RAK SZYJKI MACICY - uczkin.pluczkin.pl/storage/files/seminaria/RAK-SZYJKI-MACICY-VI-roz-DLA... ·...
Transcript of RAK SZYJKI MACICY - uczkin.pluczkin.pl/storage/files/seminaria/RAK-SZYJKI-MACICY-VI-roz-DLA... ·...
RAK SZYJKI MACICY
DR N. MED. BARBARA SUCHOŃSKA
I KATEDRA I KLINIKA POŁOŻNICTWA I GINEKOLOGII WUM
KIEROWNIK KLINIKI: PROF. DR HAB. MED. MIROSŁAW WIELGOŚ
SKUTKI ZACHOROWANIA NA RAKA SZYJKI MACICY
• ZACHOROWALNOŚĆ
• Aktualnie w skali globalnej: ~2.3 million przypadków
• Liczba zachorowań w skali globalnej każdego roku: ~500,000
• W skali globalnej, rak szyjki macicy jest druga co do częstotliwości (po raku piersi) przyczyna zachorowań na raka u kobiet
• W krajach rozwiniętych, drugą co do częstotliwości występowania postacią raka u kobiet poniżej 45 roku życia
ŚMIERTELNOŚĆ Trzecia najczęstsza przyczyna śmierci u kobiet z powodu raka na świecie
• SKUTKI KLINICZNE
• Szacunkowa średnia utrata lat życia - 25,9 lat u kobiet (USA 2002)
• Dla porównania: kobiety, które zmarły z powodu raka piersi lub jajnika żyły krócej przeciętnie o 19 lat i (odpowiednio) o 17,4 lat.
RAK SZYJKI MACICY W POLSCE
ZACHOROWALNOŚĆ NA RSM W LATACH 2008-2010
TRENDY W ZACHOROWALNOŚCI NA RSM W LATACH 1980-2010
DANE Z KRAJOWEGO REJESTRU NOWOTWORÓW 2016; http://onkologia.org.pl/nowotwory-szyjki-macicy-kobiet
RAK SZYJKI MACICY W POLSCE
ZACHOROWALNOŚĆ NA RSM W POLSCE O 15% WYŻSZA
UMIERALNOŚĆ NA RSM W POLSCE O 70% WYŻSZA
DANE Z KRAJOWEGO REJESTRU NOWOTWORÓW 2016; http://onkologia.org.pl/nowotwory-szyjki-macicy-kobiet
RAK SZYJKI MACICY W POLSCE
UMIERALNOŚĆ NA RSM W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU 52% MIĘDZY 50 A 69 RŻ
TRENDY UMIERALNOŚCI NA RSM W LATACH 1965-2010
DANE Z KRAJOWEGO REJESTRU NOWOTWORÓW 2016; http://onkologia.org.pl/nowotwory-szyjki-macicy-kobiet
ETIOPATOGENEZA RAKA SZYJKI MACICY CZYNNIKI GŁÓWNE
1. Zakażenie HPV 16/18 i in. typami onkogennymi
2. Wiek
3. Wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego
4. Duża liczba partnerów płciowych
5. Duża liczba porodów
6. Palenie papierosów
7. Niski status socjoekonomiczny
8. CIN 2 i CIN 3 w wywiadzie
9. Immunosupresja
10. HIV
CZYNNIKI PRAWDOPODOBNE
1. Wieloletnie stosowanie antykoncepcji hormonalnej
2. Dieta uboga w antyoksydanty
3. Częste stany zapalne pochwy:
- Chlamydia trachomatis
- Neisseria gonorrhea
- HSV 2
OBJAWY RAKA SZYJKI MACICY OBJAWY WCZESNE:
- nieregularne krwawienia międzymiesiączkowe,
– krwawienia pomenopauzalne,
– krwawienia pourazowe (po stosunkach i irygacjach),
– cuchnące, ropne upławy.
OBJAWY PÓŹNE:
- bóle w dole brzucha,
– bóle w okolicy lędźwiowej (o charakterze kolki nerkowej),
– obrzęk kończyn/y,
– objawy ze strony pęcherza moczowego (częste oddawanie moczu, parcie na mocz, zaleganie moczu w pęcherzu moczowym),
– objawy ze strony odbytnicy (zaparcie stolca, parcie na stolec, trudności w oddawaniu stolca).
LECZENIE DYSPLAZJI
• Obserwacja kliniczna (CIN I – min. 60% zmian cofa się samoistnie)
• Konizacja met. LEEP – LOOP
• Konizacja chirurgiczna
• Amputacja szyjki
• Proste wycięcie macicy (z przydatkami lub bez) (CIN III)
Skuteczność leczenia na tym etapie 100%.
LEEP (loop electrical excision procedure) = wycięcie ogniska choroby LLETZ ( large loop of the excisione transformation zone) = usunięcie całej strefy przekształceń (strefy transformacji).
http://www.cmdrc.com/womens-health/gynecologic-health/pap-smears/leep-lletz-procedure/
RAK PŁASKONABŁONKOWY
• Konieczne potwierdzenie histopatologiczne podejrzenia.
• Makroskopowy guz na szyjce jest wskazaniem do pobrania wycinka w celu potwierdzenia rozpoznania. Nie wykonuje się konizacji.
RAK SZYJKI MACICY - KLASYFIKACJA FIGO Stopień zaawansowania
Stopień 0
Stopień I
Stopień IA
Stopień IA1
Stopień IA2
Stopień IB
Stopień II
Stopień IIA
Stopień IIB
Stopień III
Stopień IIIA
Stopień IIIB
Stopień IV
• Stopień IVA
Stopień IVB
Charakterystyka
• Rak przedinwazyjny (carcinoma in situ, CIN III)
Rak ograniczony ściśle do szyjki macicy
Rak mikroinwazyjny, rozpoznawany wyłącznie mikroskopowo na podstawie materiału obejmującego całą zmianę nowotworową
Inwazja podścieliska o głębokości mniejszej lub równej 3 mm i średnicy powierzchni nacieku do 7 mm
Inwazja podścieliska przekracza głębokość 3 mmi dochodzi maksymalnie do 5 mm, średnica zmiany nie przekracza 7 mm
Wszystkie przypadki zmian większych niż określane w stopniu IA2, widocznych klinicznie lub nie (śr.3cm)
Rak przechodzi poza szyjkę macicy, nie dochodzi do ścian miednicy mniejszej i nie dochodzi do 1/3 dolnej części pochwy
Rak nacieka pochwę, nie przekraczając 2/3 górnej części jej ścian bez zajęcia przymacicz
Nacieki przymacicz nie dochodzące do kości miednicy (z naciekiem pochwy lub bez niego)
Naciek nowotworowy zajmuje 1/3 dolną część pochwy lub przymacicza, dochodząc do ścian miednicy mniejszej. Do stopnia III zalicza się wszystkie przypadki wodonercza lub nieczynnej nerki z wykluczeniem innej niż nowotworowa przyczyna ich powstania
Naciek nowotworowy zajmuje 1/3 dolną część pochwy, guz w przymaciczach nie dochodzi do ścian miednicy mniejszej
Naciek nowotworowy w przymaciczach dochodzi do ścian miednicy mniejszej, wszystkie przypadki wodonercza i nieczynnej nerki powstałe na skutek procesu nowotworowego
Rak przekracza granice miednicy mniejszej lub naciek nowotworowy zajmuje śluzówkę pęcherza moczowego, odbytnicy (rozpoznanie wymaga potwierdzenia badaniem histopatologicznym)
Naciek nowotworowy śluzówki pęcherza moczowego lub odbytnicy
Przerzuty odległe, rak przechodzi poza obręb miednicy mniejszej
RAK PŁASKONABŁONKOWY INWAZYJNY
POSTAĆ PRZEDKLINICZNA
• STOPIEŃ KLINICZNY IA
RAK
PŁASKONABŁONKOWY 90%
(G1 – G3)
GRUCZOŁOWY 5%
MIESZANY 5%
POSTAĆ KLINICZNA
• OD STOPNIA IB DO IV;
ZMIANY WIDOCZNE KLINICZNIE
PODZIAŁ KLINICZNY WG FIGO W ustaleniu stopnia zaawansowania raka szyjki macicy konieczne są:
Badanie kliniczne
Badanie ginekologiczne, z badaniem per rectum
Badania dodatkowe, w tym badania obrazowe i endoskopowe
Ustalenie stopnia zaawansowania klinicznego choroby
PODZIAŁ KLINICZNY WG FIGO
• Najistotniejszym czynnikiem prognostycznym jest stopień klinicznego zaawansowania choroby wg FIGO
• O olbrzymiej randze tego czynnika świadczą różnice w pięcioletnich przeżyciach kobiet w zależności od kwalifikacji do danego stopnia klinicznego
STOPIEŃ ZAAWANSOWANIA KLINICZNEGO WG FIGO
STOPIEŃ
• IA
• IB
• II
• III
• IV
ODSETEK 5 – LETNICH PRZEŻYĆ
• 95-100%
• 75-90%
• 50-60%
• 30-35%
• <5%
Powyższe dane są doskonałym potwierdzeniem
poglądu, że nowotwór wcześnie wykryty jest w
zupełności wyleczalny
DROGI SZERZENIA SIĘ RSM • PRZEZ CIĄGŁOŚĆ
1. W OBRĘBIE SZYJKI
- POSTAĆ ENDOFITYCZNA 55%
- POSTAĆ EGZOFITYCZNA 40%
- POSTAĆ ŚRÓDSZYJKOWA 5%
2. POZA SZYJKĄ
- NA PRZYMACICZA
- NA POCHWĘ
- NA TRZON MACICY
DROGI SZERZENIA SIĘ RSM
• PRZERZUTY ODLEGŁE
PRZEZ NACZYNIA KRWIONOŚNE I CHŁONNE
1. WĘZŁY PRZYAORTALNE
2. WĄTROBA
3. KOŚCI
4. PŁUCA
5. JELITA
LECZENIE POSTACI INWAZYJNYCH RSM
• RADYKALNE = WYLECZENIE
1. CHIRURGIA
2. RTH
3. LECZENIE SKOJARZONE
• PALIATYWNE = SPOWOLNIENIE
1. RTH
2. CHTH
3. PRZECIWCIAŁA MONOKLONALNE
• OBJAWOWE
ROKOWANIE
5-LETNIE PRZEŻYCIA U 60% CHORYCH
• I – 80% (100-75%)
• II – 60% (60-50%)
• III – 30% (35-30%)
• IV – 7% (<5%)
POLSKA: JEDEN Z NAJNIŻSZYCH ODSETKÓW PRZEŻYC 5 – LETNICH W BADANIU EUROCARE:
EUROPA 63,5%;
HOLANDIA 69,9%,
CZECHY 65%,
SŁOWACJA 53,8%,
POLSKA 49,1%
„Wśród krajów europejskich, które wzięły udział w badaniu Eurocare, Polska ma najniższy
odsetek 5-letnich przeżyć pacjentek leczonych z powodu raka szyjki macicy. Może być
to spowodowane niską skutecznością badań przesiewowych, dużym odsetkiem pacjentek z
nowotworemw wysokim stadium zaawansowania w momencie diagnozy lub/i niską jakością
stosowanego leczenia. W krajach rozwijających się, w części krajów Europy Wschodniej, w tym w
Polsce, rak szyjki macicy jest przyczyną utraty wielu lat życia (YLL ang. years of life lost) ze
względu na umieralność kobiet rozpoczynającą się w stosunkowo młodym wieku.
Ze względu na opisaną wyżej niekorzystną sytuację epidemiologiczną w zakresie raka szyjki
macicy w Polsce w porównaniu do krajów „starej” Unii Europejskiej, konieczna jest intensyfikacją
działań w zakresie zarówno pierwotnej jak i wtórnej profilaktyki raka szyjki macicy w naszym kraju”.
Nowakowski AM, Kotarski J. Rak szyjki macicy w Polsce i na świecie – w świetle danych o zapadalności i umieralności. PRZEGL EPIDEMIOL 2011; 65: 75 - 79
LECZENIE POSTACI INWAZYJNYCH RAKA SZYJKI MACICY
GORSZE ROKOWANIE GDY:
1. NISKO ZRÓŻNICOWANY NOWOTWÓR
2. ZAJĘTE PRZESTRZENIE WŁOSOWATE PRZEZ NOWOTWÓR
LECZENIE POSTACI INWAZYJNYCH RAKA SZYJKI MACICY
ZABIEG RADYKALNY:
OPERACJA WERTHEIMA, CZYLI RADYKALNE WYCIĘCIE MACICY (USUNIĘCIE NARZĄDÓW PŁCIOWYCH Z TKANKAMI PRZYMACICZ, PRZYPOCHWIA, GÓRNEJ 1/3 POCHWY I WĘZŁÓW CHŁONNYCH 1 I EW 2 ETAPU PRZERZUTÓW)
MOŻLIWA UZUPEŁNIAJĄCA BRACHYTERAPIA
LECZENIE POSTACI INWAZYJNYCH RAKA SZYJKI MACICY
RADIOTERAPIA (BRACHY – I TELETERAPIA)
Ze względu na skuteczność może być stosowana we wszystkich
stopniach zaawansowania klinicznego raka szyjki macicy.
LECZENIE POSTACI INWAZYJNYCH RAKA SZYJKI MACICY
• BEVACIZUMAB (Avastin)
wiąże się z czynnikiem wzrostu śródbłonka naczyń (VEGF), kluczowym mediatorem waskulogenezy i angiogenezy, hamując wiązanie VEGF z receptorami Flt-1 (VEGFR-1) i KDR(VEGFR-2) na powierzchni komórek śródbłonka. Neutralizacja biologicznej aktywności VEGF cofa nowopowstałe unaczynienie guza, normalizuje pozostające unaczynienie guza oraz zatrzymuje powstawanie nowych naczyń w guzie, przez co hamuje wzrost guza.
RAK SZYJKI MACICY W CIĄŻY
• Postępowanie zależy od determinacji pacjentki w sprawie donoszenia ciąży.
• Konieczna akceptacja pacjentki proponowanego sposobu leczenia
RAK SZYJKI MACICY W CIĄŻY
CYTOLOGIA GR III LUB WYŻSZA
(LSIL, HSIL, RAK):
Obecnie: jeśli to możliwe zalecana obserwacja kolposkopowa; jeśli
wyklucza inwazyjnego raka – obserwacja do końca ciąży
Jeśli konieczne jest pogłębienie diagnostyki pobiera się celowane wycinki
BEZ ŁYŻECZKOWANIA KANAŁU
RAK SZYJKI MACICY W CIĄŻY
DYSPLAZJA, RAK PRZEDINWAZYJNY, POCZĄTKOWA INWAZJA (IA1)
POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE ODROCZONE DO PORODU (DECYZJA PACJENTKI)
• CO MIESIĄC CYTOLOGIA I KOLPOSKOPIA + ew. PONOWNE POBRANIE WYCINKÓW W 34 - 36 HBD
• MOŻLIWY PORÓD DROGAMI NATURY
• PO POŁOGU PONOWNIE MATERIAŁ DO BADANIA
H-P, TAKŻE Z KANAŁU
RAK SZYJKI MACICY W CIĄŻY
• DYSPLAZJA, RAK PRZEDINWAZYJNY – PO POŁOGU KONIZACJA, AMPUTACJA SZYJKI
• WCZESNA INWAZJA – WYCIĘCIE MACICY BEZ PRZYDATKÓW
• PRZY PODEJRZENIU MIKROINWAZJI ORAZ ZMIAN BARDZIEJ ZAAWANSOWANYCH
DIAGNOSTYCZNO – TERAPEUTYCZNY LEEP DOPUSZCZALNY DO 22-24 HBD I UWAŻANY ZA
BEZPIECZNIEJSZY OD KONIZACJI ZIMNYM NOŻEM
• POSTACI INWAZYJNE
1. ZAKRES POSTĘPOWANIA PO ROZPOZNANIU JAK U NIECIĘŻARNYCH;
2. NA WIĘKSZĄ DOJRZAŁOŚĆ PŁODU NIE NALEŻY CZEKAĆ DŁUŻEJ NIŻ KILKA TYGODNI
RAK SZYJKI MACICY W CIĄŻY
STOPIEŃ I B, II A
• W I TRYMESTRZE RADYKALNE WYCIĘCIE MACICY Z NASTĘPCZĄ RTH
• W BARDZIEJ ZAAWANSOWANEJ CIĄŻY CIĘCIE CESARSKIE Z
JEDNOCZASOWYM RADYKALNYM WYCIĘCIEM MACICY Z NASTĘPCZĄ RTH
WYŻSZE STOPNIE ZAAWANSOWANIA
• PRZERWANIE CIĄŻY CC + RTH
• WE WCZESNEJ CIĄŻY: RTH + OPRÓŻNIENIE MACICY
RAK SZYJKI MACICY W CIĄŻY
POWIKŁANIA PORODU DROGAMI NATURY
1. KRWAWIENIE
2. ZAKAŻENIE
3. DYNAMICZNY ROZSIEW PROCESU NOWOTWOROWEGO
W INWAZYJNYM RSM ZALECANE CIĘCIE CESARSKIE
RAK SZYJKI MACICY W CIĄŻY
• WYNIKI LECZENIA JAK U NIECIĘŻARNYCH
• WYNIKI LECZENIA ZALEŻĄ OD STOPNIA ZAAWANSOWANIA CHOROBY
BEZPOŚREDNIE PRZYCZYNY ZGONÓW W PRZEBIEGU RAKA SZYJKI MACICY
• MOCZNICA 60%
• KRWAWIENIA
• NIEWYLECZENIE
• WZNOWA (PO 6 MIESIĄCACH)
• PRZERZUTY