Polskie przedsiębiorstwa wczoraj i dziśŹródła sukcesu i nowe wyzwania

Marek Rozkrut

Partner, Główny Ekonomista

Zespół Analiz Ekonomicznych

2

Polska wśród najszybciej rozwijających się gospodarek UE w XXI w.

Skumulowany wzrost PKB w krajach UE w latach 2000-2016

Źródło: Eurostat.

83,1

%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

140%

Irla

ndia

Litw

a

Sło

wacja

Esto

nia

Ło

twa

Ru

mun

ia

Bułg

aria

Pols

ka

Lu

ksem

burg

Ma

lta

Czechy

Szw

ecja

Węgry

Sło

wenia

Wlk

. B

ryta

nia

Ch

row

acja

Cypr

His

zpa

nia

Belg

ia

Austr

ia

Fin

landia

Ho

lan

dia

Nie

mcy

Fra

ncja

Da

nia

Port

ug

alia

Wło

ch

y

Gre

cja

Średnia dla UE-28: 28,3%

3

Kluczowa rola przedsiębiorstw prywatnychw generowaniu wzrostu gospodarczego

2010

56,8%

+8,0 p.p.62,4%

70,3%

53,7%

2000 2005 2015

+11,1 p.p.

16,6%

73,4%

+3,1 p.p.

15,0%

55,3%

8,6%

66,8%

56,1%

10,7%

Krajowe przedsiębiorstwa prywatne

Zagraniczne przedsiębiorstwa*

Źródło: GUS*Tj. przedsiębiorstwa kontrolowane przez kapitał zagraniczny. Z kolei, krajowe przedsiębiorstwa prywatne to pozostałe przedsiębiorstwa kontrolowane przez polski kapitał prywatny.

Struktura wartości dodanej brutto w Polsce

Sektor przedsiębiorstw prywatnych generuje prawie 3/4 wartości dodanej w polskiej gospodarce.

W sektorze firm prywatnych na znaczeniu zyskały przede wszystkim przedsiębiorstwa zagraniczne.

4

Duży udział mikrofirm i wyjątkowo mały udział firm małych w zatrudnieniu w Polsce

Źródło: Eurostat.*Dla Austrii, Irlandii, Szwecji i UE-28 podane są dane dla 2014 r.; brak danych dla Cypru, Grecji i Portugalii.

Struktura zatrudnienia w przedsiębiorstwach niefinansowych

wg klasy wielkości przedsiębiorstwa w 2015 r.*

22,8%

20,2%

Rum

unia

34,5%

21,1%

21,9%

22,5%

Fin

landia

34,4%

18,3%

22,4%

25,0%

Hola

ndia

34,3%

18,2%

18,6%

28,9%

Szw

ecja

34,1%

18,4%

21,9%

25,6%

UE

-28

33,2%

16,8%

20,1%

26,3%

18,6%

35,8%

Bułg

aria

25,2%

21,7%

23,6%

29,5%W

lk. B

ryta

nia

24,7%

25,0%

28,8%

21,6%

Litw

a

24,1%

23,1%

24,2%

28,6%

Esto

nia

21,8%

23,4%

24,6%

30,2%

Wło

chy

21,3%

Fra

ncja

38,6%

15,6%

19,0%

26,7%

Nie

mcy

37,1%

20,1%

23,3%

19,5%

Dania

35,7%

21,3%

12,7%

20,4%

45,6%

Łotw

a

20,6%

22,0%

24,0%

33,5%

Malta

20,3%

23,9%

23,4%

32,4%

28,1%

19,6%

22,8%

29,5%

His

zpania

27,2%

13,3%

18,8%

40,7%

Sło

wenia

Chorw

acja

30,5%

18,7%

20,1%

30,6%

Węgry

30,2%

16,5%

19,2%

34,0%

Sło

wacja

28,2%

15,7%

14,7%

19,3%

41,3%

Irla

ndia

29,9%

Czechy

32,4%

18,9%

17,5%

31,3%

Pols

ka

31,7%

17,9%

13,2%

37,1%

Luksem

burg

31,7%

24,6%

25,4%

18,2%

Austr

ia

31,1%

19,2%

24,2%

25,6%

Belg

ia

30,7%

15,0%

19,7%

34,6%

średnie (50-249 pracujących)małe (10-49 pracujących)mikro (do 9 pracujących) duże (250+ pracujących)

Odsetek osób pracujących w małych przedsiębiorstwach niefinansowych w Polsce jest najniższy wśród

wszystkich krajów UE

Z kolei mikroprzedsiębiorstwa niefinansowe odpowiadają za bardzo dużą część zatrudnienia

w Polsce, znacząco przewyższając średnią UE

5

Wydajność mikrofirm w stosunku do większych firm jest w Polsce najniższa w UE

Źródło: Eurostat.

Relacja wartości dodanej w przeliczeniu na 1 pracującego

w wybranych klasach wielkości przedsiębiorstw niefinansowych w 2015 r.

Węgry

62%

Wło

chy

87%

Łotw

a

59%

Wlk

. B

ryta

nia

80%

Chorw

acja

63%

Irla

ndia

63%

Czechy

60%

His

zpania

64%

Litw

a

69%

Sło

wenia

69%B

ułg

aria

70%

Rum

unia

70%

UE

-28

74%

Belg

ia

77%

Austr

ia

72%

Nie

mcy

81%

Hola

ndia

86%

Fin

landia

86%

Szw

ecja

86%

Fra

ncja

108%

Esto

nia

113%

Dania

Malta

Luksem

burg

Mik

ro / p

rzecię

tnie

114%

62%43% 54%

Sło

wacja

50%

Pols

ka

Bułg

aria

126%

Czechy

97%

Dania

90%

Nie

mcy

141%

Esto

nia

65%

Irla

ndia

97%

His

zpania

60%

Fra

ncja

58%

Chorw

acja

66%

Wło

chy

64%

Łotw

a

151%

Litw

a63%

Luksem

burg

122%

Węgry

77%

Malta

86%

Hola

ndia

41%

Austr

ia

88%

Pols

ka

60%

Rum

unia

52%

Sło

wenia

89%

Sło

wacja

100%

Fin

landia

Wlk

. B

ryta

nia

Szw

ecja

Mik

ro / m

ałe

162%

75% 78%75%

Belg

ia

71%

UE

-28

Luka w wydajności mikroprzedsiębiorstw względem firm należących do pozostałych klas wielkości pogłębia

się, a równocześnie na te najmniejsze podmioty przypada coraz większa część zatrudnienia w Polsce.

W Polsce korzyści z awansu mikrofirm do kategorii większych przedsiębiorstw byłyby szczególnie duże.

6

Kluczowa dla sukcesu gospodarczego Polski była ekspansja zagraniczna polskich firm

Źródło: GUS.

Relacja eksportu towarów i usług

do PKB Polski

2014

2004

2001

2011

2000

23,0

%

29,3 p.p.

52,3

%2016

2006

2015

2013

1995

2009

2002

1999

1996

2007

2003

2012

1997

1998

2008

2010

2005

Eksport przedsiębiorstw niefinansowych

w Polsce wg formy własności (mld PLN i %)

2015 2016S

648

36%37%

61%

2013

37%

597 3%623

2014

59%

4%

36%

59%

5%437

33%

62%

5%

8,3% CAGR

63%

3%

34%

2011

527

2012

704

569

58%57%

5%5%

2010

38%

z udziałem własności publicznej

krajowa własność prywatna

własność zagraniczna

-2,3%

8,5%

9,3%

CAGR*

2011-2016

Źródło: GUS, szacunek EY dla 2016 r.*CAGR – skumulowany roczny wskaźnik wzrostu (ang. Compound Annual Growth Rate).

Od 1995 r. otwartość polskiej gospodarki wzrosła bardzo znacząco.

Za zdecydowaną większość eksportu odpowiadają firmy z przeważającym udziałem kapitału zagranicznego, choć

w latach 2011-2016 krajowe firmy prywatne zwiększały swój eksport w tempie nieco szybszym niż firmy zagraniczne.

7

Popyt zagraniczny odpowiadał za większość wzrostu PKB w Polsce w XXI w.

Udział krajowej wartości dodanej absorbowanej

za granicą w wartości dodanej ogółem

Wkład popytu krajowego i zagranicznego

w zmianę PKB w krajach EŚW w latach 2000-2014

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Węgry Czechy Słowacja Polska Rumunia Rosja Turcja

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Słowenia Węgry Czechy Estonia Bułgaria Polska Rumunia Łotwa Słowacja Litwa

%

Źródło: Obliczenia EY na podstawie WIOD. Źródło: Hagemejer J., 2017, Trade and growth in the New Member States op. cit. oraz dane udostępnione EY przez autora.

Integracja Polski w ramach międzynarodowych łańcuchów wartości była w ostatnim 20-leciu bardzo

dynamiczna.

Udział eksportu wartości dodanej w całkowitej wartości dodanej wytworzonej w Polsce wzrósł w latach 1995-2014

z ok. 16% do bardzo wysokiego poziomu 34%.

wartość dodana absorbowana w kraju

wartość dodana absorbowana za granicą

8

Dalszy dynamiczny wzrost wymaga jednak zmiany modelu konkurencji polskich firm

Czynnik wskazywany jako najważniejszy spośród cech produktu/usługi

decydujących o ich konkurencyjności w latach 2006-2014

Które z działań podejmowanych przez Państwa firmę, aby sprostać

konkurencji, okazało się najbardziej skuteczne? (% odpowiedzi)

Źródło: PKPP Lewiatan, 2014, Curriculum Vitae mikro, małych i średnich przedsiębiorstw 2014. Finansowanie działalności i rozwoju.

Źródło: PARP, 2016, Raport o stanie sektora MSP w Polsce.

64

,3

15

,2

57

,3

21

,7

52

,0

26

,8

15

,4

43

,4

18

,5

41

,9

10

,4

49

,7

15

,3

45

,80

10

20

30

40

50

60

70

cena produktów/usług jakość produktów usług

2006 2007 2008 2011 2012 2013 2014

%

0% 10% 20% 30%

poszerzanie oferty

działania marketingowe

ulepszanie produktów/usług

obniżanie cen

wprowadzanie zmian organizacyjnych

wprowadzanie nowych technologii

obniżanie kosztów pracy

2013 2014 2015 2016

O ile jeszcze przed globalnym kryzysem finansowym większość badanych przedsiębiorców wskazywała ceny

jako najważniejszy czynnik decydujący o ich konkurencyjności, to w 2014 r. było ich już tylko 15%.

W ostatnich latach systematycznie spadał odsetek przedsiębiorców wskazujących na obniżanie cen jako

najskuteczniejsze narzędzie konkurowania.

9

Kluczowa rola działalności innowacyjnej Czy w Polsce jest (było?) aż tak źle?

Źródło: Eurostat. *Pojęcie innowacji jest definiowane przez OECD jako „wdrożenie nowego lub znacząco udoskonalonego produktu lub procesu, nowej metody marketingowej lub nowej metody organizacyjnej w praktyce gospodarczej, organizacji miejsca pracy lub stosunkach z otoczeniem”.

Źródło: Eurostat.

Udział firm innowacyjnych (prowadzących działania

innowacyjne* w danym okresie)

w UE w 2014 r.

Wydatki przedsiębiorstw na działania badawczo-rozwojowe

w krajach UE w 2015 r.

0

10

20

30

40

50

60

70

Nie

mcy

Luks

em

bu

rg

Irla

nd

ia

Wlk

. Bry

tan

ia

Au

stri

a

Fran

cja

Ho

lan

dia

Fin

lan

dia

Szw

ecja

Po

rtu

galia

Dan

ia UE

Wło

chy

Sło

we

nia

Litw

a

Cze

chy

Cyp

r

Mal

ta

Ch

orw

acja

His

zpan

ia

Sło

wac

ja

Esto

nia

Bu

łgar

ia

Wę

gry

Łotw

a

Po

lska

Ru

mu

nia

%

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

Szw

ecja

Au

stri

a

Nie

mcy

Fin

lan

dia

Dan

ia

Be

lgia

Sło

we

nia

Fran

cja

UE

Ho

lan

dia

Wlk

. Bry

tan

ia

Cze

chy

No

rwe

gia

Wę

gry

Wło

chy

Bu

łgar

ia

Esto

nia

Luks

em

bu

rg

His

zpan

ia

Po

rtu

galia

Po

lska

Ch

orw

acja

Mal

ta

Sło

wac

ja

Gre

cja

Litw

a

Ru

mu

nia

Łotw

a

Cyp

r

sektor przedsiębiorstw

wszystkie sektory

% PKB

10

Niedobór (wykwalifikowanej) siły roboczej staje się kluczową barierą rozwoju firm

Odsetek respondentów wskazujących niedobór wykwalifikowanych pracowników

jako barierę rozwoju w Polsce, według raportów różnych instytucji

Źródło: GUS, 2017, Ankieta koniunktury w przemyśle; GUS, 2017, Ankieta koniunktury w budownictwie; GUS, 2017, Ankieta koniunktury w handlu; GUS, 2017, Ankieta koniunktury w usługach; NBP, 2017, Szybki Monitoring; Ministerstwo Rozwoju, 2017, Trendy rozwojowe mikro, małych i średnich firm w ocenie przedsiębiorców w drugiej połowie 2016 r.; World Economic Forum, 2017, Global Competitiveness Report 2017-2018.

7

0

7 p.p.

IV kw. 2016IV kw. 2013

GUS

5

2

II poł. 2013 II poł. 2016

3 p.p.

Ministerstwo Rozwoju

7

3

II poł. 2016II poł. 2013

4 p.p.

World Economic Forum

31

12

40

1619

3

12

25

13 p.p.

16 p.p.

lipiec 2016

24 p.p.

19 p.p.

lipiec 2013

budownictwo

usługi

handel

przemysł

NBP

Wiele czynników, w tym niekorzystne zmiany demograficzne czy rosnąca potrzeba konkurowania w coraz większym

stopniu w oparciu o jakość, wskazuje na to, że niedobór pracowników (w szczególności wykwalifikowanych) jest

zmianą strukturalną, która będzie stanowić coraz większą barierę rozwoju przedsiębiorstw.

11

Wyzwania na rynku pracy będą potęgowane przez niekorzystne tendencje demograficzne

Źródło: Eurostat.

Stosunek liczby osób w wieku 20-64 do liczby osób w wieku 65+ w 2015 r. (lewy panel) i w 2060 r. (prognoza, prawy panel)

4,2

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

Sło

wac

ja

Irla

nd

ia

Cyp

r

Luks

em

bu

rg

Po

lska

Ru

mu

nia

Cze

chy

Sło

we

nia

Wę

gry

Ho

lan

dia

His

zpan

ia

Au

stri

a

Wlk

. Bry

tan

ia

Mal

ta

Be

lgia

Ch

row

acja

Esto

nia

Litw

a

Łotw

a

Dan

ia

Bu

łgar

ia

Fran

cja

Po

rtu

galia

Szw

ecja

Fin

lan

dia

Gre

cja

Nie

mcy

Wło

chy

1,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

Luks

em

bu

rg

Irla

nd

ia

Be

lgia

Dan

ia

Szw

ecja

Wlk

. Bry

tan

ia

Fran

cja

Fin

lan

dia

Cyp

r

Litw

a

Ho

lan

dia

Au

stri

a

Cze

chy

Mal

ta

Łotw

a

Ch

row

acja

Ru

mu

nia

Wę

gry

Wło

chy

Sło

we

nia

His

zpan

ia

Esto

nia

Nie

mcy

Bu

łgar

ia

Po

lska

Gre

cja

Po

rtu

galia

Sło

wac

ja

UE-28 = 3,2

UE-28 = 1,8

12

Przepisy podatkowe wśród najczęściej wymienianych barier rozwoju przedsiębiorstw

Źródło: Ministerstwo Rozwoju, 2017, Trendy rozwojowe mikro, małych i średnich firm w ocenie przedsiębiorców w drugiej połowie 2016 roku.

Ocena różnych typów przepisów i procedur w II poł. 2016 r.

wśród mikro (dominująca część próby), małych i średnich przedsiębiorstw

26%19% 15% 12% 11%

33%

24%23%

23%17%

35%

46%

43% 46%

39%

7% 11%18% 19%

32%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

prawo podatkowe sądownictwo gospodarcze kontrola działalnościgospodarczej

prawo pracy rozliczenia zkontrahentami

doskonale

dobrze

średnio

źle

bardzo źle

Skomplikowane przepisy podatkowe są wyjątkowo często wymienianą barierą przez polskich przedsiębiorców także na

tle innych krajów

Dziękujęmarek.rozkrut@pl.ey.com

Polskie przedsiębiorstwa

wczoraj i dziśŹródła sukcesu i nowe wyzwania