uwzględnienia wszystkich aspek-toacutew programowania PROW) i zostały wybrane w celu podkreślenia wpływo-wych obszaroacutew ktoacutere mogą znacząco wpłynąć na sprawne rozpoczęcie wdra-żania PROW

Niektoacutere zagadnienia mogą być sto-sunkowo nowe w przypadku niektoacuterych PROW i jest to kolejny powoacuted dla ktoacutere-go niniejsza publikacja ma w założeniu służyć jako punkt odniesienia do wymia-ny wiedzy wśroacuted osoacuteb zarządzających PROW w zakresie kluczowych kwestii wstępnych

Zawartość obejmuje porady dotyczą-ce koncentrowania się na osiągnięciu uzgodnionych wynikoacutew PROW jak roacutew-nież sposobu w jaki zainteresowane strony zaangażowane w PROW mogą pomoacutec w zmniejszeniu liczby błędoacutew programowych poprzez uproszcze-nie systemoacutew administracyjnych lub usprawnione zarządzanie finansami Ponadto publikacja zawiera wytyczne

dotyczące stosowania stosunkowo no-wych metod wdrażania PROW Instru-menty finansowe grupy operacyjne i systemy płatności oparte na wynikach to tematy ktoacutere zostały poruszone w ni-niejszym numerze Przeglądu Obszaroacutew Wiejskich UE

Wszystkie tematy poruszone w poniż-szych artykułach są ze sobą powiąza-ne Wspomniane wzajemne powiązania i głoacutewne obszary tematyczne przedsta-wiono na rys 1

W artykułach zawartych w niniejszej pu-blikacji omoacutewiono zagadnienia przedsta-wione na rys 1 (oraz podkreślono wza-jemne relacje jakie istnieją pomiędzy nimi) Zawartość celowo zaprojektowano tak aby zapewnić i udostępnić osobom zarządzającym PROW i decydentom praktyczne i użyteczne informacje Tego rodzaju odbiorcoacutew docelowych można znaleźć w każdym państwie członkow-skim i w odniesieniu do każdego PROW Dlatego materiał wnoszący europejską wartość dodaną jest traktowany prio-rytetowo aby podkreślić jego znacze-nie w szerszym kontekście Szczegoacutelny nacisk położono na kwestie praktyczne ktoacutere wywierają wpływ na wszystkie cele społeczno-gospodarcze i środowiskowe PROW

copy T

im H

udso

n

3


Niniejsza publikacja jest roacutewnież aktual-na ponieważ w artykułach opisano kwe-stie ktoacutere są ważne w tym momencie (lipiec 2015 r)

Doświadczenia zdobyte w przeszłości połączono z nowym sposobem myślenia praktykoacutew PROW będących pionierami Wyniki opierają się zatem na elemen-tach już znanych dzięki syntezie wiedzy i doświadczenia ekspertoacutew w kwestii

Rysunek 1 Ważne aspekty planowania PROW omoacutewione w niniejszej publikacji

Kluczowe dla PROWWskaźniki wydajności

Wdrażanie PROWNarzędziaRozwiązaniaStrategie

Ukierunkowanie nawyniki

Podejścia oparte na wynikach

Skuteczniejsze i wydajniejsze PROW

Opcje kosztoacutew uproszczonych

Instrumenty finansowe

Rozszerzoneprawidłowe wykorzystanie środkoacutew

finansowych PROW

Uproszczone procedury

administracyjne

bull Narzędzia IT

bull Plan ewaluacji

bull Skuteczne kryteria wyboru

bull Proporcjonalne kontrole

bull Wykazanie zasadności kosztoacutew

bull Zamoacutewienia publiczne

najlepszego sposobu zwiększenia sku-teczności wdrażania PROW

Role zainteresowanych stron są wska-zywane w całej publikacji ktoacutera oproacutecz głoacutewnego tekstu zawiera roacutewnież szereg narzędzi wymiany wiedzy w formie pla-katoacutew i list kontrolnych

Można je pobrać jako oddzielne pliki w celu rozpowszechniania na szerszą skalę np za pośrednictwem medioacutew społecznościowych

Na stronie internetowej ENRD będą tak-że dostępne wersje wytycznych w for-mie infografiki z pustymi polami teksto-wymi w ktoacuterych państwa członkowskie będą mogły umieść własne tłumaczenia wytycznych na swoje języki narodowe

Przygotowanie tej publikacji ENRD jest dowodem na dużą i wciąż rosnącą liczbę dobrych praktyk we wdrażaniu PROW Uwzględnienie tych wytycznych i zastosowanie wersji dobrych praktyk dostosowanych do specyficznej sytuacji poszczegoacutelnych programoacutew pomoże za-pewnić nie tylko sprawne rozpoczęcie wdrażania PROW na lata 2014ndash2020 od samego początku ale także utrzymać takie korzystne tempo prac przez cały okres wdrażania programoacutew

4


Wszyscy obywatele Unii korzystają z działań podejmowanych w ramach programoacutew rozwoju obszaroacutew wiejskich (PROW) przy czym nowością w okresie programowania 2014ndash2020 jest położenie nacisku na ulepszone możliwości wdrażania ktoacutere mogą zwiększyć zakres i zasięg korzyści wynikających z PROW W poniższym artykule przeglądowym zidentyfikowano kilka głoacutewnych kwestii ktoacutere mogą pomoacutec poprawić skuteczność wdrażania PROW W pozostałych artykułach zawartych w niniejszej publikacji omoacutewiono te tematy bardziej szczegoacutełowo

Polityka rozwoju obszaroacutew wiejskich w UE nadal się rozwija i odzwier-ciedla szerzej zakrojone priory-

tety strategiczne UE jak roacutewnież zmie-niające się okoliczności w państwach członkowskich Większy nacisk kładzie się obecnie na politykę przyczyniającą się do tworzenia miejsc pracy i roz-woju gospodarczego oraz zmniejsze-nie negatywnych skutkoacutew zmiany kli-matu Rolnictwo i leśnictwo pozostają głoacutewnymi obszarami działań prowa-dzonych w ramach polityki w szczegoacutel-ności ważne jest ich zintegrowane zna-czenie w dostarczaniu wysokiej jakości żywności i dbaniu o zasoby środowi-skowe obszaroacutew wiejskich Jednocze-śnie zwiększenie koordynacji z innymi obszarami polityki UE roacutewnież pomaga w znalezieniu w ramach PROW rozwią-zań wielu problemoacutew społeczno-gospo-darczych z jakimi zmagają się społecz-ności wiejskie

Tego rodzaju połączone działania sta-nowią podstawę podejścia Komisji Eu-ropejskiej do zwiększania skuteczności polityki UE we wszystkich obszarach Skoordynowane przejrzyste i oszczęd-ne działania w ramach polityki stanowią sedno planu działań komisji pod kierow-nictwem przewodniczącego Junckera na rzecz zatrudnienia rozwoju gospodar-czego uczciwości i zmiany demokratycz-nej Wizja ta ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia trwałego dobrobytu na obszarach wiejskich w UE a PROW re-alizowane w państwach członkowskich stanowią przydatne narzędzia do reali-zacji celoacutew polityki prowadzonej przez Komisję

Optymalizacja skuteczności PROW sta-nowi zatem głoacutewny cel Komisji Europej-skiej zidentyfikowano roacutewnież możliwo-ści ktoacutere mają pomoacutec w przekształceniu tej retoryki politycznej w rzeczywistość dla obszaroacutew wiejskich UE

Uproszczenie ukierunkowanie na wyni-ki i zwiększone wykorzystanie środkoacutew finansowych PROW to szczegoacutelnie pro-duktywne opcje optymalizacji skutecz-ności PROW Rozpoczęto już ustalanie priorytetowych prac w tych obszarach a organy odpowiedzialne za PROW za-chęca się do regularnego dostosowy-wania swoich programoacutew w okresie 2014ndash2020 w celu zwiększenia ogoacutel-nych korzyści wynikających z PROW dla obywateli Unii

Państwom członkowskim udostępniono porady i wytyczne dotyczące skutecz-nych technik służących usprawnieniu wdrażania PROW Opierają się one na sprawdzonych dobrych praktykach z pełnego wachlarza europejskich fun-duszy strukturalnych i inwestycyjnych (EFSI) oraz na doświadczeniu zdobytym w poprzednich okresach programowania i na wnioskach wynikających z audytu i ewaluacji

Usprawnienie wdrażania polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich

copy Tim Hudson

5


Ukierunkowanie na wyniki

Państwa członkowskie są zobowiązane do wykazania korzyści generowanych przez PROW Wczesne prace prowadzone w tym obszarze obejmują programowanie PROW w sposoacuteb ktoacutery zapewnia dalsze ukierunkowanie programoacutew na osiągnię-cie zamierzonych celoacutew i unikanie wszel-kiego ryzyka związanego z niewłaściwym wykorzystaniem środkoacutew finansowych

Głoacutewny nacisk kładzie się obecnie na określone rodzaje przekrojowych wy-nikoacutew w zakresie rozwoju obszaroacutew wiejskich na ktoacutere należy także zwroacutecić szczegoacutelną uwagę w początkowych fa-zach programowania aby pomoacutec w pra-widłowym wdrażaniu PROW

Nadrzędne zasady i czynniki sukcesu w tym przypadku odnoszą się do zna-czenia programowania w odniesieniu do celoacutew jakie chce się osiągnąć w ra-mach PROW W związku z tym organy odpowiedzialne za PROW i inne zainte-resowane strony mogą być zobowiąza-ne do opuszczenia tradycyjnych bdquostref

komforturdquo i pracy na roacuteżne sposoby w celu osiągnięcia pożądanych wynikoacutew PROW

Należyte zarządzanie finansami

Zanim rozpocznie się wdrażanie PROW państwa członkowskie muszą wprowa-dzić procedury należytego zarządzania finansami W wyniku audytoacutew PROW stwierdzono że istnieją bdquomożliwości usprawnieniardquo niektoacuterych procedur fi-nansowych oraz że we wszystkich PROW należy uwzględnić zalecenia Trybunału Obrachunkowego

Zgodnie z powtarzającym się wnioskiem Trybunału Obrachunkowego(2) organy państw członkowskich nie zapewniają w wystarczającym stopniu aby kosz-ty zatwierdzone na potrzeby dotacji na rozwoacutej obszaroacutew wiejskich były rozsąd-ne Pomimo dostępności skutecznych narzędzi i procedur ktoacutere na to pozwa-lają nadal istnieje wyraźna potrzeba usprawnienia zarządzania finansami w tym obszarze

Przegląd wcześniejszych wynikoacutew finan-sowych PROW potwierdza fakt że uchy-bienia mogą występować w procedurach administracyjnych jak roacutewnież mogą być wynikiem błędoacutew popełnianych przez be-neficjentoacutew Kompleksowe podejścia są zatem dobrą praktyką ponieważ umoż-liwiają organom odpowiedzialnym za PROW zaradzenie uchybieniom powsta-łym w systemach jak roacutewnież uchybie-niom w sposobie wdrażania systemoacutew

Komisja Europejska określiła kilka po-wszechnych rozwiązań pozwalających na wyeliminowanie przyczyn błędoacutew finansowych w PROW Rozwiązania te obejmują

bull rzetelne i przejrzyste poroacutewnania roacuteżnych ofert cenowych

bull reprezentatywne koszty odniesienia

bull kompetentne komisje oceniające

bull skuteczne przedstawienie bdquorozsądnych kosztoacutewrdquo

bull prawidłowe korzystanie z postępowań o udzielenie zamoacutewienia

PLANOWANIE MONITOROWANIA I EWALUACJI

Planowanie ewaluacji odbywa się zgodnie z nowymi ramami operacyjnymi Zachęca to osoby odpowiadające za opracowanie PROW do starannego przemyślenia sposobu możliwego wykorzystania ewaluacji jako narzędzia do kontynuowania wdrażania PROW ukierunkowanego na wyniki Europejskie Centrum Informacyjne w sprawach dotyczących oceny rozwoju obszaroacutew wiejskich wyjaśnia co oznacza w praktyce bdquorozpoczęcie wdrażania PROWrdquo podkreślając że bdquoorgany ds programu muszą myśleć z wyprzedzeniem o sposobach przedstawienia realizacji celoacutew dotyczących priorytetoacutew i obszaroacutew docelowych w zakresie rozwoju obszaroacutew wiejskich

Europejskie Centrum Informacyjne w sprawach dotyczących oceny rozwoju obszaroacutew wiejskich zapewnia specjalistyczne wsparcie na rzecz usprawnienia metod i narzędzi oraz zwiększenia wiedzy i zrozumienia w celu przeprowadzenia oceny polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich i PROW Jest to jedna z jednostek wsparcia ENRD (wraz z punktem kontaktowym i punktem obsługi sieci EIP-AGRI)

Ewaluacja zapewnia mechanizm ciągłej obserwacji wynikoacutew programu i postępoacutew w zaspokajaniu potrzeb rozwojowych zidentyfikowanych w ramach analizy SWOT Tego rodzaju podejście wprowadzono z zamiarem zapewnienia państwom członkowskim wsparcia w uzyskaniu bardziej strategicznych informacji na temat zarządzania PROW na potrzeby komitetoacutew monitorujących i innych zainteresowanych stron zaangażowanych w rozwoacutej obszaroacutew wiejskich

Zawartość planoacutew ewaluacji PROW odnosi się do określonych w czasie wymogoacutew sprawozdawczych ktoacutere działają jako

dodatkowe zachęty do regularnego sprawdzania czy działania faktycznie podejmowane w ramach PROW są zgodne z wyznaczonymi celami

Wspoacutelny system monitorowania i ewaluacji opracowano w celu pomiaru skuteczności efektywności rezultatoacutew i oddziaływania unijnej polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich W poroacutewnaniu z poprzednim okresem programowania wspoacutelny system monitorowania i ewaluacji obejmuje obecnie ograniczony zestaw wspoacutelnych pytań i wskaźnikoacutew ewaluacyjnych ktoacutery pozwala uchwycić efekty programoacutew oraz postępy w osiąganiu celoacutew unijnych priorytetoacutew i obszaroacutew docelowychrdquo

bdquoZachęca się organy odpowiedzialne za PROW do uzupełniania wspoacutelnego systemu monitorowania i ewaluacji elementami specyficznymi dla ich programu Dzięki temu zyskają one jeszcze bardziej dostosowane informacje na temat konkretnych rezultatoacutew i skutkoacutew ich PROW Dopiero połączenie wspoacutelnych i specyficznych dla programu elementoacutew monitorowania i ewaluacji sprawi że wyniki ewaluacji będą istotne dla zainteresowanych stron związanych z programem a zarazem zapewnią poroacutewnywalność informacji na szczeblu UErdquo wyjaśnia Europejskie Centrum Informacyjne w sprawach dotyczących oceny rozwoju obszaroacutew wiejskich

Właściwe wdrażanie wspoacutelnego systemu monitorowania i ewaluacji umożliwi organom odpowiedzialnym za PROW wykazanie korzyści wynikających z wysokiej jakości projektoacutew w ramach PROW i zapewnienie aby zobowiązania finansowe powiązane z roacuteżnymi środkami przekształciły się w oczekiwane rezultaty i skutki PROW

(2) Sprawozdanie specjalne Trybunału Obrachunkowego nr 22 Uzyskiwanie oszczędności jak utrzymywać pod kontrolą koszty projektoacutew w zakresie rozwoju obszaroacutew wiejskich dotowanych ze środkoacutew UE httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR14_22SR14_22_PLpdf

6


Więcej informacji na temat tych i innych rozwiązań służących do wyeliminowa-nia błędoacutew w wynikach finansowych przedstawiono w poniższych artykułach W artykułach tych podkreślono korzyści płynące z prawidłowego planowania pro-cedur należytego zarządzania finansami na poszczegoacutelnych etapach programo-wania PROW Cele muszą koncentrować się na optymalizacji a nie maksymali-zacji systemoacutew administracyjnych Eks-perci Trybunału Obrachunkowego ds zarządzania finansami PROW zauważyli że taka roacutewnowaga stanowi bdquoklucz do zapewnienia skutecznego wdrażania po-lityki rozwoju obszaroacutew wiejskichrdquo

Właściwe planowanie i testowanie sys-temoacutew finansowych na etapie progra-mowania PROW pomaga uniknąć ko-nieczności podejmowania jakichkolwiek retrospektywnych działań naprawczych Regularna analiza możliwych uspraw-nień procedur zapewnia dodatkowe ko-rzyści podobnie jak wskaźniki pomiaru skuteczności systemoacutew zarządzania finansami (np zmniejszony poziom błę-doacutew zwiększona absorpcja środkoacutew fi-nansowych na realizację działania itd) Najlepszym rozwiązaniem jest roacutewnież wprowadzanie wskaźnikoacutew pomiaru wraz z danymi bazowymi na etapach planowania i przed rozpoczęciem wdra-żania PROWbdquo

Ważne jest abyśmy nie proacutebowali zawsze wydawać mniej oraz abyśmy zawsze upewniali się że wydajemy dobrze Na przykład nie musimy zmuszać beneficjentoacutew do kupna najtańszego sprzętu jeżeli prawdopodobne jest że po niedługim czasie będzie wymagał on częstych kosztownych napraw lub wymiany Musimy uzyskać dobry stosunek jakości do cenyrdquoCzłonek grupy tematycznej ENRD ds

usprawnienia wdrażania PROW

Procedury uproszczone

Wszystkie państwa członkowskie w po-rozumieniu z Komisją Europejską opraco-wały już plany działania mające na celu zmniejszenie poziomu błędoacutew w PROW Uruchomiono je w 2013 r w celu rozwia-nia obaw na szczeblu UE dotyczących kwestii wydatkowania środkoacutew w ra-mach PROW

Postępy w realizacji planoacutew działania są roacuteżne i Komisja Europejska podkreśla korzyści jakie można osiągnąć jeżeli wszystkie plany działania zostaną przy-jęte jako narzędzia do bieżącego zarzą-dzania wydajnością a nie jako jednora-zowe działanie naprawcze

W wielu planach działania uwzględnio-no wnioski o stosowanie uproszczonych procedur administracyjnych i jaśniej-szych przepisoacutew dotyczących kwalifi-kowalności kosztoacutew norm w zakresie udzielania zamoacutewień publicznych i reali-zacji projektoacutew Uproszczenie uważa się za szczegoacutelnie istotne dla niezliczonych

wypłat środkoacutew finansowych z PROW na mniejszą skalę Tego rodzaju drob-ne wypłaty często odroacuteżniają wydatki w ramach polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich od wydatkoacutew w ramach innych EFSI a w związku z tym uzyskanie odpo-wiedniego poziomu uproszczenia admi-nistracji pozostaje celem priorytetowym dla wszystkich zainteresowanych stron zaangażowanych w PROW

Uproszczenie PROW jest częścią więk-szego planu mającego na celu zwięk-szenie opłacalności i wydajności całej wspoacutelnej polityki rolnej (WPR) Komisarz do spraw rolnictwa i rozwoju obszaroacutew

Uproszczenie wspoacutelnej polityki rolnej jest najważniejszym priorytetem komisarza Hogana a państwa członkowskie odpowiedziały pozytywnie na jego wezwania do przekazywania sugestii dotyczących uproszczenia Sugestie te są analizowane w celu oceny ich kompatybilności z

bull podstawowymi decyzjami politycznymi podjętymi podczas reformy w 2013 r

bull założeniem że uproszczenie nie powinno prowadzić do osłabienia należytego zarządzania finansami ani do zwiększenia liczby błędoacutew w wydatkach w ramach WPR

bull potrzebą nadania pierwszeństwa tym obszarom polityki ktoacutere w największym stopniu dotyczą rolnikoacutew i innych beneficjentoacutew

W odniesieniu do polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich na tym etapie szczegoacutelnie ważne jest określenie przez państwa członkowskie prostych i możliwych do zweryfikowania operacji wsparcia rozwoju obszaroacutew wiejskich oraz uniknięcie przeciążenia programoacutew niepotrzebnymi i uciążliwymi dodatkowymi warunkami

copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

7


wiejskich Phil Hogan zwiększył widocz-ność poprzednich programoacutew uprosz-czenia(3) oraz zachęty do zwiększenia wydajności obu filaroacutew WPR

Potencjalne korzyści płynące z uprosz-czenia PROW są dobrze znane i zdefinio-wane(4) Jedną z korzyści jest mniejsze obciążenie administracyjne wszystkich zainteresowanych stron co może zachę-cać do większego wykorzystania moż-liwości rozwoju przez obszary wiejskie Uproszczone procedury mogą zapew-nić beneficjentom więcej elastyczności a zastosowanie uproszczonych podejść administracyjnych spowodowało zmniej-szenie poziomoacutew błędoacutew

Wyzwaniem pozostaje identyfikacja badanie i wykorzystanie systemoacutew ktoacutere mogą pomoacutec w skuteczniejszym wdrażaniu PROW z zastosowaniem prostszych wymogoacutew w zakresie zarzą-dzania Do koniecznych etapoacutew należą mapowanie i usuwanie potencjalnych wąskich gardeł od samego początku funkcjonowania programu Pozwoli to sprecyzować w ktoacuterym momencie nale-ży skorzystać z jaśniejszych zasad i pro-cedur aby utrzymać ukierunkowanie na klienta

Tworzenie sieci i wymiana dobrych prak-tyk mogą pomoacutec państwom członkow-skim we wczesnym rozwiązaniu poten-cjalnych problemoacutew ENRD pozostaje aktywna w tym obszarze W ramach tej sieci zapewniono na przykład szko-lenie w zakresie wykorzystania opcji kosztoacutew uproszczonych oraz opartych

na wynikach systemoacutew płatności rol-nośrodowiskowych (RBAPS) Są one pro-mowane ze względu na ich potencjał do zmniejszenia zaroacutewno poziomu błędoacutew jak i obciążeń administracyjnych Wyka-zano że opcje kosztoacutew uproszczonych całkowicie usuwają błędy w odniesieniu do innych EFSI (np Europejskiego Fun-duszu Społecznego) więcej szczegoacutełoacutew dotyczących opcji kosztoacutew uproszczo-nych można znaleźć na kolejnych stro-nach niniejszej publikacji

Narzędzia wdrażania

W artykułach niniejszego wydania Przeglądu Obszaroacutew Wiejskich UE wy-jaśniono roacutewnież w jaki sposoacuteb można skuteczniej korzystać z innych narzędzi wdrażania PROW Należy do nich zwięk-szone wykorzystanie instrumentoacutew fi-nansowych dzięki ktoacuteremu następuje bdquozwiększenie efektywności korzysta-nia ze środkoacutew finansowych w ramach PROWrdquo poprzez recykling finansowania i zwiększenie efektu dźwigni

W swoich ostatnich ocenach instru-mentoacutew finansowych w ramach PROW Trybunał Obrachunkowy(5) zauważa że tego rodzaju bdquofundusze odnawialnerdquo ofe-rują znaczne możliwości lecz że nale-ży dołożyć większych starań w ramach PROW aby obsłużyć efektywne systemy pożyczek kapitału własnego kapitału wysokiego ryzyka i gwarancji Wspar-cie dla PROW w tym zakresie można uzyskać za pośrednictwem unijnej ini-cjatywy fi-compass(6) w ktoacuterej kładzie się duży nacisk na zapewnienie aby

(3) httpeceuropaeuagriculturesimplificationindex_enhtm(4) httpeceuropaeuagricultureanalysisexternalrd-simplificationsummary_enpdf(5) httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR15_05SR15_05_plpdf(6) wwwfi-compasseu(7) httpeceuropaeueipagriculture

copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

instrumenty finansowe PROW odzwier-ciedlały rzeczywistą dynamikę popytu na rynku

Dostępne jest roacutewnież wsparcie dla PROW na uruchomienie i realizację skutecznych projektoacutew w zakresie inno-wacji za pośrednictwem grupy opera-cyjnej EIP-AGRI(7) Zachęca się państwa członkowskie do pełnego wykorzystania swojego potencjału ktoacutery znacznie wy-kracza poza programy badań a ich po-wodzenie zależy od odpowiednich prac przygotowawczych

Wiedza fachowa w zakresie tworzenia sieci

Dostępne są zmodernizowana struktura i ramy wsparcia ENRD ktoacutere mogą po-moacutec wszystkim PROW w jak najlepszym wykorzystaniu wszystkich wspomnia-nych wcześniej możliwości zarządzania PROW

Wszystkie zasoby krajowych sieci ob-szaroacutew wiejskich punktu kontaktowe-go ENRD punktu obsługi sieci EIP-AGRI i Europejskiego Centrum Informacyjnego w sprawach dotyczących oceny rozwoju obszaroacutew wiejskich są ukierunkowane na bdquosprawne rozpoczęcie wdrażania PROWrdquo w tych obszarach

Wymiana wiedzy dotyczącej dobrych praktyk za pośrednictwem ENRD oraz nowych doświadczeń w zakresie zarzą-dzania PROW pozostaje potężnym ka-nałem służącym usprawnieniu wdraża-nia polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich W kolejnych artykułach przedstawio-no w jaki sposoacuteb może to przebiegać w praktyce a czytelnikom przypomina się o zawartym w niniejszej publikacji spisie dodatkowych źroacutedeł informacji w ktoacuterych można znaleźć bardziej szcze-goacutełowe porady i wytyczne

8


Skuteczny program rozwoju obszaroacutew wiejskich (PROW) to program ktoacutery zachowuje zdolność do stałego ukierunkowania na osiąganie zamierzonych wynikoacutew i wykazywania tego ukierunkowania poprzez uzyskiwane rezultaty W związku z tym w ramach PROW całe wsparcie musi być jasno powiązane na poziomie działań z uzgodnioną i strategiczną bdquologiką interwencjirdquo

Celem kolejnych reform unijnej polityki rozwoju obszaroacutew wiej-skich było zwiększenie widoczno-

ści zasadności i uznania działań pro-wadzonych w ramach II filara Wyniki PROW stanowią dowoacuted na ważność polityki lecz tylko woacutewczas gdy takie wyniki dotyczą bezpośrednio strate-gicznych priorytetoacutew programoacutew (ktoacutere odzwierciedlają cele unijne krajowe lub regionalne)

Niedociągnięcia wykryte w poprzednich PROW były spowodowane nieodpowied-nimi kontrolami ktoacutere nie były w stanie zagwarantować że operacje niższego szczebla wnoszą wkład w realizację strategii wyższego szczebla Pilna po-trzeba uniknięcia tego problemu była siłą napędową programowania nowych PROW na okres 2014ndash2020 Celem takich kampanii była pomoc organom odpowiedzialnym za PROW w ustano-wieniu systemoacutew zapewniających aby wszystkie działania w ramach PROW (oraz poddziałania) wywierały pozytyw-ny wkład w osiąganie ich zamierzonych wynikoacutew

bdquoSkoncentrujmy nasze wysiłki na

osiąganiu wymiernych rezultatoacutewrdquoJean‑Claude Juncker przewodniczący Komisji Europejskiej

Promowane są kompleksowe podejścia ktoacutere mają zapobiegać ryzyku bdquoselekcjo-nowaniardquo tj sytuacji w ktoacuterej uspraw-nienia programowania dotyczą przede wszystkim działań ktoacutere jest stosunko-wo łatwo ukierunkować na wyniki zaś mniej uwagi poświęca się działaniom stanowiącym większe wyzwanie

Dobra praktyka obejmuje nadawa-nie roacutewnego znaczenia wykorzystaniu systemoacutew ukierunkowanych na wyni-ki w całym portfelu działań w ramach PROW (z uwzględnieniem działań in-westycyjnych płatności obszarowych LEADER i priorytetoacutew przekrojowych)

Zainteresowane strony zaangażowa-ne w PROW dostrzegają znaczenie tej kwestii jak podkreśliła Lena Lind ze szwedzkiej instytucji zarządzającej ktoacute-ra zauważa że bdquochcemy upewnić się

że PROW przynosi nam dużą wartość w związku z czym sądzimy że kluczowe jest aby zachować ukierunkowanie pro-gramu na realizację założonych działań Analizujemy sposoby osiągnięcia tego celu poprzez wykorzystanie systemoacutew w większym stopniu opartych na wyni-kach ktoacutere to systemy obejmują płat-ności obszarowe i byłoby bardzo przy-datne gdybyśmy mogli zastosować podobne zasady roacutewnież w odniesieniu do działań inwestycyjnych w ramach PROWrdquo

Koncentrowanie się na wynikach we wszystkich obszarach PROW może przy-nieść korzyści pod względem poprawy wynikoacutew w zakresie rozwoju oraz ofero-wania możliwości wykorzystania uprosz-czonych systemoacutew interwencyjnych Oczekuje się że PROW w ktoacuterych już uwzględniono tę filozofię programowa-nia będą czerpały korzyści z dołożonych starań ktoacutere mogły wymagać wyjścia ze bdquostref komforturdquo w celu wprowadzenia nowych technik i narzędzi

Koncentrowanie się na osiągnięciu uzgodnionych wynikoacutew PROW

copy Tim Hudson

9


Odpowiednie planowanie i wykorzystanie inteligentnych narzędzi wdrażania

Planowanie powinno zapewnić możli-wość odpowiedniego określenia poten-cjału każdego PROW w zakresie osią-gania określonego rodzaju wynikoacutew o określonej skali i jakości w odniesieniu do poszczegoacutelnych działań i poddziałań

Nieodpowiednie lub niedostateczne pla-nowanie będzie miało negatywny wpływ na możliwość osiągnięcia zaplanowa-nych wynikoacutew działań podejmowanych w ramach PROW

Dzięki połączeniu takiego planowania wynikoacutew z pracami przygotowawczymi do wprowadzenia narzędzi wdrażania PROW takich jak instrumenty finansowe

OBJAŚNIANIE WYNIKOacuteW DZIAŁAŃ NA RZECZ ROLNICTWA I KLIMATU

W przeszłości określanie ilościowe wynikoacutew projektoacutew inwestycji w działania na rzecz klimatu w ramach PROW było skomplikowane Obecnie istnieją jednak narzędzia za pomocą ktoacuterych można wyliczyć określone wyniki gospodarcze i środowiskowe inwestycji w działania na rzecz klimatu na poziomie poszczegoacutelnych gospodarstw rolnych Jedno z takich narzędzi zostało zatwierdzone z wykorzystaniem finansowania UE w ramach projektu bdquoAgriClimateChangerdquo Za pomocą tego narzędzia można określić pakiet działań na rzecz klimatu dla dowolnego gospodarstwa rolnego działania te mogą przybierać roacuteżne formy począwszy od działań na rzecz efektywności energetycznej po alternatywne metody produkcji

Narzędzie generuje plan działania ktoacutery przedstawia szczegoacutełowy podział skutkoacutew dla klimatu takich jak określone ilości ograniczonych emisji gazoacutew cieplarnianych czy większe pochłanianie dwutlenku węgla Korzyści finansowe (i koszty) poszczegoacutelnych inwestycji wylicza się roacutewnież za pomocą tego narzędzia ktoacutere Komisja Europejska i Parlament Europejski z zadowoleniem przyjęły jako użyteczną możliwość określania ilościowego wkładu PROW w osiąganie przekrojowego priorytetu działań na rzecz klimatu Dalsze informacje dotyczące planoacutew działania są dostępne pod adresem wwwagriclimatechangeeu

CZY WIECIE ŻE

Wykorzystanie opcji kosztoacutew uproszczonych i instrumentoacutew finansowych (takich jak odnawialne fundusze pożyczek lub programy kapitału własnego) może znacznie przyczynić się do osiągnięcia zamierzonych wynikoacutew PROW ponieważ tego rodzaju bdquointeligentnerdquo narzędzia wdrażania koncentrują się w większym stopniu na tym co należy zrobić niż na tym w jaki sposoacuteb należy to zrobić

copy T

im H

udso

n

można uzyskać pożyteczne synergie Więcej informacji dotyczących pro-gramowania takich elementoacutew PROW przedstawiono w innych częściach ni-niejszej publikacji Zwroacutecono w nich uwagę na szczegoacutełowe wymogi oceny ex ante ktoacutere pomagają potwierdzić przewidywany popyt na określone dzia-łania i powiązane wyniki na samym po-czątku Tego rodzaju wiedza fachowa posiadana od samego początku daje or-ganom odpowiedzialnym za instrumenty finansowe i PROW większą pewność że finansowanie zostanie przeznaczone na zaplanowany cel

Niniejsza publikacja zawiera roacutewnież in-formacje na temat wykorzystania opcji kosztoacutew uproszczonych W wyjaśnie-niach zwroacutecono uwagę na to w jaki spo-soacuteb stosowanie kosztoacutew jednostkowych płatności ryczałtowych lub kwot ryczał-towych w odniesieniu do poszczegoacutelnych wynikoacutew (takich jak liczba przeszkolo-nych osoacuteb lub obszar zalesionego terenu itp) może pomoacutec w zagwarantowaniu osiągnięcia tych wynikoacutew oraz ograni-czyć ryzyko wykorzystania finansowania do niezamierzonych celoacutew

W miarę możliwości najbardziej przydat-ne jest ustalenie kosztu jednostkowego w postaci bdquowynikurdquo (np koszt w przeli-czeniu na jeden kilowat wytworzonej energii odnawialnej) a nie bdquorezultaturdquo (np koszt w przeliczeniu na jeden metr kwadratowy zbudowanej instalacji ener-gii odnawialnej)

10


Skuteczne kryteria wyboru

W ramach skoncentrowanych na wyni-kach PROW wykorzystuje się skuteczne kryteria wyboru ktoacutere nadają prioryteto-we znaczenie finansowaniu jedynie tych działań ktoacutere przynoszą oczekiwane stra-tegiczne rezultaty Zasady i kryteria kwa-lifikowalności roacutewnież odgrywają istotną rolę w ograniczaniu niepewności poprzez filtrowanie wnioskoacutew ktoacutere nie zapewnią osiągnięcia pożądanych rezultatoacutew

Kryteria wyboru stanowią zatem nie-zwykle skuteczne i przejrzyste narzędzia służące do utrzymania ukierunkowania PROW na wyniki Uproszczenie zakresu potencjalnego wsparcia finansowego do ograniczonego zbioru działań może zwiększyć skuteczność procesoacutew wybo-ru i zmniejszyć ryzyko błędoacutew

Korzyści w trakcie tego procesu można osiągnąć dzięki zaangażowaniu specja-listoacutew ds komunikacji ktoacuterzy przygotują materiały pomocnicze zapewniające ja-sność w odniesieniu do zgodnych moż-liwości finansowania (oraz wyeliminują dwuznaczności dotyczące szczegoacuteło-wych informacji na temat braku kwa-lifikowalności) Do innych przykładoacutew dobrych praktyk w zakresie wsparcia za-interesowanych stron zaangażowanych w PROW w utrzymanie ukierunkowania

na wyniki należą wykorzystanie na-rzędzi elektronicznych służących do oceny wnioskoacutew o finansowanie i za-rządzania wymogami dotyczącymi sprawozdawczości

Narzędzia te powinny być opracowane w taki sposoacuteb aby zagwarantować że

do organoacutew odpowiedzialnych za PROW docierają wyłącznie wnioski zgodne z wymogami Narzędzia IT są roacutewnież cenne jako narzędzia służące poacuteźniej-szemu zapewnieniu aby organy odpo-wiedzialne za PROW zgłaszały i gro-madziły wyłącznie wymagane wyniki i dane

ULEPSZENIA W ZAKRESIE E‑LEADER

W przeszłości występowały trudności z wykazywaniem wynikoacutew finansowania w ramach inicjatywy LEADER ktoacutere są ściśle powiązane ze strategicznymi celami polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich Występujące w niektoacuterych lokalnych grupach działania (LGD) problemy dotyczące zdolności w połączeniu z dużą liczbą mniejszych działań objętych wsparciem LGD powodują zwiększone ryzyko przyznawania finansowania na projekty ktoacutere nie zawsze są odpowiednie z punktu widzenia planowanych wynikoacutew PROW

Elektroniczne procedury składania zgłoszeń i wnioskoacutew o płatność mogą pomoacutec w rozwiązaniu tego problemu oferując LGD użyteczny sposoacuteb dostosowania wszystkich podejmowanych przez nie prac związanych z LEADER do priorytetoacutew strategicznych PROW Ograniczenie zakresu rodzajoacutew projektoacutew wyłącznie do tych ktoacutere mogą przynieść pożądane rezultaty (np dotyczące zatrudnienia lub priorytetoacutew przekrojowych) umożliwi społecznościom lokalnym głębsze zastanowienie się nad sposobami osiągnięcia tych wynikoacutew poprzez opracowanie swoich wnioskoacutew dotyczących rozwoju

Lokalne grupy działania z wielu państw członkowskich takich jak Dania i Szkocja w Zjednoczonym Kroacutelestwie skłaniają się ku stosowaniu takich ukierunkowanych na wyniki podejść poprzez wykorzystanie nowych elektronicznych systemoacutew kontroli projektoacutew Systemy te korzystają z menu dostępnego online w celu ułatwienia procesu składania zgłoszeń i klasyfikowania projektoacutew według kategorii wynikoacutew Często przedstawiane są jasne instrukcje służące ukierunkowaniu sposobu myślenia beneficjentoacutew na opracowywanie projektoacutew ktoacutere dobrze wpisują się zaroacutewno w ogoacutelne cele strategiczne PROW jak i w lokalne strategie rozwoju poszczegoacutelnych LGD

Ulepszenia wynikające z tego systemu e-LEADER powinny przynieść długoterminowe korzyści wszystkim zainteresowanym stronom Nowe narzędzia IT mogą roacutewnież pomoacutec państwom członkowskim w realizacji celoacutew UE wyznaczonych na okres od 2016 r dotyczących procesoacutew składania wnioskoacutew online w odniesieniu do wszystkich rodzajoacutew finansowania z PROW Pozwoli to dodatkowo wzmocnić zdolność wszystkich PROW do koncentrowania się na wynikach

copy T

im H

udso

n

11


Nowe podejście do płatności obszarowych

Finansowanie z PROW na rzecz wyni-

koacutew środowiskowych jest kluczowe

w każdym państwie członkowskim

i oczekuje się że płatności związane

ze wspieraniem ekosystemoacutew będą

stanowiły ponad 40 całego budżetu

UE na rzecz polityki rozwoju obszaroacutew

wiejskich W związku z tym oczywiste

jest znaczenie wykazania osiągnięcia

odpowiednich wynikoacutew wykorzystania

tak znacznych kwot pochodzących z pie-niędzy publicznych

W dalszym ciągu występują jednak wy-zwania związane z przedstawianiem dowodoacutew świadczących o wynikach uzyskanych dzięki płatnościom obszaro-wym Trybunał Obrachunkowy wskazuje szereg przyczyn takiego stanu rzeczy(8) w tym fakt że beneficjenci nie przepro-wadzają działań za ktoacutere im zapłaco-no Trybunał Obrachunkowy zachęca do

wprowadzania usprawnień do systemoacutew kontroli płatności obszarowych aby moacutec lepiej zabezpieczyć dowody oraz jakość wynikoacutew

Roacuteżne państwa członkowskie badają także inne możliwości poprawy sytuacji Na przykład oparte na wynikach syste-my płatności rolnośrodowiskowych są kolejnymi innowacjami ktoacutere mogą być pomocne do celoacutew wykazania wynikoacutew działań podjętych w ramach PROW

POPRAWA WYNIKOacuteW ŚRODOWISKOWYCH DOTYCZĄCYCH DANEGO OBSZARU

W opartym na wynikach systemie płatności rolnośrodowiskowych rolnik otrzymuje zapłatę za osiągnięcie określonego wyniku środowiskowego i może wybrać sposoacuteb zarządzania ktoacutery jest najodpowiedniejszy do osiągnięcia tego wyniku Jest to zasadnicza roacuteżnica w poroacutewnaniu z większością istniejących programoacutew rolnośrodowiskowych w przypadku ktoacuterych płatność dotyczy prowadzenia określonej gospodarki rolnej

Płatności oparte na wynikach mogą przyczynić się do większego skoncentrowania wydatkoacutew z PROW na wynikach środowiskowych ponieważ istnieje bezpośrednie powiązanie między płatnościami a osiągnięciami w zakresie roacuteżnorodności biologicznej Ponadto łatwiejsze i mniej kosztowne jest ukierunkowanie płatności ponieważ rolnicy wybiorą grunt co do ktoacuterego są pewni że mogą uzyskać określone wyniki ndash ponieważ od tego zależy to czy otrzymają swoją płatność

W przypadku gdy zagrożone są ważne i cenne przyrodniczo siedliska krajobrazy lub gatunki a ich przetrwanie zależy od utrzymania istniejących praktyk gospodarki rolnej wsparcie oparte na wynikach może być bardzo skuteczne Rolnicy mogą w dalszym ciągu wykorzystywać swoje umiejętności rolnicze profesjonalny osąd i wiedzę lokalną w zakresie bdquouzyskiwaniardquo roacuteżnorodności biologicznej jako integralną część swojego systemu rolniczego a system można dostosować w taki sposoacuteb aby realizował konkretne cele w zakresie roacuteżnorodności biologicznej

Skuteczne systemy oparte na wynikach wymagają bardzo starannego planowania i wdrażania w szczegoacutelności

bull obszernej wiedzy naukowej z zakresu docelowych siedlisk i gatunkoacutew oraz umiejętności interpretowania tych informacji

bull celu środowiskowego ktoacutery rolnicy są w stanie zrozumieć i osiągnąć przy rozsądnym poziomie pewności

bull wskaźnikoacutew wynikoacutew ktoacutere są dobrymi bdquowyznacznikamirdquo na potrzeby tego celu Wskaźniki muszą roacutewnież reagować na zarządzanie lecz być dość stabilne w czasie i nie powinny się

nadmiernie zmieniać pod wpływem czynnikoacutew leżących poza kontrolą rolnika

bull prostej i jednoznacznej metody pomiaru wskaźnikoacutew wynikoacutew ktoacuterą rolnicy są w stanie zrozumieć i wykorzystać do oceny swoich własnych rezultatoacutew Metody takie muszą być także odpowiednie dla agencji płatniczych aby mogły one korzystać z nich przy weryfikacji płatności

Zdobycie zaufania wsparcia i aktywnego udziału rolnikoacutew i innych zainteresowanych stron na jak najwcześniejszym etapie pomaga w zarządzaniu przejściem na systemy oparte na wynikach co jest istotnym krokiem dla wszystkich zainteresowanych podmiotoacutew Testowanie projektu i funkcjonowania systemu w projekcie pilotażowym może być użyteczne zaroacutewno dla personelu jak i dla rolnikoacutew Zapewnienie dostępności porad eksperckich dla rolnikoacutew w trakcie realizacji systemu pomaga roacutewnież w budowaniu ich zaufania

Dotychczas zdobyte doświadczenie związane z systemami opartymi na wynikach w ramach PROW dotyczy głoacutewnie łąk i pastwisk charakteryzujących się bogactwem gatunkoacutew lecz istnieją większe możliwości Trwają prace nad udoskonaleniem kilku systemoacutew dotyczących obszaroacutew trawiastych aby zachęcić rolnikoacutew do dążenia do poprawy siedlisk poprzez zaproponowanie im szeregu bardziej wymagających wskaźnikoacutew i wyższych płatności powiązanych z realizacją ambitniejszych celoacutew Istnieją możliwości rozszerzenia zakresu podejścia na inne środki ochrony środowiska w tym płatności leśno-środowiskowe i (nieprodukcyjne) inwestycje środowiskowe

Więcej informacji na temat sposobu wprowadzania opartego na wynikach systemu płatności rolnośrodowiskowych można znaleźć w materiałach UE zawierających wytyczne i studia przypadkoacutew dotyczące tego coraz ważniejszego narzędzia wdrażania PROW ktoacutere są dostępne pod adresem httpeceuropaeuenvironmentnaturerbapsindex_enhtm

(8) Sprawozdanie specjalne nr 232014 Błędy w wydatkach na rozwoacutej obszaroacutew wiejskich przyczyny i sposoby ich eliminowania httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR14_23SR14_23_PLpdf

12


Rola ewaluacji

Nowe podejścia do ram ewaluacji PROW mogą pomoacutec państwom członkowskim w zintegrowaniu zasad ukierunkowanych na rezultaty Europejskie Centrum Infor-macyjne w sprawach dotyczących oceny rozwoju obszaroacutew wiejskich uczestniczy w udzielaniu porad dotyczących sposo-boacutew najlepszego wykorzystania nowych możliwości oceny do poprawy PROW na lata 2014ndash2020 bdquoObecnie istnieje więk-sza elastyczność w sposobie opracowy-wania programoacutew dzięki czemu ewalu-acja może koncentrować się bardziej niż w przeszłości na rezultatach i skutkach programu poprzez łączenie wspoacutelnych i specyficznych dla danego programu elementoacutew monitorowania i ewaluacji z każdym PROWrdquo ndash wyjaśnia Centrum Informacyjne ds Oceny

bdquoKażdy PROW posiada obecnie plan ewaluacji ktoacutery zapewnia aby od sa-mego początku wprowadzano elementy niezbędne do przeprowadzenia rzetel-nych działań ewaluacyjnych w trakcie okresu programowania i po jego za-kończeniu Aby moacutec śledzić realizację celoacutew polityki za pomocą wskaźnikoacutew konieczne jest odpowiednio wczesne

udostępnienie wystarczających danych i informacji pozwalających na obserwo-wanie rezultatoacutew i oddziaływania PROW

W tym celu w ramach wspoacutelnego sys-temu monitorowania i ewaluacji wpro-wadza się spoacutejny zestaw wspoacutelnych wskaźnikoacutew i pytań ewaluacyjnych jed-nocześnie pozostawiając znaczne pole manewru na szczeblu państw członkow-skich Organy ds programu mogą dodat-kowo dostosować ocenę skuteczności wydajności rezultatoacutew i oddziaływania do swojego PROW oraz wprowadzić spe-cyficzne dla programu wskaźniki i pyta-nia ewaluacyjne

Ocena skuteczności pomoże zbadać w jakim stopniu osiągnięto pożądane wyniki Roacutewnie ważne jest jednak zrozu-mienie w jaki sposoacuteb można wykorzy-stać roacuteżne środki i mechanizmy finanso-wania w celu osiągnięcia maksymalnych wynikoacutew (wydajność) Przeprowadzenie takich działań powinno zapewnić cen-ne informacje także dla zarządzających programami aby umożliwić im zasta-nowienie się nad najlepszym sposobem osiągnięcia pożądanych wynikoacutew

Zwrot w kierunku koncentrowania się w większym stopniu na rezultatach

i oddziaływaniu (w odroacuteżnieniu od ak-centowania wynikoacutew) roacutewnież pomoże zagwarantować aby podmioty odpo-wiedzialne za PROW były w stanie zro-zumieć prawdziwy zakres faktycznych wynikoacutew programoacutew w zakresie rozwo-ju Zaplanowanie takiego zwrotu jest istotne i wymaga działań przygotowaw-czych dzięki ktoacuterym organy odpowie-dzialne za programy zostaną zobowią-zane do starannego przemyślenia celoacutew jakie chcą osiągnąć za pomocą swoich PROW i sposobu w jaki zamierzają mie-rzyć swoacutej sukces w poszczegoacutelnych ob-szarach docelowych

Zmiany wprowadzone w ramach mo-nitorowania i ewaluacji zapewniają so-lidniejszą podstawę do obserwowania rzeczywistych skutkoacutew PROW w zaspo-kajaniu potrzeb obszaroacutew wiejskich Je-dynie pomiar rezultatoacutew i oddziaływania PROW netto pozwoli ocenić ktoacutere skutki istotnie można przypisać programowi Dzięki temu decydenci i inne zaintere-sowane strony zaangażowane w rozwoacutej obszaroacutew wiejskich będą mogły lepiej zrozumieć faktyczne korzyści jakie przy-nosi PROW w terenierdquo

copy T

im H

udso

n

13


Zadaniem państw członkowskich i Komisji Europejskiej jest zwiększenie skuteczności programoacutew rozwoju obszaroacutew wiejskich (PROW) Każdy PROW jest zarządzany za pomocą określonego zbioru procedur administracyjnych w przypadku ktoacuterych istnieją możliwości uproszczenia

Uproszczenie systemoacutew admini-stracyjnych PROW może przyczy-nić się do zapewnienia nowych

korzyści wszystkim zainteresowanym stronom zaangażowanym w łańcuch wdrażania Należą do nich beneficjenci PROW administratorzy PROW i osoby ktoacutere zapewniają środki finansowe na wdrażanie PROW tj podatnicy UEbdquo

Prostsze przepisy zwiększą konkurencyjność oraz potencjał rolnictwa obszaroacutew wiejskich i handlu produktami rolnymi w zakresie tworzenia nowych miejsc pracyrdquoPhil Hogan europejski komisarz ds

rolnictwa i rozwoju obszaroacutew wiejskich

Komisja Europejska już wcześniej okre-śliła ilościowo pozytywne skutki uprosz-czonych PROW(9) w swojej analizie ktoacutera wykazała istnienie znaczącego potencjału w zakresie zmniejszenia bdquoob-ciążeń administracyjnychrdquo Większość usprawnień uznano za możliwe do zre-alizowania z większych budżetoacutew PROW

(zwłaszcza tych obejmujących wsparcie na rzecz płatności rolnośrodowiskowych lub projektoacutew inwestycji w gospodar-stwa rolne) oraz potwierdzono że warto zwroacutecić uwagę na roacuteżne punkty procesu administracyjnego pod kątem możliwo-ści uproszczenia

Tego rodzaju wnioski dotyczące uprosz-czenia PROW wynikały z okresu 2007ndash2013 gdy około 14 mln projektoacutew EFR-ROW było zarządzanych przez 88 PROW Oczekuje się że do końca 2015 r wdro-żonych zostanie około 118 PROW a to oznacza zwiększone obciążenia admi-nistracyjne po stronie państw członkow-skich i Komisji Europejskiej Dlatego też uproszczenie PROW pozostaje kwestią wymagającą rozważenia

Wskazoacutewki dotyczące uproszczenia

bull ograniczenie wymogoacutew dotyczących dokumentoacutew potwierdzających do zwięzłych informacji

bull stosowanie mniej uciążliwych opcji zwrotu takich jak standardowe koszty jednostkowe płatności zryczałtowane i kwoty ryczałtowe

bull opracowanie wytycznych (przygotowanych przez specjalistoacutew ds komunikacji) ktoacutere obejmują wszystkie działania i mają szeroki zasięg oraz są regularnie poddawane ocenie

Uproszczenie wdrażania PROW przyczyny i sposoacuteb

(9) httpeceuropaeuagricultureanalysisexternalrd-simplificationsummary_enpdf

Rysunek 2 Uproszczenie newralgicznych punktoacutew w cyklu projektoacutew realizowanych w ramach PROW

Proces składania wnioskoacutew

Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew

Procedury zatwierdza-

nia

Wnioski o płatność

System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14


bull korzystanie z inteligentnych narzędzi administracji elektronicznej ktoacutere zapamiętują i automatycznie wpisują dane do formularzy oraz zapobiegają włączeniu nieprawidłowych lub dodatkowych informacji

bull koordynowanie i usprawnienie procedur między roacuteżnymi organami odpowiedzialnymi za PROW w punktach kompleksowej obsługi (uwzględniając wymogi czasowe i informacyjne dotyczące zaproszeń i wnioskoacutew o finansowanie na szczeblach regionalnym krajowym i unijnym)

Zasada proporcjonalności

Poszerzenie know-how na temat sposo-boacutew zmniejszenia złożoności i uprosz-czenia funkcjonowania administracji PROW stanowi kwestię najwyższej wagi dla wszystkich zainteresowanych stron zaangażowanych w PROW na tym wczesnym etapie cyklu życia progra-moacutew Przydatne zasady ktoacutere należy stosować na etapie rozpoczęcia prac nad PROW obejmują przede wszyst-kim określenie działań w ramach PROW i poddziałań w przypadku ktoacuterych ocze-kuje się największej liczby wyzwań lub przypadkoacutew braku efektywności Należy przygotować mapę takich elementoacutew i możliwe rozwiązania zgodnie ze skalą potencjalnych wąskich gardeł a także określić potencjalne pozytywne skutki ulepszeń w postaci uproszczenia

Inna ważna rada doświadczonych ad-ministratoroacutew PROW dotyczy zasady bdquooptymalizacjirdquo a nie bdquomaksymalizacjirdquo kontroli W tym przypadku wymagana jest analiza stopnia ryzyka ktoacutera pomo-że zdefiniować dobrze zoptymalizowany zbioacuter kontroli PROW niemniej korzyści przyniesie roacutewnież osiągnięcie roacutewno-wagi między koniecznością prawidłowe-go zarządzania środkami publicznymi a potrzebą prawidłowego rozwoju ob-szaroacutew wiejskich w Europie

Członkowie grupy tematycznej ENRD ds usprawnienia wdrażania PROW podkre-ślili znaczenie przyjmowania przez agen-cje płatnicze i instytucje zarządzające zasad zorientowanych na klienta

PROPORCJONALNOŚĆ W PRAKTYCE

Unikanie nadmiernej administracji poprzez opracowywanie systemoacutew administracyjnych ktoacutere są proporcjonalne pod względem skali do ich ryzyka jest przykładem dobrej praktyki zalecanej w odniesieniu do wszystkich PROW

Przykładowe podejście tego rodzaju jest stosowane w Zjednoczonym Kroacutelestwie w ramach szkockiego PROW polega ono na stosowaniu bdquolżejszegordquo systemu w odniesieniu do mniejszych kwot finansowania za pośrednictwem bdquodwustopniowego procesu oceny dotacjirdquo Wspomniany proces wprowadzono w systemach obszarowych PROW i stanowi on część szeroko zakrojonych usprawnień procesoacutew składania i zatwierdzania wnioskoacutew w ramach PROW

bdquoPierwszy poziomrdquo dwustopniowego procesu stosuje się w odniesieniu do wnioskoacutew o wartości do 75 000 GBP (około 100 000 EUR) ktoacutere zostaną ocenione i zatwierdzone na szczeblu lokalnym w regionie w ktoacuterym znajduje się gospodarstwo rolne bdquoDrugi poziomrdquo stosuje się w odniesieniu do wnioskoacutew o wartości powyżej 75 000 GBP ktoacutere będą rozpatrywane na szczeblu krajowym przez grupę ekspertoacutew z ministerstw rządowych i odpowiednich agencji przy udziale zainteresowanych stron

Celem tej bdquolżejszejrdquo metodyki jest umożliwienie szybszego zatwierdzania mniejszych dotacji

PARTNERSKIE UCZENIE SIĘ W PRAKTYCE

Istnieją już przykłady skutecznych wynikoacutew transnarodowej wymiany informacji na temat uproszczenia PROW Na przykład Francja dowiedziała się od Niemiec jak zapewnić większą elastyczność rolnikom uczestniczącym w programach rolnośrodowiskowych Wymagało to zastosowania podejść opartych na wynikach w celu uproszczenia systemoacutew realizacji projektoacutew dla hodowcoacutew zwierząt gospodarskich

Jak zauważa Ceacutecile Bayeul z Parku Regionalnego Wogezoacutew Poacutełnocnych bdquobyliśmy zainteresowani znalezieniem sposoboacutew na zwiększenie skuteczności działań rolnośrodowiskowych mających na celu ochronę obszaroacutew trawiastych parku charakteryzujących się bogactwem gatunkoacutew Nasi doradcy poinformowali nas o podejściach opartych na wynikach ktoacutere z powodzeniem stosowano w Niemczech tak więc podjęliśmy proacutebę pozyskania finansowania od organoacutew samorządu terytorialnego ktoacutere pomogłoby nam w utworzeniu systemu pilotażowego w oparciu o konkurs pt raquoKwietna łąkalaquo Wykorzystaliśmy w tym celu doświadczenia zdobyte przez Niemcy takie jak proste w użyciu wytyczne dotyczące wyboru wskaźnikoacutew i udziału rolnikoacutew w monitorowaniu wynikoacutew Obecnie możemy korzystać w ramach PROW ze specjalnego środka o nazwie raquoKwietna łąkalaquo dzięki ktoacuteremu możemy kontynuować to korzystne podejście oparte na wynikachrdquo

W poprzednim artykule można znaleźć powiązane informacje na temat opartych na wynikach systemoacutew płatności rolnośrodowiskowych (RBAPS)

Wymiana wiedzy na temat takich uproszczonych podejść przyczynia się do upowszechniania zrozumienia płynących z nich korzyści a organy odpowiedzialne za PROW mają wiele możliwości czer-pania wiedzy na temat uproszczenia od siebie nawzajem Na przykład zaroacutewno ENRD jak i krajowe i dwustronne sieci zainteresowanych stron zaangażowa-nych w PROW stanowią przydatne fora

wymiany na ktoacuterych może odbywać się efektywne partnerskie uczenie się

Partnerskie uczenie się nadal będzie szczegoacutelnie przydatne dla organizacji wdrażających nowe programy lub nowe podejścia W ramach pomocy technicz-nej istnieją możliwości partnerskiego uczenia się dostępne dla organoacutew od-powiedzialnych za PROW

15


Przejrzystsze zasady

Ważnym aspektem uproszczenia w przypadku gdy większy transfer wie-dzy może pomoacutec udoskonalić dobre praktyki jest opracowanie przejrzyst-szych zasad i procedur PROW Dzięki łatwiejszym do przestrzegania przepi-som i jednoznacznym procedurom be-neficjenci i administratorzy mogą zyskać większą stabilność i pewność

Ograniczenie dwuznaczności przełoży się na zwiększenie efektywności działań dla każdego i należy je przeprowadzić w przejrzysty sposoacuteb ktoacutery pozwala za-chować realistyczną roacutewnowagę między zaufaniem a kontrolą

Zainteresowane strony zaangażowane w PROW w Republice Czeskiej korzystają z przykładowego podejścia tego rodzaju w ramach ktoacuterego wprowadzono ulep-szone przepisy i procedury w zakresie definiowania kosztoacutew kwalifikowalnych dla określonych inwestycji rolnych Te-reza Haacutešovaacute z Państwowego Funduszu Interwencji Rolnych wyjaśnia powody przemawiające za tymi usprawnieniami polegającymi na uproszczeniu dla PROW wdrażanych przez Republikę Czeską na-stępująco bdquostworzyliśmy wykaz kwali-fikowalnych kosztoacutew w odniesieniu do technologii rolniczej ktoacutera jest podzie-lona na kategorie Przed sporządzeniem tej listy maszyn rolniczych dysponowa-liśmy jedynie bazą danych z ogranicze-niami dotyczącymi kosztoacutew budowy i kilkoma rodzajami maszyn

ZAPOBIEGANIE NADMIERNIE RYGORYSTYCZNEMU WDRAŻANIU

Procesy polegające na upraszczaniu PROW powinny umożliwiać wykrywanie i eliminowanie złych praktyk w postaci nadmiernie rygorystycznego wdrażania Tego rodzaju zagrożenia dla efektywności wprowadzają nadmierną lub nieproporcjonalną biurokrację Nadmiernie rygorystyczne wdrażanie dotyczy roacutewnież zwiększania atrakcyjności działań finansowanych z PROW poprzez wprowadzenie zbędnych właściwości lub udoskonaleń (np określanie wyższej jakości lub bardziej rygorystycznych specyfikacji niż to konieczne)

Nadmiernie rygorystyczne wdrażanie może wystąpić woacutewczas gdy roacuteżne organizacje dodają nowe warstwy złożoności (pod pretekstem przystosowania przepisoacutew do określonych kontekstoacutew) Jedną z pierwszych kluczowych roacutel odgrywanych przez sieci obszaroacutew wiejskich w okresie 2014ndash2020 może być zapobieganie takim działaniom po prostu poprzez zgromadzenie stron przy tym samym stole aby omoacutewić potencjalne problemy z wdrażaniem ktoacutere poszczegoacutelne strony stwarzają sobie nawzajem

copy T

im H

udso

n

Nasza nowa lista składa się obecnie z 16 kategorii obejmujących około 300ndash350 indywidualnych pozycji wydatkoacutew Planuje się rozszerzenie tej listy w nad-chodzącym okresie Lista ta jest dostęp-na publicznie obecnie jako załącznik do regulaminu [PROW] a w przyszłości zo-stanie udostępniona w internecie

Listę tę utworzono głoacutewnie w celu unik-nięcia i zmniejszenia ryzyka składania zawyżonych ofert Ponadto ze względu na fakt że pułap został ściśle ustalo-ny możemy zapobiec nadmiernym in-westycjom w udoskonalenia ndash jeżeli np beneficjent chce zakupić zbędne dodatki do zakupionej maszyny takie jak sys-tem GPS lub klimatyzacja do kombajnu

woacutewczas nie zostaną one sfinansowane przez UE lecz przez beneficjenta

Z administracyjnego punktu widzenia tego rodzaju system pułapoacutew i ogra-niczeń zmniejsza obciążenia admini-stracyjne związane z kontrolowaniem zasadności cen Nie jest już konieczne przeprowadzanie kontroli poszczegoacutel-nych maszyn i ocena czy cena nabycia była uzasadniona Z kolei z perspektywy beneficjenta tego rodzaju lista może po-służyć jako przewodnik po cenach tech-nologii Beneficjent będzie dokładnie wiedział jaka kwota zostanie mu zwroacute-cona dzięki czemu będzie moacutegł unik-nąć ewentualnych korekt finansowych w przypadkach gdy cena niektoacuterych ma-szyn zostanie zawyżonardquo

16


OPCJE KOSZTOacuteW UPROSZCZONYCH

Uproszczenie PROW ma przede wszyst-kim pomoacutec w zwiększeniu zdolności każdego zaangażowanego podmiotu do bdquoosiągania oszczędnościrdquo Ten termin z zakresu audytu wydajności odnosi się do zagwarantowania poprzez procedury należytego zarządzania finansami aby w ramach operacji PROW finansowane były działania ktoacutere są opłacalne pod względem osiągania wynikoacutew

Opcje kosztoacutew uproszczonych zapew-niają użyteczne możliwości osiągania oszczędności w ramach PROW a same opcje są szeroko promowane do tego celu w ramach regulacyjnych na lata 2014ndash2020

W ramach opcji kosztoacutew uproszczonych określa się ustalone ceny dla określo-nych działań (jak te opisane powyżej w przykładzie z Republiki Czeskiej) Dzię-ki temu beneficjenci nie muszą przedsta-wiać szczegoacutełowych dowodoacutew na po-niesienie wydatkoacutew co z kolei zmniejsza obciążenia administracyjne Opcje kosz-toacutew uproszczonych zapewniają roacutewnież istotne korzyści poprzez zmniejszenie ryzyka błędoacutew i zwiększenie zdolności PROW w zakresie koncentrowania się na potwierdzaniu wynikoacutew

W odniesieniu do wszystkich europej-skich funduszy strukturalnych i inwesty-cyjnych (EFSI) przygotowano specjalne wytyczne w ktoacuterych wyjaśniono zasto-sowanie opcji kosztoacutew uproszczonych(10) W wytycznych opisano trzy głoacutewne ro-dzaje opcji kosztoacutew uproszczonych z ktoacuterych można korzystać w ramach PROW

bull standardowe koszty jednostkowe kwotę dotacji oblicza się na podstawie wcześniej zdefiniowanego kosztu jednostkowego Na przykład właściciel gruntoacutew ma otrzymać dotację na posadzenie nowego żywopłotu przyjaznego dla środowiska składającego się z rodzimych gatunkoacutew drzew Instytucja zarządzająca i płatnicza mogą obliczyć standardowy koszt jednostkowy na metr żywopłotu

ktoacutery publikuje się z wyprzedzeniem Jeżeli np standardowy koszt jednostkowy wynioacutesł 50 EUR a właściciel gruntoacutew posadzi 100-metrowy żywopłot woacutewczas wypłacona dotacja wyniesie 5000 EUR (50 EUR x 100) niezależnie od faktycznych kosztoacutew poniesionych przez właścicieli na zakup roślin i posadzenie żywopłotu

bull finansowanie ryczałtowe kwotę dotacji ustala się dla określonych kategorii kosztoacutew kwalifikowalnych poprzez zastosowanie odsetka do innych kategorii kosztoacutew kwalifikowalnych Na przykład rolnik ma otrzymać dotację na zbudowanie nowej obory dla bydła wycenionej na 100 000 EUR Instytucja zarządzająca i płatnicza mogą obliczyć zryczałtowaną stawkę honorarium pobieranego przez architektoacutew i geodetoacutew ktoacuterą publikuje się z wyprzedzeniem Jeżeli np zryczałtowana stawka honorarium została ustalona na 10 rolnik otrzyma oproacutecz dotacji na samą budowę dotację w wysokości 10 000 EUR na koszty zatrudnienia architektoacutew i geodetoacutew niezależnie od faktycznie wypłaconego wynagrodzenia

bull kwoty ryczałtowe stała kwota dotacji jest wypłacana po zakończeniu określonych działańosiągnięciu wynikoacutew lub rezultatoacutew Na przykład gmina ma otrzymać dotację na zorganizowanie wydarzenia Instytucja zarządzająca i płatnicza mogą obliczyć kwotę ryczałtową ktoacuterą publikuje się z wyprzedzeniem Jeżeli np kwota ryczałtowa na zorganizowanie takich wydarzeń wynosi 10 000 EUR gmina otrzyma taka kwotę niezależnie od faktycznie poniesionych kosztoacutew pod warunkiem że spełnia warunki udzielenia dotacji takie jak cele dotyczące liczby uczestnikoacutew lub czasu trwania wydarzenia Możliwe jest otrzymanie kwot ryczałtowych w wysokości do 100 000 EUR

Opcje kosztoacutew uproszczonych można wprowadzić poprzez dokonanie zmian w PROW w dowolnym momencie cyklu życia programu Istnieje roacutewnież pewna elastyczność dzięki ktoacuterej można okre-ślić we wstępnej dokumentacji PROW że opcje kosztoacutew uproszczonych będą stosowane w przypadku niektoacuterych działań Na tym etapie nie jest koniecz-ne określenie kosztoacutew jednostkowych zryczałtowanej stawki ani kwoty ryczał-towej oraz istnieje możliwość zmiany opcji kosztoacutew uproszczonych w każdym zaproszeniu dotyczącym konkretnego działania lub poddziałania(11)bdquo

Inwestycje w uproszczenia na początku okresu funkcjonowania PROW mogą przynieść czytelniejsze efekty i należyte zarządzanie finansami w dłuższym okresierdquoDG ds Rolnictwa i Rozwoju Obszaroacutew

Wiejskich

Okoliczności stosowania opcji kosztoacutew uproszczonych

Wytyczne unijne dotyczące opcji kosz-toacutew uproszczonych (wspomniane po-wyżej) zawierają załącznik w ktoacuterym wskazano wszystkie działania w ra-mach PROW dla ktoacuterych opcje kosztoacutew uproszczonych mają znaczenie Co do zasady opcje kosztoacutew uproszczonych są przydatne w sytuacjach gdy

bull PROW mają być w większym stopniu ukierunkowane na wyniki i rezultaty niż na wkład

bull koszty rzeczywiste są trudne do zweryfikowania i wykazania (np gdy należy zweryfikować wiele małych elementoacutew ktoacutere nie będą miały żadnego jednostkowego wpływu lub będą miały niewielki jednostkowy wpływ na oczekiwany wynik operacji lub jeśli obliczenie kosztoacutew kwalifikowalnych będzie wymagało skomplikowanych przydziałoacutew itd)

bull dostępne są wiarygodne dane umożliwiające zdefiniowanie kosztu jednostkowego stawki

(10) httpeceuropaeuregional_policysourcesthefundsfin_instpdfsimpl_cost_enpdf(11) Zasada ta dotyczy PROW i nie ma zastosowania do pozostałych EFSI 17


zryczałtowanej lub kwoty ryczałtowej

bull istnieje ryzyko że dokumenty księgowe nie są właściwie przechowywane (np przez małe gospodarstwa rolne lub organizacje pozarządowe)

bull operacje są objęte standardowymi ramami

bull metody stosowania opcji kosztoacutew uproszczonych istnieją już w odniesieniu do podobnych rodzajoacutew operacji

Istnieją takie opcje kosztoacutew uproszczo-nych ktoacuterych zastosowanie nie wyma-ga przeprowadzania żadnych obliczeń Rozporządzenie w sprawie wspoacutelnych przepisoacutew zawiera roacuteżne możliwości(12) w tym np wykorzystanie istniejącego systemu opcji kosztoacutew uproszczonych na szczeblu krajowym lub europejskim lub gotowych do użycia zryczałtowa-nych stawek w odniesieniu do kosztoacutew pośrednich

W przypadku konieczności starannego obliczenia opcji kosztoacutew uproszczonych z goacutery ważne jest zapewnienie osią-gnięcia oszczędności Należy uwzględ-nić fakt że obliczenia opcji kosztoacutew uproszczonych przeprowadzone z goacutery

mogą wymagać dużych zasoboacutew a w niektoacuterych przypadkach bardzo trudno jest uzyskać z wyprzedzeniem dowody ktoacutere zadowoliłyby audytoroacutew Instytucja zarządzająca musi być jednak w stanie uzasadnić swoje wybory przy podejmo-waniu decyzji o wysokości danej kwoty Należy wskazać ktoacutere informacje zosta-ły uwzględnione jaki okres obejmowały i z jakimi innymi źroacutedłami informacji się zapoznano

Instytucje zarządzające i agencje płat-nicze powinny zatem ściśle ze sobą wspoacutełpracować aby uzgodnić rzetelne sprawiedliwe i weryfikowalne metody obliczania jeżeli zdecydują się na tę możliwość W takim przypadku zgodnie z zasadami należy oddzielnie poświad-czyć adekwatność i dokładność obliczeń opcji kosztoacutew uproszczonych Wszystkie opcje kosztoacutew uproszczonych muszą być zgodne z przepisami krajowymi i zasa-dami pomocy państwa Na następnej stronie zamieszczono wykaz przedsta-wiający krok po kroku głoacutewne etapy ustalania opcji kosztoacutew uproszczonych dla PROW

Na poszczegoacutelnych etapach można korzystać ze środkoacutew z budżetoacutew po-mocy technicznej w celu ustalenia sku-tecznego zbioru procedur opcji kosztoacutew

uproszczonych obejmującego aktuali-zację opcji kosztoacutew uproszczonych po-przez przyjęcie systemoacutew opartych na bdquocenach rynkowychrdquo Uważa się że ceny te pozwalają na osiągnięcie większych oszczędności niż stosowanie bdquocen do-stawcoacutewrdquo ktoacutere mogą być bardziej po-datne na manipulacje

Przykłady wsparcia w ramach PROW z zastosowaniem cen r ynkowych obejmują(13)

bull system we Włoszech dotyczący projektoacutew odnowy wsi w ramach ktoacuterego za pułap uznaje się ceny z regionalnego cennika usług budowlanych Wspomniane ceny są co roku aktualizowane i zawierają średnie ceny rynkowe obliczane na podstawie danych z zamoacutewień publicznych

bull polscy beneficjenci korzystają z bazy cen referencyjnych towaroacutew i usług ktoacutera jest stale aktualizowana za pomocą badań rynkowych przez organy krajowe

bull francuskie przedsiębiorstwo SimCoGuide stosuje ceny rynkowe w odniesieniu do maszyn rolniczych ktoacutere są co roku aktualizowane przez niezależną organizację

Skuteczność uproszczenia

Pomiar skuteczności działań w zakre-sie uproszczenia jest elementem ktoacutery wszystkie organy odpowiedzialne za PROW powinny traktować priorytetowo w trakcie programowania Ważne jest aby uświadomić sobie jaką roacuteżnicę stwarza uproszczenie i dla kogo Bez ta-kiej wiedzy niemożliwe jest wykazanie wartości jakiegokolwiek działania w za-kresie uproszczenia

Dlatego też należy od samego początku ustalić podstawowy zestaw wskaźnikoacutew wydajności w celu pomiaru skuteczno-ści uproszczenia PROW Tego rodzaju podejście będące dobrą praktyką ma zastosowanie zaroacutewno na szczeblu unijnym jak i na szczeblu państw człon-kowskich Powinno ono wykraczać poza zakres zwykłych obowiązkoacutew organoacutew

odpowiedzialnych za PROW w zakre-sie monitorowania i sprawozdawczości Podobnie jak w przypadku wszystkich innych aspektoacutew oceny PROW podej-ście należy uznać za roacutewnie zasadnicze narzędzie zarządzania W żaden spo-soacuteb nie można uznać go za obciążenie biurokratyczne

Wymagane będą podstawowe dane a do możliwych wskaźnikoacutew można zaliczyć ograniczone poziomy błędoacutew bezpośrednio związane z działaniami w zakresie uproszczenia poprawa w za-kresie podejmowania działańabsorpcji środkoacutew przez beneficjentoacutew w następ-stwie uproszczenia zmniejszona liczba zarejestrowanych skarg dotyczących nadmiernie rygorystycznego wdrażania itd Ostateczny wyboacuter wskaźnikoacutew wy-dajności w odniesieniu do każdego dzia-łania w zakresie uproszczania powinien

odzwierciedlać szczegoacutelne okoliczności PROW Za dobrą praktykę zawsze uważa się angażowanie użytkownikoacutew syste-mu uproszczenia w wyboacuter wskaźnikoacutew ponieważ zaangażowanie zwiększa po-czucie odpowiedzialności użytkownikoacutew za procedury monitorowania co z kolei może prowadzić do efektywniejszego wykorzystania wskaźnikoacutewbdquo

Do korzyści płynących z przeprowadzonego przez nas uproszczenia holenderskiego programu rolnośrodowiskowego należą lepsze wyniki w zakresie ochrony przyrody mniejsze obciążenie administracyjne dla agencji płatniczej i więcej elastyczności dla rolnikoacutewrdquoJan Gerrit Deelen Ministerstwo

Gospodarki Holandia

(12) httpeur-lexeuropaeulegal-contentPLTXTuri=CELEX32013R1303(13) Sprawozdanie specjalne Trybunału Obrachunkowego Uzyskiwanie oszczędności jak utrzymywać pod kontrolą koszty projektoacutew w zakresie rozwoju obszaroacutew wiejskich

dotowanych ze środkoacutew UE (rys 6) httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR14_22SR14_22_PLpdf

18


WYKAZ KOLEJNYCH GŁOacuteWNYCH ETAPOacuteW USTALANIA OPCJI KOSZTOacuteW UPROSZCZONYCH DLA PROW(14)

1Określenie zakresu stosowania opcji kosztoacutew uproszczonych

bull Zbadanie potencjału opcji kosztoacutew uproszczonych w każdym działaniu i poddziałaniu (zob wykaz okoliczności stosowania opcji kosztoacutew uproszczonych podsumowany w tekście głoacutewnym)

bull Ustanowienie dialogu z wewnętrznymi i zewnętrznymi zainteresowanymi stronami w celu omoacutewienia ich zaangażowania w działania mające zapewnić skuteczne funkcjonowanie opcji kosztoacutew uproszczonych

bull Integracja propozycji dotyczących opcji kosztoacutew uproszczonych w systemach służących do pomiaru skutkoacutew działań w zakresie uproszczenia PROW

bull Potwierdzenie zgodności stosowania opcji kosztoacutew uproszczonych z krajowymi ramami prawnymi

2Potwierdzenie metodyki obliczania i kwot na

potrzeby opcji kosztoacutew uproszczonychbull Ustalenie w ramach ktoacuterej opcji wdrażania zostaną

ustanowione opcje kosztoacutew uproszczonychbull Zbadanie i zidentyfikowanie skutecznych metod obliczania

w odniesieniu do każdej opcji kosztoacutew uproszczonych (w miarę potrzeby z zastosowaniem rzetelnych sprawiedliwych i możliwych do zweryfikowania kryterioacutew)

bull Potwierdzenie procedur aktualizacji obliczeń (w stosownych przypadkach)

bull Przetestowanie wymogoacutew w zakresie obliczania i sprawozdaw-czości na typowych grupach użytkownikoacutew działania

3Potwierdzenie zgodności proponowanych opcji

kosztoacutew uproszczonychbull Konsultacja z DG AGRI w celu wyjaśnienia i rozwiązania

ewentualnych problemoacutewbull Uzgodnienie procesoacutew weryfikacji każdej opcji kosztoacutew

uproszczonych z audytorami urzędowymibull Przygotowanie i przetestowanie dostosowań do systemoacutew

informatycznych lub wsparcia administracyjnego

4Zmodyfikowanie PROW w celu włączenia opcji kosztoacutew uproszczonych

bull Zaplanowanie włączenia opcji kosztoacutew uproszczonych do kolejnego przeglądu PROW (w miarę możliwości)

bull Sporządzenie dokumentu modyfikacyjnego dotyczącego opcji kosztoacutew uproszczonych i uprzednie jego uzgodnienie z komitetem monitorującym

bull Uzyskanie zatwierdzenia modyfikacji

5Przygotowanie użytkownikoacutew opcji kosztoacutew

uproszczonychbull Wspoacutełpraca ze specjalistami ds komunikacji mająca na celu

wcześniejsze przygotowanie i przetestowanie wytycznych przyjaznych dla użytkownika (zaroacutewno dla beneficjentoacutew jak i administratoroacutew)

bull W wytycznych należy wyraźnie wskazać beneficjentom za co otrzymują zapłatę W wytycznych należy roacutewnież wyjaśnić i określić wymogi dla wszelkich warunkoacutew dotyczących płatności z tytułu opcji kosztoacutew uproszczonych

bull Prowadzenie kampanii podnoszącej świadomość w zakresie opcji kosztoacutew uproszczonych (zaroacutewno dla beneficjentoacutew jak i administratoroacutew) podczas zaproszenia do składania wnioskoacutew o finansowanie

6Wdrożenie i monitorowanie opcji kosztoacutew uproszczonych

bull Koncentracja wyłącznie na wynikach jako elemencie zwykłych działań w zakresie monitorowania

bull Przegląd skuteczności opcji kosztoacutew uproszczonych w stosunku do celoacutew i wskaźnikoacutew PROW w zakresie uproszczenia

bull Wyciąganie wnioskoacutew z wynikoacutew stosowania opcji kosztoacutew uproszczonych i określenie ewentualnego zapotrzebowania na zmienione lub nowe opcje kosztoacutew uproszczonych

bull Opracowanie odpowiednich systemoacutew zarządzania i weryfikacji w agencji płatniczej

bull Przeszkolenie pracownikoacutew administracji i beneficjentoacutew w zakresie stosowania opcji kosztoacutew uproszczonych

(14) Aby ułatwić rozpowszechnianie tej dobrej praktyki na stronie internetowej ENRD zostanie udostępniony do pobrania plik graficzny zawierający niewypełnioną wersję diagramu Plik zawiera niewypełnione pola tekstowe w ktoacuterych można wpisać własną wersję tłumaczenia odpowiedniego tekstu

19


Wyniki finansowe leżą u podstaw integralności każdego projektu programu lub polityki z zakresu rozwoju obszaroacutew wiejskich Solidne systemy zarządzania finansami mogą zagwarantować jakość wynikoacutew takiej działalności w zakresie rozwoju obszaroacutew wiejskich lecz niedostateczne kontrole finansowe mogą zaszkodzić ogoacutelnej wiarygodności wobec zainteresowanych stron

W swoich ostatnich przeglądach programoacutew rozwoju obsza-roacutew wiejskich (PROW) Trybunał

Obrachunkowy(15) podkreślił połączenie dobrych praktyk w zarządzaniu PROW ale roacutewnież liczne błędy finansowe Błędy te dotyczyły problemoacutew z procedu-rami oraz ze sposobem przeprowadzania kontroli W ogoacutelnym ujęciu poziom wystę-powania takich błędoacutew połączonych na szczeblu UE był wysoki i stały

W związku z tym organy odpowiedzial-ne za PROW uznają że poziomy błę-doacutew dotyczą wszystkich oraz że każdy (beneficjenci PROW oraz administracje PROW) może zachować czujność aby chronić długoterminową integralność fi-nansowania UE na rzecz rozwoju obsza-roacutew wiejskich Obejmuje to zapewnienie aby czynniki zachęcające do ogranicze-nia poziomu błędoacutew nie prowadziły do większej złożoności ani nadmiernie ry-gorystycznego wdrażania(16)bdquo

Ścisła wspoacutełpraca instytucji zarządzających PROW z agencjami płatniczymi poprzez skoordynowane

działania i wzajemne zrozumienie może znacznie ograniczyć ryzyko wystąpienia błędoacutewrdquoDział audytu DG ds Rolnictwa i Rozwoju

Obszaroacutew Wiejskich

Aby pomoacutec PROW w osiągnięciu solid-nych wynikoacutew finansowych dostępny jest zestaw narzędzi oferujący zaroacutew-no opcję bdquomarchewkirdquo jak i bdquokijardquo (pre-ferowane jest stosowanie tej pierwszej opcji) Nowe uprawnienia na szczeblu UE pozwalają obecnie na zawieszenie zwrotoacutew a warunki te można przenosić na beneficjentoacutew PROW

Istnieją roacutewnież działania zapobiegaw-cze ktoacutere na szczęście mogą pomoacutec w zapobieżeniu konsekwencjom napraw-czym a wiele z tych działań łagodzą-cych podsumowano w liście kontrolnej bdquowczesnego ostrzeganiardquo przedstawionej na następnej stronie

Punkty na listach kontrolnych obejmują głoacutewne źroacutedła błędoacutew i szeroki zakres zagadnień od porad w zakresie bdquouzyski-wania oszczędnościrdquo po kontrolowanie

bdquozasadności kosztoacutewrdquo i postępowań o udzielenie zamoacutewienia

Inne punkty kontrolne dotyczące błędoacutew odnoszą się do stosowania jaśniejszych zasad i procedur ułatwiających osiąga-nie dobrych wynikoacutew finansowych Ma-teriały stanowią syntezę wytycznych ze źroacutedeł pochodzących z Komisji Eu-ropejskiej i Trybunału Obrachunkowego zaangażowanych w eliminowanie pier-wotnych przyczyn błędoacutew w PROW

Wyciąganie wnioskoacutew z audytu

Wiele działań na rzecz wynikoacutew finan-sowych ktoacutere opisano w listach kontrol-nych na następnej stronie zaczerpnięto z procesoacutew audytu Dzięki takim nieza-leżnym analizom ich programoacutew prze-prowadzanych podczas audytu organy odpowiedzialne za PROW mogą zdobyć dużo bardzo istotnej wiedzy z zakresu zarządzania

Partnerstwo na rzecz rozwoju regionu West Cork (WCDP) jest lokalną grupą działania LEADER (LGD) ktoacutera doce-nia wartość audytu jako użytecznego

Polepszenie wynikoacutew finansowych dzięki zmniejszeniu liczby błędoacutew

(15) bdquoCzy komisja i państwa członkowskie mogą wykazać że budżet UE przeznaczony na politykę rozwoju obszaroacutew wiejskich jest wydawany rozsądnierdquo httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR13_12SR13_12_PLpdf Sprawozdanie specjalne nr 232014 Błędy w wydatkach na rozwoacutej obszaroacutew wiejskich przyczyny i sposoby ich eliminowania httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR14_23SR14_23_PLpdf

(16) Definicję nadmiernie rygorystycznego wdrażania można znaleźć w poprzednim artykule

copy ENRD CP Tim Hudson

20


narzędzia do nauki Ian Dempsey dy-rektor wykonawczy WCDP przypomina że bdquow wyniku przeprowadzonego przez Trybunał Obrachunkowy audytu zdali-śmy sobie sprawę z korzyści włączenia do naszego zespołu członka persone-lu ktoacutery specjalizuje się w systemach zarządzania finansami Przeszkoliliśmy roacutewnież specjalnego członka personelu do pracy w zakresie spraw dotyczących zamoacutewień publicznych a wspomniany zestaw umiejętności stanowi kolejny istotny składnik naszych działań

Wierzymy w znaczenie ciągłej popra-wy a wspomniane nowe zasoby po-mogły nam wprowadzić solidne sys-temy finansowe ktoacutere służą zaroacutewno beneficjentom projektu jak i naszym

wspoacutełpracownikom z organoacutew krajo-wych Ponadto wprowadziliśmy specjal-ne narzędzie służące do raquozarządzania relacjami z klientemlaquo ktoacutere jeszcze bardziej zwiększa skuteczność i wydaj-ność naszego zarządzania finansami Jest nim pakiet bazy danych ktoacutery cen-tralizuje wszystkie informacje ktoacuterymi my i nasi klienci musimy zarządzać do celoacutew naszych prac w zakresie rozwojurdquo

Z bazą danych służącą do zarządzania relacjami z klientem można połączyć wszystko od protokołoacutew spotkań od-bytych na etapie przygotowania pro-jektu po zdjęcia z wizyt monitorujących przebieg projektu Spośroacuted wielu innych użytecznych funkcji tego rodzaju na-rzędzie może zestawiać sprawozdania

z postępoacutew prac i dostosowywać wy-datki finansowe do rezultatoacutew Można je roacutewnież wykorzystać do identyfikacji obszaroacutew geograficznych ktoacutere oferu-ją liczne możliwości lub przeciwnie ndash obszaroacutew w ktoacuterych występują luki w wykorzystaniubdquo

Nasze narzędzie do zarządzania relacjami z klientami [do celoacutew LEADER] zapobiega ryzyku utraty informacji i pomaga roacutewnież uniknąć powielania wysiłkoacutew Zyskujemy znacznie systematyczniejsze podejście do kontroli finansowych z ktoacuterego można korzystać zdalnie co jest przydatne dla personelu realizującego zadania w terenie związane z projektami w zakresie rozwojurdquoPartnerstwo na rzecz rozwoju regionu

West Cork Irlandia

POWSZECHNE BŁĘDY W PŁATNOŚCIACH W RAMACH PROW ZIDENTYFIKOWANE PRZEZ TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY (W ODNIESIENIU DO LOSOWEJ PROacuteBY 461 PŁATNOŚCI W RAMACH PROW W LATACH 2011ndash2013)

bdquoBłędy w zakresie pomocy obszarowej złożyły się na prawie jedną trzecią poziomu błędu [w proacutebie] a ich głoacutewną przyczyną było nieprzestrzeganie zobowiązań rolnych Na sytuację tę złożyły się trzy czynniki brak wystarczających zachęt dla rolnikoacutew by przestrzegali zobowiązań niski poziom kontroli zobowiązań oraz niski poziom sankcji za ich nieprzestrzeganie Z drugiej strony w płatnościach kompensacyjnych na rzecz obszaroacutew o niekorzystnych warunkach gospodarowania ktoacutere posiadają podobne cechy co działanie na rzecz ułatwiania startu młodym rolnikom występuje mniej błędoacutew

Niezamierzone naruszenia kryterioacutew kwalifikowalności przez beneficjentoacutew publicznych i prywatnych złożyły się na jedną czwartą poziomu błędu [w proacutebie] Popełnione przez beneficjentoacutew prywatnych naruszenia w stosunku do ktoacuterych istnieje podejrzenie umyślności złożyły się na jedną oacutesmą poziomu błędu [w proacutebie] Trybunał stwierdził że działanie wspierające przetwarzanie produktoacutew rolnych było najbardziej

narażone na błędy podczas gdy w działaniu na rzecz ułatwiania startu młodym rolnikom błędy kwalifikowalności nie wystąpiły w ogoacutele

Nieprzestrzeganie przepisoacutew dotyczących udzielania zamoacutewień publicznych złożyło się na jedną oacutesmą poziomu błędu [w proacutebie] Głoacutewne naruszenia polegały na nieuzasadnionym udzielaniu zamoacutewienia z wolnej ręki bez zastosowania procedury konkurencyjnej błędnym zastosowaniu kryterioacutew wyboru i udzielania zamoacutewień oraz na nieprzestrzeganiu zasady roacutewnego traktowania oferentoacutew Należy je przypisać w głoacutewnej mierze brakowi wiedzy na temat stosowania przepisoacutew dotyczących zamoacutewień publicznych oraz preferencjom w zakresie wspoacutełpracy z wybranymi dostawcamirdquo

Fragment Sprawozdania specjalnego Trybunału Obrachunkowego nr 23 (2014) Błędy w wydatkach na rozwoacutej obszaroacutew wiejskich przyczyny i sposoby ich eliminowania(17)

(17) httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR14_23SR14_23_PLpdf

copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21


Odnosząc się do innych pożytecznych wnioskoacutew wyciągniętych z procesu au-dytu Ian Dempsey podkreśla znaczenie udostępniania wynikoacutew audytu bdquoW Ir-landii sporządzono dokument w ktoacuterym podsumowano wyniki i zalecenia roacuteż-nych audytoacutew z zakresu rozwoju obsza-roacutew wiejskich Było to dla nas korzystne ponieważ wcześniej mieliśmy dostęp wyłącznie do naszych własnych spra-wozdań z audytoacutew tak więc cenne było poznanie innych doświadczeń i pomy-słoacutew z ktoacuterych możemy się uczyćrdquo

Instytucje zarządzające agencje płatni-cze lub krajowe sieci obszaroacutew wiejskich w UE28 mogą zwroacutecić uwagę na to inte-resujące irlandzkie doświadczenie i zor-ganizować dla zainteresowanych stron zaangażowanych w PROW swoje własne programy budowania zdolności w zakre-sie bdquowyciąganie wnioskoacutew z audyturdquo Do pozostałych istotnych zagadnień można

odnieść się angażując audytoroacutew we wspoacutelne warsztaty i budowanie zdolno-ści przy udziale instytucji zarządzającej i agencji płatniczych na wczesnym eta-pie programowania

Pomimo oczywistych korzyści jakie przynoszą procesy audytu bdquowyciąganie wnioskoacutew z audyturdquo nie zawsze jest tak popularne jak mogłoby być Dlatego też dobre praktyki w zakresie wynikoacutew fi-nansowych w całej UE można ulepszyć poprzez poprawę stosunkoacutew roboczych między audytorami a podmiotami bę-dącymi przedmiotem audytu

W odniesieniu do antagonistycznych sytuacji bdquomy a onirdquo ktoacutere mogą czasem występować i działać jako przeszkoda w poprawie wynikoacutew finansowych Ian Dempsey twierdzi że zaufanie do war-tości audytu można zwiększyć poprzez zapewnienie wszystkim roacutewnego trak-towania Podkreśla roacutewnież potrzebę

aktywnego poszukiwania sposoboacutew tworzenia bardziej pozytywnych i wza-jemnie korzystnych więzi wzdłuż łań-cucha audytu bdquoWażne jest aby jed-nostki inspekcji pozostały niezależne i oczywiste wydaje się twierdzenie że każdy powinien dążyć do lepszej wspoacuteł-pracy ponieważ brak takiej wspoacutełpracy w praktyce może być bardzo widocznyrdquo

Audytorzy Trybunału Obrachunkowe-go ktoacuterzy dokonali ostatnio przeglądu systemoacutew państw członkowskich w celu upewnienia się że koszty PROW są ra-cjonalne zgadzają się z tym twierdze-niem i z zadowoleniem przyjmują działa-nia mające na celu poprawę wspoacutelnego zrozumienia wartości audytu Jest to szczegoacutelnie istotne dla działań Trybuna-łu Obrachunkowego w zakresie bdquokontroli wykonania zadańrdquo ktoacutera stanowiła sed-no ostatnich audytoacutew PROW

OBJAŚNIENIE ROacuteŻNIC POMIĘDZY RODZAJAMI AUDYTOacuteW

Audyty finansowe przedstawiają obiektywną opinię na temat integralności i wiarygodności informacji finansowych w odniesieniu do projektu lub programu Za ich pomocą sprawdza się czy dane finansowe zostały poprawnie zarejestrowane i odpowiednio udokumentowane Audyty finansowe służą roacutewnież do przeglądu sprawozdań finansowych z wynikoacutew osiągniętych w przeszłości w celu sprawdzenia ich kompletności wiarygodności uczciwości i prawidłowości

Audyty zgodności koncentrują się na kontrolach mających zapewnić zgodność z odpowiednimi zasadami takimi jak

przepisy prawa regulacje wymogi umowne i regulacyjne kodeksy postępowania regulaminy i procedury wewnętrzne itd

Kontrole wykonania zadań (znane roacutewnież jako audyty operacyjne) służą analizie w jakim stopniu projekt lub organizacja osiągnęły swoje zamierzone wyniki Za pomocą takich audytoacutew można ocenić skuteczność i efektywność projektoacutew lub programoacutew Wskaźniki wydajności często stosuje się pomocniczo do potwierdzenia oraz określenia ilościowego i jakościowego konkretnych osiągnięć

copy T

im H

udso

n

22


Celem kontroli wykonania zadań nie jest wyszukiwanie indywidualnych proble-moacutew konkretnych PROW w celu podkre-ślenia ich jako przykładoacutew złych praktyk ktoacutere należy skorygować W rzeczywi-stości jest odwrotnie i byłoby bardzo po-żyteczne gdyby wszyscy zaangażowani postrzegali audyty jako istotnie korzyst-ne Na przykład w ostatnich audytach PROW skoncentrowano się na identy-fikowaniu sposoboacutew wsparcia państw członkowskich w zwiększaniu wydajno-ści PROW Podejście to polega głoacutewnie na poszukiwaniu dobrych praktyk ktoacutere można łatwo przenosić do innych PROW

W sprawozdaniu specjalnym nr 222014 (bdquoUzyskiwanie oszczędności jak utrzy-mywać pod kontrolą koszty projektoacutew w zakresie rozwoju obszaroacutew wiejskich dotowanych ze środkoacutew UErdquo) audytorzy zidentyfikowali szereg dobrych praktyk Zostały one podkreślone w sprawozda-niu i audytorzy są zdania że korzystne byłoby gdyby organy odpowiedzialne za PROW bardziej je doceniły np poprzez lepszą wymianę informacji wynikających z audytoacutew Trybunału Obrachunkowego

Intensywniejsza wymiana pozytywnych doświadczeń związanych z wyciąga-niem wnioskoacutew z audytoacutew (i mniejszy nacisk na niepokoacutej związany z poten-cjalnymi karami w wyniku audytu) po-może zainteresowanym stronom zaan-gażowanym w PROW usprawnić swoje systemy a tym w samym uniknąć błę-doacutew Ma to znaczenie dla udostępniania wnioskoacutew wyciągniętych z audytu na każdym szczeblu w tym regionalnym krajowym i europejskim Jak zauważa Trybunał Obrachunkowy bdquojeżeli więcej decydentoacutew PROW zauważy że proces audytu jest dla nich pożyteczny woacutew-czas mniej osoacuteb będzie się go obawiaćrdquo

Podejścia do audytu

Kwestie kulturowe mogą wpływać na zmianę wymaganego podejścia Zmniej-szenie występującego w niektoacuterych państwach członkowskich nacisku na przedstawianie audytu wyłącznie jako narzędzia bdquoegzekwowaniardquo przyczyni się do wypracowania podejścia znacznie użyteczniejszego dla każdego w dłuż-szej perspektywie

bdquoJeżeli audyt jest ukierunkowany na wsparcie organoacutew odpowiedzialnych za PROW w zwiększaniu ich skuteczności

może pomoacutec on w ciągłym (nie tylko jednorazowym) zwiększaniu wydaj-nościrdquo twierdzą audytorzy Trybunału Obrachunkowego Obecnie audytorzy nadal dostrzegają wysoki poziom błę-doacutew w polityce rozwoju obszaroacutew wiej-skich wierzą jednak że błędy te można naprawić

Planowanie jest niezbędne a mniejsza liczba błędoacutew będzie występowała w tych programach w ktoacuterych od po-czątku ustanowiono solidne procedury np poprzez koncentrowanie realizacji wyłącznie na jasnych celach oraz sto-sowanie kontroli ktoacutere wyraźnie wy-kazują zasadność kosztoacutew W swoich sprawozdaniach z audytu Trybunał Ob-rachunkowy przedstawia PROW możliwe rozwiązania

Odpowiednie wykorzystanie zamoacutewień publicznych jest obszarem wymagają-cym szczegoacutelnej uwagi dlatego PROW powinny mieć dostęp do wysokiej ja-kości doradztwa w zakresie zamoacutewień publicznych Osoby zarządzające PROW muszą dołożyć starań aby nie zakładać że koszty będą bdquorozsądnerdquo ponieważ za-stosowano postępowanie o udzielenie zamoacutewienia Dotyczy to roacutewnież opcji kosztoacutew uproszczonych ponieważ błę-dy mogą nadal występować w przypad-ku zastosowania ktoacuterejkolwiek z tych procedur

W związku z tym organy odpowiedzial-ne za PROW muszą zachować czujność w odniesieniu do obszaroacutew ryzyka po-datnych na występowanie błędoacutew

Lepsze zrozumienie wnioskoacutew pły-nących z audytu wydajności pomoże

DOBRE PRAKTYKI DOTYCZĄCE ZAMOacuteWIEŃ PUBLICZNYCH W RAMACH PROW ndash JAKIE DZIAŁANIA NALEŻY PODEJMOWAĆ A JAKICH NALEŻY UNIKAĆ(18)

Etap planowania

Należy poświęcić wystarczająco dużo czasu na planowanie aby zadbać o dokładność kosztoacutew i zminimalizować ryzyko nieoczekiwanych modyfikacji projektu

Nie należy wszczynać procedury udzielania zamoacutewienia bez odpowiednich systemoacutew planowania zatwierdzania i kontroli

Należy opublikować wystarczająco szczegoacutełowe ogłoszenie o zamoacutewieniu w odniesieniu do każdego zamoacutewienia ktoacuterego całkowita wartość przekracza progi przewidziane w przepisach prawa

Nie należy rozpoczynać procedury udzielania zamoacutewienia publicznego bez odpowiedniej reklamy i nie należy sztucznie dzielić kosztoacutew projektu

Etap udzielenia zamoacutewienia

Należy stosować przejrzyste i spoacutejne procedury udzielania zamoacutewienia

Nie należy modyfikować kryterioacutew oceny po otwarciu ofert

Należy sprawdzić czy konieczne jest podpisanie jakichkolwiek deklaracji o niewystępowaniu konfliktu interesoacutew

Nie należy pozwolić aby w przygotowaniu lub ocenie zamoacutewienia uczestniczył ktokolwiek kto może znajdować się w potencjalnym lub rzeczywistym konflikcie interesoacutew

(18) Źroacutedło na podstawie wskazoacutewek Komisji Europejskiej

23


zapewnić aby wdrażanie PROW od sa-mego początku opierało się na solidnych podstawach

Eliminacja błędoacutew

Postępowania o udzielenie zamoacutewienia są elementem wspoacutelnym planoacutew dzia-łania państw członkowskich na rzecz ograniczenia poziomu błędoacutew w PROW Każde państwo członkowskie przygoto-wało plan działania Plany te są wdra-żane i można je co sześć miesięcy ak-tualizować w celu zoptymalizowania ich trwałego znaczenia DG ds Rolnictwa i Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich podkreśla użyteczność ciągłego koncentrowania działań w ramach planu działania na określonych potrzebach Przez cały okres programowania plany działania powinny otrzymywać informacje zwrotne pocho-dzące z regularnych przeglądoacutew wyni-koacutew finansowych i na ich podstawie być aktualizowane

Do innych nowych środkoacutew uzupełnia-jących plany działania (i skoordyno-wanych we wszystkich PROW) należą wymogi regulacyjne dotyczące rozsze-rzonych kontroli przeprowadzanych od teraz przez jednostki certyfikujące ktoacutere wspoacutełpracują z agencjami płatniczymi Pomoże to we wcześniejszej identyfi-kacji błędoacutew i ich rozwiązaniu Zdolność agencji p łatniczych do wykrywania i eliminacji błędoacutew zwiększyła roacutewnież

seria seminarioacutew dotyczących zwalcza-nia oszustw i nieprawidłowości(19)

Te zorganizowane przez DG ds Rolnic-twa i Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich wy-darzenia w zakresie docierania do grup docelowych przyczyniły się do rozpo-wszechnienia we wszystkich państwach członkowskich wiedzy fachowej doty-czącej powszechnego występowania w PROW oszustw i innych poważnych nieprawidłowości Poprzez inicjatywę strategiczną do sieci przystąpiło do tej pory ponad 33 tys pracownikoacutew agencji płatniczych instytucji zarządzających innych ministerstw służb policji i we-wnętrznych zespołoacutew audytowych

DG ds Rolnictwa i Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich zauważa skuteczność metody docierania do grup docelowych w zachę-caniu do bdquobardziej otwartej niż w prze-szłości wymiany informacji między agencjami płatniczymirdquo Wspomnianą dobrą praktykę dotyczącą tworzenia sie-ci partnerskich i wspoacutełpracy partnerskiej można łatwo powielić w odniesieniu do innych zagadnień i zainteresowanych stron ktoacutere zapewniają dobre funkcjo-nowanie PROW

Ostatnie warsztaty ENRD dotyczące ograniczenia poziomu błędoacutew w PROW stanowiły dalsze uzupełnienie wytycz-nych DG ds Rolnictwa i Rozwoju Obsza-roacutew Wiejskich dla państw członkowskich

Dzięki wspomnianym sesjom treningo-wym zwiększono świadomość dotyczą-cą wymagających szczegoacutelnej uwagi zagadnień związanych z wdrażaniem PROW oraz ograniczeniem poziomu błę-doacutew W trakcie warsztatoacutew omoacutewiono kwestie dotyczące opcji kosztoacutew uprosz-czonych zamoacutewień publicznych racjo-nalności kosztoacutew i zorientowanych na re-zultaty płatności rolnośrodowiskowych

Łatwiejsza do przeniesienia dobra prak-tyka w zakresie tworzenia sieci kon-taktoacutew między administracjami PROW to narzędzie online trafnie nazywane bdquosiecią uczenia sięrdquo przeznaczone dla unijnych agencji płatniczych i organoacutew koordynujących(20) Narzędzie to jest wy-korzystywane przez otwartą dla wszyst-kich wspoacutelnotę praktykoacutew ktoacutera bierze aktywny udział w prowadzeniu niefor-malnego dialogu (tj dyskusji w trakcie ktoacuterych nie prezentuje się stanowisk państw członkowskich) Tematem dys-kusji prowadzonych przez członkoacutew sieci były rozwiązania mające przyczynić się do uproszczenia PROW Należy podkre-ślić że w skład sieci wchodzą przed-stawiciele szeregu roacuteżnych administra-cji PROW Członkowie sieci prowadzą wspoacutełpracę w internecie oraz w trakcie posiedzeń i konferencji

(19) httpeceuropaeuagriculturecap-fundinganti-fraudindex_enhtm(20) httpslearningnetworkpleionl

copy T

im H

udso

n

24


WSPOacuteŁPRACA MIĘDZY INSTYTUCJAMI ZARZĄDZAJĄCYMI PROW A AGENCJAMI PŁATNICZYMI

Agencje płatnicze i instytucje zarządzające PROW są zobowiązane (zgodnie z art 62 ust 1 rozporządzenia w sprawie rozwoju obszaroacutew wiejskich) do wspoacutelnego potwierdzenia możliwości weryfikacji i kontroli działań w ramach PROW Wyniki oceny przeprowadzanej w tym celu powinny być ustawicznie monitorowane i aktualizowane

W tym kontekście należy zwroacutecić uwagę na możliwość wymiany dobrych praktyk między PROW ndash przykłady stosownych działań są już rozpowszechniane za pośrednictwem sieci kontaktoacutew(21) Na przykład we Włoszech w ramach krajowego systemu informacyjnego w obszarze rolnictwa (SIAN) utworzono system regulujący kwestie związane z możliwością weryfikacji i kontroli działań Możliwość weryfikacji i kontroli działań stanowiła rezultat wspoacutelnych prac Ministerstwa Rolnictwa instytucji zarządzających PROW oraz agencji płatniczych

Rezultaty wysiłkoacutew na rzecz zapewnienia możliwości weryfikacji i kontroli działań mają w założeniu usprawnić szybką wymianę informacji między instytucjami zarządzającymi i wszystkimi agencjami płatniczymi dzięki zastosowaniu podejścia zintegrowanego Przyczynia się to do zwiększenia skuteczności i możliwości weryfikacji kryterioacutew kwalifikowalności zobowiązań i innych wymogoacutew przewidzianych dla każdego działania w ramach PROW Na etapie przeprowadzania oceny ex ante korzystano ze zinformatyzowanych mechanizmoacutew zarządzania i ujednoliconych przepływoacutew administracyjnych ndash środki te są

w dalszym ciągu wykorzystywane na potrzeby bieżącej oceny działań co ułatwi zidentyfikowanie potencjalnego ryzyka oraz monitorowanie poziomu błędoacutew w ramach PROW

Wyjaśniając kwestie związane z możliwością weryfikacji i kontroli działań osobom zarządzającym PROW na posiedzeniu unijnego Komitetu ds Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich Alessia Fuzio z włoskiej agencji ds płatności rolnych odnotowała że bdquościśle rzecz biorąc możliwość weryfikacji i kontroli działań to narzędzie pozwalające osobie ktoacutera z niego korzysta wprowadzić wszystkie informacje na temat działań rodzajoacutew operacji i operacji oraz ocenić ndash w ramach oceny ex ante i oceny bieżącej ndash możliwość weryfikacji i kontroli działań w celu utrzymania poziomu błędoacutew pod kontroląrdquo

Niemieckie doświadczenia zgromadzone w Saksonii (ktoacutere roacutewnież zostały zaprezentowane na posiedzeniu unijnego Komitetu ds Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich) zapewniają możliwość uzyskania wglądu w przebieg wspoacutełpracy między agencją płatniczą a instytucją zarządzającą na potrzeby przeprowadzenia analizy w zakresie możliwości weryfikacji i kontroli działań w ramach PROW W ramach wspoacutełpracy przeprowadzono wspoacutelną analizę planu działania na rzecz zmniejszenia poziomu błędoacutew oraz usprawniono zarządzanie rolnośrodowiskowe między innymi poprzez ustanowienie zhierarchizowanego systemu kar i ograniczeń

Utrzymanie wydajności

Przedmiotowy przegląd czynnikoacutew wy-wierających wpływ na wyniki finansowe uzyskiwane w ramach PROW potwierdza istnienie wielu dobrych praktyk i pozy-tywnych podejść do zmniejszania po-ziomoacutew błędoacutew Wyniki tego przeglądu mogą utwierdzić organy odpowiedzialne

za PROW w przekonaniu że podejmowa-ne przez nich wysiłki nie są odosobnione oraz że ich partnerzy dysponują wiedzą ktoacutera może posunąć prowadzone prace naprzoacuted

Doświadczenia i pomysły przedstawio-ne w przedmiotowym przeglądzie służą zatem zwroacuteceniu uwagi na możliwość znacznego nasilenia wymiany dobrych

praktyk w obszarze wynikoacutew finanso-wych oraz zwiększenia udziału wszyst-kich zainteresowanych stron zaanga-żowanych w PROW (w szczegoacutelności członkoacutew komitetu monitorującego in-stytucji zarządzających i agencji płatni-czych) w działaniach zachęcających do transferu wiedzy i utrzymania należyte-go zarządzania finansami PROW

(21) W trakcie posiedzenia Komitetu ds Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich UE11 posiedzenia Komitetu ds Funduszy Rolniczych ktoacutere odbyło się w dniu 14 października 2014 r

copy T

im H

udso

n

25


(22) ECA Special Report No 122013 ldquoCan the Commission and Member States show that the EU budget allocated to the rural development policy is well spentrdquo ECA Special report no 232014 Errors in rural development spending what are the causes and how are they being addressed Commission Staff Working Document on the assessment of root causes of errors in the implementation of rural development policy and corrective actions

LISTA KONTROLNA WCZESNEGO OSTRZEGANIA

PRZEJRZYSTSZE PRZEPISY I PROCEDURYSporządzona w oparciu o informacje pochodzące z wytycznych Komisji Europejskiej oraz ze źroacutedeł Trybunału Obrachunkowego(20) poświęconych przeciwdziałaniu przyczynom leżącym u podstaw błędoacutew w ramach PROWAby ułatwić rozpowszechnianie tej dobrej praktyki na stronie internetowej ENRD udostępniono do pobrania plik graficzny zawierający niewypełnioną wersję diagramu Plik zawiera niewypełnione pola tekstowe w ktoacuterych można wpisać własną wersję tłumaczenia odpowiedniego tekstu

Problem Rozwiązanie

Zakres uprawnień administracyjnych

Kontrole systemoacutew zarządzania finansami są przeprowadzane zbyt poacuteźno aby można było wykryć pojawiające sięnasilające się problemy

Opracowanie i stosowanie systemoacutew kontroli bdquowczesnego ostrzeganiardquo zapewniających możliwość uniknięcia konieczności wprowadzania potencjalnych zmian a także potencjalnych opoacuteźnień wzrostu kosztoacutew i ewentualnych przypadkoacutew niezrealizowania płatności

Nastawienie instytucjonalne obniża skuteczności programu

Zaangażowanie ekspertoacutew w celu wprowadzenia oszczędnych zasad i procedur ukierunkowanych na konsumentoacutew w odniesieniu do wszystkich operacji podejmowanych w ramach programu oraz w odniesieniu do wszystkich organoacutew zaangażowanych w jego realizacjęWłączenie szkoleń poświęconych tym zasadom do procedur wstępnego szkolenia pracownikoacutew oraz dokumentowanie wszystkich informacji w celu zachowania bdquopamięci instytucjonalnejrdquo

W systemach przetwarzania płatności nie przewidziano odpowiednich mechanizmoacutew kontroli wnioskoacutew składanych przez beneficjentoacutew

Organizowanie szkoleń prowadzonych przez specjalistoacutew ds komunikacji dla pracownikoacutew administracyjnych w zakresie procedur dokumentowania procesu przeprowadzania kontroli w kwestiach wrażliwych w ktoacuterych istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia błędu

Przebieg procedury administracyjnej nie został udokumentowany w stopniu wystarczającym do tego by potwierdzić że wszystkie kontrole zostały przeprowadzone

Opracowanie wspoacutelnego szablonu i zapewnienie jego wykorzystywania przez pracownikoacutew przy dokumentowaniu wynikoacutew kontroli przeprowadzanych w odniesieniu do wszystkich działań (zapewnienie pracownikom możliwości udzielenia wyjaśnień w kwestii wszelkich podejmowanych decyzji uznaniowych lub uwag)

Kontrole błędoacutew obejmują wyłącznie część działań w ramach PROW

Rozszerzenie zakresu kontroli w taki sposoacuteb by obejmowały większą liczbę działań w ramach PROW

Zakres działania jest zbyt szeroki co prowadzi do trudności w ocenieniu poroacutewnywalnej wartości i jakości podobnych propozycji finansowania

Zawężenie zakresu działań w celu zapewnienia możliwości skuteczniejszego stosowania wskaźnikoacutew odniesienia wykorzystywanych przy ocenie propozycji finansowania

Kryteria kwalifikowalności działań w ramach PROW zostały określone zbyt szeroko

Stosowanie ograniczonych kryterioacutew kwalifikowalnościZagwarantowanie aby warunki kwalifikowalności zapewniały skoncentrowanie zobowiązań w zakresie finansowania wyłącznie na realizacji celoacutew strategicznych danego działania i PROW

Warunki przyznania płatności są zbyt złożone lub rygorystyczne

Należy unikać nakładania na beneficjentoacutew wymogoacutew ktoacutere niepotrzebnie komplikują funkcjonowanie systemu np zobowiązywania ich do podejmowania czynności ktoacuterebull nie są bezpośrednio powiązane z celem działania (np dążenie do uzyskania rezultatoacutew społeczno-

gospodarczych w kontekście płatności środowiskowych lub vice versa) lubbull są trudne do kontrolowania w długim okresie (np możliwa do ujęcia ilościowego gęstość obsady lub

ograniczenia w zakresie korzystania z rolniczych substancji chemicznych)Przeprowadzanie okresowych kontroli w odniesieniu do wszystkich działań aby sprawdzić czy są one możliwe do weryfikacji i kontroli

Wytyczne i dobre praktyki w zakresie należytego zarządzania finansami są niewystarczające lub nie zostały udostępnione administratorom i beneficjentom z odpowiednim wyprzedzeniem

Opracowanie wdrożenie i regularne ocenianie specjalnego planu komunikowania służącego wspieraniu należytego zarządzania finansami Zagwarantowanie aby we wspomnianym planie ustanowiono procedury w zakresie wymiany spoacutejnych wiadomości i informacji technicznych adresowane zaroacutewno do pracownikoacutew administracyjnych jak i do beneficjentoacutew Wspoacutełpraca z ekspertami w dziedzinie komunikacji przy opracowywaniu wytycznychmateriałoacutew zawierających porady dotyczące dobrych praktyk ktoacutere będą odpowiednio dostosowane do celu działania i zrozumiałe dla docelowej grupy odbiorcoacutew z odpowiednim wyprzedzeniemTestowanie wszystkich wytycznych wśroacuted grupy docelowej przed opublikowaniem stosownych informacji i badanie możliwości zastosowania nowych technik (np telekonferencjipartnerskiego uczenia się)

Wśroacuted administratoroacutew lub beneficjentoacutew zaobserwowano niedoboacuter kwalifikacji jeżeli chodzi o umiejętności zarządzania finansami

Organizowanie szkoleń w obszarze budowania zdolności prowadzonych przez specjalistoacutew ds komunikacji i rozważenie możliwości wprowadzenia obowiązkowych szkoleń w zakresie bull kwalifikowalności użytkoacutew rolnych lub obszaroacutew leśnych bull wydatkoacutew kwalifikowalnych w ramach działań inwestycyjnych bull sposobu interpretowania zobowiązań zaciągniętych w ramach umoacutew dotyczących określonego obszaru bull przepisoacutew dotyczących udzielania zamoacutewień publicznych i zobowiązań spoczywających na

beneficjentach ktoacuterym udzielono zamoacutewienia publicznego bull przetwarzania wnioskoacutew o płatność złożonych przez beneficjentoacutewDokumentowanie wszystkich informacji dotyczących działań w zakresie budowania zdolności w celu zachowania bdquopamięci instytucjonalnejrdquo

Inne wąskie gardła utrudniają odpowiednie uwzględnienie problematyki związanej z należytym zarządzaniem finansami

Promowanie najlepszych praktyk stosowanych przez zainteresowane strony zaangażowane w realizację PROW oraz innych funduszy UE w celu zwiększenia poziomu pewności Korzystanie z podejść opierających się na organizowaniu prezentacji dla potencjalnych zainteresowanych stron i innych metod docierania do grup docelowych aby zapewnić możliwość przeprowadzenia bezpośrednich szkoleń na bardziej oddalonych i odizolowanych obszarach wiejskich Dokumentowanie wszystkich informacji dotyczących działań w zakresie budowania zdolności w celu zachowania bdquopamięci instytucjonalnejrdquo

(22) Sprawozdanie specjalne Trybunału Obrachunkowego nr 122013 bdquoCzy Komisja i państwa członkowskie mogą wykazać że budżet UE przeznaczony na politykę rozwoju obszaroacutew wiejskich jest wydawany rozsądnierdquo Sprawozdanie specjalne Trybunału Obrachunkowego nr 232014 bdquoBłędy w wydatkach na rozwoacutej obszaroacutew wiejskich przyczyny i sposoby ich eliminowaniardquo Dokument roboczy służb Komisji w sprawie oceny przyczyn leżących u podstaw błędoacutew we wdrażaniu polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich oraz działań naprawczych

26


PRZEJRZYSTSZE PRZEPISY I PROCEDURYSystem obniżania wysokości płatności w przypadku niewywiązania się przez beneficjenta ze spoczywających na nim zobowiązań jest nieproporcjonalny

Opublikowanie zasad określających sposoacuteb przeprowadzania oceny proporcjonalności systemu obniżania wysokości płatności w przypadku nałożenia na beneficjenta kary z tytułu niewywiązania się przez niego ze spoczywających na nim zobowiązańKonsekwentne stosowanie zasad i przejrzyste dokumentowanie wszystkich decyzji oraz ich uzasadnienia

Systemy administracyjne nie wykorzystują w pełni możliwości oferowanych przez nowoczesne rozwiązania w dziedzinie IT

Korzystanie ze sprawdzonych lub dopiero co opracowanych systemoacutew IT ktoacutere można będzie łatwo dostosować do istniejących potrzeb i przetestować pod kątembull możliwości wykorzystania ich do przekazywania beneficjentom aktualnych przydatnych informacji

drogą elektronicznąbull możliwości wykorzystania ich na potrzeby wymiany danych między organami zaangażowanymi

w realizację działańbull możliwości przesyłania beneficjentom powiadomień o zbliżającym się terminie na wywiązanie się ze

zobowiązania w formie wiadomości tekstowychbull możliwości ocenienia zasadności kosztoacutew i cen

Brak wymiany informacji między organami zaangażowanymi w realizację działania w ramach PROW

Sporządzenie wykazu kwestii ktoacutere muszą zostać skoordynowane i w odniesieniu do ktoacuterych zainteresowane strony na szczeblu danego działania powinny podjąć wspoacutełpracę Organizowanie szkoleń prowadzonych przez specjalistoacutew ds komunikacji i rozważenie możliwości wprowadzenia obowiązkowych szkoleń poświęconych kwestiom ktoacutere mogą być szczegoacutelnie narażone na ryzyko wystąpienia błędu npbull wymiana informacji i danych między organami zaangażowanymi we wdrażanie (w szczegoacutelności

między organami działającymi w obszarze rolnictwa ekologicznego i parkami krajobrazowymi) bull procedury przetwarzania płatności przekazywanych beneficjentom bull systemy służące do oceniania zasadności kosztoacutew i cen bull przepisy dotyczące udzielania zamoacutewień publicznych bull działania na rzecz usprawnienia kontroli bull przetwarzanie wnioskoacutew o płatność

Beneficjent

Beneficjenci nie podejmują uzgodnionych działań npbull beneficjent nie wywiązał się ze

spoczywającego na nim zobowiązania z uwagi na niekorzystne warunki pogodowe

bull beneficjent zapomniał wywiązać się ze zobowiązania ktoacutere miało zostać zrealizowane w określonym terminie

bull beneficjent celowo nie wywiązał się ze zobowiązania aby skorzystać z bardziej przystępnych cen produktoacutew rolnych

bull nie prowadzą dokumentacji wymaganej w przypadku określonych zobowiązań (np dziennika stosowanych praktyk rolniczych)

bull liczba zwierząt gospodarskich w gospodarstwie rolnym przekracza maksymalną uzgodnioną gęstość obsady

bull itp

Organizowanie w obszarze budowania zdolności prowadzonych przez specjalistoacutew ds komunikacji dla beneficjentoacutew i rozważenie możliwości wprowadzenia obowiązkowych szkoleń w zakresie bull kwalifikowalności użytkoacutew rolnych lub obszaroacutew leśnych zgodnie z definicjami przyjętymi na potrzeby

programu bull wydatkoacutew kwalifikowalnych w ramach działań inwestycyjnych bull sposobu interpretowania zobowiązań zaciągniętych w ramach umoacutew dotyczących określonego obszaru bull przepisoacutew i zobowiązań dotyczących udzielania zamoacutewień publicznych bull przetwarzania wnioskoacutew o płatnośćPromowanie najlepszych praktyk stosowanych przez innych beneficjentoacutew w celu zwiększenia poziomu pewnościOpublikowanie zasad określających sposoacuteb przeprowadzania oceny proporcjonalności systemu obniżania wysokości płatności w przypadku nałożenia na beneficjenta kary z tytułu niewywiązania się przez niego ze spoczywających na nim zobowiązańKonsekwentne stosowanie zasad i przejrzyste dokumentowanie wszystkich decyzji oraz ich uzasadnienia

Beneficjenci złożyli nieprawidłowe deklaracje i popełnili błędy przy wypełnianiu wnioskoacutew o płatność np bull złożyli wniosek dotyczący niekwalifikowalnych

kosztoacutew i płatnościbull nie wywiązali się z obowiązku zapewnienia

zgodności z przepisami w zakresie kwalifikowalności VAT

bull przedmioty wyszczegoacutelnione we wnioskach o płatność nie odpowiadają przedmiotom wykrytym w trakcie kontroli na miejscu

bull dokumenty potwierdzające wydatki ktoacutere mają zostać zwroacutecone zaginęły

bull beneficjenci nie dotrzymali terminu na wdrożenie projektu inwestycyjnego

bull wystąpiono z więcej niż jednym wnioskiem o zwrot kosztoacutew

bull wystąpiono z więcej niż jednym wnioskiem dotyczącym rezultatoacutew

Organizowanie szkoleń prowadzonych przez specjalistoacutew ds komunikacji i rozważenie możliwości wprowadzenia obowiązkowych szkoleń w zakresie bull deklaracji płatności kwalifikowalność obszaroacutew bull wydatkoacutew kwalifikowalnych w ramach działań inwestycyjnych bull sposobu interpretowania zobowiązań zaciągniętych w ramach umoacutew dotyczących określonego obszaru bull przepisoacutew dotyczących udzielania zamoacutewień publicznych i zobowiązań spoczywających na

beneficjentach ktoacuterym udzielono zamoacutewienia publicznego bull przetwarzania wnioskoacutew o płatność złożonych przez beneficjentoacutewOpublikowanie zasad określających sposoacuteb przeprowadzania oceny proporcjonalności systemu obniżania wysokości płatności w przypadku nałożenia na beneficjenta kary z tytułu niewywiązania się przez niego ze spoczywających na nim zobowiązańKonsekwentne stosowanie zasad i przejrzyste dokumentowanie wszystkich decyzji oraz ich uzasadnienia


Rural Development

27



UZYSKIWANIE OSZCZĘDNOŚCIAby ułatwić rozpowszechnianie tej dobrej praktyki na stronie internetowej ENRD udostępniono do pobrania plik graficzny zawierający niewypełnioną wersję diagramu Plik zawiera niewypełnione pola tekstowe w ktoacuterych można wpisać własną wersję tłumaczenia odpowiedniego tekstu


Zasadność kosztoacutew


Niewłaściwa analiza ryzyka kwota dotacji może być zbyt wysoka jeżeli będzie obejmowała zbędne koszty lub zostanie obliczona w oparciu o niekonkurencyjne ceny

Należy prawidłowo oszacować proponowane koszty korzystając ze spoacutejnych i przejrzystych systemoacutew w celu zagwarantowania aby specyfikacje zostały określone w rozsądny sposoacutebPrzeprowadzenie standardowych obliczeń i poroacutewnanie ich wynikoacutew z poziomami odniesienia może umożliwić szybkie zidentyfikowanie wnioskoacutew ktoacutere mogły zostać przeszacowane

W odniesieniu do wszystkich stawek pomocy stosuje się takie same kontrole ndash beneficjenci są jednak mniej skłonni do zapewnienia optymalnego wykorzystania środkoacutew finansowych w przypadku gdy ich wkład finansowy w realizację projektu jest mniejszy

Opracowanie proporcjonalnych wymogoacutew lub kontroli stosowanych w odniesieniu do wyższych stawek pomocy

W odniesieniu do małych średnich i dużych budżetoacutew na realizację projektoacutew stosuje się takie same kontrole mimo że ryzyko wystąpienia poważniejszych błędoacutew jest większe w przypadku droższych projektoacutew

Opracowanie bardziej rygorystycznych wymogoacutew lub kontroli na potrzeby projektoacutew wymagających poniesienia wysokich kosztoacutew

Systemy kontroli koncentrują się głoacutewnie na cenie przedmiotoacutew lub działań przedstawionej we wniosku o dofinansowanie nie zaś na tym czy przedmiotydziałania są konieczneuzasadnione

Ustanowienie normy na poziomie odpowiadającym najniższej cenie zapewniającej możliwość osiągnięcia wymaganego celu Jeżeli beneficjent uzna że należy ustanowić dodatkowe wymogi takie wymogi mogą zostać ustanowione wyłącznie w przypadku gdy będzie to w pełni uzasadnione po przeprowadzeniu odpowiednich kontroli i po ich odpowiednim zatwierdzeniu i udokumentowaniu Należy ustanowić przejrzyste zasady i kryteria w tym zakresie np jeżeli odchylenia procentowe od cen referencyjnych są automatycznie zatwierdzane należy zagwarantować aby takie odchylenia od rzeczywistych cen rynkowych mogły zostać należycie uzasadnione

W odniesieniu do standardowych kosztoacutew referencyjnych odnotowano niedociągnięcia ktoacutere stwarzają ryzyko nadpłaty npbull ceny ustalono w oparciu o obliczenia ktoacutere

mogą nie być reprezentatywne dla cen rynkowych

bull ceny ustalono na poziomie odpowiadającym najdroższym modelom

bull informacje przechowywane w bazie danych nie są dostatecznie szczegoacutełowe lub nie są regularnie aktualizowane (np w celu uwzględnienia spadku cen paneli fotowoltaicznych)

W stosownych przypadkach należy ustalić wysokość kosztoacutew na maksymalnym poziomie lub korzystać z opcji kosztoacutew uproszczonych i okresowo sprawdzać czy koszty nie przewyższają cen rynkowych Ceny referencyjne powinny odpowiadać rzeczywistym cenom rynkowym sprzętu i maszyn nie zaś cenom publikowanym przez dostawcoacutew i nie powinny bazować na teoretycznych obliczeniachPoziom cen nie powinien być zbyt wysoki aby zapewnić możliwość uwzględnienia długiego okresu przechowywania (w trakcie ktoacuterego może nastąpić zaroacutewno wzrost jak i spadek cen) Można rozważyć możliwość przeprowadzenia badania rynku w celu pozyskania niezależnych poroacutewnywalnych informacji dotyczących wysokości cen na potrzeby poszczegoacutelnych projektoacutewPodmioty odpowiedzialne za zarządzanie PROW powinny zaplanować regularne przeglądy kosztoacutew jednostkowychkosztoacutew referencyjnych (przeprowadzane najlepiej raz do roku) i dopilnować aby zwroacutecono w nich uwagę na wszelkie duże roacuteżnice między poszczegoacutelnymi regionamiUruchomienie systemu wczesnego ostrzegania w celu zidentyfikowania i wdrożenia odpowiednich kontroli na potrzeby wnioskoacutew wysokiego ryzyka ndash w szczegoacutelności wnioskoacutew dotyczących zakupu towaroacutew pochodzących z państw trzecich i towaroacutew używanych

Systemy nie zapewniają możliwości obiektywnego poroacutewnania ofert roacuteżnych dostawcoacutew w celu ustalenia wysokości cen rynkowych

Należy ustanowić zabezpieczenia zapewniające ochronę przed manipulacjami i oszustwami Należy stosować przejrzyste procedury aby wykrywać i korygować wszelkie przypadki manipulowania postępowaniem na korzyść określonego dostawcy i przeciwdziałać im oraz aby zniechęcać do stosowania tego rodzaju praktykW przypadku otrzymania tylko jednej oferty lub w przypadku gdy otrzymane oferty nie są poroacutewnywalne należy skorzystać z alternatywnych metod zapewniających możliwość sprawdzenia czy ceny zostały określone w rozsądny sposoacutebStosowanie przejrzystych zasad przekazywanie jednoznacznych deklaracji i przeprowadzanie kontroli proacuteb płatności na miejscu może zniechęcić odpowiednie podmioty do zatajania informacji o upustach rabatach lub innych korzyściach przyznawanych przez dostawcę ktoacutere skutkują obniżeniem rzeczywistych kosztoacutewNależy postępować zgodnie z treścią wytycznych Komisji Europejskiej w sprawie przeciwdziałania oszustwom i wykrywania oszustw (httpeceuropaeuanti_fraudindex_plhtm)

Udostępnienie informacji na temat cen referencyjnych beneficjentom Wiąże się to z ryzykiem że beneficjenci wykorzystają te ceny referencyjne w charakterze cen standardowych co wywrze niekorzystny wpływ na przebieg przetargoacutew konkurencyjnychracjonalność kosztoacutew

Wykazy kosztoacutew referencyjnych powinny pozostać materiałami referencyjnymi do użytku wewnętrznego i powinny być regularnie aktualizowane

28


UZYSKIWANIE OSZCZĘDNOŚCIWprowadzanie zmian w projekcie po zatwierdzeniu dotacji może doprowadzić do powstania bdquolukrdquo i umożliwić beneficjentowi otrzymanie zwrotu nowych lub dodatkowych kosztoacutew bez wcześniejszego zweryfikowania ich zasadności Wprowadzenie istotnych zmian nie powinno skutkować wyznaczeniem nieuzasadnionego poziomu cen na etapie płatności

Należy korzystać z systemu bdquowczesnego ostrzeganiardquo aby zidentyfikować projekty w ktoacuterych wprowadzono zmiany i aby przeprowadzić kontrole zasadności wszelkich nowych lub dodatkowych kosztoacutew poniesionych po wprowadzeniu tych zmianNależy ustanowić obowiązek sporządzenia przejrzystego zestawienia kosztoacutew zaroacutewno we wniosku o dotację jak i we wniosku o płatność Informacje o kosztach przedstawione w umowie o dotację powinny być roacutewnie szczegoacutełowe jak informacje udostępnione na potrzeby kontroli przeprowadzanej w ramach procesu zatwierdzaniaNależy ustanowić przejrzyste zasady i procedury zapewniające możliwość sprawdzenia zasadności kosztoacutew związanych z wystąpieniem istotnych odchyleń od wysokości zatwierdzonych kosztoacutew projektu oraz zagwarantowania aby wszelkie uzyskane oszczędności nie były wykorzystywane na pokrycie nieuzasadnionych wydatkoacutew

W pracach komisji oceniającej odnotowano wystąpienie następujących nieprawidłowościbull członkowie komisji oceniającej nie posiadają

dostatecznie dużego doświadczenia w danej dziedzinie

bull decyzje uznaniowe są niespoacutejne bez uzasadnionej przyczyny

bull prace komisji oceniającej nie są prawidłowo dokumentowane

Aby potwierdzić zasadność specyfikacji można oprzeć się na opiniach ekspertoacutew o ile eksperci posiadają dostateczną wiedzę na dany temat i są niezależni a wydana przez nich opinia jest spoacutejna i została odpowiednio udokumentowana

Beneficjent

Przeszacowanie na etapie składania wniosku ilość i jakość przedmiotoacutew ktoacutere mają zostać objęte finansowaniem jest większa niż jest to wymagane

Proste działaniabull ograniczenie kwoty dotacji do kosztoacutew ustanowionych w standardowej specyfikacji jeżeli

istnieje szereg podobnych projektoacutew lub szereg podobnych rodzajoacutew wydatkoacutewZłożone działaniabull upewnienie się że wszystkie środki wskazane w specyfikacji projektu są faktycznie

konieczne do jego realizacjibull upewnienie się że ceny wszystkich przedmiotoacutew zostały ustalone na uzasadnionym

poziomiebull przeprowadzenie standardowych obliczeń i poroacutewnanie ich wynikoacutew z poziomami

referencyjnymi w celu szybkiego zidentyfikowania przeszacowanych wnioskoacutewbull ocena zasadności kosztoacutew biorąc pod uwagę kryteria w zakresie opłacalności lub

optymalnego wykorzystania środkoacutew finansowychbull ocena na podstawie dostępnych dokumentoacutew czy specyfikacje zostały ustanowione

w rozsądny sposoacuteb uzasadniając wynik oceny poprzez poroacutewnanie danych specyfikacji ze specyfikacjami innych projektoacutew przedstawienie wynikoacutew oceny technicznej lub zastosowanie oceny zdroworozsądkowej

bull jeżeli dotacje nie są automatycznie udzielane beneficjentom ktoacuterzy złożyli najniższą dopuszczalną ofertę należy ustanowić przejrzyste kryteria oceniania zasadności kosztoacutew ktoacutere należałoby ponieść w przypadku wyboru droższych ofert (należy dokumentować decyzje podejmowane w trakcie oceniania zasadności takich dodatkowych kosztoacutew)

bull korzystanie z opinii niezależnych ekspertoacutew w celu upewnienia się że specyfikacja została opracowana w rozsądny sposoacuteb zwłaszcza jeżeli projekty wiążą się z ryzykiem z uwagi na ich wielkość złożoność techniczną lub brak informacji poroacutewnawczych

Przeprowadzanie postępowań o udzielenie zamoacutewienia w nieprawidłowy sposoacuteb na przykładbull korzystanie z nowych procedur ktoacutere mają

obowiązywać od 2016 r w odniesieniu do projektoacutew zatwierdzonych na wcześniejszych warunkach (tj na warunkach obowiązujących przed 2016 r)

bull przeprowadzanie postępowań o udzielenie zamoacutewienia w sposoacuteb niezgodny z przepisami prawa krajowego np niedostateczne udokumentowanie przebiegu procesu wyboru wykonawcoacutewnaruszenie zasady roacutewnego traktowania oferentoacutew itp

bull przeprowadzanie niewłaściwych postępowań w odniesieniu do określonych rodzajoacutew projektoacutew (np stosowanie przepisoacutew w zakresie zamoacutewień na usługi w odniesieniu do zamoacutewień na roboty budowlane itp)

bull stosowanie zasad niewłaściwych dla progu projektu (np niepotrzebnie złożonych zasad w odniesieniu do prostszych projektoacutew)

Organizowanie szkoleń z zakresu budowania zdolności prowadzonych przez specjalistoacutew ds komunikacji dla beneficjentoacutew i administratoroacutew i wzięcie pod uwagę obowiązkowego szkolenia dla personelu zajmującego się zamoacutewieniami publicznymi ktoacutere zostanie dostosowane w oparciu o wytyczne Komisji Europejskiej httpeceuropaeuinternalmarketpublicprocurementindex_enhtmOpublikowanie zasad określających sposoacuteb przeprowadzania oceny proporcjonalności systemu obniżania wysokości płatności w przypadku nałożenia na beneficjenta kary z tytułu niewywiązania się przez niego ze spoczywających na nim zobowiązańKonsekwentne stosowanie zasad i przejrzyste dokumentowanie wszystkich decyzji oraz ich uzasadnienia

European Network forRural Development

29


Finansowanie UE na rzecz rozwoju obszaroacutew wiejskich przynosi obywatelom Unii znaczne korzyści a osiąganie jeszcze większych korzyści jest możliwe przy zastosowaniu instrumentoacutew finansowych do ponownego wykorzystania finansowania a tym samym do efektywniejszego wykorzystania pieniędzy

Programy rozwoju obszaroacutew wiej-skich (PROW) mogą korzystać z połączenia dotacji i instrumen-

toacutew finansowych do wsparcia projektoacutew i programoacutew W ramach dotacji rozdzie-lane jest finansowanie ktoacuterego benefi-cjenci nie muszą spłacać a instrumenty finansowe zapewniają finansowanie PROW dla inwestycji ktoacutere beneficjenci spłacają poprzez pożyczki i mikrofi-nanse gwarancje kapitał własny dota-cje na spłatę odsetek lub inne instru-menty podziału ryzyka

Te tak zwane bdquoodnawialnerdquo narzędzia finansowania PROW są przydatne do zwiększenia dostępu beneficjentoacutew do finansowania rozwoju obszaroacutew wiej-skich Na przykład rolnik może sko-rzystać z połączenia dotacji pożyczki i gwarancji bankowej pochodzących z jego PROW Ten pakiet wsparcia z PROW łącznie pokrywałby dużo więk-szą część kosztoacutew towarzyszących re-alizacji projektoacutew z zakresu rozwoju Instrumenty finansowe PROW mogą

obecnie pokrywać roacutewnież kapitał ob-rotowy co jeszcze bardziej zwiększa ich potencjalną użyteczność

Ponadto przedsiębiorstwa prowadzą-ce działalność na obszarach wiejskich mogą preferować fakt że fundusze odnawialne nie wykorzystują retrospek-tywnych spłat na rzecz projektoacutew oraz że kapitał przekazywany jest bdquoz goacuteryrdquo na początku projektu Wnioski o finanso-wanie w ramach instrumentoacutew finanso-wych można zwykle składać przez cały rok i nie występuje ograniczenie doty-czące okresoacutew zaproszeń do składania wnioskoacutew

Warunki te są korzystne dla realizato-roacutew projektu co oznacza że decyzje dotyczące finansowania podejmowane są szybciej dzięki czemu instrumenty finansowe stanowią atrakcyjne źroacutedło wsparcia z PROW na rzecz przedsię-wzięć komercyjnych takich jak przed-sięwzięcia w sektorze rolno-spożyw-czym leśnictwa turystyki wiejskiej

zaawansowanych technologii i innych sektoroacutew gospodarki

Interwencje rynku

W odniesieniu do finansowanych z PROW instrumentoacutew finansowych nie można korzystać ze środkoacutew publicznych aby osłabić wpływ instytucji finansowych z sektora prywatnego a PROW mogą in-terweniować wyłącznie w przypadkach wykazania zawodności mechanizmoacutew rynkowych lub brakoacutew w zakresie usług Te interwencje PROW mogą faktycznie być korzystne dla instytucji finansowych sektora prywatnego ponieważ po suk-cesie instrumentoacutew PROW prywatni po-życzkodawcy zauważają występowanie popytu na określone usługi ktoacutere oni roacutewnież mogliby świadczyć uzyskując przy tym zysk

W takich przypadkach osiągnięte dzię-ki instrumentom finansowym pośred-nie wyniki PROW mogą potencjalnie zachęcać regionalne rynki finansowe do lepszego funkcjonowania dzięki

Instrumenty finansowe zwiększenie efektywności korzystania ze środkoacutew finansowych

copy Tim Hudson

30


Jak działają instrumenty finansowe

copy fi-compass

Regiony i państwa otrzymują środki UE

na inwestycje w działania

pozwalające na zwrot środkoacutewktoacutere można ponownie wydawać

Środki UE przyznaje się

na rzecz pożyczekkapitału własnego

i gwarancji

aby inwestować w ludzii przedsiębiorstwa

państwom i regionom

hellip aby przydzielić środkiinstytucjom finansowym hellip

ktoacutere rozwijają sięi spłacają środki

ktoacutere oceniająlukę finansową

i opracowaćstrategię

inwestycyjną

ktoacutere można zainwestowaćponownie

NAJWAŻNIEJSZE UWAGI TRYBUNAŁU OBRACHUNKOWEGO DOTYCZĄCE SKUTECZNEGO WYKORZYSTANIA INSTRUMENTOacuteW FINANSOWYCH W PROW OBEJMUJĄ(23)

bull zastosowanie ocen ex ante i fachowej wiedzy technicznej w celu uniknięcia ryzyka nadmiernej kapitalizacji (zob poniższa ramka w ktoacuterej znajdują się najważniejsze wymogi ex ante dotyczące instrumentoacutew finansowych PROW)

bull ustanowienie efektu dźwigni i efektu rotacji głoacutewnymi wskaźnikami wydajności

bull wdrożenie nowych przepisoacutew prawnych w taki sposoacuteb aby zagwarantować jak najwyższy poziom elastyczności na przykład poprzez utworzenie jednego instrumentu finansowego (zapewniającego pożyczki i gwarancje) będącego w stanie zaspokoić istniejące potrzeby rozwojowe sektora docelowego (sektoroacutew docelowych)

bull podczas oceny wnioskoacutew o dofinansowanie państwa członkowskie powinny zwroacutecić szczegoacutelną uwagę na ewentualne ryzyko wystąpienia efektu deadweight lub efektu przesunięcia wykorzystując w tym celu odpowiednie wskaźniki W razie wystąpienia takiego ryzyka instrumenty finansowe PROW mogłyby stać się wariantem preferowanym

bull zbadanie w jaki sposoacuteb można połączyć dotacje i instrumenty finansowe by zapewnić jak najlepsze wykorzystanie środkoacutew dzięki optymizacji efektoacutew dźwigni i rotacji

bull przeznaczenie pewnej części dostępnego budżetu EFRROW na instrumenty finansowe i zwiększenie atrakcyjności tych instrumentoacutew w stosunku do dotacji w jasno określonych okolicznościach

(23) httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR15_05SR15_05_plpdf(24) Zob tytuł IV rozporządzenia (UE) nr 13032013 httpeur-lexeuropaeulegal-contentPLTXTuri=celex32013R1303

korzystniejszym warunkom Taka syner-gia może zwiększyć konkurencyjność i spoacutejność całej gospodarki wiejskiej

W poroacutewnaniu z dotacjami z perspekty-wy skuteczności instrumenty finansowe oznaczają roacutewnież mniej biurokracji dla wnioskodawcoacutew ubiegających się o fi-nansowanie Jest to spowodowane tym

że każda działalność gospodarcza ko-rzystająca z instrumentoacutew finansowych zwraca się o finansowanie do funduszu pośredniczącego (lecz nie bezpośrednio do PROW) i jemu przedstawia sprawoz-dania Fundusze pośredniczące mogą być prowadzone w ramach instytucji za-rządzającej lub ministerstwa finansoacutew

oraz przez inne podmioty zewnętrzne takie jak wyspecjalizowane banki rolne lub organizacje rozwojowe

Z tego powodu Komisja Europejska za-chęca państwa członkowskie aby w la-tach 2014ndash2020 podwoiły finansowanie z PROW na rzecz instrumentoacutew finan-sowych w stosunku do poprzedniego

okresu programowania Braki w do-świadczeniu zdolności i zaufania nie-ktoacuterych organoacutew odpowiedzialnych za PROW mogą jednak nadal hamować wy-korzystywanie możliwości oferowanych przez instrumenty finansowe

Doradztwo finansowe

Na szczęście dostępnych jest wiele no-wych narzędzi pomocy w ramach ktoacuterych zainteresowane strony zaangażowa-ne w PROW zostaną objęte wsparciem w zakresie ich planoacutew ustanowienia sku-tecznych instrumentoacutew finansowych Na przykład wnioski z poprzednich doświad-czeń PROW w zakresie bdquoinżynierii finan-sowejrdquo zostały przyswojone i odniesiono się do nich w bieżących przepisach UE dotyczących polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich Zawarto w nich wyczerpujące informacje dotyczące programowania(24) mające pomoacutec PROW w uruchomieniu instrumentoacutew finansowych

Organy odpowiedzialne za PROW mają obecnie dostęp do wyspecjalizowane-go i szeroko zakrojonego wsparcia za pośrednictwem nowej inicjatywy UE fi-compass (wwwfi-compasseu) ktoacutera

31


nawiązuje do dziesiątek lat doświad-

czeń Komisji Europejskiej i Europejskiego

Banku Inwestycyjnego (EBI) w zakresie

finansowania UE w odniesieniu do in-

strumentoacutew odnawialnych Ich wspoacutelna

wiedza fachowa umożliwia organom

odpowiedzialnym za PROW wolny do-

stęp do istotnej bazy wiedzy z zakresu

dobrych praktyk dotyczących plano-

wania obsługi i kontroli instrumentoacutew

finansowych

Co ważne w ramach inicjatywy fi-com-

pass dostępna jest specjalna pomoc na

rzecz rozwoju obszaroacutew wiejskich Po-

moc obejmuje biuletyny informacyjne

dokładne instrukcje podręczniki i go-

towe modele roacuteżnych instrumentoacutew fi-

nansowych PROW W ramach inicjatywy

fi-compass organizowany jest roacutewnież

użyteczny program wydarzeń z zakresu

budowania zdolności i sesji szkolenio-

wych dotyczących funduszy odnawial-

nych PROW Działania te mają miejsce


a szczegoacutełowe informacje dotyczące

bieżących wydarzeń w ramach inicja-

tywy fi-compass można znaleźć na jej

stronach internetowych

Nowy zakres wsparcia dla PROW w zakresie wykorzystywania instrumentoacutew finansowych powinien pomoacutec zmienić nastawienie pokazując państwom członkowskim i regionom że każdy PROW może dość realnie wykorzystywać fundusze odnawialne

Z budżetoacutew pomocy technicznej PROW można sfinansować prace przygoto-wawcze wymagane do uruchomienia in-strumentu finansowego Jest to użytecz-ne ponieważ wiele osoacuteb zarządzających PROW nie posiada jeszcze specjalistycz-nych umiejętności w zakresie korzysta-nia z tego typu narzędzi finansowania

Ekspertom w zakresie instrumentoacutew finansowych posiadającym doświad-czenie w zakresie pożyczek na cele roz-wojowe(25) można zlecić aby przeprowa-dzili badania i zaprojektowali instrument

DO UZYSKIWANYCH PRZEZ ORGANY ODPOWIEDZIALNE ZA PROW KORZYŚCI PŁYNĄCYCH Z WYKORZYSTANIA INSTRUMENTOacuteW FINANSOWYCH NALEŻĄ

bull lepszy dostęp do szerszego zakresu narzędzi finansowych służących do realizacji polityki

bull zwiększone zaangażowanie sektora prywatnego większa wiedza fachowa i lepsze finansowanie na rzecz realizacji polityki

bull zasoby dźwigni finansowej prowadzące do zwiększenia wpływu PROW

bull skuteczność i efektywność wynikające z obrotowego charakteru funduszy ktoacutere pozostają w obszarze programu i mogą być wykorzystane do podobnych celoacutew w przyszłości

bull większe zaangażowanie beneficjentoacutew na rzecz jakości projektu spowodowane koniecznością spłaty inwestycji

bull uproszczone wymogi administracyjne dla beneficjentoacutew finansowania zmniejszają ryzyko błędoacutew

bull lepsze ukierunkowanie PROW dzięki potwierdzeniu w ocenach ex ante zapotrzebowania poszczegoacutelnych grup docelowych na pożyczki gwarancje kapitał własny itd

(25) Należą do nich usługi grupy EBI z ktoacuterych organy odpowiedzialne za PROW mogą skorzystać w celu przeprowadzenia badań ex ante lub innych działań przygotowawczych i działań w zakresie zarządzania

copy T

im H

udso

n

32


finansowy PROW a nawet pomogli w jego wdrażaniu (koszty bieżące pokry-wa się zwykle w ramach standardowych opłat naliczanych w procesie udzielania pożyczki)

Korzystanie z usług specjalistyczne-go wykonawcy może być szczegoacutelnie użyteczne podczas negocjacji między organami odpowiedzialnymi za PROW

a organami finansowymi ktoacutere mogą być zaangażowane w charakterze part-neroacutew komercyjnych w instrumencie finansowym W tym przypadku zatrud-nienie zewnętrznych doradcoacutew pomoże PROW w znalezieniu bdquowspoacutelnego języ-kardquo z bankowcami inwestorami kapitału podwyższonego ryzyka inwestorami kapitału własnego itd Organy odpowie-dzialne za PROW mogą się wiele nauczyć

Rysunek 3 Przepływ finansowania z instrumentoacutew finansowych do beneficjentoacutew PROW

Przedsiębiorstwa prowadzące działalność w sektorze rolnospożywczym turystyki wiejskiej zaawansowanych technologii

i inne przedsiębiorstwa na obszarach wiejskich

Program rozwoju obszaroacutew wiejskich

Finansowanie UE Finansowanie krajowe

Fundusz kapitałowy

Mechanizm finansowania

Fundusz pożyczek

Instytucja kredytująca

Fundusz gwarancyjny

Bank

Fundusz powierniczy (opcjonalnie)

(26) httpwwwfi-compasseusitesallthemesficompassfilesMartin20Polonyipdf

copy T

im H

udso

n

od specjalistoacutew a umowy dotyczące pomocy technicznej mogą obejmować transfer wiedzy lub budowanie zdolno-ści instytucjonalnej w tej dziedzinie za-roacutewno dla instytucji zarządzających jak i agencji płatniczych

Mechanizmy realizacji

Wartościowa umiejętność jakiej nauczą się i jaką rozwiną organy odpowiedzial-ne za PROW dotyczy wyboru mechani-zmoacutew realizacji funduszy odnawialnych Fundusze powiernicze na przykład na poziomie krajowym (takie jak te wy-korzystywane przez Słowację(26) i inne państwa) są użytecznymi strukturami bdquoparasolowymirdquo służącymi do kierowa-nia skoordynowanych pakietoacutew wsparcia finansowego Przyrost wydajności jest skutkiem scentralizowanego zarządza-nia i wiedzy fachowej ktoacutere mogą roacutew-nież zapewnić realizację usprawnionych strategii wsparcia na rzecz rozwoju w ktoacuterych unika się nakładania się finan-sowania lub powielania wysiłkoacutew

Wyboacuter potencjalnych partneroacutew na potrzeby funduszoacutew powierniczych (i instrumentoacutew finansowych w ujęciu ogoacutelnym) ma kluczowe znaczenia dla ich ogoacutelnej skuteczności Wiceprzewod-niczący EBI Wilhelm Molteres powtarza tę radę podkreślając bdquoWażne jest po-siadanie profesjonalnego odpowiednika ktoacutery dobrze zna sektorrdquo

W związku z tym do dobrych praktyk or-ganoacutew odpowiedzialnych za PROW nale-ży wspoacutełpraca z instytucjami finansowy-mi ktoacutere posiadają wiarygodną wiedzę i zrozumienie w zakresie przepływoacutew pieniężnych na obszarach wiejskich (w szczegoacutelności w rolnictwie) Korzystna jest roacutewnież wspoacutełpraca z partnerami ktoacuterzy rozumieją wpływ odpowiednich

33


przepisoacutew takich jak normy w zakresie ochrony środowiska lub bezpieczeństwa żywności

W poradzie dotyczącej wyboru idealne-go partnera pożyczkowego dla PROW EBI zaleca wspoacutełpracę z bdquopartnerem ktoacutery nie ucieknie od nieznanego ryzyka i ktoacutery wie że kapitał obrotowy obejmuje okres 12 miesięcy oraz że przedsiębior-stwa mogą uzyskać dochoacuted tylko kilka razy w roku np po zakończeniu okresu zbioroacutewrdquo

Skuteczne oceny ex ante

W analizie ex ante każdego instru-mentu finansowego PROW powinno się potwierdzić że partnerzy z ktoacuterymi

zamierza się nawiązać wspoacutełpracę są odpowiedni Przeprowadzono wiele prac doradczych nad wymogami ex ante dla instrumentoacutew finansowych PROW i są one dostępne na stronach internetowych fi-compass W poniższej ramce przed-stawiono podsumowanie głoacutewnej treści ex ante Podkreślono w niej znaczenie startu z dobrze poinformowanej pozy-cji i podejmowania wyłącznie decyzji opartych na dowodach w odniesieniu do sposobu najlepszego wykorzystania in-strumentoacutew finansowych

Szczegoacutełowe wymogi ex ante (dostęp-ne na stronach internetowych fi-com-pass) wpłyną na wielkość każdego po-szczegoacutelnego instrumentu finansowego

a lepsze ekonomie skali mogą wynikać z większych całkowitych budżetoacutew in-strumentoacutew finansowych Może mieć to zastosowanie roacutewnież do instrumentoacutew finansowych wdrażających wsparcie w zakresie mikrofinansowania

Precyzyjne programowanie

Harmonogram wdrażania instrumen-toacutew finansowych jest istotną kwestią ktoacuterą organy odpowiedzialne za PROW muszą wziąć pod uwagę Najwięcej korzyści osiąga się dołączając odnie-sienie do instrumentoacutew finansowych do pierwszej zatwierdzonej wersji PROW Umożliwia to instytucji zarządzającej korzystanie z wyższych stoacutep interwen-cyjnych (+10) ktoacutere są dostępne dla

DO NIEZBĘDNYCH WYMOGOacuteW OCENY EX ANTE DLA INSTRUMENTOacuteW FINANSOWYCH PROW NALEŻĄ(27)

bull analiza zawodności mechanizmoacutew rynkowych nieoptymalnego poziomu inwestycji oraz potrzeb inwestycyjnych w obszarach polityki i celoacutew tematycznych lub priorytetoacutew inwestycyjnych W tej analizie popytu należy korzystać ze sprawdzonych dobrych praktyk w zakresie metodyki

bull ocena wartości dodanej instrumentoacutew finansowych w poroacutewnaniu z innymi formami interwencji publicznej na tym samym rynku oraz ewentualnych konsekwencji w zakresie pomocy państwa proporcjonalności planowanej interwencji i środkoacutew minimalizowania zakłoacuteceń rynku

bull szacunki oczekiwanego efektu dźwigni(28) (dodatkowych zasoboacutew publicznych i prywatnych ktoacutere mogą zostać potencjalnie zgromadzone w ramach instrumentu finansowego aż do poziomu ostatecznego odbiorcy) w tym ndash w stosownych przypadkach ndash ocenę zapotrzebowania na preferencyjne wynagrodzenie i jego poziom by przyciągnąć wspoacutełfinansowanie od inwestoroacutew prywatnych lub opis mechanizmoacutew ktoacutere będą stosowane by określić zapotrzebowanie na takie preferencyjne wynagrodzenie

i jego zakres takie jak konkurencyjny lub odpowiednio niezależny proces oceny

bull uwzględnienie doświadczeń zdobytych podczas stosowania podobnych instrumentoacutew i ocen ex ante przeprowadzonych w przeszłości przez państwo członkowskie lub inne państwa a także w jaki sposoacuteb te doświadczenia zostaną zastosowane w przyszłości

bull szczegoacuteły proponowanej strategii inwestycyjnej w tym analizę opcji wdrożeniowych produkty finansowe ktoacutere mają zostać zaoferowane docelowych ostatecznych odbiorcoacutew i ndash w stosownych przypadkach ndash wszelkie możliwości połączenia ze wsparciem dotacyjnym

bull wyszczegoacutelnienie spodziewanych rezultatoacutew i jak dany instrument finansowy ma przyczyniać się do wniesienia wkładu w osiąganie celoacutew i wartości docelowych wskaźnika ustanowionych w ramach właściwego priorytetu

bull przepisy pozwalające na przegląd i uaktualnienie oceny ex ante jeżeli instytucja zarządzająca uzna że ocena ex ante może już nie odzwierciedlać we właściwy sposoacuteb warunkoacutew rynkowych istniejących w czasie wdrażania

(27) Opracowano na podstawie wytycznych fi-compass w zakresie przygotowań do przeprowadzenia oceny ex ante httpwwwfi-compasseusitesallthemesficompassfilesfi-compass_Ex_ante_quick_reference_guide_2015_finalpdf(28) Schematy na ktoacuterych objaśniono sposoby obliczenia przykładoacutew dźwigni roacuteżnych rodzajoacutew instrumentoacutew finansowych (pożyczkowych kapitałowych gwarancyjnych) znajdują się w załączniku II do Sprawozdania specjalnego Trybunału Obrachunkowego nr 22012 ndash Instrumenty finansowe dla MŚP wspoacutełfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR12_02SR12_02_plPDF

copy T

im H

udso

n

34


instrumentoacutew finansowych ponieważ wspomniane wyższe stopy można od początku zatwierdzić w decyzji PROW w sprawie finansowania

Możliwe będą modyfikacja PROW i poacuteź-niejsze dostosowanie nowych instru-mentoacutew finansowych w ktoacuterych nadal przyjmuje się wyższe stopy interwen-cyjne Poacuteźniejsza integracja i zroacutew-noważenie wspomnianych wyższych stoacutep interwencyjnych wpłyną jednak na stopy interwencyjne innych działań Ponadto wprowadzenia instrumentoacutew finansowych po uruchomieniu progra-mu należy zwykle dokonać w ramach bdquozmiany strategicznejrdquo W okresie trwa-nia programu można wprowadzić tylko trzy takie zmiany i potrzebne może być zarezerwowanie ich na wprowadzanie obszerniejszych zmian taktycznych do PROW (w poroacutewnaniu z wprowadzaniem dostosowań technicznych)

Włączenie obliczeń dotyczących in-strumentoacutew finansowych w zakres pierwotnej decyzji PROW w sprawie finansowania oferuje zatem elastycz-ność umożliwiającą wprowadzenie instrumentoacutew finansowych w chwili kiedy będą gotowe (np w następstwie pozytywnej analizy ex ante i uzgod-nionego zatwierdzenia pełnej strategii wdrażania)

Inne rozważania dotyczące harmono-gramu w zakresie instrumentoacutew finan-sowych dotyczą nowych ram płatności ktoacutere kontrolują fundusze odnawialne

PROW Refundacje obecnie muszą od-zwierciedlać wydajność a transfery będą odbywały się wyłącznie etapo-wo Osoby zajmujące się planowaniem finansowym w ramach PROW muszą uwzględnić tę kwestię profilu wydatkoacutew a prace podejmowane ex ante powinny dostarczyć wymaganych danych

Więcej porad i wytycznych dotyczących wspomnianych czynnikoacutew wpływają-cych na podejmowanie decyzji w zakre-sie instrumentoacutew finansowych zaintere-sowane strony zaangażowane w PROW mogą uzyskać w ramach inicjatywy fi-compass ktoacuterej siedziba znajduje się w Luksemburgu W poradach i wy-tycznych zawarto informacje na temat możliwości objęcia instrumentami finan-sowymi więcej niż jeden PROW(29) oraz bardzo użyteczne zalecenia Trybunału Obrachunkowego(30) w ktoacuterych opisano sposoacuteb w jaki PROW mogą zwiększyć swoje wykorzystanie instrumentoacutew fi-nansowych w okresie 2014ndash2020

Korzyści z oceny

Przekazywanie sprawozdań z ocen PROW rozpocznie się w 2017 r kiedy to państwa członkowskie po raz pierwszy dołączą do swoich rocznych sprawozdań z wdrażania głoacutewne ustalenia z oceny postępoacutew w osiąganiu wynikoacutew PROW Uzyskane do tego czasu od beneficjen-toacutew dane dotyczące wynikoacutew prawdo-podobnie nie będą jeszcze wystarcza-jące aby umożliwić dokładną ocenę wpływu instrumentoacutew finansowych

W związku z tym znaczną część zgło-szonych w 2017 r ocen będzie można wykorzystać w ocenie powodzenia pro-cesu wdrażania PROW ndash w tym wykorzy-stania instrumentoacutew finansowych jako mechanizmoacutew wdrażania

Może być to dobrą okazją do zaplano-wania ocen w ktoacuterych zbadane zosta-ną korzyści i niedogodności związane z wykorzystaniem połączeń dotacji i instrumentoacutew finansowych w roacuteżnych sytuacjach bdquoPochodzące z tej analizy ustalenia będą użyteczne do oceny wy-nikoacutew takich jak wpływ PROW na kon-kurencyjność przedsiębiorstwardquo zauwa-ża Europejskie Centrum Informacyjne w sprawach dotyczących oceny rozwoju obszaroacutew wiejskich (ponieważ z instru-mentami finansowymi zwykle nie łączy się ryzyko objęcia wsparciem przedsię-wzięć nieproduktywnych)

Przy poroacutewnywaniu efektoacutew osiągnię-tych przy pomocy roacuteżnych narzędzi fi-nansowania powinno się określać moż-liwe usprawnienia ogoacutelnej opłacalności operacji PROW oraz torować drogę do oceny ich wpływu w ocenach zgłoszo-nych w 2019 r oraz na etapie oceny ex post Stosunkowo wczesne zgłoszenie ocen w 2017 r będzie szczegoacutelnie uży-teczne i umożliwi szybsze wprowadzenie usprawnień wspomagając tym samym zestawy narzędzi instrumentoacutew finan-sowych PROW w tworzeniu większych i lepszych korzyści dla obywateli Unii w dłuższym okresie czasu

(29) httpeceuropaeuregional_policysourcestenderdocpropositions2015_16_bgt_001qa_guidepdf(30) httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR15_05SR15_05_plpdf

copy T

im H

udso

n

35


Europejskie partnerstwo innowacyjne na rzecz wydajnego i zroacutewnoważonego rolnictwa (EIP-AGRI)(31) pracuje nad rozwojem konkurencyjnego i zroacutewnoważonego rolnictwa i leśnictwa Grupy operacyjne EIP-AGRI są głoacutewnymi podmiotami wdrażającymi EPI w ramach rozwoju obszaroacutew wiejskich i dlatego użyteczne jest zrozumienie istniejącego zakresu zwiększenia potencjału grup operacyjnych

Głoacutewnym motto EIP-AGRI jest bdquoosiąganie większych i lepszych wynikoacutew przy mniejszych nakła-

dachrdquo Na stronach internetowych EIP--AGRI można znaleźć liczne użyteczne wytyczne(32) objaśniające jak grupy operacyjne mogą pomoacutec obszarom wiejskim Europy w osiągnięciu więk-szych i lepszych wynikoacutew przy mniej-szych nakładach Wytyczne przygoto-wano w ścisłej wspoacutełpracy z państwami członkowskimi i promowano je na sze-roką skalę

Chociaż grupy operacyjne EPI stanowią nowe podejście w polityce rozwoju ob-szaroacutew wiejskich na lata 2014ndash2020 znaczna część zaangażowania państw członkowskich będzie ukierunkowana na wsparcie ustanawiania grup operacyj-nych i finansowania ich projektu Zasto-sowano roacuteżne rozwiązania od małych i skoncentrowanych grup operacyjnych po bardziej rozbudowane i nieco więk-sze grupy operacyjne uwzględniony zo-stanie roacutewnież szeroki zakres tematoacutew W założeniu w wytycznych EPI przewi-dziano elastyczne podejście i istotnie

jest o nim mowa bdquoEPI jest ukierunkowa-ne na elastyczny i otwarty system po-zwalający na stworzenie licznych grup operacyjnychrdquo

Istotne jest aby organy odpowiedzialne za programy rozwoju obszaroacutew wiej-skich (PROW) zwroacuteciły uwagę na fakt że grupy operacyjne można uruchomić w celu objęcia bardzo szerokiego spek-trum działań na rzecz rozwoju obszaroacutew wiejskich Jednym z takich obszaroacutew jest wypełnianie luki między badaniami a praktyką przy czym w ramach kom-petencji EIP-AGRI istnieje wiele innych możliwości dla grup operacyjnych

Finansowanie innowacji

Zapewnienie finansowania w ramach PROW może pomoacutec w uruchomieniu grup operacyjnych Działania wspiera-jące wspoacutełpracę inwestycje usługi de-monstracyjne i doradcze a także budże-ty na krajowe sieci obszaroacutew wiejskich i pomoc techniczną stanowią idealne wsparcie na rzecz projektoacutew grup ope-racyjnych i tworzenia sieci w ramach EPI(33)

Wyższe niż zwykle poziomy dofinanso-wania ze środkoacutew unijnych i krajowych mają zastosowanie w przypadku inno-wacji Działanie na rzecz wspoacutełpracy (art 35) obejmuje np specjalne wspar-cie w wysokości do 100 na tworzenie grup Ten sam poziom dofinansowania można stosować w ramach operacji fi-nansowania projektu realizowanego przez grupę operacyjną

Zainteresowane strony zaangażowane w PROW powinny zdawać sobie spra-wę z tego że te dwa rodzaje dofinan-sowania (z jednej strony na rozpoczęcie wspoacutełpracy i z drugiej strony na prace nad projektem grupy operacyjnej) są roacuteżne i nie wymagają programowa-nia w ramach jednej operacji wsparcia PROW Oddzielenie dofinansowania na rozruch zapewnia większą elastyczność ktoacutera może zwiększać zainteresowanie grupami operacyjnymi i będzie skutko-wać lepiej zaplanowanymi projektami ktoacutere przyniosą wyższej jakości wyniki

Jak zauważa DG ds Rolnictwa i Roz-woju Obszaroacutew Wiejskich bdquokorzystanie z dofinansowania na rozruch powinno

Uruchomienie grup operacyjnych

(31) httpseceuropaeueipagricultureencontentEIPAGRIabout(32) httpseceuropaeueipagricultureencontenteip-agri-brochure-operational-groups-turning-your-idea-innovation (oraz)

httpseceuropaeueipagricultureencontenteip-agri-seminar-launching-operational-groups-and-eip-networking-rural-development(33) Punkt obsługi sieci EIP-AGRI udziela wytycznych dotyczących etapoacutew jakie muszą przejść instytucje zarządzające aby opracować i uruchomić zaproszenia oraz

wybrać projekty ktoacutere zaspokajają ich potrzeby

copy Tim Hudson

36


w pierwszej kolejności doprowadzić do tego że grupy operacyjne rozpoczną wdrażanie swoich projektoacutew z ugrun-towanym poglądem na temat najnow-szych osiągnięć w tej dziedzinie i sposo-bu zapewnienia wartości dodanej dzięki realizacji projektu Dofinansowanie za-pewni także grupom solidne podstawy do pracy ktoacutere zmniejszą ryzyko wystą-pienia błędoacutew Wynika to z tego że dzię-ki badaniom aktywizacji poszukiwaniu partneroacutew i przygotowywaniu umowy o wspoacutełpracy ktoacutere kwalifikują się do dofinansowania na etapie konstytuowa-nia się grupy zyskają najlepsze możliwe warunki do rozpoczęcia wdrażania swo-jego projektu

W ten sposoacuteb będą one w stanie roz-począć prace z idealnie ukierunkowaną grupą podmiotoacutew ktoacutera może wnieść konkretną wiedzę potrzebną do wdroże-nia projektu (wiedza praktyczna organi-zacyjna naukowa itd) co może pomoacutec we wdrażaniu wynikoacutew na szeroką skalę (np korzystając z multiplikatoroacutew mo-deratoroacutew itd)

Określanie zadań będzie obejmowało przygotowanie planu rozpowszechniania wynikoacutew projektu Planowanie komuni-kacji jest absolutnie konieczne ponie-waż wspomniane grupy korzystają z fi-nansowania publicznego i ich zadaniem jest zgromadzenie wiedzy publicznej ktoacutera zostanie udostępniona nieodpłat-nie dla wszystkichrdquo

Brokerzy innowacji

Inną kluczową kwestią dotyczącą PROW ktoacuterą należy wyjaśnić jest roacuteżnica mię-dzy bdquowsparciem innowacjirdquo a działa-niem w charakterze bdquobrokera innowacjirdquo Wsparcie innowacji to szerokie pojęcie obejmujące roacuteżne zadania ktoacutere mogą wspierać innowacje takie jak praca zbiorowa w ramach grup tematycznych kuźnie idei promocja itd podejmowa-ne przed uruchomieniem projektoacutew lub po ich uruchomieniu Wsparcie innowa-cji może obejmować działanie w cha-rakterze bdquobrokera innowacjirdquo Działanie w charakterze brokera innowacji polega na tworzeniu grupy i przekształcaniu po-mysłoacutew partnera dotyczących projektoacutew w przejrzysty plan działania

Według DG ds Rolnictwa i Rozwoju Ob-szaroacutew Wiejskich bdquoobie te kwestie sta-nowią ważne aspekty procesu innowacji

PROJEKTY REALIZOWANE PRZEZ GRUPY OPERACYJNE MOGĄ BYĆ UKIERUNKOWANE NA REALIZACJĘ CO NAJMNIEJ JEDNEGO Z NASTĘPUJĄCYCH CELOacuteW(34)

bull wspieranie sektoroacutew rolnictwa i leśnictwa efektywnych pod względem wykorzystania zasoboacutew rentownych gospodarczo produktywnych konkurencyjnych niskoemisyjnych oraz przyjaznych dla klimatu i odpornych na jego zmianę zmierzających w kierunku rolno-ekologicznych systemoacutew produkcji oraz harmonijnie korzystających z podstawowych surowcoacutew naturalnych od ktoacuterych rolnictwo i leśnictwo są zależne

bull udzielanie pomocy w zapewnianiu stabilnych i zroacutewnoważonych

dostaw żywności paszy i biomateriałoacutew zaroacutewno istniejących jak i nowych ich rodzajoacutew udoskonalanie procesoacutew w celu zachowania stanu środowiska dostosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej

bull tworzenie pomostoacutew między najnowszą wiedzą badawczą i technologią a rolnikami zarządcami lasoacutew społecznościami wiejskimi przedsiębiorcami organizacjami pozarządowymi i usługami doradczymi

Rysunek 5 Jak stworzyć grupę operacyjną

copy Punkt obsługi sieci EIP-AGRI

3 4

5

6

1

2

ZIDENTYFIKUJSWOacuteJ POMYSŁLUB PROBLEM

ZAPLANUJ PROCESPRZETESTOWANIAPOMYSŁU LUBROZWIĄZANIAPROBLEMU

ZNAJDŹODPOWIEDNICHPARTNEROacuteW DOWYKONANIAZADANIA

OPRACUJ PLAN DZIAŁANIAZAWIERAJĄCY CELEHARMONOGRAMBUDŻET ITD

ZNAJDŹFINANSOWANIEI PRZEŚLIJWNIOSEK

ROZPOWSZECHNIJWYNIKI

W jaki sposoacuteb EPI może pomoacutecZa pośrednictwem stron internetowych

i innych narzędzi

(34) Zob art 55 rozporządzenia w sprawie rozwoju obszaroacutew wiejskich httpeur-lexeuropaeulegal-contentPLTXTHTMLuri=CELEX32013R1305ampfrom=EN)

37


Podczas gdy raquowsparcie innowacjilaquo ma bardziej ogoacutelny i szerszy zakres działa-nie w charakterze raquobrokera innowacjirdquolaquo polega na zapewnieniu rzeczywistego wsparcia na ustanowienie konkretnej grupy realizującej projekt ktoacutery ma szanse powodzenia

Organizacje takie jak służby doradz-twa rolniczego są w stanie działać jako sprawni brokerzy innowacji lub grupy wsparcia innowacji ponieważ posiada-ją dobre kontakty i pozycję aby dopro-wadzić do spotkania właściwych osoacuteb Ze względu na ich codzienne kontakty z klientami mogą łatwo wychwycić od-dolne innowacyjne pomysły z prakty-ki i pomoacutec w zidentyfikowaniu miejsc w ktoacuterych zainteresowanie i potrzeby są największe tak aby moacutec przygotować projekt o wysokiej wartości dodanej

Doradca będący partnerem w realizacji projektu grupy operacyjnej może wnieść rozległą wiedzę praktyczną i potencjał zastosowania Doradca może zapewnić wgląd w roacuteżne sytuacje mające miej-sce w gospodarstwach rolnych ktoacutere napotyka u swoich klientoacutew Znajomość takich warunkoacutew pomoże naprowadzić grupę operacyjną na najlepsze rozwią-zanie co jest szczegoacutelnie ważne dla zwiększenia potencjału zastosowania wynikoacutew projektu

Doradcy mogą roacutewnież odgrywać rolę raquomultiplikatoroacutewlaquo poprzez dzielenie się doświadczeniem grup operacyjnych z większą grupą rolnikoacutew w czasie fak-tycznego okresu trwania projektu Do-radcy mogą zachęcić innych rolnikoacutew np do odwiedzania gospodarstw rolnych uczestnictwa w grupach dyskusyjnych lub wydarzeniach demonstracyjnych Oczywiście doradcy często posiadają roacutewnież własne ugruntowane kanały rozpowszechniania z ktoacuterych można skorzystać w celu rozpowszechniania wynikoacutew po zakończeniu projekturdquo

Jednym z nowych zadań krajowych sie-ci obszaroacutew wiejskich w latach 2014ndash2020 będzie stworzenie sieci służb do-radczych i grup wsparcia innowacji oraz uwolnienie całego tego potencjału

Tom Kelly jest przewodniczącym Euro-pejskiego Forum dla Służb Doradztwa Wiejskiego i Rolniczego (EUFRAS) oraz Teagasc w Irlandii Zgadza się on że do-radcy znajdują się w dobrej pozycji jako brokerzy innowacji twierdząc iż bdquodorad-cy rolniczy są w samym centrum wyda-rzeń jeżeli chodzi o wspieranie innowacji na poziomie gospodarstwa Istnieją mię-dzy nimi silne związki oparte na zaufa-niu ktoacutere umożliwiają im pełnienie roli brokeroacutew zrzeszających rolnikoacutew i inne podmioty ktoacutere mogą sobie wzajemnie pomagaćrdquo

copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

bdquoWielu doradcoacutew znajduje się

w doskonałej sytuacji do tworzenia i łączenia grup zajmujących się kwestiami i problemami technicznymi finansowymi społecznymi środowiskowymi lub rynkowymirdquoTom Kelly przewodniczący EUFRAS

Tom Kelly twierdzi że bdquosposoacuteb wdrażania każdego PROW może zachęcić doradcę do podjęcia roli moderatora na etapie tworzenia i funkcjonowania grup Tak-że przykłady i pomysły dotyczące grup operacyjnych pochodzące z EUFRAS pomogą indywidualnym doradcom (pu-blicznym i prywatnym oraz ich organi-zacjom) skorzystać z tej okazji w celu wsparcia ich klientoacutewrdquo

Więcej informacji na temat uruchomie-nia grup operacyjnych można znaleźć na stronach internetowych EIP-AGRI httpseceuropaeueipagriculture

38


Wykaz dalszych porad i informacjiNależy zauważyć że zamieszczone linki przekierowują do stron w języku angielskim a informacje w innych językach dostępne mogą być dostępne po przeprowadzeniu dalszych poszukiwań (szczegoacutelnie przy użyciu stron internetowych instytucji unijnych)

UKIERUNKOWANIE NA WYNIKIbull Sprawozdanie specjalne nr 122013 Czy Komisja i państwa członkowskie mogą wykazać że budżet UE przeznaczony na politykę

rozwoju obszaroacutew wiejskich jest wydawany rozsądnie httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR13_12SR13_12_PLpdf

bull Sprawozdanie specjalne nr 232014 Błędy w wydatkach na rozwoacutej obszaroacutew wiejskich przyczyny i sposoby ich eliminowania httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR14_23SR14_23_PLpdf

bull Sprawozdanie specjalne nr 052015 Czy instrumenty finansowe stanowią skuteczne i przyszłościowe narzędzie wspierania rozwoju obszaroacutew wiejskich httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR15_05SR15_05_PLpdf

bull Oparte na wynikach systemy płatności rolnośrodowiskowych (podręcznik i przykłady) httpeceuropaeuenvironmentnaturerbapsindex_enhtm

UPROSZCZENIEbull Uproszczenie WPR httpeceuropaeuagriculturesimplificationindex_enhtm

bull Study on administrative burden reduction associated with the implementation of certain Rural Development measures (Badanie na temat zmniejszania obciążeń administracyjnych związanych z wdrażaniem niektoacuterych działań na rzecz rozwoju obszaroacutew wiejskich) (lipiec 2011 r) httpeceuropaeuagricultureanalysisexternalrd-simplificationsummary_enpdf

bull Sprawozdanie specjalne nr 122013 Czy Komisja i państwa członkowskie mogą wykazać że budżet UE przeznaczony na politykę rozwoju obszaroacutew wiejskich jest wydawany rozsądnie httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR13_12SR13_12_PLpdf


bull State Aid rules for agriculture and forestry and in rural areas (Zasady pomocy państwa w sektorze rolnictwa i leśnictwa oraz na obszarach wiejskich) httpeceuropaeuagriculturestateaidindex_enhtm

bull Wytyczne UE dotyczące form kosztoacutew uproszczonych httpeceuropaeuregional_policysourcesthefundsfin_instpdfsimpl_cost_plpdf

ZMNIEJSZENIE LICZBY BŁĘDOacuteWbull Dokument roboczy służb Komisji w sprawie oceny przyczyn leżących u podstaw błędoacutew we wdrażaniu polityki rozwoju obszaroacutew

wiejskich oraz działań naprawczych httpwwweuroparleuropaeuRegDatadocs_autres_institutionscommission_europeenneswd20130244COM_SWD282013290244_ENpdf

bull Ochrona interesoacutew finansowych Unii Europejskiej ndash Zwalczanie nadużyć finansowych Sprawozdanie roczne ndash 2013 r httpwwweuroparleuropaeumeetdocs2014_2019documentscomcom_com282014290474_com_com282014290474_plpdf




bull State Aid rules for agriculture and forestry and in rural areas (Zasady pomocy państwa w sektorze rolnictwa i leśnictwa oraz na obszarach wiejskich) httpeceuropaeuagriculturestateaidindex_enhtm Europejska Organizacja Najwyższych Organoacutew Kontroli (EUROSAI) httpwwweurosaiorgenabout-usabout-eurosaiindexhtml

bull Polityka zwalczania nadużyć prowadzona przez DG AGRI httpeceuropaeuagriculturecap-fundinganti-fraudindex_enhtm


bull Wytyczne UE dotyczące zamoacutewień publicznych httpeuropaeuyoureuropebusinesspublic-tendersrules-proceduresindex_plhtm i httpeceuropaeuinternalmarketpublicprocurementindex_enhtm

bull Zasady obowiązujące instytucjepodmioty zamawiające httpeceuropaeugrowthsingle-marketpublic-procurementindex_enhtm Vorschriften fuumlr oumlffentliche Auftraggeberausschreibende Stellen httpeceuropaeugrowthsingle-marketpublic-procurementindex_enhtm

39


INSTRUMENTY FINANSOWEbull Instrumenty finansowe przewidziane w programach EFSI na lata 2014ndash2020 ndash Skroacutecony poradnik dla instytucji zarządzających

httpeceuropaeuregional_policyeninformationpublicationsguides2014financial-instruments-in-esif-programmes-2014-2020-a-short-reference-guide-for-managing-authorities


bull Informacje dotyczące programowania EFRROW na temat instrumentoacutew finansowych tytuł IV rozporządzenia (UE) nr 13032013 httpeur-lexeuropaeulegal-contentPLTXTuri=celex32013R1303

bull Poradnik dla instytucji zarządzających dotyczący instrumentoacutew finansowych w programach EFSI httpswwwfi-compasseusitesallthemesficompassimagesERDF_factsheetpdfEx-ante assessment methodology for Financial Instruments (Metodyka przeprowadzania oceny ex ante w odniesieniu do instrumentoacutew finansowych) httpeceuropaeuregional_policythefundsfin_instindex_encfm

bull Ex-ante assessment methodologies for Financial Instruments ndash Training for Managing authorities (Metodyka przeprowadzania oceny ex ante w odniesieniu do instrumentoacutew finansowych ndash szkolenia dla instytucji zarządzających) czerwiec 2014 r httpeceuropaeuregional_policysourcesthefundsfin_instpdfex_ante_trainingpdf

bull Ex-ante assessment methodology for Financial Instruments aimed at enhancing the competitiveness of SME including agriculture microcredit and fisheries (Metodyka przeprowadzania oceny ex ante w odniesieniu do instrumentoacutew finansowych mająca na celu zwiększenie konkurencyjności MŚP w tym rolnictwa mikrokredytoacutew i rybołoacutewstwa) httpeceuropaeuregional_policysourcesthefundsfin_instpdfex_ante_vol3pdf

bull Platforma doradcza fi-compass w zakresie instrumentoacutew finansowych w ramach EFSI httpwwwfi-compasseu

bull Financial Instruments in 2014-20 learning from 2007-13 and adapting to the new environment (Instrumenty finansowe w okresie 2014ndash2020 wyciąganie wnioskoacutew z okresu 2007ndash2013 oraz dostosowanie się do nowego środowiska) httpfi-compasseusitesdefaultfilespublicationsFinancial20instruments20in202014_20_learning_from_2007-1320_wishlade_and20michie_0pdf

bull Schematy na ktoacuterych objaśniono sposoby obliczenia przykładoacutew dźwigni roacuteżnych rodzajoacutew instrumentoacutew finansowych (pożyczkowych kapitałowych gwarancyjnych) znajdują się w załączniku II do sprawozdania specjalnego Trybunału Obrachunkowego nr 22012 ndash Instrumenty finansowe dla MŚP wspoacutełfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego httpwwwecaeuropaeuListsECADocumentsSR12_02SR12_02_PLPDF

bull Multi-region assistance for the assessment of the potential use of Financial Instruments supported by ESI Funds (Pomoc dla wielu regionoacutew w zakresie oceny potencjalnego wykorzystania instrumentoacutew finansowych wspieranych przez EFSI) httpeceuropaeuregional_policysourcestenderdocpropositions2015_16_bgt_001qa_guidepdf


GRUPY OPERACYJNEbull Strona głoacutewna EIP-AGRI httpeceuropaeueipagriculture

bull EIP-AGRI Brochure on Operational Groups Turning your idea into innovation (Broszura EIP-AGRI dotycząca grup operacyjnych ndash Jak zmienić pomysł w innowację) httpseceuropaeueipagricultureencontenteip-agri-brochure-operational-groups-turning-your-idea-innovation

bull Seminarium EIP-AGRI poświęcone uruchomieniu grup operacyjnych httpseceuropaeueipagricultureencontenteip-agri-seminar-launching-operational-groups-and-eip-networking-rural-development

OGOacuteLNE ZASADY DOTYCZĄCE WDRAŻANIA PROWbull Unijna polityka rozwoju obszaroacutew wiejskich httpeceuropaeuagriculturerural-development-2014-2020index_plhtm

bull Przepisy dotyczące PROW w tym akty wykonawcze i delegowane httpeceuropaeuagriculturerural-development-2014-2020legislationindex_enhtm

bull Struktury ENRD httpsenrdeceuropaeuplgeneral-infowhos-who

40


JAK OTRZYMAĆ PUBLIKACJE UE

Publikacje bezpłatne

bull jeden egzemplarz w EU Bookshop (httpbookshopeuropaeu)

bull kilka egzemplarzy (lub mapy plakaty) w przedstawicielstwach Unii Europejskiej (httpeceuropaeurepresent_plhtm) w delegaturach Unii Europejskiej w krajach poza UE (httpeeaseuropaeudelegationsindex_plhtm) kontaktując się z Europe Direct (httpeuropaeueuropedirectindex_plhtm) lub dzwoniąc pod numer 00 800 6 7 8 9 10 11 (numer bezpłatny w całej UE) ()() Informacje są udzielane nieodpłatnie większość połączeń roacutewnież jest bezpłatna (niektoacuterzy operatorzy

hotele lub telefony publiczne mogą naliczać opłaty)

Publikacje płatne

bull w EU Bookshop (httpbookshopeuropaeu)

PUBLIKACJE ENRDCzytając roacuteżne publikacje ENRD na bieżąco zapoznacie się ze wszystkimi najnowszymi wiadomościami poglądami i zmianami w dziedzinie rozwoju obszaroacutew wiejskich w Europie

Są one dostępne w zakładce Publikacje pod adresem httpenrdeceuropaeupl zapraszamy roacutewnież do subskrypcji publikacji poprzez

wysłanie wiadomości e-mail na adres subscribeenrdeu Aby uzyskać dodatkowe informacje należy zwroacutecić się pod następujący adres

infoenrdeu

PRZEGLĄD OBSZAROacuteW WIEJSKICH UEPrzegląd Obszaroacutew Wiejskich UE to głoacutewna publikacja tematyczna ENRD Prezentuje najnowszą wiedzę i wyjaśnienia w konkret-nym temacie istotnym z punktu widzenia rozwoju obszaroacutew wiejskich w Europie Przykładowe zagadnienia to przedsiębiorczość na obszarach wiejskich jakość żywności zmiana klimatu i włączenie społeczne Magazyn jest wydawany dwa razy w roku w sześciu językach UE (EN FR DE ES IT PL)

PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu

ZWIĘKSZANIEZAANGAŻOWANIAZAINTERESOWANYCH STRON


nr 19

ISSN 1831-5313

Rolnictwo ekologiczne

Publikacja Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich

Sfinansowała

nr 18PL

wiosna 2014PrzeglądObszaroacutew Wiejskich UE

KF-AJ-14-018-PL-C

httpeceuropaeuagricultureorganic

Ponad 500 tysięcy hektaroacutewrokTo roczny przyrost powierzchni dla rolnictwa ekologicznego

odnotowany w ostatnim dziesięcioleciu

54 To wartość procentowa udziału upraw ekologicznych w stosunku do wszystkich gruntoacutew rolnych w Europie

ROLNICTWO EKOLOGICZNE W UE

2002 r 56 MILIONA HEKTAROacuteW 2011 r 96 MILIONA HEKTAROacuteW

CZY WIESZ ŻEhellipW 2011 r pogłowie bydła pochodzącego z certyfikowanych hodowli ekologicznych wynosiło 26 miliona sztuk

5 KRAJOacuteW Z NAJWIĘKSZĄ PRODUKCJĄ ROLNICTWA EKOLOGICZNEGOKraje UE o największym udziale powierzchni przeznaczonej dla produkcji ekologicznej

AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10

5 KRAJOacuteW O NAJWIĘKSZEJ POWIERZCHNI OBSZAROacuteW WYKORZYSTYWANYCH DO PRODUKCJI EKOLOGICZNEJ

HISZPANIA 18 MILIONA HEKTAROacuteW

WŁOCHY11 MILIONA HEKTAROacuteW

NIEMCY1 MILION HEKTAROacuteW

FRANCJA097 MILIONA HEKTAROacuteW

W 2011 r największe powierzchnie upraw ekologicznych znajdowały się w następujących krajach (podano wartości bezwzględne)

WIELKA BRYTANIA063 MILIONA HEKTAROacuteW

ŁĄCZNIE obszary gruntoacutew wykorzystywanych do produkcji ekologicznej w tych krajach stanowią 57 wszystkich obszaroacutew rolnictwa ekologicznego w Unii Europejskiej

NAJPOPULARNIEJSZE UPRAWY EKOLOGICZNEJakie uprawy wieloletnie są najczęstsze w gospodarstwach ekologicznych ( wszystkich obszaroacutew w UE)

ASPEKT SPOŁECZNO- EKONOMICZNY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGOW 2011 r w Unii Europejskiej w sektorze rolnictwa ekologicznego zarejestrowanych było ponad 225 TYS producentoacutew

CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31

INNE UPRAWY WIELOLETNIE 16

PŁEĆ 24 KADRY ZARZĄDZAJĄCEJ W SEKTORZE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO STANOWIĄ KOBIETYW niektoacuterych krajach odsetek ten jest wyższy

Łotwa 41 Chorwacja 32 Włochy 30

WIEK ROLNICY PONIŻEJ 55 LATPracujący w sektorze rolnictwa ekologicznego 613 Pracujący w sektorze rolnictwa konwencjonalnego 442

WARTOŚĆ KONSUMENCKA produktoacutew ekologicznych na rynku europejskim wyniosła w 2011 r 197 mld EUR

TEMPO WZROSTU za lata 2010-2011 wynosiło 9

INNE OWOCE 21

Facts and figures on organic agriculture in the European Union Organic Monitor September 2013

ROŚNIE ZAINTERESOWANIE PRODUKCJĄ ŻYWNOŚCI EKOLOGICZNEJŁączna powierzchnia gruntoacutew pod uprawy ekologiczne

Europejskie logo żywności ekologicznej Szukaj go na produktach

Nr 19 ndash Zwiększanie zaangażowania zainteresowanych stron Nr 18 ndash Rolnictwo ekologiczne Nr 17 ndash Rodzinne gospodarstwa rolne

BROSZURY O PRZYKŁADOWYCH PROJEKTACH EFRROWENRD publikuje broszury w ktoacuterych prezentuje się dobre i interesujące przykłady projektoacutew finansowanych w ramach EFRROW Każde wydanie zawiera bardziej szczegoacutełowy opis przykładowych projektoacutew ktoacutere przyniosły oczekiwane rezultaty i dotyczy konkretnego zagadnienia z zakresu rozwoju obszaroacutew wiejskich Broszury mają na celu przedstawienie osiągnięć w ramach EFRROW i zainspiro-wanie dalszych projektoacutew Broszury są publikowane w sześciu językach UE (EN FR DE ES IT PL)

MONITOR OBSZAROacuteW WIEJSKICHMonitor Obszaroacutew Wiejskich to europejski magazyn na temat rozwoju obszaroacutew wiejskich W wydawanym przez ENRD Monitorze Obsza-roacutew Wiejskich przedstawiane są indywidualne i organizacyjne punkty widzenia dotyczące istotnych kwestii z zakresu rozwoju obszaroacutew wiejskich a także historie i profile projektoacutew z zakresu rozwoju obszaroacutew wiejskich i stron zainteresowanych tym tematem Magazyn zapewnia także czytelnikom najświeższe informacje na temat rozwoju obszaroacutew wiejskich z całej Europy ktoacutere mogły ich ominąć

NEWSLETTERWszystkie najnowsze wiadomości na temat rozwoju obszaroacutew wiejskich z Europy bezpośrednio na pocztę w jednym mailu miesięcz-nie Newsletter ENRD zawiera kroacutetkie streszczenie nowych kwestii gorących tematoacutew wiadomości i wydarzeń z zakresu rozwoju obszaroacutew wiejskich w Europie

41

ENRD on-line

Strona internetowa ENRD

Zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej ENRD httpenrdeceuropaeupl na ktoacuterej znajdują się wszystkie potrzebne informacje na temat ENRD i rozwoju obszaroacutew wiejskich w Eu-ropie Można tam znaleźć najnowsze wiadomości i aktualne informacje dotyczące polityki i programoacutew rozwoju obszaroacutew wiejskich oraz uzyskać dostęp do roacuteżnych narzędzi takich jak

bull portal rozwoju obszaroacutew wiejskich 2014ndash2020 ndash przedstawia nowości dotyczące okresu programowania w zakresie rozwoju obszaroacutew wiejskich 2014ndash2020

bull baza danych projektoacutew PROW ndash zawiera interesujące przykłady dobrych projektoacutew z zakresu rozwoju obszaroacutew wiejskich finansowanych z EFRROW

bull portal LEADER ndash zawiera wszystkie niezbędne narzędzia i informacje na temat metody lokalnego rozwoju LEADER

bull portal dotyczący informowania na temat rozwoju obszaroacutew wiejskich ndash baza danych zawierająca inspirujące przykłady dobrych praktyk w zakresie informowania

Media społecznościowe ENRD

Można wybrać spośroacuted kilku dostępnych kanałoacutew medioacutew społecznościowych

Punkt kontaktowy ENRDRue de la LoiWetstraat 38 (bte 4)

1040 BruxellesBrusselBELGIQUEBELGIEuml

infoenrdeuTel +32 28013800

httpenrdeceuropaeu European Network for

Rural Development

na profilu ENRD na Facebooku można zapoznać się z przykładowymi

praktykami w zakresie rozwoju obszaroacutew wiejskich z całej UE a także

z najnowszymi wiadomościami i tendencjami

można dołączyć do grupy ENRD na LinkedIn aby wziąć udział w debatach wymianie informacji i dyskusjach na temat polityki rozwoju obszaroacutew wiejskich i kwestii związanych z jej wdrażaniem

nagrania wideo dotyczące projektoacutew z zakresu rozwoju obszaroacutew wiejskich i konkretnych zagadnień można obejrzeć na kanale EURural na YouTube

można śledzić ENRD_CP na Twitterze aby być na bieżąco ze zmianami wiadomościami

i wydarzeniami związanymi z polityką rozwoju obszaroacutew wiejskich UE

KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI








Wykaz dalszych porad i informacji

Europejska Sieć na rzecz Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich

Europejska Sieć na rzecz Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich (ENRD) to ośrodek wymiany informacji łączący podmioty zaangażowane w rozwoacutej obszaroacutew wiejskich na terytorium całej Unii Europejskiej (UE) ENRD przyczynia się do skutecznego wdrażania programoacutew rozwoju obszaroacutew wiejskich (PROW) państw członkowskich wspierając gromadzenie wiedzy i jej wymianę jak roacutewnież ułatwiając wymianę informacji i wspoacutełpracę pomiędzy obszarami wiejskimi w całej Europie

Każde państwo członkowskie utworzyło krajową sieć obszaroacutew wiejskich ktoacutera skupia organizacje i organy administracji zaangażowane w rozwoacutej obszaroacutew wiejskich Na poziomie UE ENRD wspiera tworzenie sieci kontaktoacutew między takimi krajowymi sieciami obszaroacutew wiejskich administracjami krajowymi i organizacjami europejskimi

Więcej informacji na stronie internetowej ENRD httpenrdeceuropaeu

Redaktor naczelny Markus Holzer kierownik działu w Dyrekcji Generalnej ds Rolnictwa i Rozwoju Obszaroacutew Wiejskich Komisji Europejskiej

Redaktor Tim Hudson ekspert ds komunikacji punkt kontaktowy ENRD

Punkt kontaktowy ENRD Tekst ukończono i oddano do druku w czerwcu 2015 r Oryginał sporządzono w języku angielskim

Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (httpeuropaeu)

Luksemburg Urząd Publikacji Unii Europejskiej 2015

ISSN 1831-5313 (print) ISSN 1831-5372 (PDF)

copy Unia Europejska 2015 Powielanie dozwolone pod warunkiem podania źroacutedła

Treść niniejszej publikacji niekoniecznie odzwierciedla opinie instytucji Unii Europejskiej

Tekst niniejszej publikacji służy wyłącznie do celoacutew informacyjnych i nie jest prawnie wiążący

Printed in Italy

Wydrukowano na papierze z recyklingu ktoacuteremu przyznano oznakowanie ekologiczne UE dla papieru graficznego (httpeceuropaeuecolabel)

Można także zamoacutewić jeden bezpłatny wydrukowany egzemplarz na stronie internetowej EU Bookshop httpbookshopeuropaeu

Podziękowania

Autorzy Paul Soto Fabio Cossu Ed Thorpe Tim Hudson Veneta Paneva Matthias Langemeyer Gregorio Davila-Diaz Inge Van-Oost Wolfgang Kahlenborn Peter Baader Caroline Raes Nivelin Noev Hannes Wimmer Jela Tvrdonova Clunie Keenleyside Lena Lind Jody Fleck Tereza Haacutešovaacute Ian Dempsey Ivan McCutcheon Hans van Ek Mary Kerrigan Michael Bain Lars Luplow Tom Kelley

Redakcja techniczna Benoit Goossens Tipik Fotografia na okładce copy Tim Hudson


Rural Development

Europe Direct to serwis ktoacutery pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej

Numer bezpłatnej infolinii ()00 800 6 7 8 9 10 11

() Informacje są udzielane nieodpłatnie większość połączeń roacutewnież jest bezpłatna (niektoacuterzy operatorzy hotele lub telefony publiczne mogą naliczać opłaty)














SPIS TREŚCI

copy T

im H

udso

n

1
















copy Tim Hudson

2



Wymiana wiedzy













copy T

im H

udso

n

3













finansowych PROW


administracyjne

bull Narzędzia IT

bull Plan ewaluacji










4










copy Tim Hudson

5



























6

















copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

7











copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son







8














copy Tim Hudson

9









CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI






















SPIS TREŚCI

copy T

im H

udso

n

1
















copy Tim Hudson

2



Wymiana wiedzy













copy T

im H

udso

n

3













finansowych PROW


administracyjne

bull Narzędzia IT

bull Plan ewaluacji










4










copy Tim Hudson

5



























6

















copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

7











copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son







8














copy Tim Hudson

9









CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI
























copy Tim Hudson

2



Wymiana wiedzy













copy T

im H

udso

n

3













finansowych PROW


administracyjne

bull Narzędzia IT

bull Plan ewaluacji










4










copy Tim Hudson

5



























6

















copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

7











copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son







8














copy Tim Hudson

9









CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI











Wymiana wiedzy













copy T

im H

udso

n

3













finansowych PROW


administracyjne

bull Narzędzia IT

bull Plan ewaluacji










4










copy Tim Hudson

5



























6

















copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

7











copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son







8














copy Tim Hudson

9









CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI





















finansowych PROW


administracyjne

bull Narzędzia IT

bull Plan ewaluacji










4










copy Tim Hudson

5



























6

















copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

7











copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son







8














copy Tim Hudson

9









CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI


















copy Tim Hudson

5



























6

















copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

7











copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son







8














copy Tim Hudson

9









CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI



































6

















copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

7











copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son







8














copy Tim Hudson

9









CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI

























copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son

7











copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son







8














copy Tim Hudson

9









CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI



















copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son







8














copy Tim Hudson

9









CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI






















copy Tim Hudson

9









CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI

















CZY WIECIE ŻE


copy T

im H

udso

n




10














copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI






















copy T

im H

udso

n

11































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI







































12


Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI










Rola ewaluacji









copy T

im H

udso

n

13


















Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI


























Sprawoz-dania z po-

stępoacutew

Ocena wynikoacutew


nia


System monitoro-

wania

copy Tim Hudson

14




















15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI




























15









copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI

















copy T

im H

udso

n





16













Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI





















Wiejskich





























Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI































Gospodarki Holandia



18



































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI











































19





















20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI





























20








West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI
















West Cork Irlandia








copy F

uchs

ia B

rand

s Lt

d

Cath

erin

e Cr

onin

21














copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI






















copy T

im H

udso

n

22














Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI






















Etap planowania











23













copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI





















copy T

im H

udso

n

24















copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI























copy T

im H

udso

n

25

































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI









































26












Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI




















Beneficjent







bull itp














Rural Development

27
























28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI
































28









Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI

















Beneficjent


















29










Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI


















Interwencje rynku




copy Tim Hudson

30



copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI











copy fi-compass






i gwarancji







inwestycyjną
















Doradztwo finansowe



31












finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI




















finansowych






























copy T

im H

udso

n

32










Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI


















Fundusz kapitałowy


Fundusz pożyczek


Fundusz gwarancyjny

Bank



copy T

im H

udso

n






33





















copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI





























copy T

im H

udso

n

34








Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI
















Korzyści z oceny






copy T

im H

udso

n

35

















copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI

























copy Tim Hudson

36





Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI













Brokerzy innowacji










3 4

5

6

1

2








i innych narzędzi


37








copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI
















copy E

NRD

CP

Tim

Hud

son





38

























39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI

































39




















40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI




























40







Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI















Publikacje płatne





infoenrdeu


PL


Rural Development

Sfinansowała

httpenrdeceuropaeu



nr 19

ISSN 1831-5313



Sfinansowała

nr 18PL


KF-AJ-14-018-PL-C









AUSTRIA 19

SZWECJA 157

ESTONIA 14

CZECHY13

ŁOTWA10











CYTRUSY 2

ORZECHY 13

WINOGRONA 17

OLIWKI 31







INNE OWOCE 21








41

ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI









ENRD on-line













Rural Development








KF-AJ-15-020

-PL-N

SPIS TREŚCI









ROZPOCZĘCIE WDRAŻANIA PROGRAMÓW ROZWOJU … · Tekst niniejszej publikacji służy wyłącznie...

Documents

Transcript of ROZPOCZĘCIE WDRAŻANIA PROGRAMÓW ROZWOJU … · Tekst niniejszej publikacji służy wyłącznie...