Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 25Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI

KLASA IV

ROZDZIAŁ I JA I MOJE OTOCZENIE

Temat 1. Kim jestem? (PP)

TreÊci programowe:istota i znaczenie narodzin dziecka dla rodziny i społeczeństwa;•odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka;•różnorodne potrzeby każdego człowieka i sposoby ich zaspakajania;•prawa dziecka we współczesnym świecie.•

Cele ogólne:wyjaśnienie, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka;•przedstawienie przykładów różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposobów ich zaspakajania;•omówienie wybranych praw dziecka i wyjaśnienie, gdzie można się zwrócić, gdy są one łamane.•

Temat 2. Ja i moja rodzina (PP)

TreÊci programowe:rodzina oraz więzi ją łączące. Ród; •prawa i obowiązki członków rodziny;•genealogia nauką badającą związki pokrewieństwa;•pamiątki i tradycja rodzinna.•

Cele ogólne: wyjaśnienie znaczenie rodziny, omówienie przykładów praw i obowiązków przysługujących poszcze-•gólnym członkom rodziny;przedstawienie genealogii jako nauki badającej stopnie pokrewieństwa;•omówienie roli tradycji w tworzeniu więzi rodzinnych.•

Zagadnienia uzupełniajàce – Niezwykłe drzewo – drzewo genealogiczne (PP)

TreÊci programowe:zasady sporządzania drzewa genealogicznego własnej rodziny;•stopnie pokrewieństwa.•

Temat 3. W mojej szkole (PP)

TreÊci programowe:społeczność szkolna, jej prawa i obowiązki;•samorząd szkolny;•historia i tradycja szkoły;•uprzejmość, sprawiedliwość i tolerancja jako przejawy zachowań;•poszanowanie godności i odmienności kolegów;•konflikty międzyludzkie i sposoby ich rozwiązywania.•

Cele ogólne: charakterystyka społeczności szkolnej z uwzględnieniem praw i obowiązków ucznia;• przedstawienie tolerancji, uprzejmości i sprawiedliwości jako zachowań pożądanych i ułatwiających •funkcjonowanie grupy;ukazanie przykładów konfliktów między ludźmi i sposobów ich rozwiązywania. •

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 25 1/23/12 11:22:36 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI26

Temat 4. Jestem cz´Êcià społeczeƒstwa (PP)

TreÊci programowe:społeczeństwo jako forma zbiorowości;•grupy społeczne i zasady przynależności do nich; •praca i jej rola w życiu człowieka.•

Cele ogólne: wyjaśnienie, dlaczego człowiek jest istotą społeczną; •omówienie na przykładach zasad funkcjonowania różnych grup społecznych; •omówienie znaczenie pracy w życiu człowieka i wyjaśnienie, czym jest społeczny podział pracy.•

Zagadnienia uzupełniajàce – Moje zachowanie – mojà wizytówkà (PP)

TreÊci programowe:zachowania godne i ich przykłady;•zachowania niegodne i sposoby przeciwstawiania się im.•

Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne:przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć; • utrwalenie wiedzy na temat funkcjonowania dziecka w rodzinie, szkole i społeczeństwie oraz więzi •łączących go z członkami tych zbiorowości;kształcenie umiejętności dokonywania oceny przykładów przedstawionych zachowań.•

ROZDZIAŁ II MOJA OJCZYZNA

Temat 1. Moja mała ojczyzna (PP)

TreÊci programowe:mała ojczyzna – społeczność, historia i kultura;•formy upamiętniania przeszłości małej ojczyzny.•

Cele ogólne:wyjaśnienie pojęcia „mała ojczyzna”;•ukazanie tradycji historyczno-kulturowych i problemów społeczno-gospodarczych małej ojczyzny;•omówienie symboliki regionu z uwzględnieniem herbu miasta;• przedstawienie charakterystycznych dla danego regionu: symboli, elementów budownictwa, strojów, •zwyczajów.

Temat 2. Samorzàd lokalny (PP)

TreÊci programowe:władze lokalne i sposób ich powoływania;•zakres działań władz lokalnych.•

Cele ogólne:zapoznanie z zasadami powoływania władz lokalnych;•omówienie zakresu działań władz lokalnych.•

Temat 3. Moja ojczyzna – Polska (PP)

TreÊci programowe:Polska – położenie, obszar, granice, kraje sąsiednie;•polskie symbole narodowe;•ludność Polski – mniejszości narodowe i etniczne;•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 26 1/23/12 11:22:36 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 27

miejsca największych skupisk Polaków na świecie;•zróżnicowanie regionalne.•

Cele ogólne: omówienie położenia geograficznego Polski (granice, sąsiedzi, krainy geograficzno-historyczne, zróż-•nicowanie regionalne) i polskich symboli narodowych;ukazanie więzi łączących naród polski, przedstawienie mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce;• kształtowanie szacunku dla dorobku własnego narodu i dorobku mniejszości narodowych i etnicz-•nych zamieszkujących Polskę.

Zagadnienia uzupełniajàce – My spod znaku Orła Białego (PP)

TreÊci programowe:polskie symbole narodowe: flaga, hymn, godło;•święta narodowe, miejsca pamięci narodowej.•

Temat 4. Moje paƒstwo – Rzeczpospolita Polska (PP)

TreÊci programowe:Polska krajem demokratycznym;•najwyższe organy władzy w Polsce;•konstytucja dokumentem określającym prawa i obowiązki obywateli.•

Cele ogólne:opisanie demokratycznego charakteru państwa polskiego;•przedstawienie najważniejszych organów władzy w Polsce i ich zadań. •

Zagadnienia uzupełniajàce – Legendy o poczàtkach paƒstwa polskiego (PP)

TreÊci programowe:legenda „O Lechu, Czechu i Rusie”• ;legenda „O Popielu i Piaście oraczu”.•

Temat 5. Unia Europejska (PP)

TreÊci programowe:Unia Europejska organizacją państw Europy;•państwa członkowskie Unii Europejskiej;•symbolika Unii Europejskiej;•Polska krajem członkowskim Unii Europejskiej.•

Cele ogólne: wyjaśnienie przyczyn powstania Unii Europejskiej, zasad jej funkcjonowania i symboli (flaga, hymn, •wspólna waluta);omówienie miejsca Polski we wspólnocie europejskiej.•

Temat 6. Problemy ludzkoÊci w XXI wieku (PP)

TreÊci programowe:problemy ludzkości w XXI wieku;•skutki działalności człowieka; •działania pomocowe podejmowane przez państwa i organizacje pozarządowe.•

Cele ogólne: omówienie problemów ludzkości XXI wieku oraz omówienie na przykładach przyczyn i skutków •niektórych z nich (m.in. konflikty zbrojne, degradacja środowiska naturalnego, nędza, kataklizmy);omówienie działań pomocowych podejmowanych przez państwa i organizacje pozarządowe.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 27 1/23/12 11:22:36 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI28

Temat 7. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne:przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć i wiedzy;• kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i posługiwania się mapą •historyczną;kształcenie umiejętności dociekania w kontekście społecznym.•

ROZDZIAŁ III WST¢P DO HISTORII

Temat 1. Czym zajmuje si´ historia? (PP)

TreÊci programowe:historia nauką o przeszłości, która przybliża życie ludzi w dawnych czasach;•historia nauką badającą przyczyny i skutki ważnych wydarzeń;•ważne wydarzenia, wybitne jednostki i praca pokoleń elementami kształtującymi historię;•praca historyka.•

Cele ogólne:ukazanie historii jako nauki wyjaśniającej przyczyna i skutki minionych wydarzeń; • omówienie elementów kształtujących historię (wybitnych władców i polityków, odkrywców, ważnych •wydarzeń, efektów pracy przeszłych pokoleń).

Zagadnienia uzupełniajàce – O czytaniu mapy (PP)

TreÊci programowe:mapa warsztatem pracy historyka;•elementy mapy;•plan i sposób jego wykorzystania.•

Temat 2. èródła historyczne i ich rodzaje (PP)

TreÊci programowe:źródła historyczne i ich podział;•przykłady źródeł historycznych;•archeologia jako przykład nauki, która wspomaga badania historyczne.•

Cele ogólne:zapoznanie z pojęciem „źródło historyczne”;•ukazanie rodzajów źródeł historycznych i ich różnorodności;•przedstawienie znaczenia źródeł historycznych dla poznania przeszłości;•kształcenie pojęć niezbędnych do zrozumienia omawianych zagadnień.•

Zagadnienia uzupełniajàce – Ziemia mówi o przeszłoÊci

TreÊci programowe:praca archeologów;•przykłady ważnych odkryć archeologicznych na ziemiach polskich.•

Temat 3. Chronimy Êlady przeszłoÊci (PP)

TreÊci programowe:zabytki i ich rodzaje;•rola i znaczenie zabytków;•zadania muzealnictwa; •różnorodne formy ochrony zabytków.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 28 1/23/12 11:22:36 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 29

Cele ogólne:przedstawienie różnorodnych form ochrony zabytków i ich znaczenia dla poznania historii;•omówienie różnych typów muzeów, ich zadań i obowiązków;•omówienie zasad właściwego zachowania się w muzeum;•kształtowanie szacunku dla dokonań własnego państwa.•

Zagadnienia uzupełniajàce – Zabytki Polski

TreÊci programowe:zabytki Polski z Listy Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO.•

Temat 4. Jak zmierzyç czas?

TreÊci programowe:sposoby mierzenia czasu dawniej i współcześnie;•jednostki pomiaru czasu;•dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu.•

Cele ogólne: przypomnienie jednostek podziału czasu zegarowego (doba, godzina, minuta, sekunda) i kalendarzo-•wego (dzień, miesiąc, rok, stulecie, tysiąclecie); kształcenie rozumienia podstawowych kategorii historycznych – ciągłości i zmienności – przez uka-•zanie różnic w sposobach mierzenia czasu dawniej i dziś.

Temat 5. Ery, tysiàclecia i wieki, czyli czas w historii (PP)

TreÊci programowe: zasady określania czasu minionych wydarzeń (czasy przed naszą erą, czasy naszej ery) według kalen-•darza chrześcijańskiego;„era”, „epoka” „wiek”, „tysiąclecie” – pojęcia i ich zakres;•obliczanie upływu czasu między wydarzeniami;•chronologiczne porządkowanie wydarzeń.•

Cele ogólne:przedstawienie zasad określania i oznaczania czasu minionych wydarzeń;•kształcenie pojęć niezbędnych do zrozumienia omawianych zagadnień;• ćwiczenia w obliczaniu wieku podanego wydarzenia, zapisywaniu go na taśmie chronologicznej i •porządkowaniu wydarzeń według chronologii.

Temat 6. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne: kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i wykonywania za-•dań testowych;przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć i wiedzy;• utrwalenie umiejętności obliczania czasu podanego wydarzenia, zapisywaniu go na taśmie chronolo-•gicznej, porządkowaniu wydarzeń według chronologii i obliczania upływu czasu.

ROZDZIAŁ IV POCZÑTKI LUDZKOÂCI I PIERWSZE CYWILIZACJE

Temat 1. Poczàtki ludzkoÊci

TreÊci programowe:czas i miejsce pojawienia się pierwszych ludzi;•warunki życia najstarszych przodków człowieka;•najważniejsze osiągnięcia pierwszych ludzi (umiejętność wzniecania ognia, narzędzia);•od koczowniczego do osiadłego trybu życia.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 29 1/23/12 11:22:36 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI30

Cele ogólne:omówienie warunków życia najstarszych przodków człowieka;• przedstawienie warunków, które umożliwiły ludziom przejście od koczowniczego do osiadłego trybu •życia.

Zagadnienia uzupełniajàce – Prehistoryczni łowcy

TreÊci programowe:organizacja życia pierwszych ludzi (gromady); • narzędzia wykorzystywane do polowań;organizacja polowań; • znaczenie polowań dla zabezpieczenia bytu gromady.

Temat 2. Pierwsze cywilizacje (PP)

TreÊci programowe:powstanie pierwszych cywilizacji; • rola wielkich rzek w życiu najstarszych cywilizacji;państwo formą organizacji społeczeństwa; • społeczny podział pracy.

Cele ogólne:przedstawienie uwarunkowań niezbędnych do powstania pierwszych cywilizacji;•omówienie powstania pierwszych państw;• ukazanie istoty społecznego podziału pracy i przedstawienie podstawowych grup społecznych, które •wykształciły się w pierwszych państwach (chłopi, rzemieślnicy, kupcy, urzędnicy, kapłani).

Temat 3. Wynalezienie pisma. Zaczyna si´ historia (PP)

TreÊci programowe:wynalezienie pisma i jego znaczenie; • materiał pisarski;rodzaje pisma; • znaczenie umiejętności czytania i pisania.

Cele ogólne: ukazanie znaczenia umiejętności czytania i pisania jako możliwości komunikowania się, zapisywania •własnych myśli i przeżyć;podkreślenie znaczenia źródeł pisanych dla poznania historii. •

Temat 4. W Egipcie faraonów

TreÊci programowe:położenie starożytnego Egiptu;•znaczenie Nilu dla funkcjonowania państwa;•władca Egiptu i zakres jego władzy;•społeczeństwo starożytnego Egiptu.•

Cele ogólne: zapoznanie uczniów z warunkami naturalnymi Egiptu i znaczeniem wylewów Nilu dla funkcjonowa-•nia państwa; przedstawienie grup społecznych starożytnego Egiptu, ich zajęć i warunków życia oraz pozycji faraona;•kształcenie umiejętności posługiwania się mapą (odczytywanie informacji z mapy).•

Temat 5. Droga Egipcjanina do wiecznoÊci

TreÊci programowe:wierzenia starożytnych Egipcjan;•najważniejsze bóstwa i wyobrażenia o nich;•piramidy – grobowce faraonów.•

Cele ogólne:zapoznanie z wierzeniami starożytnych Egipcjan – wielobóstwo, wiara w życie pozagrobowe;•omówienie sposobu budowy piramid jako wielkiego osiągnięcia Egipcjan.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 30 1/23/12 11:22:36 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 31

Temat 6. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne: kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i posługiwania się •mapą historyczną;utrwalenie poznanych pojęć;• utrwalenie wiedzy na temat znaczenia pisma w życiu ludzi i warunków życia ludzi w czasach najstar-•szych cywilizacji.

ROZDZIAŁ V FUNDAMENTY EUROPY

Temat 1. W Atenach Peryklesa (PP)

TreÊci programowe:położenie i warunki naturalne starożytnej Grecji;•elementy łączące mieszkańców Hellady; •zajęcia mieszkańców starożytnej Grecji;•charakterystyka polis i demokracji na przykładzie Aten z czasów Peryklesa;•życie w Atenach peryklejskich.•

Cele ogólne:zapoznanie z położeniem i warunkami naturalnym starożytnej Grecji;•wskazanie elementów łączących Greków (język, religia, tradycja, zwyczaje, obrzędy);• omówienie wyglądu starożytnych Aten i przedstawienie zasad funkcjonowania demokracji ateń-•skiej;ukazanie Peryklesa jako osoby wyjątkowo zasłużonej dla rozwoju polis i demokracji. •

Temat 2. W kr´gu greckich wierzeƒ i filozofii

TreÊci programowe:wierzenia starożytnych Greków; • narodziny teatru i filozofii;greckie miejsca kultu religijnego; • igrzyska sportowe i ich rola w życiu starożytnych Greków.

Cele ogólne:zapoznanie uczniów z wierzeniami starożytnych Greków; •omówienie igrzysk sportowych i teatru jako form oddawania czci bogom; •przedstawienie przyczyn narodzin i rozwoju filozofii.•

Zagadnienia uzupełniajàce – WÊród bogów na Olimpie (PP)

TreÊci programowe:wierzenia Greków;•bogowie olimpijscy i dziedziny, którymi się opiekowali;•mity – opowieści o bogach i bohaterach.•

Temat 4. Od osady do imperium

TreÊci programowe:położenie i warunki naturalne Rzymu;•zajęcia mieszkańców starożytnego Rzymu;• przyczyny rozwoju Rzymu (położenie na szlaku handlowym; armia rzymska – jej technika, organi-•zacja);podboje Rzymu i powstanie imperium.•

Cele ogólne:omówienie przyczyn rozwoju Rzymu;•wyjaśnienie przyczyn i skutków podbojów rzymskich;•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 31 1/23/12 11:22:36 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI32

zapoznanie z osiągnięciami techniki wojennej Rzymian;•przedstawienie grup społecznych starożytnego Rzymu i ich zajęć.•

Temat 5. Dokonania staro˝ytnych Rzymian (PP)

TreÊci programowe:

osiągnięcia techniczne Rzymian, które ułatwiły funkcjonowanie państwa i życie mieszkańców;•prawo rzymskie;•łacina językiem Rzymian.•

Cele ogólne:

omówienie dokonań Rzymian w budownictwie (drogi, mosty, akwedukty); • przedstawienie Rzymu jako państwa prawa, a także znaczenia kodyfikacji prawa dla późniejszych •pokoleń.

Zagadnienia uzupełniajàce – Spacer po Wiecznym MieÊcie

TreÊci programowe:

charakterystyka Wiecznego Miasta (I wiek n.e.);•warunki życia w mieście; •sposoby spędzania czasu wolnego przez mieszkańców Rzymu.•

Temat 6. Narodziny chrzeÊcijaƒstwa (PP)

TreÊci programowe:

Izraelici i odmienność ich wiary w świecie starożytnym;•najważniejsze zasady judaizmu; •Jezus z Nazaretu i jego nauki;•narodziny nowej religii i położenie jej wyznawców;•rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa.•

Cele ogólne:

przedstawienie odmienności wiary Izraelitów w świecie starożytnym i omówienie najważniejszych •zasad judaizmu;ukazanie okoliczności narodzin chrześcijaństwa i przyczyn jego rozpowszechniania się.•

Zagadnienia uzupełniajàce – Dziedzictwo staro˝ytnoÊci

TreÊci programowe:

najważniejsze dokonania cywilizacji starożytnych;•dziedzictwo starożytności (pismo, demokracja, prawo, teatr, architektura, igrzyska).•

Temat 7. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne:

przedstawienie dokonań cywilizacyjnych państw starożytnych, które są fundamentami Europy;• kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i posługiwania się •mapą historyczną;utrwalenie poznanych pojęć.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 32 1/23/12 11:22:36 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 33

KLASA V

(przewidywany rozkład treÊci programowych)

ROZDZIAŁ I POCZÑTEK WIEKÓW ÂREDNICH

Temat 1. Powstaje nowa epoka – Êredniowiecze

TreÊci programowe:upadek imperium rzymskiego; • wzrost znaczenia Kościoła; życie ludzi na początku średniowiecza; • powstanie nowych państw w Europie.

Cele ogólne: przedstawienie zmian w życiu ludzi na początku średniowiecza (upadek miast, zanik umiejętności •czytania i pisania);omówienie nowych państw powstałych w średniowiecznej Europie.•

Zagadnienia uzupełniajàce – ˚ycie w Biskupinie

TreÊci programowe:położenie i wygląd osady;•wyposażenie chat w Biskupinie;•zajęcia mieszkańców Biskupina.•

Temat 2. Nasi przodkowie Słowianie

TreÊci programowe:Słowianie, ich siedziby i zajęcia; • obyczaje Słowian;wierzenia Słowian; • system plemienny.

Cele ogólne:opisanie siedzib Słowian, ich zajęć i zasad funkcjonowania systemu plemiennego;• ukazanie wierzeń, obyczajów i zwyczajów Słowian, z uwzględnieniem tych, które zachowały się do •czasów współczesnych.

Temat 3. Mieszko twórcà paƒstwa (PP)

TreÊci programowe:zjednoczenie plemion przez Polan;•Mieszko I władcą nowego państwa;•chrzest Polski 966 r. – przyczyny i znaczenie.•

Cele ogólne:omówienie roli Mieszka I w tworzeniu państwa;• wyjaśnienie przyczyn przyjęcia chrztu przez Mieszka I i wskazanie korzyści wynikających z tego faktu •dla nowego państwa.

Temat 4. Bolesław I – pierwszy król Polski (PP)

TreÊci programowe:Bolesław Chrobry następcą Mieszka I; •cel i skutki misji św. Wojciecha;•przyczyny i znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego;•Bolesław Chrobry i Otton III – bohaterowie zjazdu gnieźnieńskiego;•koronacja Bolesława Chrobrego w 1025 r.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 33 1/23/12 11:22:36 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI34

Cele ogólne: omówienie okoliczności zorganizowania zjazdu w Gnieźnie, jego uczestników i znaczenia dla umoc-•nienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej; rozwijanie myślenia historycznego przez próbę oceny panowania Bolesława Chrobrego. •

Zagadnienia uzupełniajàce – Âwi´ty Wojciech – patron Polski

TreÊci programowe:życie i działalność św. Wojciecha;•legendy związane ze św. Wojciechem; •miejsca kultu św. Wojciecha.•

Temat 5. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i posługiwania się •mapą historyczną; przypomnienie najważniejszych informacji o życiu ludzi na początku średniowiecza;• przypomnienie najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski za panowania pierwszych Piastów •(chrzest Polski, misja św. Wojciecha, zjazd gnieźnieński);próba oceny polityki Mieszka I i Bolesława Chrobrego. •

ROZDZIAŁ II ˚YCIE W PA¡STWIE PIERWSZYCH PIASTÓW

Temat 1. Trud rzàdzenia (PP)

TreÊci programowe:władca – jego prawa i obowiązki;•urzędnicy i ich zadania;•drużyna książęca i jej rola;•dwór książęcy (królewski);•Gniezno pierwszą stolicą Polski.•

Cele ogólne:omówienie roli władcy oraz jego najbliższych współpracowników w Polsce wczesnopiastowskiej;• przedstawienie zasad funkcjonowania dworu książęcego (królewskiego) w czasach pierwszych Pia-•stów (dwór objazdowy) i Gniezna jako pierwszej stolicy państwa polskiego.

Zagadnienia uzupełniajàce – W blasku królewskiej korony

TreÊci programowe:insygnia koronacyjne i symbole władzy królewskiej i książęcej;•koronacja i jej znaczenie;•zadania monarchiń. •

Temat 2. ˚ycie w Polsce pierwszych Piastów (PP)

TreÊci programowe:polskie społeczeństwo za pierwszych Piastów;•miejsca powstawania grodów; •wygląd, funkcja i znaczenie grodów;•zajęcia mieszkańców grodu;•funkcja podgrodzi i zajęcia mieszkańców.•

Cele ogólne:omówienie wyglądu grodu podgrodzi, ich funkcji oraz zajęć mieszkańców; •ukazanie zróżnicowania społecznego ludności Polski za pierwszych Piastów.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 34 1/23/12 11:22:36 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 35

Temat 3. ˚ycie zakonne (PP)

TreÊci programowe:powstawanie zgromadzeń zakonnych;•wygląd i zajęcia zakonników;•święty Franciszek z Asyżu.•

Cele ogólne:omówienie wyglądu klasztoru, trybu życia mnichów i ich zajęć; •zapoznanie uczniów z życiem i działalnością św. Franciszka z Asyżu.•

Zagadnienia uzupełniajàce – ˚ycie w klasztorze

TreÊci programowe:miejsca, w których budowano klasztory;•wnętrze klasztoru i jego funkcje.•

Temat 4. Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci

Cele ogólne:kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem – analiza tekstu źródłowego;•utrwalenie wiadomości o życiu ludzi w Polsce pierwszych Piastów;•utrwalenie poznanych pojęć.•

ROZDZIAŁ III POLSKA I JEJ MIESZKA¡CY U SCHYŁKU ÂREDNIOWIECZA

Temat 1. Kazimierz Wielki dobrym gospodarzem (PP)

TreÊci programowe:Kraków siedzibą królewską; • założenie Akademii Krakowskiej;polityka wewnętrzna Kazimierza Wielkiego; • uczta u Wierzynka.

Cele ogólne: omówienie na wybranych przykładach panowania Kazimierza Wielkiego jako okresu świetności •państwa polskiego (kolonizacja, rozwój handlu i rzemiosła, budownictwo obronne, Akademia Kra-kowska uczta u Wierzynka);rozwijanie myślenia historycznego przez próbę oceny panowania króla Kazimierza Wielkiego.•

Zagadnienia uzupełniajàce – ˚ycie ˝aka

TreÊci programowe:wśród żaków, bakałarzy i profesorów – nauka w średniowieczu;•zasady funkcjonowania uniwersytetu w średniowieczu;•życie codzienne krakowskich żaków.•

Temat 2. Na zamku rycerskim (PP)

TreÊci programowe:zamki, ich funkcja i lokalizacja;•wygląd zamku – elementy obronne i mieszkalne;•mieszkańcy zamku, ich zajęcia i rozrywki;•kodeks rycerski;•Zawisza Czarny wzorem średniowiecznego rycerza.•

Cele ogólne: omówienie wyglądu i funkcji średniowiecznych zamków, zapoznanie z warunkami życia jego miesz-•kańców;

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 35 1/23/12 11:22:36 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI36

wyjaśnienie zasad obowiązujących rycerzy;•przedstawienie wzoru rycerskiej postawy na przykładzie Zawiszy Czarnego.•

Zagadnienia uzupełniajàce – Droga do rycerskiego pasa

TreÊci programowe:kto mógł zostać rycerzem;•stopnie wtajemniczenia rycerskiego (paź – giermek – rycerz), pasowanie na rycerza;•turnieje rycerskie;•opis herbów rycerskich. •

Temat 3. W Êredniowiecznym mieÊcie (PP)

TreÊci programowe:lokacja i wygląd miast w średniowieczu (elementy obronne);•rynek – centrum życia miejskiego – wygląd i zabudowa;•miasta średniowieczne a współczesne.•

Cele ogólne: omówienie miejsc lokowania i wyglądu średniowiecznego miasta z uwzględnieniem jego elementów •obronnych; porównanie wyglądu miasta w średniowieczu i miasta współczesnego.•

Temat 4. Mieszkaƒcy Êredniowiecznego miasta (PP)

TreÊci programowe:mieszkańcy miast i ich zajęcia; • warunki życia mieszkańców średniowiecznego miasta; cechy i ich zadania; czas wolny mieszkańców średniowiecznego miasta.

Cele ogólne: ukazanie zróżnicowania społecznego średniowiecznego miasta i omówienie warunków życia i zajęć •jego mieszkańców;wyjaśnienie przyczyn zanikania współcześnie wielu specjalności rzemieślniczych.•

Zagadnienia uzupełniajàce – ˚ycie codzienne w Êredniowiecznym mieÊcie

dzień powszedni i świąteczny w średniowiecznym mieście;•w wybranych warsztatach średniowiecznych rzemieślników.•

Temat 5. WieÊ w Êredniowieczu (PP)

TreÊci programowe:wygląd średniowiecznej wsi;•zajęcia mieszkańców wsi;•obowiązki chłopów wobec właściciela ziemi;•życie codzienne mieszkańców wsi.•

Cele ogólne:omówienie wyglądu średniowiecznej wsi;•zapoznanie uczniów z warunkami życia i powinnościami mieszkańców wsi;•porównanie życia chłopa z życiem rycerza i mieszczanina.•

Temat 6. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne: kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i posługiwania się •mapą historyczną; przypomnienie najważniejszych informacji o życiu ludzi w średniowieczu.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 36 1/23/12 11:22:36 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 37

przypomnienie najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski za panowania Kazimierza Wielkiego •(założenie Akademii Krakowskiej i uczta u Wierzynka);próba oceny panowania Kazimierza Wielkiego.•

ROZDZIAŁ IV W CZASACH PIERWSZYCH JAGIELLONÓW

Temat 1. Jadwiga Andegaweƒska – król Polski (PP)

TreÊci programowe:Jadwiga Andegaweńska królem Polski;•dwór Jadwigi i jej zasługi dla rozwoju kultury polskiej;•testament królowej i jego wykonawca;•

Cele ogólne:omówienie działalności królowej Jadwigi i ukazanie jej zasług dla rozwoju kultury polskiej.•

Temat 2. Trudne sàsiedztwo

TreÊci programowe:utworzenie państwa krzyżackiego;•organizacja państwa krzyżackiego;•polityka Krzyżaków wobec sąsiadów;•zagarnięcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków.•

Cele ogólne:wyjaśnienie przyczyn sprowadzenia Krzyżaków do Polski;•przedstawienie okoliczności utworzenia i zasad funkcjonowania państwa krzyżackiego;• omówienie na przykładach polityki Krzyżaków wobec Polski i Litwy, która zagrażała bezpieczeństwu •tych państw.

Temat 3. Jadwiga i Jagiełło – sojusz polsko-litewski (PP)

TreÊci programowe:przyczyny unii polsko-litewskiej w Krewie; •Władysław Jagiełło królem Polski;•bitwa pod Grunwaldem 1410 r.•

Cele ogólne: ukazanie przyczyn i skutków zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie; •przedstawienie przebiegu bitwy pod Grunwaldem;•omówienie skutków wojny z Krzyżakami prowadzonej w latach 1409–1410.•

Temat 4. Wisłà do Gdaƒska (PP)

TreÊci programowe:odzyskanie Pomorza Gdańskiego;•wzrost znaczenia Wisły jako szlaku komunikacyjnego;•spław wiślany;•rozkwit Gdańska i innych miast położonych na szlaku wiślanym.•

Cele ogólne: zapoznanie uczniów z funkcjonowaniem spławu wiślanego i znaczeniem Wisły jako szlaku komuni-•kacyjnego; omówienie wpływu wolnego spławu wiślanego na rozwój gospodarki polskiej i rozkwit miast pol-•skich położonych na szlaku.

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 37 1/23/12 11:22:36 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI38

Zagadnienia uzupełniajàce – Jedna epoka – dwa style

TreÊci programowe:architektura i sztuka średniowiecza;•książka średniowieczna.•

Temat 5. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego i ilustracji) oraz po-•sługiwania się mapą historyczną; przypomnienie najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski za panowania Władysława Jagiełły i Ja-•dwigi (unia z Litwą, bitwa pod Grunwaldem);utrwalenie wiadomości o architekturze i sztuce średniowiecznej. •

ROZDZIAŁ V NOWA EPOKA, NOWY ÂWIAT

Temat 1. Z Kolumbem ku nieznanym brzegom (PP)

TreÊci programowe:wyobrażenia o Ziemi w średniowieczu; • wielcy odkrywcy (Krzysztof Kolumb i Vasco da Gama);przyczyny odkryć geograficznych; • skutki odkryć geograficznych.

Cele ogólne:przedstawienie przyczyn i skutków wielkich wypraw geograficznych;•omówienie wypraw wielkich odkrywców na przykładach Krzysztofa Kolumba i Vasco da Gamy. •

Zagadnienia uzupełniajàce – Dwa Êwiaty

cywilizacje prekolumbijskie i ich dokonania; •skutki odkryć geograficznych, czyli zmiany w życiu mieszkańców Starego i Nowego Świata.•

Temat 2. Narodziny nowej epoki

TreÊci programowe:humanistyczne spojrzenie na człowieka i otaczający go świat;•ideał człowieka renesansu;•symbole epoki – Leonardo da Vinci i Michał Anioł;•wynalazek druku i jego rola w upowszechnianiu kultury.•

Cele ogólne:charakterystyka epoki renesansu i nowych poglądów na człowieka i otaczający go świat;•wyjaśnienie pojęć: „renesans”, „odrodzenie”, „humanizm”;• przedstawienie wybitnych postaci epoki i ich dokonań (Leonardo do Vinci, Michał Anioł, Jan Gutenberg)•

Zagadnienia uzupełniajàce – Leonardo da Vinci – człowiek renesansu

TreÊci programowe:Leonardo da Vinci – przykładem „człowieka renesansu”;•wybrane dzieła Leonarda da Vinci.•

Temat 3. Renesansowy Wawel Jagiellonów (PP)

TreÊci programowe:drogi przenikania idei renesansu do Polski;•Wawel renesansową siedzibą królów Polski;•życie dworskie na Wawelu w okresie panowania ostatnich Jagiellonów;•zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju kultury polskiej.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 38 1/23/12 11:22:37 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 39

Cele ogólne:przedstawienie dróg przenikania idei renesansowych do Polski;• omówienie renesansowego charakteru siedziby królewskiej na Wawelu i zapoznanie uczniów z zasłu-•gami ostatnich Jagiellonów dla rozwoju kultury w Polsce.

Temat 4. W pracowni Mikołaja Kopernika (PP)

TreÊci programowe:Mikołaj Kopernik – polski człowiek renesansu;•odkrycie Kopernika – teoria heliocentryczna;•znaczenie odkrycia Kopernika.•

Cele ogólne:przedstawienie Mikołaja Kopernika jako polskiego uczonego czasów renesansu;•wyjaśnienie istoty teorii heliocentrycznej jej znaczenia dla rozwoju nauki;•zapoznanie uczniów ze sposobem pracy uczonego i jego narzędziami badawczymi.•

5. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne: kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) oraz posługiwania •się mapą historyczną;określenie stopni pokrewieństwa na podstawie drzewa genealogicznego Jagiellonów;• przypomnienie ważnych wydarzeń z dziejów nowożytnej Europy (odkrycia geograficzne, wynalezie-•nie druku, teoria Kopernika); utrwalenie poznanych pojęć i dat. •

ROZDZIAŁ VI W SZLACHECKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ W XVI–XVII WIEKU

Temat 1. Szlachta i król rzàdzà Rzeczàpospolità (PP)

TreÊci programowe:zajęcia szlachty;•pozycja stanu szlacheckiego w państwie;•sejm walny i sejmiki ziemskie.•

Cele ogólne: zapoznanie uczniów z zajęciami szlachty i jej obowiązkami wobec państwa i uprzywilejowana pozycją •w Rzeczypospolitej; omówienie funkcjonowania parlamentu w Rzeczypospolitej, uprawnień sejmu walnego i sejmików •ziemskich.

Temat 2. W majàtku szlacheckim (PP)

TreÊci programowe:folwark szlachecki i jego funkcjonowanie;•mieszkańcy dworu szlacheckiego i pałacu magnackiego;•położenie mieszczan i chłopów. •

Cele ogólne:przedstawienie wyglądu i zasad funkcjonowania folwarku jako wielkiego gospodarstwa szlacheckiego;•ukazanie szlachty jako grupy najbardziej uprzywilejowanej w państwie;•omówienie sytuacji mieszczan i chłopów.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 39 1/23/12 11:22:37 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI40

Zagadnienia uzupełniajàce – Spacer po majàtku szlacheckim

TreÊci programowe:wygląd majątku; •zabudowania folwarczne i ich funkcja;•zagrody chłopskie.•

Temat 3. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów (PP)

TreÊci programowe:unia lubelska;•Rzeczpospolita państwem wielu narodów;•pierwsza wolna elekcja;•skutki wolnych elekcji;•Warszawa nową stolicą kraju.•

Cele ogólne:wyjaśnienie przyczyn zawarcia unii realnej w Lublinie;•omówienie sytuacji geopolitycznej Rzeczypospolitej po zawarciu unii lubelskiej;•przedstawienie przyczyn wolnych elekcji i wyjaśnienie zasad ich przeprowadzania; •zapoznanie uczniów ze skutkami wolnych elekcji;•ukazanie Warszawy jako stolicy kraju. •

Temat 4. W czasach „potopu szwedzkiego” w XVII wieku (PP)

TreÊci programowe:przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją;•najazd Szwedów na Polskę 1655–1660;•postawa społeczeństwa w czasie najazdu;•obrona Jasnej Góry;•Stefan Czarniecki bohaterem czasów „potopu szwedzkiego”;•skutki wojen ze Szwedami.•

Cele ogólne:omówienie przyczyn wojen ze Szwecją;•przedstawienie zasięgu najazdu szwedzkiego w 1655 r. i postawy polskiej szlachty;• przedstawienie najważniejszych wydarzeń „potopu”(obrona Jasnej Góry) i ukazanie postawy społe-•czeństwa polskiego wobec najeźdźcy ze szczególnym naciskiem na postać Stefana Czarnieckiego jako symbolu patriotycznej postawy;omówienie skutków wojen ze Szwecją.•

Temat 5. Wyprawa wiedeƒska Jana III Sobieskiego (PP)

TreÊci programowe:Turcy zagrożeniem dla Polski i Europy;•wojny Rzeczypospolitej z Turcją w XVII wieku;•odsiecz wiedeńska Jana III Sobieskiego;•skutki wojen XVII wieku.•

Cele ogólne:wyjaśnienie przyczyn wojen Rzeczypospolitej z Turcją i przyczyn zagrożenia tureckiego dla Europy;•przedstawienie przyczyn i okoliczności wyprawy wiedeńskiej Jana III Sobieskiego oraz jej rezultatów;•zapoznanie ze skutkami wojen XVIII wieku.•

Zagadnienie uzupełniajàce – Sztuka baroku

TreÊci programowe:Barok – charakterystyka epoki;•zabytki polskiego baroku. •

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 40 1/23/12 11:22:37 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 41

6. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne: kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) oraz posługiwania •się mapą historyczną; przypomnienie ważnych wydarzeń z dziejów Polski (unia lubelska, wojny ze Szwecją i Turcją, bitwa •pod Wiedniem); utrwalenie zasad funkcjonowania demokracji szlacheckiej oraz poznanych pojęć i dat. •

KLASA VI

(przewidywany rozkład materiału)

ROZDZIAŁ I W OBRONIE UPADAJÑCEJ RZECZYPOSPOLITEJ

Temat 1. Rzeczpospolita w drugiej połowie XVIII wieku.

TreÊci programowe:sytuacja wewnętrzna Rzeczypospolitej w 2. połowie XVIII wieku;•wzrost znaczenia państw ościennych;•ostatnia wolna elekcja;•ingerencja państw ościennych i I rozbiór Rzeczypospolitej.•

Cele ogólne:przedstawienie sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej Rzeczypospolitej w 2. połowie XVIII wieku;•wyjaśnienie okoliczności i skutków I rozbioru Rzeczypospolitej.•

Temat 2. U króla na obiadach czwartkowych (PP)

TreÊci programowe:obiady czwartkowe i ich rola w życiu artystycznym i politycznym epoki stanisławowskiej;•pierwsze próby reform Rzeczypospolitej;•teatr i publicystyka w walce o naprawę państwa.•

Cele ogólne: omówienie działań króla Stanisława Augusta Poniatowskiego zmierzających do reformy oświaty •i rozwoju kultury w Rzeczypospolitej;wyjaśnienie zadań stojących przed oświatą i kulturą w dziele naprawy państwa polskiego.•

Zagadnienia uzupełniajàce – Warszawa w czasach stanisławowskich

TreÊci programowe:omówienie roli króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako mecenasa kultury;• •przedstawienie Warszawy w 2. połowie XVIII wieku jako miejsca działalności wybitnych architektów i artystów.

Temat 3. Sejm Wielki i Konstytucja 3 maja (PP)

TreÊci programowe:Rzeczpospolita po I rozbiorze; • reformy Sejmu Wielkiego;Sejm Wielki (1788–1792); • Konstytucja 3 maja 1791 r.

Cele ogólne:omówienie reform przeprowadzonych na Sejmie Wielkim;•zapoznanie uczniów z najważniejszymi zapisami Konstytucji 3 maja oraz wyjaśnienie ich znaczenia.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 41 1/23/12 11:22:37 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI42

Temat 4. Pod dowództwem naczelnika KoÊciuszki. (PP)

TreÊci programowe:okoliczności II rozbioru Rzeczypospolitej;•powstanie kościuszkowskie:•

wybuch powstania i jego charakter,a. bitwa pod Racławicami i postawa kosynierów,b. upadek powstania.c.

Cele ogólne:omówienie insurekcji kościuszkowskiej – najważniejszych wydarzeń, skutków i postaw Polaków. •

Temat 5. Upadek I Rzeczypospolitej (PP)

TreÊci programowe:okoliczności i konsekwencje III rozbioru Rzeczypospolitej;•przyczyny upadku państwa polskiego w XVIII wieku.•

Cele ogólne: omówienie przyczyn zewnętrznych i wewnętrznych, które doprowadziły do upadku Rzeczypospolitej •w XVIII wieku.

Zagadnienia uzupełniajàce – Rozbiory Rzeczypospolitej

TreÊci programowe:granice I, II i III rozbioru Rzeczypospolitej – analiza mapy;•obszar i ludność Rzeczypospolitej objęte kolejnymi rozbiorami – analiza danych statystycznych;•postawa Polaków w walce o zachowanie niepodległości – analiza obrazu historycznego.•

Temat 6. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne: kształcenie posługiwania się mapą historyczną, analiza tekstu źródłowego i źródeł ikonograficz-•nych;utrwalenie poznanych pojęć;• przypomnienie sytuacji Rzeczypospolitej w 2 poł. XVIII wieku i próba reform zmierzających do ra-•towania niepodległości państwa;porządkowanie wydarzeń według chronologii.•

ROZDZIAŁ II ZA WOLNÑ POLSK¢

Temat 1. Z ziemi włoskiej do Polski

TreÊci programowe:emigracja po III rozbiorze;•utworzenie Legionów Polskich we Włoszech (1797 r.); •walka Legionów o wolność Polski.•

Cele ogólne: przedstawienie okoliczności utworzenia Legionów Polskich we Włoszech w 1797 r. i ich walki •o niepodległość kraju.

Zagadnienia uzupełniajàce – Dzieje zapisane w hymnie

TreÊci programowe:okoliczności powstania „Pieśni legionów polskich we Włoszech”;•bohaterowie hymnu narodowego;•dzieje ojczyste zapisane w hymnie.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 42 1/23/12 11:22:37 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 43

Temat 3. W listopadowà noc 1830 roku (PP)

TreÊci programowe:przyczyny wybuchu powstania listopadowego; • charakter walk powstańczych;wydarzenia nocy listopadowej w 1830 r; • skutki powstania.

Cele ogólne: omówienie przyczyn wybuchu powstania listopadowego, charakteru walk i skutków zrywu narodo-•wego.

Temat 3. „ Tułacza dola” o Wielkiej Emigracji (PP)

TreÊci programowe: życie Polaków na emigracji; •rola kultury polskiej na emigracji; • wybitni przedstawiciele polskiej emigracji – Fryderyk Chopin, Adam Mickiewicz i ich zasługi dla •rozwoju kultury.

Cele ogólne: wyjaśnienie przyczyn emigracji Polaków po upadku powstania listopadowego i opisanie warunków •ich życia na obczyźnie; omówienie znaczenia Fryderyka Chopina i Adama Mickiewicza dla rozwoju życia kulturalnego •i artystycznego na emigracji.

Temat 4. Powstanie styczniowe (PP)

TreÊci programowe:okoliczności wybuchu powstania styczniowego;•charakter walk powstańczych;•skutki powstań narodowych w XIX wieku.•

Cele ogólne:przedstawienie okoliczności wybuchu powstania styczniowego i charakteru walk powstańczych;•omówienie skutków polskich powstań narodowych.•

Zagadnienia uzupełniajàce – Polskie powstania narodowe

TreÊci programowe: porównanie charakteru walk w powstaniu listopadowym i styczniowym w oparciu o materiał ikono-•graficzny;ocena skutków polskich powstań narodowych.•

Temat 5. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne:kształcenie orientacji czasowo-przestrzennej;•analiza źródeł ikonograficznych i tekstów źródłowych;•podsumowanie skutków zbrojnej walki Polaków o niepodległość kraju. •

ROZDZIAŁ III ZIEMIE POLSKIE POD ZABORAMI W II POŁOWIE XIX WIEKU

Temat 1. Polacy pod zaborami w drugiej połowie XIX wieku

TreÊci programowe:sytuacja ludności polskiej pod zaborami drugiej połowie XIX wieku; •cele polityki zaborców wobec ludności polskiej w drugiej połowie XIX wieku.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 43 1/23/12 11:22:37 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI44

Cele ogólne: przedstawienie antypolskiej polityki zaborców i sytuacji ludności polskiej pod zaborami w drugiej •połowie XIX wieku.

Temat 2. „Nie rzucim ziemi skàd nasz ród” – Polacy w obronie narodowych wartoÊci (PP)

TreÊci programowe:postawa ludności polskiej wobec polityki zaborców;•przykłady walki Polaków z zaborcami;•strajk dzieci we Wrześni w 1901 r.•

Cele ogólne: omówienie postaw ludności polskiej wobec antypolskiej polityki zaborców w drugiej połowie •XIX w. ze szczególnym uwzględnieniem strajku szkolnego we Wrześni.

Zagadnienia uzupełniajàce – Dzieci Wrzesiƒskie w obronie polskiej mowy

TreÊci programowe:przyczyny i przebieg strajku szkolnego we Wrześni;•echo strajku w literaturze. •

Temat 3. ArtyÊci polscy przełomu XIX i XX wieku i ich dzieła w walce o niepodległoÊç (PP)

TreÊci programowe:kultura polska w czasach zaborów i jej zadania;• wielcy polscy artyści i ich dzieła: Jan Matejko, Stanisław Moniuszko, Henryk Sienkiewicz i Stanisław •Wyspiański;zasługi wybitnych artystów XIX wieku dla rozwoju kultury polskiej – Helena Modrzejewska.•

Cele ogólne:omówienie zadań kultury polskiej w czasach zaborów;• przedstawienie na wybranych przykładach roli literatury, dzieł malarskich i muzycznych w umacnia-•niu polskości i budzeniu ducha polskiego patriotyzmu.

Zagadnienia uzupełniajàce – „Maluj tak, aby polska zmartwychwstała”

TreÊci programowe: Malarstwo Jana Matejki jako przykład utrwalania wiedzy historycznej i podtrzymywaniu świadomo-•ści narodowej.

Temat 4. Za chlebem – emigracja zarobkowa Polaków w II połowie XIX wieku (PP)

TreÊci programowe:emigracja polityczna i zarobkowa Polaków w XIX wieku; •kierunki emigracji;•życie Polaków na emigracji.•

Cele ogólne: omówienie przyczyn i kierunków emigracji Polaków w XIX wieku, wskazanie różnic między emigra-•cją polityczną a zarobkową;przedstawienie sytuacji Polaków żyjących na emigracji i ich związków z krajem ojczystym.•

Temat 5. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne:przypomnienie celu i metod wynaradawiania Polaków w zaborze rosyjskim i pruskim;•podsumowanie walki Polaków o przetrwanie narodowe w latach zaborów;•kształcenie orientacji przestrzennej;•wskazanie roli kultury polskiej lat zaborów i zasług wybitnych artystów dla rozwoju kultury polskiej.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 44 1/23/12 11:22:37 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 45

ROZDZIAŁ IV WIELKIE PRZEMIANY XIX WIEKU

Temat 1. Czas odkryç i wynalazków (PP)

TreÊci programowe:najważniejsze wynalazki XIX wieku i ich wpływ na zmiany w życiu ludzi;• zmiany w sposobie produkcji (przejście od rzemieślniczego do fabrycznego – maszynowego – spo-•sobu produkcji); dokonania naukowe Marii Skłodowskiej-Curie.•

Cele ogólne: przedstawienie najważniejszych wynalazków XIX wieku, omówienie ich wpływu na rozwój gospo-•darki i życie ludzi.

Zagadnienia uzupełniajàce – Wynalazki XIX wieku

TreÊci programowe:omówienie najważniejszych wynalazków XIX wieku.•

Temat 2. Społeczeƒstwo w XIX wieku

TreÊci programowe:rozwój przemysłu; • konflikty społeczne i ich oblicza;wyodrębnienie się nowych grup społecznych; • robotnicy w walce o swoje prawa.

Cele ogólne:omówienie nowych grup społecznych i ich miejsca w społeczeństwie;•wskazanie przyczyn występowania konfliktów społecznych w XIX wieku. •

Temat 3. ˚ycie ludzi w XIX-wiecznym mieÊcie (PP)

TreÊci programowe:wygląd miast polskich w XIX wieku;•najbardziej uprzemysłowione miasta na ziemiach polskich;•warunki pracy w XIX-wiecznej fabryce;•czas wolny mieszkańców miast.•

Cele ogólne:przedstawienie warunków pracy i życia w XIX-wiecznym mieście; •omówienie przyczyn zmian układzie przestrzennym miast. •

Temat 4. Przemiany na wsi w XIX wieku

TreÊci programowe:wygląd wsi w XIX wieku;•warunki życia mieszkańców wsi; •dzień świąteczny na wsi polskiej w XIX wieku.•

Cele ogólne: ukazanie codziennych zajęć, warunków życia i sposobów spędzania czasu wolnego przez mieszkań-•ców wsi w XIX wieku.

Temat 5. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne:podsumowanie wiadomości o zmianach, jakie zaszły w życiu ludzi w 2 połowie XIX wieku; •kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem, posługiwania się poznanymi pojęciami.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 45 1/23/12 11:22:37 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI46

ROZDZIAŁ VII RZECZPOSPOLITA W CZASIE POKOJU I WOJNY

Temat 1. Powstaje niepodległa Polska (PP)

TreÊci programowe: czynniki decydujące o odzyskaniu niepodległości przez Polskę (I wojna światowa, powstania •w Wielkopolsce i na Śląsku, wojna polsko-bolszewicka);dzień 11 listopada 1918 r. – odzyskanie niepodległości;•zasługi Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego dla odzyskania niepodległości.•

Cele ogólne: zapoznanie z najważniejszymi wydarzeniami i postaciami, które miały wpływ na odzyskanie przez •Polskę niepodległości i ukształtowanie się granic II Rzeczypospolitej;wyjaśnienie genezy obchodów Święta Niepodległości.•

Zagadnienia uzupełniajàce – U progu niepodległoÊci – walki o granice

TreÊci programowe:

kształtowanie się granic II Rzeczypospolitej.•

Temat 2. W II Rzeczypospolitej (PP)

TreÊci programowe:obszar, granice i ludność II Rzeczypospolitej;•trudności w scalaniu państwa polskiego;•sukcesy młodego państwa.•

Cele ogólne:przedstawienie obszaru, przebiegu granic i struktury narodowościowej II Rzeczypospolitej;• omówienie trudności w scalaniu nowego państwa i przedstawienie sukcesów II Rzeczypospo-•litej.

Zagadnienia uzupełniajàce – pami´ç tamtych dni – Âwi´ta narodowe i uroczystoÊci patriotyczne

TreÊci programoweświęta narodowe – Święto Niepodległości i Święto Wojska Polskiego; •uroczystości rocznicowe: wybuchu powstania wielkopolskiego i powstań śląskich.•

Temat 3. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne:kształcenie orientacji czasowo-przestrzennej i umiejętności pracy z mapą historyczną;•analiza źródeł ikonograficznych i tekstów źródłowych;• podsumowanie walki Polaków o niepodległość kraju i jej skutków, geneza polskich świąt narodo-•wych.

ROZDZIAŁ VI POLSKA I POLACY W CZASACH II WOJNY ÂWIATOWEJ

Temat 1. Wybuch II wojny Êwiatowej (PP)

TreÊci programowe:polityka Hitlera i Stalina; • wojna na dwa fronty – atak ZSRR;początek II wojny światowej 1 września 1939 r.; • postawa Polaków we wrześniu 1939 r.

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 46 1/23/12 11:22:37 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 47

Cele ogólne: ukazanie okoliczności wybuchu II wojny światowej i sytuacji Polski we wrześniu 1939 r.; omówienie •na wybranych przykładach postaw ludności polskiej i jej bohaterstwa w wojnie obronnej.

Zagadnienia uzupełniajàce – Polski wrzesieƒ 1939 roku

TreÊci programowe:przykłady postaw patriotycznych żołnierzy polskich i ludności cywilnej we wrześniu 1939 r.;•wielkie bitwy września 1939 r.•

Temat 2. W okupowanej Polsce (PP)

TreÊci programowe:polityka okupantów;•położenie ludności żydowskiej;•życie ludności na okupowanych terytoriach Polski.•

Cele ogólne: •przedstawienie antypolskiej polityki okupantów i sytuacji ludności polskiej i żydowskiej w okupowanej Polsce.

Temat 3. Polacy w walce z okupantem (PP)

TreÊci programowe:formy oporu społeczeństwa wobec okupantów (walka zbrojna i cywilna);•przykłady walki Polaków z okupantem w kraju i poza granicami;•postawa ludności cywilnej i żołnierzy powstańczej Warszawy.•

Cele ogólne:omówienie na przykładach zasad i form prowadzenia walki cywilnej i zbrojnej z okupantem;•przedstawienie postaw ludności cywilnej i żołnierzy powstańczej Warszawy.•

Zagadnienia uzupełniajàce – Polacy w walce z okupantem

TreÊci programowe:udział Polaków w walkach na frontach II wojny światowej.•

Temat 4. II wojna Êwiatowa wojnà totalnà

TreÊci programowe:strony konfliktu oraz zasięg działań wojennych;•wojna totalna – sposoby prowadzenia działań wojennych;•najnowsza technika w służbie wojny;•zakończenie wojny w 1945 r.•

Cele ogólne: przedstawienie II wojny światowej jako wojny totalnej. Ukazanie na przykładach skutków wykorzy-•stania najnowszej techniki wojennej do prowadzenia działań;omówienie okoliczności zakończenia II wojny światowej w Europie i na świecie; • wyjaśnienie konieczności dążenia do rozwiązywania problemów i konfliktów międzynarodowych na •drodze negocjacji i pokojowych działań.

Zagadnienia uzupełniajàce – Miejsca Pami´ci Narodowej

TreÊci programowe:miejsca pamięci narodowej – lekcją historii i patriotyzmu;•wydarzenia i ludzie, o których pamiętamy.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 47 1/23/12 11:22:37 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI48

Temat 5. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne: przypomnienie okoliczności wybuchu II wojny światowej, postaw Polaków podczas działań wojen-•nych, celu i metod polityki okupantów; podsumowanie walki Polaków o przetrwanie narodowe w czasie II wojny oraz przypomnienie celu •i metod polityki okupantów;kształcenie orientacji przestrzennej i umiejętności pracy z mapą; •utrwalenie poznanych pojęć. •

ROZDZIAŁ VII W POWOJENNEJ POLSCE

Temat 1. Powstaje Polska Rzeczpospolita Ludowa (PP)

TreÊci programowe:obszar i sąsiedzi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej;•odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych;• nowa władza (zależność od ZSRR, dyktatura partii komunistycznej, planowanie centralne, cenzura, •awans społeczny).

Cele ogólne:przedstawienie sytuacji politycznej i gospodarczej Polski po II wojnie światowej.•

Temat 2. ˚ycie codzienne w PRL (PP)

TreÊci programowe:problemy dnia codziennego mieszkańców kraju;•szkolnictwo w PRL (likwidacja analfabetyzmu).•

Cele ogólne:przybliżenie problemów dnia codziennego Polaków w czasach PRL;•omówienie systemu funkcjonowania szkolnictwa w Polsce. •

Zagadnienia uzupełniajàce – CodziennoÊç PRL

TreÊci programowe:funkcjonowanie polityki i gospodarki polskiej w czasach PRL;•trudności dnia codziennego. •

Temat 3. W walce o demokratycznà Polsk´ i godne ˝ycie jej mieszkaƒców (PP)

TreÊci programowe:brak swobód demokratycznych w Polsce;•społeczeństwo wobec władzy PRL (strajki, walka bez przemocy, powstanie i działania „Solidarności”);•stan wojenny w Polsce.•

Cele ogólne: wyjaśnienie ekonomicznych i politycznych przyczyn protestów społecznych Polsce w latach 1956–•1980;opisanie przyczyn wprowadzenia stanu wojennego w 1981 r. i jego skutków.•

Zagadnienia uzupełniajàce – Pod sztandarem „SolidarnoÊci” (PP)

TreÊci programowe:okoliczności powstania NSZZ „Solidarność”;•NSZZ „Solidarność” organizacją broniącą interesów robotników. •

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 48 1/23/12 11:22:37 AM

Rozkład zaj´ç programowych w klasach IV–VI szkoły podatawowej 49

Temat 4. Narodziny III Rzeczypospolitej (PP)

TreÊci programowe:postanowienia „okrągłego stołu”•narodziny III Rzeczypospolitej 1989 r.;•przemiany w życiu politycznym;•przemiany w życiu społecznym i gospodarczym.•

Cele ogólne:ukazanie okoliczności narodzin III Rzeczypospolitej; •przedstawienie przemian zaistniałych w życiu politycznymi gospodarczym w 1989 r. •

Zagadnienia uzupełniajàce – Pami´tny rok 1989

najważniejsze przemiany polityczne w Polsce i Europie w 1989 r.•Temat 5. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne:przypomnienie i podsumowanie wiadomości o zmianach, jakie zaszły w powojennej Polsce; • kształcenie orientacji czasowo-przestrzennej, umiejętności czytania ze zrozumieniem, posługiwania •się poznanymi pojęciami; analiza źródeł ikonograficznych i tekstów źródłowych.•

ROZDZIAŁ VIII POLSKA, EUROPA I ÂWIAT WSPÓŁCZEÂNIE

Temat 1. Polska krajem demokratycznym (PP)

TreÊci programowe:położenie Polski w Europie;•demokratyczny charakter państwa polskiego; wolne wybory, wolności słowa, wolne media;•konstytucja z 1997 r. dokumentem określającym prawa i obowiązki obywateli; •władza w Rzeczypospolitej – system polityczny w Polsce po 1989 r.;•obywatel w demokratycznym państwie – jego prawa i obowiązki.•

Cele ogólne:przedstawienie zasad funkcjonowania Rzeczypospolitej Polskiej jako państwa demokratycznego. •

Zagadnienia uzupełniajàce – ˚ycie codzienne w III Rzeczypospolitej

TreÊci programowe:społeczeństwo III Rzeczypospolitej;• wybrane problemy i sukcesy III Rzeczypospolitej (bezrobocie, zróżnicowanie ekonomiczne, dyspro-•porcje w rozwoju regionów).

Temat 3. Wspólnota europejska(PP)

TreÊci programowe:droga do wspólnej Europy;•Unia Europejska i cele jej działania;•Polska członkiem UE;•Europejska solidarność, stosunki międzynarodowe państw UE.•

Cele ogólne:przedstawienie najważniejszych struktur, głównych zadań i kierunków działania Unii Europejskiej; •ukazanie korzyści i konsekwencji płynących z członkostwa Polski w Unii Europejskiej.•

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 49 1/23/12 11:22:37 AM

Dokumentacja nauczyciela klasy IV–VI50

Zagadnienia uzupełniajàce – Europa wspólnym domem

TreÊci programowe:europejska wspólnota (analiza mapy);•być członkiem europejskiej wspólnoty – europejska codzienność. •

Temat 4. Obywatele współczesnego Êwiata

TreÊci programowe:prawa człowieka we współczesnym świecie i ich respektowanie;•pomoc potrzebującym – organizacje międzynarodowe i ich działalność;• zagrożenia i problemy współczesnego świata oraz sposoby ich rozwiązywania (nędza, konflikty zbroj-•ne, terroryzm, instytucje i programy pomocowe);współczesny świat – światem wielu kontrastów.•

Cele ogólne: omówienie podstawowych praw człowieka zawartych w • Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, uka-zanie przykładów ich łamania i walki o ich przestrzeganie; ukazanie konieczności niesienia pomocy ludziom potrzebującym, z wyodrębnieniem różnych typów •działań od akcji lokalnych po międzynarodowe przedsięwzięcia.

Temat 5. Âwiat stał si´ mniejszy (PP)

TreÊci programowe:globalizacja jej przyczyny i przejawy;•media elektroniczne i zasady ich wykorzystania.•

Cele ogólne:wyjaśnienie pojęcia „globalizacja” i ukazanie jej przejawów we współczesnym świecie; •przedstawienie na przykładach wpływu techniki na środowisko naturalne i życie człowieka.•

Temat 6. Sprawdzamy wiedz´ i umiej´tnoÊci

Cele ogólne: przypomnienie i podsumowanie wiadomości o zmianach, jakie zaszły w życiu ludzi w Polsce i na •świecie na przełomie XX i XXI wieku; kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem, posługiwania się poznanymi pojęciami, wyraża-•nia własnych opinii i poglądów.

025_050_My_i_historia_DN_IV-VI.indd 50 1/23/12 11:22:37 AM