Rodzina w powstawaniu i rozwiązywaniu

problemów wychowawczych.

RODZINA:- to grupa tworzących skomplikowany system

funkcjonalny osób: a) powiązanych ze sobą wieloma silnymi,

zmiennymi, podatnymi na rozmaite wpływy wewnętrzne i zewnętrzne relacjami,

b) przez długi czas zależnych od siebie uczuciowo, społecznie, materialnie, intelektualnie, bytowo,

c) tworzących własne zindywidualizowane tradycje, normy, obyczaje, zasady i reguły postępowania,

RODZINA c.d. d) absorbujących kulturę poprzez własne filtry

emocjonalne, intelektualne, religijne, e) mniej lub bardziej zaasymilowanych,

wyróżniających lub izolujących się od wpływów zewnętrznych,

f) dążących do utrzymania właściwej dla siebie równowagi (homeostazy) w relacjach wewnętrznych i w stosunkach ze światem,

g) walczących o wpływy, władzę/dominację.

Wychowanie:

- to swoisty, zamierzony i długotrwały proces oddziaływań,

- mających na celu rozwijanie zasobów, umiejętności i cech wychowanków,

- niezbędnych im do samodzielnego, akceptowanego społecznie i adekwatnego do własnych potrzeb, możliwości i do otoczenia - radzenia sobie w środowisku.

Skuteczne wychowanie:

a) w oparciu o znajomość zasobów dziecka (np. jego temperamentu), b) pomaga mu stopniowo poznawać, rozumieć

i wchodzić w otaczający świat, c) ucząc je dokonywania samodzielnych

wyborów oraz nieuchronności konsekwencji dokonywanych lub niedokonanych wyborów.

Wychowanie:

Dziecko Wychowanie Samodzielnośćpopędowość, dojrzewanie, planowanie,Impulsywność, dorastanie, przewidywanie,

kultura, wybór, socjalizacja, wiara.

Od wychowawców wymaga się:

- pewnego poziomu świadomości i pomysłu, na temat wychowania; wiedzy jakimi metodami można się posługiwać, z jakimi skutkami, co chcą przekazać wychowankom i po co,

- podstawowej wiedzy na temat temperamentu, psychiki i rozwoju dziecka, dostępnej na przyzwoitym poziomie w wielu popularnych opracowaniach.

Wymagania c.d.:

- wiedzy na temat świata, w którym żyje dziecko, w tym wiedzy o rówieśnikach - relacjach, obyczajach i normach, panujących w ich grupie (jest ona dostępna z pierwszej ręki, czyli od samego dziecka/wychowanka, o ile rodzic/wychowawca zechce go bez komentarzy wysłuchać);

Wymagania c.d.:

- cierpliwości, konsekwencji i racjonalnego dystansu do dziecka (są one osiągalne tylko wraz z pewną, podstawową dojrzałością psychiczną osoby „dorosłej”),

- uznania, że dziecko ma prawo do bycia sobą, ale też ma obowiązek ponoszenia konsekwencji własnych działań lub ich zaniechania.

Funkcje rodziny wg V. Satir:

Seks. Płodzenie dzieci. Współpraca ekonomiczna pomiędzy

rodzicami, oraz pomiędzy rodzicami a dziećmi. Utrzymywanie granic pomiędzy pokoleniami. Rozpoznawanie dorastania i zdolności do

realizacji dorosłych ról.

Funkcje rodziny c.d.:Przekazywanie kultury dzieciom: -nauka ról rozumianych, jako społecznie akceptowane

sposoby zachowania, -uczenie jak radzić sobie z nieożywionym otoczeniem, -nauczenie dziecka komunikacji (mówienia i

słuchania), -uczenie form i okoliczności wyrażania emocji oraz

umiejętności ich kontrolowania,Ewentualnie – zapewnienie opieki rodzicom przez

dzieci.

Typy rodzin:

• Rodzina zdrowa (funkcjonalna) realizuje wszystkie funkcje w sposób homeostatycznie stabilny.

• Rodzina chwiejna realizuje wszystkie funkcje, ale niestabilnie, nieharmonijnie.

• Rodzina dysfunkcyjna nie realizuje jakiejś/jakichś funkcji, ale nie ma tu patologii.

• Rodzina patologiczna nie realizuje większości funkcji, cechują ją patologiczne zachowania

Błędy wychowawcze:• Brak lub zaburzona komunikacja.• Piedestałowanie lub marginalizacja dziecka.• Nadmierna ochrona i kontrola.• Intelektualizacja relacji i nieadekwatne

oczekiwania.• Brak stabilnych granic - poczucie bezkarności i

wszechmocy.• Niesprawiedliwe traktowanie dzieci.• Koalicyjność.

Błędy wychowawcze c.d.:

• Odrzucenie lub pozorna bliskość.• Przekupstwo i manipulowanie.• Wpędzanie w poczucie winy lub krzywdy.• Straszenie, grożenie i szantaż emocjonalny.• Przemoc psychiczna i fizyczna.• Nadużywanie bliskości lub odbieranie

intymności.

Efekty błędów wychowawczych:

1. Uzależnienia (chemiczne, popędowe, od pozycji, ocen, sieciocholizm etc.).

2. Wycofanie (neurotyzm).3. Agresja, autoagresja, abnegacja, opór.4. Zaburzenia samooceny, łaknienia.5. Nerwice, depresja,psychozy i stany

pograniczne.

1. Uzależnienie:- stan psychiczny, społeczny i fizjologiczny;- powodujący rozległe, głębokie, regresywne

zmiany w funkcjonowaniu uzależnionego; - wśród których, zawsze wyróżnia się nieodpartą

potrzebę (przymus) zażywania substancji psychoaktywnej lub powtarzania czynności gratyfikującej, stale lub okresowo;

- w celu doznania przyjemności (gratyfikacji psychicznych), i/lub dla uniknięcia dolegliwości spowodowanych odczuciem braku.

Uzależnienie c.d.:

• SUBSTANCJA PSYCHOAKTYWNA to każda substancja naturalna lub syntetyczna, która wprowadzona do organizmu modyfikuje albo znosi, co najmniej jedną z jego funkcji psychicznych.

• CZYNNOŚĆ GRATYFIKUJĄCA to taka aktywność podmiotu, która prowadzi do odczucia przyjemności

Uzależnienie c.d.:ZALEŻNOŚĆ PSYCHICZNA to nieodparta lub przemożna (czyli

nie do odparcia wolną wolą lub przemagająca wolną wolę) potrzeba zażycia substancji i/lub zrealizowania (powtórzenia) czynności.

ZALEŻNOŚĆ SPOŁECZNA, oparte na konformizmie odczucie presji zewnętrznej, które ma trzy aspekty:

• stygmatyzacyjny,• „przynależnościowy”,• autostygmatyzacyjny.ZALEŻNOŚĆ FIZYCZNA (FIZJOLOGICZNA) - tzw. „głód

tkankowy”. Diagn.

Uzależnienie c.d.:

TOLERANCJA organizmu, to nieustanna konieczność zwiększania „dawek” niezbędnych do osiągnięcia oczekiwanych efektów (przyjemności). Diagn.

LECZENIE zależności fizycznej, czyli detoksykacja trwa od kilku dni do trzech tygodni (w uzależnieniach chemicznych).

TERAPIA zależności psychicznej i zależności społecznej trwa od trzech miesięcy do dwóch lat w ośrodku rehabilitacyjno-readaptacyjnym, lub dwa do siedmiu lat w warunkach ambulatoryjnych

„Typowe” uzależnienia:

• NIKOTYNIZM. • ALKOHOLIZM.• LEKOMANIA.• NARKOMANIA (DOPALACZE).• SIECIOHOLIZM.• HAZARD.

2. Wycofanie:

1. Fobia szkolna.2. Izolowanie się od rówieśników.3. Patologiczna nieśmiałość.4. Hamujące rozwój trudności adaptacyjne.5. Brak lub bardzo słaby kontakt z rodziną.6. Ucieczka w świat nierealny.7. Bardzo silne kompleksy.

3. Agresja:

1. Agresja fizyczna wobec rówieśników - napastliwość.

2. Agresywność wobec autorytetów.3. Agresja fizyczna skierowana na przedmioty.4. Agresja werbalna – wulgaryzmy, krzyk.5. Autoagresja – oskarżanie siebie, robienie

sobie krzywdy, uszkadzanie siebie.6. Bierność, bierny opór.

4. Zaburzenia samooceny:

1. Kompleksy.2. Samooskarżenia.3. Postawa rezygnacji i poddawania się,

bierność bez oporu.4. Pesymizm, brak wiary we własne możliwości.5. „Podkładanie się”, branie na siebie winy za

innych.

5. Nerwice, depresja, psychozy i stany pograniczne.:

Nerwica jest poważną dolegliwością o wielorakich skutkach zarówno dla tego, kogo dotyka, jak też dla jego otoczenia. Nie należy cierpień osoby dotkniętej nerwicą mylić z okresowymi trudnościami psychicznymi i bagatelizować czy też ośmieszać wypowiedziami typu: "wszyscy dziś mają nerwicę" lub "ze mną nie wyprawiano tyle ceregieli, mimo że też to przechodziłem", "weź się w garść, nie roztkliwiaj się nad sobą".

W psychiatrii depresja to specyficzne zaburzenia nastroju i emocji będące źródłem cierpienia, zaburzające funkcjonowanie, utrzymujące się przez dłuższy okres czasu, często bez uchwytnych przyczyn, które można uznać za chorobę i wymagające pomocy lekarskiej lub psychologicznej. Granica między „normalnym” przygnębieniem a depresją jako stanem chorobowym często nie jest ostra, co nie oznacza zupełnej bezradności diagnostycznej.

5. Nerwice, depresja, psychozy i stany pograniczne, cd.:

• Psychoza zaburzenia psychiczne definiowane jako stan umysłu, w którym doznaje się silnych zakłóceń w percepcji (postrzeganiu) rzeczywistości. Osoby, które doznają stanu psychozy, doświadczają zaburzeń świadomości, postrzegania, a ich sposób myślenia ulega zwykle całkowitej dezorganizacji. Istotą psychozy jest brak krytycyzmu wobec własnych, nieprawidłowych spostrzeżeń i osądów, przy czym należy tu rozróżnić psychozy z prawidłowo zachowaną świadomością, od psychoz z towarzyszącymi zaburzeniami świadomości.

• Osobowość chwiejna emocjonalnie typu borderline zaburzenia osobowości na pograniczu psychozy i nerwicy. Typowe objawy: wahania nastroju napady intensywnego gniewu, niestabilny obraz siebie, niestabilne i naznaczone silnymi emocjami związki interpersonalne, silny lęk przed odrzuceniem i gorączkowe wysiłki mające na celu uniknięcie odrzucenia, działania agresywne oraz chroniczne uczucie pustki (braku sensu w życiu).

Decyzja o terapii:1. Okres: budowania motywacji do podjęcia

decyzji o leczeniu.2. Po zaleczeniu dolegliwości somatycznych i

ustabilizowaniu stanu psychicznego pacjent może się zdecydować na podjęcie terapii ambulatoryjnej, stacjonarnej lub w grupach samopomocowych.

3. Po ewentualnym ukończeniu terapii wskazana jest opieka postrehabilitacyjna.

a) Budowanie motywacji.

Okres destrukcyjnego życia z problemem rozwojowym, najczęściej stanowi przygotowanie do podjęcia decyzji o leczeniu. Wszystkie negatywne zjawiska i doświadczenia utrudniające lub uniemożliwiające w miarę „normalne” funkcjonowanie w świecie, wymuszają podjęcie decyzji o zmianie.

b) Decyzja o leczeniu. Jest świadomym choć nie zawsze dobrowolnym

aktem wolicjonalnym, wynikającym z narastającego cierpienia, coraz dotkliwiej odczuwanego przez osobę z dwóch powodów:

- ulgi/przyjemności płynące z każdego destrukcyjnego zachowania ulegają z czasem habituacji,

- destrukcyjne konsekwencje takich zachowań coraz dotkliwiej dają o sobie znać, bo jest ich coraz więcej, są coraz bardziej bolesne, coraz dłużej się utrzymują a nie są już równoważone przez ulgę/przyjemność.

Rodzina motywująca.

1. Nie chroni przed większością konsekwencji destrukcyjnego stylu życia.

2. Pozwala wychowankowi, nie odrzucając go, konfrontować się z efektami przyjętego stylu życia.

3. Nie przeżywa euforii z powodu drobnych sukcesów wychowanka.

4. Spokojnie, bez poniżania ale stanowczo i konsekwentnie komunikuje wychowankowi brak zgody na jego zachowania.

Rodzina motywująca c.d.:

5. Stara się egzekwować przestrzeganie granic i realizację obowiązków oraz funkcji.

6. Ujawnia kłamstwa i oszustwa wychowanka, oraz – w miarę możliwości – chroni się przed jego destrukcyjnymi wpływami, chroniąc go tym samym, przed wtórnym pogłębianiem problemów.

7. Przywraca w dostępnym zakresie równowagę i sprawność funkcjonowania domu.

Terapia rodziny.

W ramach terapii, rodzina:a) wypracowuje możliwą do uzyskania, własną

samodzielność,b) chroni, opiekuje się i wzmacnia najsłabsze osoby,c) poznaje przyczyny, mechanizmy i konsekwencje

problemów wychowawczych,d) uczy się otwartej, szczerej i skutecznej komunikacji,e) trenuje stawianie, negocjowanie i konsekwentne

realizowanie granic