RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA2 RACHUNEK KOSZTÓW EWIDENCJA KOSZTÓW KALKULACJA KOSZTÓW ZARZĄDZANIE...

1

dr Marek MasztalerzUniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2011

RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA

wykład I

O czym będziemy mówić ?

© Marek Masztalerz

Strategiczne zarządzanie kosztami13.

Kaizen Costing12.

Target Costing11.

Life Cycle Costing10.

Rachunek kosztów standardowych9.

Time-Driven Activity-Based Costing8.

Activity-Based Costing7.

Rachunek kosztów normalnych6.

Kalkulacja kosztów5.

Rozliczanie kosztów4.

Ewidencja księgowa kosztów3.

Klasyfikacja i pomiar kosztów2.

Pojęcie kosztów1.

2

RACHUNEK KOSZTÓW

EWIDENCJA EWIDENCJA KOSZTÓWKOSZTÓW

KALKULACJA KALKULACJA KOSZTÓWKOSZTÓW

ZARZĄDZANIE ZARZĄDZANIE KOSZTAMIKOSZTAMI

PLANOWANIE PLANOWANIE KOSZTÓWKOSZTÓW

gromadzenie informacji o poniesionych kosztach w róŜnych przekrojach

kalkulacja kosztu wytworzenia na potrzeby sprawozdawcze (rachunkowość finansowa) oraz kalkulacja na potrzeby zarządcze

prognozowanie i planowanie przyszłych kosztów w ramach budŜetu, ustalanie standardów/normatywów kosztowych

kształtowanie poziomu i struktury kosztów

© Marek Masztalerz

POJĘCIE KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

koszty i straty to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do spadku kapitału własnegolub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niŜ wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli (UoR)

KOSZTY ≠≠≠≠ WYDATKI

Nie kaŜdy wydatek jest kosztem, ale kaŜdy koszt pociąga za sobą wydatek.

3

KOSZTY ZMIENNE

© Marek Masztalerz

KRÓTKI OKRES DŁUGI OKRES

KOSZTY ZMIENNE

CAŁKOWITE

KOSZT ZMIENNY

JEDNOSTKOWY

wielkość produkcji

wielkość produkcjiwielkość produkcji


KOSZTY STAŁE

© Marek Masztalerz

KRÓTKI OKRES DŁUGI OKRES

KOSZTY STAŁE CAŁKOWITE

KOSZT STAŁY JEDNOSTKOWY


wielkość produkcjiwielkość produkcji


4

PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE

© Marek Masztalerz

metoda księgowa (werbalna)

metody statystyczne, np. MNK

∑

∑

=

=

−

−−=

n

tt

n

ttt

QQ

KKQQkzj

1

2

1

)(

))((

QkzjKKS −=


© Marek Masztalerz

Okre sWie lko ść produkcji

Qt

Ś re dnia produkcja

Q*Qt - Q*

Koszty produkcji

Kt

Ś re dnie koszty

produkcji K*

Kt - K* Kowariancja

(Qt - Q*) x (Kt - K*)

Wariancja (Qt - Q*)^2

sty 852 1 000 - 148 82 568 100 000 -17 432 2 579 936 21 904 lut 923 1 000 - 77 91 452 100 000 - 8 548 658 196 5 929

mar 966 1 000 - 34 98 362 100 000 - 1 638 55 692 1 156 kw i 1 067 1 000 67 105 478 100 000 5 478 367 026 4 489 ma j 1 085 1 000 85 110 463 100 000 10 463 889 355 7 225 cze 1 102 1 000 102 106 330 100 000 6 330 645 660 10 404 lip 1 130 1 000 130 108 501 100 000 8 501 1 105 130 16 900 sie 1 089 1 000 89 103 774 100 000 3 774 335 886 7 921 wrz 1 037 1 000 37 99 668 100 000 - 332 - 12 284 1 369 paź 985 1 000 - 15 101 537 100 000 1 537 - 23 055 225 lis 902 1 000 - 98 97 804 100 000 - 2 196 215 208 9 604 gru 862 1 000 - 138 94 063 100 000 - 5 937 819 306 19 044

12 000 1 200 000 7 636 056 106 170

Koszt zmienny jednostkowy = 7 636 056 / 106 170 = 71,923 zł/szt.

Koszty stałe = 100 000 – 1000 * 71,92 = 28 077 zł/mies.

5


© Marek Masztalerz

K = 71,92 Q + 28 077

80 000

85 000

90 000

95 000

100 000

105 000

110 000

115 000

800 850 900 950 1 000 1 050 1 100 1 150

Wie lko ść produkcji

Ko

sz

ty p

rod

ukc

ji

GRUPY KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

KOSZTY OPERACYJNE

POZOSTAŁE KOSZTY

OPERACYJNE

KOSZTY FINANSOWE

koszty związane z podstawową działalnością firmy (produkcja, handel, usługi), np. zuŜycie energii, zuŜycie materiałów, koszty wynagrodzeń, koszty usług obcych, koszty najmu i dzierŜawy, wartość sprzedanych materiałów i towarów;

inne koszty związane z działalnością firmy, np. darowizny, zapłacone kary i grzywny, niedobory majątku, odpisy z tytułu utraty wartości aktywów niefinansowych (trwałych i obrotowych), wartość sprzedanych niefinansowych aktywów trwałych

koszty związane z działalnością inwestycyjną i finansową, np. zapłacone odsetki, prowizje bankowe, odpisy z tytułu utraty wartości aktywów finansowych, ujemne róŜnice kursowe, wartość sprzedanych aktywów finansowych

6

UKŁADY EWIDENCYJNE KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

Zespół „5” lub „9”Zespół „5”Zespół „5”Zespół „4”

Koszty wydziału X

Koszty wydziału Y

...

Koszty działu A

Koszty działu B

... itp.

Koszty bezpośrednie

Koszty pośrednie

Koszty zakupu

Koszty dział. podst.

Koszty dział. pomoc.

Koszty zarządu

Koszty sprzedaŜy

Amortyzacja

ZuŜycie materiałów

Usługi obce

Podatki i opłaty

Wynagrodzenia

Świadczenia dla prac.

Pozostałe koszty

koszty wg miejsc koszty wg miejsc powstawania (np. powstawania (np.

działów, wydziałów, działów, wydziałów, procesów)procesów)

koszty produkcji koszty produkcji wg nośników (czyli wg nośników (czyli

w przekroju wyrobów, w przekroju wyrobów, usług lub klientów)usług lub klientów)

koszty funkcji koszty funkcji realizowanych realizowanych

przez jednostkęprzez jednostkę

koszty proste koszty proste wg rodzajuwg rodzaju

MPKUKŁAD

KALKULACYJNYUKŁAD

FUNKCJONALNYUKŁAD

RODZAJOWY

UKŁAD RODZAJOWY KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

PODATKI I OPŁATYPODATKI I OPŁATY

ZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGIIZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII

USŁUGI OBCEUSŁUGI OBCE

AMORTYZACJAAMORTYZACJA

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I INNE ŚWIADCZENIAI INNE ŚWIADCZENIA

WYNAGRODZENIAWYNAGRODZENIA

POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWEPOZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE

materiały do produkcji, materiały pomocnicze, materiały biurowe, prąd, gaz, ciepło, paliwo

usługi transportowe, pocztowe, bankowe, remontowe i inne; outsourcing

składki na ZUS płacone przez pracodawcę, świadczenia dla pracowników, szkolenia

akcyza, niepodlegający odliczeniu VAT, opłaty skarbowe, podatek od nieruchomości, podatki lokalne,

systematyczne zuŜycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych

pensje brutto pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, umowę zlecenia i umowę o dzieło

koszty najmu i dzierŜawy, koszty reprezentacji i reklamy, koszty podróŜy słuŜbowych i inne

7

401 AMORTYZACJA

© Marek Masztalerz

Amortyzacja długoterminowych inwestycji niefinansowych, jeśli firma stosuje model wyceny w cenie nabycia

Jednorazowy odpis środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych o niskiej wartości (poniŜej 3 500 zł)

Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych

Amortyzacja własnych środków trwałych własnych i w leasingu finansowym

TAK

Wartość netto zlikwidowanych, darowanych, ukradzionych niefinansowych aktywów trwałych (PKO)

Wartość netto niefinansowych aktywów trwałych utraconych w wyniku zdarzeń losowych (SN)

Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości niefinansowych aktywów trwałych (PKO)

Wartość netto sprzedanych niefinansowychaktywów trwałych (PKO)

NIE

Środki trwałe moŜna amortyzować metodą liniową, degresywna lub naturalną.Wartości niematerialne i prawne amortyzuje się metodą liniową.

401 AMORTYZACJA

© Marek Masztalerz

Umorzenie ŚTUmorzenie ŚT

Umorzenie Umorzenie WNiPWNiP

AmortyzacjaAmortyzacja

Umorzenie NIDUmorzenie NID

8

402 ZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII

© Marek Masztalerz

Niezawinione niedobory, straty i ubytki naturalne materiałów, skompensowane z nadwyŜkami, mieszczące się w granicach norm zuŜycia, składowania lub transportu

Materiały na cele biurowe i ogólne: kawa, woda , artykuły spoŜywcze, wydawnictwa, materiały eksploatacyjne, środki czystości

ZuŜycie odpadów uŜytkowych powstałych w toku produkcji

ZuŜycie materiałów i części zamiennych na cele konserwacji, napraw i remontów

Opakowania jednostkowe i zbiorcze

Narzędzia, przyrządy i inne przedmioty niskocenne zaliczane do materiałów

Materiały pośrednie: paliwa, energia, gazy

Materiały bezpośrednie produkcji: surowce, paliwa, półfabrykaty, komponenty itp.

TAK

Odpisy aktualizujące wartość materiałów oraz wynikające z wyceny materiałów po cenie sprzedaŜy netto niŜszej od ceny nabycia

Środki ochrony i higieny pracowników

Straty materiałów wynikające za zdarzeń losowych lub materiały wykorzystane w celu usuwania skutków zdarzeń losowych

Niezawinione niedobory i straty materiałów przekraczające normy ubytków

Zawinione niedobory i straty materiałów

Materiały w ramach działalności socjalnej

Materiały na cele reprezentacji i reklamy

Materiały związane z wytworzeniem środków trwałych lub wartości niematerialnych

NIE

402 ZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII

© Marek Masztalerz

MateriałyMateriały

Środki pienięŜneŚrodki pienięŜne

ZuŜycie materiałów i energiiZuŜycie materiałów i energii

Rozrachunki z dostawcamiRozrachunki z dostawcami

9

403 USŁUGI OBCE

© Marek Masztalerz

Usługi utrzymania czystości, ochrony, ppoŜ.

Usługi księgowe

Usługi biurowe i poligraficzne

Transport, spedycja, składowanie

Usługi łączności (telefon, kurier, internet)

Usługi bankowe (prowizje i opłaty)

Usługi doradcze i prawne, usługi rekrutacji, badań, ekspertyz, analiz, atestów itp.

Usługi menedŜerskie

Czynsze za najem i dzierŜawę

Remonty, konserwacje, naprawy

Usługi podwykonawców produkcji

TAK

Usługi usuwania skutków zdarzeń losowych

Koszty napraw pokrywane przez zakład ubezpieczeń

Usługi na rzecz pracowników: szkolenia, przewozy, posiłki, usługi medyczne itp.

Prowizje maklerskie

Usługi związane ze sprzedaŜą, likwidacją, darowizną środków trwałych

Prowizje i odsetki od kredytów i leasingu

Usługi na rzecz wytworzenia środków trwałych i wartości niematerialnych

Usługi transportu, montaŜu, modernizacji, przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji lub adaptacji środków trwałych

NIE

403 USŁUGI OBCE

© Marek Masztalerz



Usługi obceUsługi obce

ZapasyZapasy

10

404 PODATKI I OPŁATY

© Marek Masztalerz

Opłaty koncesyjne

Podatki i opłaty lokalne

Wpłaty na PFRON i inne centralne fundusze tworzone na podstawie przepisów prawa

Opłaty administracyjne i skarbowe

VAT naliczony niepodlegający odliczeniu (z wyjątkiem VAT od środków trwałych)

VAT naleŜny od towarów i usług przekazanych na cele reprezentacji i reklamy, jeśli wcześniej przysługiwało prawo do odliczenia VAT

Cło i akcyza

Opłaty roczne za uŜytkowanie wieczyste

Podatek od nieruchomości

TAK

Podatki i opłaty zwiększające wartość środka trwałego lub środka trwałego w budowie

Sankcje podatkowe i opłaty karne

Odsetki karne

Opłaty sądowe i notarialne związane z dochodzeniem roszczeń

Podatek VAT podlegający odliczeniu

Podatek dochodowy (PIT & CIT)

NIE

404 PODATKI I OPŁATY

© Marek Masztalerz

Rozrachunki publicznoprawneRozrachunki publicznoprawne

Środki pienięŜne Środki pienięŜne

Podatki i opłatyPodatki i opłaty

11

405 WYNAGRODZENIA

© Marek Masztalerz

Wartość świadczeń w naturze (np. deputatów) lub ich ekwiwalentów pienięŜnych

Honoraria osób wchodzących w skład organów zarządzających lub nadzorczych

Wynagrodzenia brutto z tytułu umów o pracę, umów zlecenia lub umów o dzieło

TAK

Wynagrodzenia osób zatrudnionych przy budowie, rozbudowie, przebudowie, modernizacji, adaptacji środków trwałych

Świadczenia na rzecz pracowników

Wynagrodzenia osób zatrudnionych przy usuwaniu skutków zdarzeń losowych

Wynagrodzenia osób „z zewnątrz”, które nie są pracownikami jednostki, np. konsultantów, doradców, prawników, tłumaczy itp.

Wynagrodzenia osób zatrudnionych w obszarze własnej działalności socjalnej jednostki (np. obsługa i administracja obiektów socjalnych)

NIE

405 WYNAGRODZENIA

© Marek Masztalerz

Rozrachunki z tytułu Rozrachunki z tytułu wynagrodzeńwynagrodzeń Wynagrodzenia Wynagrodzenia

ZapasyZapasy

12

406 UBEZP. SPOŁ. I INNE ŚWIADCZENIA

© Marek Masztalerz

Świadczenia dodatkowe np. bilety do kina, do teatru, na basen, do siłowni itp.

Paczki świąteczne i dodatki świąteczne

Ubezpieczenia osobowe pracowników pokrywane ze środków pracodawcy

Świadczenia rzeczowe związane z ochroną i higieną pracy, środki czystości, artykuły spoŜywcze, odzieŜ ochronna itp.

Szkolenia pracowników

Wypłaty pienięŜne na rzecz osób fizycznych np. nagrody jubileuszowe, stypendia, odprawy pośmiertne itp.

Dopłaty do biletów okresowych

Składki na FP oraz FGŚP

Składki na ubezpieczenia społeczne obciąŜające pracodawcę

TAK

Materiały na cele biurowe i ogólne: kawa, woda , artykuły spoŜywcze, prenumeraty czasopism fachowych, środki czystości ogólnego przeznaczenia itp.

Wartość świadczeń w naturze (np. deputatów) lub ich ekwiwalentów pienięŜnych

NIE

406 UBEZP. SPOŁ. I INNE ŚWIADCZENIA

© Marek Masztalerz

Rozrachunki z ZUSRozrachunki z ZUS UbezpUbezp. społ. i inne świadczenia . społ. i inne świadczenia



Zapasy Zapasy

13

407 POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE

© Marek Masztalerz

Ubezpieczenia majątkowe

Inne koszty (np. najem i dzierŜawa, prenumerata czasopism)

Wypłaty na rzecz osób fizycznych, które nie są zaliczane do wynagrodzeń i świadczeń na rzecz pracowników

Odsetki, prowizje, róŜnice kursowe od zobowiązań słuŜących sfinansowaniu wytworzenia produktów, ujęte w koszcie wytworzenia produktów

Składki członkowskie

Koszty reprezentacji i reklamy, z tym zuŜycie materiałów na te cel

PodróŜe słuŜbowe

TAK

Wszelkie koszty wchodzące w skład pozostałych kosztów operacyjnych

NIE

407 POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE

© Marek Masztalerz

Rozrachunki z dostawcamiRozrachunki z dostawcami Pozostałe koszty rodzajowe Pozostałe koszty rodzajowe


ZapasyZapasy

14

Być konsekwentnym...

© Marek Masztalerz

„Kawa, herbata, woda” w księgach firmy:

„PrzecieŜ wszystkie wersje są poprawne!”

„Skąd mam wiedzieć, jak koleŜanka to księguje?”

„A co za róŜnica, przecieŜ i tak pójdzie w koszty?!”

„I tak tego nikt nie kontroluje...”

Świadczenia Świadczenia na rzecz na rzecz

pracownikówpracowników

ZuŜycie ZuŜycie materiałów materiałów

i energiii energii

Pozostałe Pozostałe koszty koszty

rodzajowerodzajowe

DLACZEGO TAK JEST ?

Jak to moŜliwe ???

© Marek Masztalerz

Zakupiono programy komputerowe i dokonano

jednorazowego odpisu.

„Zapomniano” o nabyciu samochodów w lipcu i naliczono

amortyzację za 4 miesiące.

15

SCHEMATY EWIDENCJI KSIĘGOWEJ KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

PRZYKŁAD: firma dostała rachunek za remont biura 20 000 zł

202 Rozrachunki z dostawcami

490 Rozliczenie kosztów rodzajowych

403 Usługi obce

550 Koszty zarządu

20 000

20 00020 000

20 000

20 000

202 Rozrachunki z dostawcami

EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE RODZAJOWYM

EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE FUNKCJONALNO-KALKULACYJNYM

EWIDENCJA KOSZTÓW W DWÓCH UKŁADACH

202 Rozrachunki z dostawcami 403 Usługi obce

550 Koszty zarządu

20 000

20 00020 000

UKŁAD FUNKCJONALNY KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

KOSZTY KOSZTY DZIAŁALNOŚCI DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJPODSTAWOWEJ

KOSZTY KOSZTY ZARZĄDUZARZĄDU

KOSZTY KOSZTY SPRZEDAśYSPRZEDAśY

KOSZTY KOSZTY DZIAŁALNOŚCI DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJPOMOCNICZEJ

koszty związane z podstawową działalnością jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową) – w firmach produkcyjnych są to koszty wytworzenia wyrobów (bezpośrednie i pośrednie koszty produkcji)

koszty ogólnozakładowe, związane z funkcjonowaniem działów administracyjnych (pozaprodukcyjnych)

koszty związane ze sprzedaŜą produktów i towarów, np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy, prowizje dla handlowców itp.

koszty bezpośrednio związane z pomocniczą działalnością jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową), np. koszty funkcjonowania własnej elektrowni, kotłowni, warsztatu remontowego itp.

KOSZTY KOSZTY ZAKUPUZAKUPU

koszty związane z zakupem materiałów i towarów, np. koszty transportu od dostawcy, koszty opakowań itp.

16

MPK

© Marek Masztalerz

Koszty Wydziału Produkcyjnego IKoszty Wydziału Produkcyjnego I Koszty Wydziału Produkcyjnego IIKoszty Wydziału Produkcyjnego II

Koszty Działu KadrKoszty Działu Kadr

Koszty Działu TransportuKoszty Działu TransportuKoszty MagazynuKoszty Magazynu

Koszty Działu HandlowegoKoszty Działu Handlowego

Koszty Biura ZarząduKoszty Biura Zarządu Koszty ...Koszty ...

Koszty Działu MarketinguKoszty Działu Marketingu

Koszty Działu KsięgowościKoszty Działu Księgowości Koszty Działu FinansowegoKoszty Działu Finansowego

Koszty Działu Koszty Działu ControllinguControllingu

Jeśli firma stosuje system budŜetowania, to zamiast typowego podziału na MPK wprowadza się system ewidencji kosztów i wyników wg ośrodków odpowiedzialności.

UKŁAD FUNKCJONALNO-KALKULACYJNY

© Marek Masztalerz

KOSZTY DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ

KOSZTY ZARZĄDU

KOSZTY SPRZEDAśY

KOSZTY WYDZIAŁOWE

koszty bezpośrednio związane z podstawową działalnością jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową)

koszty pośrednio związane z działalnością podstawową

koszty ogólnozakładowe, ponoszone poza wydziałami produkcyjnymi – najczęściej są to koszty stałe

koszty związane ze sprzedaŜą produktów i towarów, np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy, prowizje dla handlowców itp.

KOSZT WYTWORZENIA

17

501 PRODUKCJA PODSTAWOWA

© Marek Masztalerz

ZuŜycie energii na cele technologiczne, jeśli moŜliwe jest bezpośrednie przypisanie

Rozliczone koszty pośrednie produkcji

Amortyzacja naturalna maszyn i urządzeń

Usługi obce (outsourcing produkcyjny) wykonane w związku z produkcją

ZuŜycie narzędzi specjalnych niezbędnych do wytworzenia określonych produktów

Wynagrodzenia oraz świadczenia na rzecz pracowników bezpośrednio produkcyjnych

Wyroby odzyskane z braków oraz koszty braków wewnętrznych nienaprawialnych ujawnionych w trakcie produkcji

Rozliczone koszty zakupu przypadające na zuŜyte materiały bezpośrednie

ZuŜycie materiałów bezpośrednich do wytworzenia wyrobów i usług

TAK

Nierozliczone koszty pośrednie produkcji (koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych)

Koszty pośrednie produkcji (wydziałowe i ogólnoprodukcyjne – dopóki nie zostaną rozliczone i przeniesione na konto 501

NIE

501 PRODUKCJA PODSTAWOWA

© Marek Masztalerz

490490 Produkcja podstawowa Produkcja podstawowa

Koszty pośrednie produkcjiKoszty pośrednie produkcji

Koszty zakupuKoszty zakupu

Braki Braki

18

502-... KOSZTY WYDZIAŁOWE

© Marek Masztalerz

Rozliczone koszty działalności pomocniczej

Rozliczone koszty zakupu

Koszty pośrednie produkcji rozliczone na wydziały produkcyjne za pomocą kluczy

Koszty pośrednie produkcji ponoszone w wydziale produkcyjnym (bezpośrednie koszty wydziałowe), np. amortyzacja maszyn i urządzeń produkcyjnych w wydziale, zuŜycie materiałów pośrednich, wynagrodzenia kierownictwa wydziału oraz nadzoru produkcyjnego itp.

TAK

Koszty ogólnoprodukcyjne, nierozliczane na wydziały produkcyjne.

Koszty bezpośrednie produkcji ponoszone w wydziałach produkcyjnych

NIE

Na koniec okresu koszty wydziałowe są przenoszone na dwa konta:

uzasadniona część kosztów pośrednich na konto 501 „Produkcja podstawowa” – celem ustalenia kosztu wytworzenia, a koszty niewykorzystanych zdolności

produkcyjnych (koszty nieuzasadnione) na konto „Pozostałe koszty operacyjne”.

502-... KOSZTY WYDZIAŁOWE

© Marek Masztalerz

490 490 Koszty wydziałowe Koszty wydziałowe


Koszty dział. pomocniczejKoszty dział. pomocniczej

RMKRMK

19

508 KOSZTY OGÓLNOPRODUKCYJNE

© Marek Masztalerz

Rozliczone koszty działalności pomocniczej

Rozliczone koszty zakupu

Koszty pośrednie produkcji, które w danej jednostce ze względu na małe znaczenie albo brak moŜliwości dokonania pomiaru i wyceny rozchodu świadczeń nie są ujmowane jako koszty działalności pomocniczej (np. magazyny surowców, kontrola jakości, nadzór techniczny)

Koszty pośrednie produkcji ponoszone ponad wydziałami produkcji podstawowej albo wspólnie przez wydziały produkcyjne – nierozliczone na koszty wydziałowe

TAK

Koszty wydziałowe (bezpośrednio przypisane do wydziałów produkcyjnych lub rozliczone za pomocą kluczy na wydziały)

Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych

Koszty bezpośrednie produkcji ponoszone w wydziałach produkcyjnych

NIE

Na koniec okresu saldo konta 508 jest przenoszone na konto 501 celem

ustalenia kosztu wytworzenia.

508 KOSZTY OGÓLNOPRODUKCYJNE

© Marek Masztalerz

490490 Koszty Koszty ogólnoprodukcyjne ogólnoprodukcyjne



RMKRMK

20

51... KOSZTY ZAKUPU

© Marek Masztalerz

Koszty składowania poza jednostką

Koszty badań jakości

Koszty opakowań zbiorczych i palet

Koszty transportu, załadunku i wyładunku poniesione w ramach jednostki

Prowizje pośredników (dostawców)

Ubezpieczenie transportu

Usługi obce transportu, załadunku, rozładunku, spedycji, wysyłki

TAK

Koszty zakupu przypadające na materiały i towary w magazynach w przypadku ewidencji po cenie zakupu (są rozliczane w czasie proporcjonalnie do rozchodu za pomocą kont 64...)

Koszty zakupu w przypadku ewidencji materiałów i towarów w cenach nabycia

NIE

Na kontach 51... ujmuje się koszty zakupu surowców i materiałów nabytych na potrzeby działalności jednostki oraz koszty zakupu towarów nabytych w celu odsprzedaŜy.

51... KOSZTY ZAKUPU

© Marek Masztalerz

490490 Koszty zakupuKoszty zakupu

RMKRMK


21

52... KOSZTY SPRZEDAśY

© Marek Masztalerz

Koszty obsługi klientów

Koszty udziału w targach, wystawach

Wartość produktów zniszczonych w czasie sprzedaŜy i transportu uznanych za niedobory niezawinione

Koszty przeglądów i napraw gwarancyjnych

Koszty promocji i reklamy produktów

Koszty centrów dystrybucji i sklepów

Rozliczenie rezerwy (RMK) na przeglądy i naprawy gwarancyjne

Prowizje przedstawicieli handlowych

Koszty załadunku i rozładunku, transportu, ubezpieczenia transportu produktów

Koszty opakowań zbiorczych produktów

TAK

Wartość produktów zniszczonych w czasie sprzedaŜy i transportu uznanych za zawinione

Koszty przeglądów i napraw pogwarancyjnych

NIE

Koszty sprzedaŜy w całości obciąŜają koszty okresu.

52... KOSZTY SPRZEDAśY

© Marek Masztalerz

490490 Koszty sprzedaŜy Koszty sprzedaŜy



RMKRMK

22

53... DZIAŁALNOŚĆ POMOCNICZA

© Marek Masztalerz

Konta 53... słuŜą do ewidencji kosztów wydziałów pomocniczych jak np. elektrownie, kotłownie, gazownie, transformatornie, wydziały remontowe, transportowe, sprzętowe, magazyny surowców

i materiałów, ośrodki przetwarzania danych, biura projektowo-konstrukcyjne, laboratoria, komórki świadczeń pracowniczych, działy obsługi tłumaczeniowej, prawnej itp.

Koszty rodzajowe obciąŜające działalność pomocniczą

Koszty rozliczane w czasie przypadające na produkcję pomocniczą

TAK

Koszty działalności socjalnej

Koszty zaliczane do kosztów wydziałowych, kosztów ogólnoprodukcyjnych, kosztów zarządu lub kosztów sprzedaŜy sprzedaŜy

NIE

53... DZIAŁALNOŚĆ POMOCNICZA

© Marek Masztalerz

490490 Koszty dział. pomocniczejKoszty dział. pomocniczej


RMKRMK

Koszty wydziałów pomocniczych są rozliczane na koszty produkcji, koszty zarządu lub koszty sprzedaŜy na podstawie przyjętych kluczy / zasad rozliczania świadczeń pomocniczych.

23

55... KOSZTY ZARZĄDU

© Marek Masztalerz

Rozliczenia międzyokresowe kosztów obciąŜające koszty okresu w komórkach administracyjnych

Koszty świadczeń komórek pomocniczych na rzecz komórek administracyjnych

Koszty ogólnozakładowe, niezaliczane do kosztów produkcji i kosztów sprzedaŜy

Koszty reprezentacji i public relations

Koszty funkcjonowania zarządu i organów nadzorczych jednostki

Koszty rodzajowe ponoszone w komórkach administracyjnych jednostki

TAK

Koszty działalności pomocniczej


Koszty, które moŜna zaliczyć do kosztów produkcji lub sprzedaŜy

NIE

Koszty zarządu w całości obciąŜają koszty okresu.

55... KOSZTY ZARZĄDU

© Marek Masztalerz

490490 Koszty ogólnego zarządu Koszty ogólnego zarządu



RMKRMK

24

ROZLICZANIE KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

Koszty rodzajowe w zespole „4” rozlicza się na koszty w zespole „5” na podstawie kluczy. Klucze te mogą być ustalane arbitralnie (klucze procentowe ustalone w drodze negocjacji) lub oparte na stosownych nośnikach kosztów, czyli takich wielkościach, które w sposób moŜliwie wierny odzwierciedlają faktyczne rozłoŜenie kosztów pomiędzy produkty/usługi (w układzie kalkulacyjnym) lub miejsca powstawania kosztów (w układzie MPK).

Wynagrodzenia przypadające na konkretne produkty / usługiLiczba roboczogodzin

Koszty ogrzewania (MPK, UFK)Kubatura

Energia i amortyzacja w wydziałach produkcyjnych (UK)Liczba maszynogodzin

Czynsze za najem powierzchni (MPK, UFK)Powierzchnia

ROZLICZANE KOSZTY (przykładowe)KLUCZKLUCZ

Część kosztów rodzajowych moŜna rozliczyć bez stosowania kluczy na podstawie szczegółowej ewidencji, np. amortyzację środków trwałych i wynagrodzenia.

ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

27 200 zł

4 200 zł

3 400 zł

8 700 zł

600 zł

5 200 zł

1 900 zł

3 200 zł

Koszty zarządu

6 500 zł1 700 zł600 złPozostałe koszty

89 000 zł89 000 zł8 200 zł53 600 złSUMASUMA

6 700 zł800 zł2 500 złŚwiadczenia

24 000 zł2 400 zł12 900 złWynagrodzenia

900 zł200 zł100 złPodatki i opłaty

10 100 zł600 zł4 300 złUsługi obce

32 200 zł2 500 zł27 800 złZuŜycie materiałów

8 600 zł-5 400 złAmortyzacja

SUMASUMAKoszty

sprzedaŜyKoszty

produkcjiPOZYCJE POZYCJE

KOSZTÓWKOSZTÓW

25

ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW – przykład

© Marek Masztalerz

ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW

za mie siąc ....... rok ......... Za rząd KsięgowośćDział

Proje ktowyDział

ProdukcjiDział

Se rw isuMagazyn

Obsługa klie nta

Promocja i re klama

ZA FK DP DR SU MG KL PR IN

41 Amortyzacja411 Amortyzacja s przę tu412 Amortyzacja nieruchomości413 Amortyzacja wartoś ci niematerialnych42 Mate ria ły i e ne rgia421 Mat. biurowe, kawa, woda, ś rodki czys tości422 Paliwo i częś ci s amochodowe423 Prąd, gaz, ś cieki, woda424 Pozos tałe materia ły (np. s przę t niskocenny)43 Usługi obce431 Najem i dzierŜawa432 Telefony433 Remonty, przeglądy, kons erwacje434 Doradztwo, obs ługa prawna435 Pozos tałe us ługi obce44 Poda tki i opłaty45 Wynagrodze nia46 Świadcze nia na rze cz pracowników461 Składki ZUS i inne koszty pracy462 Szkolenia pracowników463 Ubezpieczenia pracowników464 Pozos tałe świadczenia47 Pozostałe koszty471 PodróŜe s łuŜbowe472 Reprezentacja i reklama473 Ubezpieczenia mają tkowe474 Pozos tałe kos zty

SUMA - - - - - - - - - -

550 - Koszty ogólnoadministracyjne

INNESUMA

527 - Koszty sprze daŜy

MODEL EWIDENCYJNY KOSZTÓW W FIRMIE DEWELOPERSKIEJ

© Marek Masztalerz

Pozostałe koszty407

Świadczenia na rzecz pracowników406

Podatki i opłaty404

Wynagrodzenia

Usługi obce

Materiały i energia

Amortyzacja

Koszty w układzie rodzajowym

403

405

401

402

Nr konta

Koszty budowy dróg i ulic503

Koszty sprzedaŜy

- ujmuje się tutaj koszty promocji, reklamy oraz obsługi klienta

527

Koszty zarządu

- ujmuje się tutaj koszty ogólnego zarządu w przekroju komórek funkcjonalnych: Zarząd, Dział Finansowo-Księgowy, Dział Projektowania, Dział Kadr itp.

550

Koszty działalności podstawowej

- ujmuje się tutaj wszystkie koszty budowy w przekroju budynków, kilkupoziomowa analityka kosztów

Koszty w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym

502

Nr konta

Ewidencja analityczna kosztów rodzajowych jednopoziomowa, numeracja kont np. 403-1, 403-2 itd.

909 Konto techniczne

26

MODEL EWIDENCYJNY KOSZTÓW W FIRMIE PRODUKCYJNEJ

© Marek Masztalerz

Pozostałe koszty469

Koszty NKUP470

Podatki461

PodróŜe słuŜbowe466

Koszty reklamy468

Świadczenia na rzecz pracowników445

Energia419

Wynagrodzenia431

Pozostałe usługi obce429

Usługi transportowe426

Remonty

Obróbka obca

Materiały

Amortyzacja

Koszty w układzie rodzajowym

421

427

401

411

Nr konta

Koszty sprzedaŜy

- obejmują tutaj wyłącznie koszty opakowań i transportu wyrobów

523

Koszty wydziałowe

- ujmuje się tutaj koszty pośrednie produkcji, analityka wg rodzaju

521

Koszty ochrony środowiska508

Koszty ogólnego zarządu

- ujmuje się tutaj koszty zarządu oraz koszty promocji i reklamy, analityka wg rodzaju

551

Produkcja podstawowa

- ujmuje się tutaj wszystkie koszty bezpośrednie produkcji, analityka według asortymentów produktów

Koszty w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym

501

Nr konta

DZIAŁALNOŚĆ POMOCNICZA

© Marek Masztalerz

Koszty wydziałów pomocniczych są gromadzone na kontach 53... i na koniec okresu muszą zostać rozliczone na koszty działalności podstawowej, koszty sprzedaŜy i koszty zarządu.

Działalność pomocnicza to wyodrębniona organizacyjnie działalność, której celem jest świadczenie usług na potrzeby innych jednostekwewnątrz przedsiębiorstwa, np.:

Wydziały energetyczne (elektrownie, kotłownie, gazownie),

Wydziały remontowe i sprzętowe

Wydziały transportu

Oczyszczalnie ścieków i składowiska odpadów

Laboratoria badawcze i kontrolne

Ośrodki przetwarzania danych

Biura projektowo-konstrukcyjne

Działy obsługi tłumaczeniowej, prawnej itp.

27

SCHEMAT EWIDENCJI KOSZTÓW W FIRMIE PRODUKCYJNEJ

© Marek Masztalerz

KOSZTY RODZAJOWE

„4”

KOSZTY PRODUKCJI

501

KOSZTY ZARZĄDU

550

KOSZTY SPRZEDAśY

527

KOSZTY DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJ

ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

KOSZTÓW640

świadczenia wzajemne

METODY ROZLICZANIA KOSZTÓW DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJ

© Marek Masztalerz

Metoda bezpośrednia

Metoda układu równań (macierzowa)

Metoda zamykania zamówienia (stopniowa, sekwencyjna)

Metoda kolejnych przybliŜeń

Metoda stawek planowanych

Metoda stawek częściowo planowanych i częściowo rzeczywistych

28

METODA BEZPOŚREDNIA

© Marek Masztalerz

Wydział Pomocniczy I

Wydział Pomocniczy II

Koszty wydziałowe

Koszty zarządu

Koszty sprzedaŜy

Koszty wydziałów pomocniczych są rozliczane bezpośrednio na koszty działalności podstawowej, zarządu i sprzedaŜy. Świadczenia wzajemne między wydziałami pomocniczymi są pomijane.

METODA UKŁADU RÓWNAŃ

© Marek Masztalerz



Koszty wydziałowe

Koszty zarządu

Koszty sprzedaŜy

Do rozliczenia kosztów wydziałów pomocniczych (w tym równieŜ świadczeń wzajemnych) wykorzystuje się układ n równań z n niewiadomymi, gdzie n jest liczbą wydziałów pomocniczych, dla których kalkulowane są koszty.

29

METODA KOLEJNYCH PRZYBLIśEŃ

© Marek Masztalerz



Koszty wydziałowe

Koszty zarządu

Koszty sprzedaŜy

Koszty wydziałów pomocniczych są rozliczane naprzemiennie na podstawie procentowej struktury rozchodu wszystkich świadczeń. Rozliczanie powtarzane jest do momentu, gdy pozostała do rozliczenia kwota kosztów jest nieistotna.

Wyniki są identyczne jak w metodzie układu równań.

METODA ZAMYKANIA ZAMÓWIENIA (STOPNIOWA, SEKWENCYJNA)

© Marek Masztalerz



Koszty wydziałowe

Koszty zarządu

Koszty sprzedaŜy

Rozliczanie kosztów rozpoczyna się od wydziału, który nie odbierał Ŝadnych świadczeń od innych wydziałów, a jeśli wszystkie wydziały pomocnicze korzystały ze świadczeń innych wydziałów – od wydziału, który przyjął najmniej świadczeń od innych wydziałów.

30

METODA STAWEK PLANOWANYCH

© Marek Masztalerz

Wydział Pomocniczy I Wydział Pomocniczy II

Koszty wydziałowe Koszty zarządu Koszty sprzedaŜy

Najpierw wszystkie rozliczenia są dokonywane po stawkach planowanych a następnie rozliczane są odchylenia między kosztami rzeczywistymi i planowanymi, proporcjonalnie do planowanej wartości świadczeń wychodzących poza produkcję pomocniczą.

koszty planowane

odchylenia

METODA STAWEK CZĘŚCIOWO PLANOWANYCHI CZĘŚCIOWO RZECZYWISTYCH

© Marek Masztalerz



Koszty wydziałowe

Koszty zarządu

Koszty sprzedaŜy

Część świadczeń wzajemnych między wydziałami pomocniczymi jest rozliczana według stawek planowanych, natomiast reszta rozliczeńdokonywana jest po kosztach częściowo planowanych, a częściowo rzeczywistych. Rozliczanie rozpoczyna się z reguły od wydziału, który nie przyjmował (bądź przyjął najmniej) świadczeń od innych wydziałów.

31


© Marek Masztalerz

KOSZTY RODZAJOWE

„4”

KOSZTY PRODUKCJI

501

KOSZTY ZARZĄDU

550

KOSZTY SPRZEDAśY

527


KOSZTÓW640

PRODUKTY GOTOWE

601

PRODUKTY W TOKU

602

KOSZT WYTWORZENIA

© Marek Masztalerz

KOSZTY BEZPOŚREDNIE

uzasadniona część

ZMIENNE

PRODUKCYJNE (wydziałowe)

NIEPRODUKCYJNE (ogólnozakładowe)

KOSZTY POŚREDNIE

niewykorzystany potencjał

KOSZTY SPRZEDAśY

STAŁE

KOSZTY ZARZĄDU

KOSZTY OKRESU (odnoszone w całości na wynik fin.)

KOSZT WYTWORZENIA (wycena produktów)

32

„UZASADNIONA CZĘŚĆ” KOSZTÓW STAŁYCH

© Marek Masztalerz

Według polskiego prawa bilansowego do kosztu wytworzenia produktu nie wlicza się wszystkich kosztów pośrednich produkcji (wydziałowych) a jedynie ich „uzasadnioną część”, obejmującą:

• zmienne pośrednie koszty produkcji

• część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Zastosowanie normalnego poziomu wykorzystania potencjału do rozliczenia stałych kosztów wydziałowych pozwala uniknąć znacznego zróŜnicowania wyceny tych samych produktów w róŜnych okresach.

Jednostki, których sprawozdanie finansowe nie podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta, mogą zrezygnować z ustalania stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych.

KOSZTY UZASADNIONE I KOSZTY PUSTE

© Marek Masztalerz

stopień wykorzystania potencjału (normalnych zdolności)

0% 100%

koszty koszty uzasadnione uzasadnione (uŜyteczne)(uŜyteczne)

koszty koszty nieuzasadnione nieuzasadnione

(puste)(puste)

stałe koszty wydziałowe

33

RACHUNEK KOSZTÓW RZECZYWISTYCH & NORMALNYCH (1)

© Marek Masztalerz

Student dorabia sobie do stypendium wypiekami ciastek, które następnie sprzedaje sąsiadom. Koszty ponoszone przy produkcji ciastek skalkulował następująco:

?12 zł/wypiekKoszty pośrednie(prąd i amortyzacja piekarnika)

?

1,50 zł/szt.

2,00 zł/szt.

Koszt Koszt jednostkowyjednostkowy

-KOSZT WYTWORZENIA

-Robocizna(wyrabianie i formowanie)

-Surowce(mąka, cukier, jaja, masło, wisienka)

Koszty Koszty ogółemogółem

Pozycje kalkulacyjnePozycje kalkulacyjne

RACHUNEK KOSZTÓW RZECZYWISTYCH & NORMALNYCH (2)

© Marek Masztalerz

Potencjał produkcyjny jest wykorzystany w 100%.

Wszystkie koszty są uzasadnione (uŜyteczne).

Koszt produkcji ciastka:

Potencjał produkcyjny jest wykorzystany w 67%.

33% kosztów stałych (piekarnik) to koszty puste.

Koszt produkcji ciastka:

•• wg rachunku kosztów rzeczywistych = 4,50 zł/szt.wg rachunku kosztów rzeczywistych = 4,50 zł/szt.

•• wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt.wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt.

•• wg rachunku kosztów rzeczywistych = 5,00 zł/szt.wg rachunku kosztów rzeczywistych = 5,00 zł/szt.

•• wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt.wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt.

Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych w kwocie 4 zł obciąŜą koszty okresu (PKO).

34

RACHUNEK KOSZTÓW NORMALNYCH

© Marek Masztalerz

Do ustalenia uzasadnionej części stałych kosztów produkcyjnych przypadających na wyprodukowane wyroby moŜna zastosowaćzasadę zawartą w MSR 2 „Zapasy”. Według tej zasady:

• jeśli wielkość produkcji w danym okresie jest wyŜsza od normalnego poziomu, do za podstawę rozliczenia naleŜy przyjąć stawkę rzeczywistą, wynikającą z podzielenia stałych kosztów wydziałowych przez faktyczną wielkośćprodukcji,

• jeśli produkcja w danym okresie jest niŜsza od normalnego poziomu wykorzystania zdolności wytwórczych, stosuje się stawkę stabilizowaną, liczoną jako stosunek planowanych stałych kosztów wydziałowych do normalnego potencjału produkcyjnego.

EWIDENCJA PRODUKTÓW

© Marek Masztalerz

przyjęcie przyjęcie produktów produktów

wg stałej ceny wg stałej ceny ewidencyjnejewidencyjnej

rozchód rozchód produktów produktów wg rzecz. wg rzecz.

TKWTKW

Koszt planowany

PRODUKTY GOTOWEPRODUKTY GOTOWE PRODUKTY GOTOWEPRODUKTY GOTOWE

Koszt rzeczywisty

Wycena rozchodu w rzeczywistym TKW wg metody FIFO, LIFO, ceny

przeciętnej lub szczegółowej identyfikacji.

przyjęcie przyjęcie produktów produktów

do magazynu do magazynu wg rzecz. wg rzecz.

TKWTKW

rozchód rozchód produktów produktów

wg stałej ceny wg stałej ceny ewidencyjnejewidencyjnej

ODCHYLENIA OD CEN EWID.ODCHYLENIA OD CEN EWID.

powstanie powstanie odchyleń odchyleń DtDt

„rozchód” „rozchód” odchyleń odchyleń CtCt

„rozchód” „rozchód” odchyleń odchyleń DtDt

powstanie powstanie odchyleń odchyleń CtCt

35

ROZLICZENIE PRODUKCJI PO KOSZCIE RZECZYWISTYM

© Marek Masztalerz

501 Produkcja podstawowa501 Produkcja podstawowa 601 Produkty gotowe601 Produkty gotowe

602 Produkty w toku602 Produkty w toku

710 Koszt 710 Koszt wytwwytw. sprzed. . sprzed. prodprod..

W tym wariancie ewidencji produkty wycenia się wg rzeczywistego kosztu wytworzenia ustalanego w ramach kalkulacji.

ROZLICZENIE PRODUKCJI PO KOSZCIE PLANOWANYM

© Marek Masztalerz

501 Produkcja 501 Produkcja podstawowapodstawowa

580 Rozliczenie 580 Rozliczenie kosztów dział.kosztów dział. 601 Produkty gotowe601 Produkty gotowe

602 Produkty w toku602 Produkty w toku

620 Odchylenia od cen 620 Odchylenia od cen ewidencyjnych produktówewidencyjnych produktów

W tym wariancie ewidencji produkty wycenia się wg stałych cen ewidencyjnych ustalonych na poziomie planowanego kosztu wytworzenia.

36


© Marek Masztalerz

KOSZTY RODZAJOWE

„4”

KOSZTY PRODUKCJI

501

KOSZTY ZARZĄDU

550

KOSZTY SPRZEDAśY

527


KOSZTÓW640

PRODUKTY GOTOWE

601

PRODUKTY W TOKU

602

ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

• rezerwy na świadczenia emerytalne i podobne

• rezerwy na nagrody jubileuszowe i premie

• rezerwy na naprawy gwarancyjne

• rezerwy na koszty reklamacji

• rezerwy na koszty remontów środków trwałych

• rezerwy na wynagrodzenia urlopowe

• prenumerata czasopism

• czynsz za najem i dzierŜawę

• ubezpieczenia majątkowe i osobowe

• opłaty za wieczyste uŜytkowanie gruntu

• koszty remontów środków trwałych

• koszty zakupu materiałów i towarów

rezerwy na wydatki przyszłych okresów rezerwy na wydatki przyszłych okresów ujmowane jako koszty bieŜąceujmowane jako koszty bieŜące

wydatki bieŜące na poczet kosztów wydatki bieŜące na poczet kosztów przyszłych okresówprzyszłych okresów

RMK – BIERNE RMK – CZYNNE

640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów

koszty poniesione w bieŜącym koszty poniesione w bieŜącym okresie, ale dotyczące przyszłych okresie, ale dotyczące przyszłych

okresów (RMK czynne)okresów (RMK czynne)

rozliczenie kwoty kosztów rozliczenie kwoty kosztów dotyczącej bieŜącego okresu dotyczącej bieŜącego okresu

(RMK czynne)(RMK czynne)

rozwiązanie rezerwy lub jej rozwiązanie rezerwy lub jej zmniejszenie (RMK bierne)zmniejszenie (RMK bierne)

utworzenie rezerwy na przyszłe utworzenie rezerwy na przyszłe wydatki (RMK bierne)wydatki (RMK bierne)

37

WARIANTY EWIDENCJI RMK CZYNNYCH

© Marek Masztalerz

„4”„4”

Koszty ujmuje się w zespole „4” w okresie poniesienia a w zespole „5” w okresach, których dotyczą.

Wariant „4+5”

„5”„5”640640490490

X ......

...

...XX

Wariant „4+490”Koszty ujmuje się w zespole „4” w okresie poniesienia

a na koncie 490 w okresach, których dotyczą.

„4”„4” 490490 640640

X X X ......

...

...

Sposoby księgowych: niepraktyczny wariant praktyczny...

Szczególne przypadki „szóstek”

© Marek Masztalerz

601WYROBY GOTOWE

640ROZLICZENIA

MIĘDZYOKRESOWE

Firma produkcyjna, spółka akcyjna:

„Nie prowadzimy ewidencji wyrobów gotowych, bo nie dokonujemy kalkulacji kosztu wytworzenia. Produkcja odbywa się na zamówienie, więc od razu przenosimy koszty bezpośrednie z „5” na „7” a koszty wydziałowe doksięgowujemy na „7” biorąc pod uwagę średnią marŜę. Jeśli na dzień bilansowy są wyroby gotowe w magazynie, to w bilansie są wykazywane jako produkcja w toku wyceniona po koszcie bezpośrednim.”

Firma produkcyjna, spółka z o.o.:

„W ciągu roku nie prowadzimy bieŜącej ewidencji RMK/RMP, bo to jest zbyt pracochłonne. Od razu przy księgowaniu wszystkie koszty przenosimy z „4” na „5” a przychody księgujemy na „7”. Jeśli na koniec roku występuje taka konieczność, to obliczamy RMK i RMP, przeksięgowujemy na „6”, Ŝeby zrobić bilans a potem z powrotem księgujemy tak, jak było.”

38

KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU

© Marek Masztalerz

Zespół „7” obejmujący koszt (wartość) produktów, usług i towarówSPRZEDANYCH oraz koszty zarządu i sprzedaŜy, PKO, KF i SN.

RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA

RACHUNKOWOŚĆ PODATKOWA

RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA

dowolne podejście do definiowania kosztów uzyskania przychodów, ustalone w oparciu o potrzeby i moŜliwości informacyjne firmy

sztuczny podział na KUP i NKUP w ustawach podatkowych, mający na celu maksymalizację dochodów budŜetowych

Koszty poniesione nie są równoznaczne Koszty poniesione nie są równoznaczne z kosztami uzyskania przychodu.z kosztami uzyskania przychodu.

KOSZTY A WYNIK FINANSOWY

© Marek Masztalerz

KOSZTY PONIESIONEKOSZTY PONIESIONE

RACHUNEK WYNIKÓWRACHUNEK WYNIKÓW(koszty uzyskania przychodu)(koszty uzyskania przychodu)

KOSZTY OKRESUKOSZTY OKRESUKOSZTY PRODUKTÓWKOSZTY PRODUKTÓW

BILANSBILANS(zapas produktów)(zapas produktów)

PRODUKTY PRODUKTY SPRZEDANESPRZEDANE

PRODUKTY PRODUKTY NIESPRZEDANENIESPRZEDANE

39

SYSTEMY RACHUNKU KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH

(full costing, absorption costing)

RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH

(variable costing, direct costing)

dla celów sprawozdawczych (rachunkowość finansowa)dla celów sprawozdawczych (rachunkowość finansowa)

dla wspierania decyzji menedŜerskich (rachunkowość zarządcza)dla wspierania decyzji menedŜerskich (rachunkowość zarządcza)

WYCENA PRODUKTU RKP/RKZ

© Marek Masztalerz

KOSZT KOSZT WYTWORZENIAWYTWORZENIA

KOSZTY ZARZĄDUKOSZTY ZARZĄDU

KOSZTY SPRZEDAśYKOSZTY SPRZEDAśY

KOSZTY KOSZTY STAŁESTAŁE

KOSZTY KOSZTY WYDZIAŁOWEWYDZIAŁOWE

PŁACE PŁACE BEZPOŚREDNIEBEZPOŚREDNIE

KOSZTY KOSZTY ZMIENNEZMIENNE

MATERIAŁY MATERIAŁY BEZPOŚREDNIEBEZPOŚREDNIE

KOSZT JEDNOSTKOWY PRODUKTUKOSZT JEDNOSTKOWY PRODUKTU

RKPRKP RKZRKZ

40

RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH

© Marek Masztalerz



KOSZTY ZARZĄDU KOSZTY ZARZĄDU I SPRZEDAśYI SPRZEDAśY

KOSZT WYTWORZENIAKOSZT WYTWORZENIA




RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH

© Marek Masztalerz



KOSZTY STAŁEKOSZTY STAŁEKOSZTY ZMIENNEKOSZTY ZMIENNE




41

WYNIK FINANSOWY - RKP

© Marek Masztalerz

PRZYCHODY ZE SPRZEDAśY

- KOSZT WYTWORZENIA

MARśA BRUTTO (Gross Margin)

- KOSZTY SPRZEDAśY

- KOSZTY ZARZĄDU

WYNIK FINANSOWY

WYNIK FINANSOWY - RKZ

© Marek Masztalerz

PRZYCHODY ZE SPRZEDAśY

- KOSZTY ZMIENNE

MARśA BRUTTO (Contribution Margin)

- KOSZTY STAŁE

WYNIK FINANSOWY

42

WYNIK FINANSOWY W RKP/RKZ- przykład -

© Marek Masztalerz

Firma MIŚ zajmuje się produkcją misiów pluszowych. Są one sprzedawane po 70 zł/szt. W badanym okresie firma wytworzyła 800 szt. wyrobów a sprzedała 700 szt. Zapas początkowy nie występował. Dane dotyczące wielkości poniesionych kosztów zostały ujęte w tabeli. PoniŜej obliczono jednostkowy koszt wytworzenia (na potrzeby rachunkukosztów pełnych) oraz jednostkowy koszt zmienny (na potrzeby rachunku kosztów zmiennych).

400 złStałe koszty sprzedaŜy

43 100 złKOSZTY CAŁKOWITE

1 200 złZmienne koszty sprzedaŜy

5 500 złKoszty zarządu

7 600 złStałe koszty wydziałowe

4 800 złZmienne koszty wydziałowe

8 400 złPłace bezpośrednie

15 200 złMateriały bezpośrednie TECHNICZNY KOSZT WYTWORZENIA

• TKW = 15 200 + 8 400 + 4 800 + 7 600 = 36 000 zł

• TKWj = 36 000 : 800 = 45,00 zł/szt.

KOSZTY ZMIENNE

• KZ = 15 200 + 8 400 + 4 800 + 1 200 = 29 600 zł

• KZj = 29 600 : 800 = 37,00 zł/szt.


© Marek Masztalerz

RKP

10 400 zł10 400 złWynik finansowy

5 500 złKoszty zarządu

1 600 złKoszty sprzedaŜy

17 500 złMarŜa brutto

31 500 złTechniczny koszt wytworzenia

49 000 złPrzychody ze sprzedaŜy

9 600 zł9 600 złWynik finansowy

13 500 złKoszty stałe

23 100 złMarŜa brutto

25 900 złKoszty zmienne

49 000 złPrzychody ze sprzedaŜy

RKZ

Zapas końcowy 100 szt. po 45 zł/szt. czyli 4 500 zł

Zapas końcowy 100 szt. po 37 zł/szt. czyli 3 700 zł

43


© Marek Masztalerz

RKP RKZ

43 10043 100

7 1007 10036 00036 000

4 5004 500 31 50031 500

13 50013 500

RACHUNEK WYNIKÓWRACHUNEK WYNIKÓWKoszt uzyskania przychoduKoszt uzyskania przychodu

= 39 400= 39 400

25 90025 9003 7003 700

29 60029 600

43 10043 100

BILANSBILANSBILANSBILANS RACHUNEK WYNIKÓWRACHUNEK WYNIKÓWKoszt uzyskania przychoduKoszt uzyskania przychodu

= 38 600= 38 600

RACHUNEK WYNIKÓW

© Marek Masztalerz

Przychody ze sprzedaŜy

– Koszty operacyjne (KOSZT WŁASNY SPRZEDAśY)

ZYSK ZE SPRZEDAśY

+ Pozostałe przychody operacyjne

– Pozostałe koszty operacyjne

ZYSK Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

+ Przychody finansowe

– Koszty finansowe

ZYSK Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

+ Zyski nadzwyczajne

– Straty nadzwyczajne

ZYSK BRUTTO

– Podatek dochodowy

ZYSK NETTO

44

KOSZT WŁASNY SPRZEDAśY

© Marek Masztalerz

KOSZTY RODZAJOWE

„4”

KOSZTY PRODUKCJI

501

KOSZTY ZARZĄDU

550

KOSZTY SPRZEDAśY

527

KOSZT WYTWORZENIA SPRZEDANYCH PRODUKTÓW

710

ROZLICZENIA MIĘDZYOKR.

KOSZTÓW640

PRODUKTY GOTOWE

601

KOSZT WŁASNY

SPRZEDAśY

PRODUKTY W TOKU

602

ZYSK ZE SPRZEDAśY – WARIANT KALKULACYJNY

© Marek Masztalerz

F. ZYSK ZE SPRZEDAśY (C-D-E)

A. Przychody netto ze sprzedaŜy produktów, towarów i materiałów:

I. Przychody netto ze sprzedaŜy produktów

II. Przychody netto ze sprzedaŜy towarów i materiałów

B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów:

I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów

II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów

C. ZYSK BRUTTO ZE SPRZEDAśY (A-B)

D. Koszty sprzedaŜy

E. Koszty ogólnego zarządu

45

ZYSK ZE SPRZEDAśY – WARIANT PORÓWNAWCZY

© Marek Masztalerz

C. ZYSK ZE SPRZEDAśY (A-B)

A. Przychody netto ze sprzedaŜy i zrównane z nimi:

I. Przychody netto ze sprzedaŜy produktów

II. Zmiana stanu produktów

III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki

IV. Przychody netto ze sprzedaŜy towarów i materiałów

B. Koszty działalności operacyjnej:I. Amortyzacja

II. ZuŜycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów

ZMIANA STANU PRODUKTÓW

© Marek Masztalerz

W ciągu okresu firma poniosła koszty 23.000 zł. Koszty zostały zaewidencjonowane w dwóch układach. W ciągu okresu firma wytworzyła i przyjęła do magazynu 1.000 sztuk wyrobów. W okresie nie sprzedano ani jednego produktu. Jaki jest wynik finansowy ze sprzedaŜy?

46

ZMIANA STANU PRODUKTÓW- ustalanie metodą bilansową

© Marek Masztalerz

+ wzrost / – spadek WYROBY GOTOWE

+ wzrost / – spadek PRODUKCJA W TOKU

+ wzrost / – spadek RMK CZYNNE

– wzrost / + spadek RMK BIERNE

= ZMIANA STANU PRODUKTÓW

Zmiana stanu produktów w wariancie porównawczym rachunku Zmiana stanu produktów w wariancie porównawczym rachunku zysków i strat koryguje wielkość przychodów ze sprzedaŜy. zysków i strat koryguje wielkość przychodów ze sprzedaŜy.

Dodatnia zmiana stanu produktów zwiększa a ujemna Dodatnia zmiana stanu produktów zwiększa a ujemna ––zmniejsza wysokość przychodów ze sprzedaŜy.zmniejsza wysokość przychodów ze sprzedaŜy.

ZMIANA STANU PRODUKTÓW – ustalanie metoda księgową

© Marek Masztalerz

490 – Rozliczenie kosztów rodzajowych

Koszty sprzedaŜy

Koszty zarządu

Koszty obrotów wewn.

Koszt wytworzenia sprzedanych produktów

suma kosztów rodzajowych

saldo Dt dodatnia ZSP

saldo Ct ujemna ZSP

Jeśli jednostka Jeśli jednostka prowadzi wyłącznie prowadzi wyłącznie

układ rodzajowy układ rodzajowy kosztów, to ustala kosztów, to ustala

koszt własny koszt własny sprzedaŜy sprzedaŜy

pozaksięgowo.pozaksięgowo.

Saldo konta 490 (czyli księgowa ZSP) jest przenoszone na konto 8Saldo konta 490 (czyli księgowa ZSP) jest przenoszone na konto 860 „Wynik finansowy”.60 „Wynik finansowy”.

47

ZAKŁÓCENIE KRĘGU KOSZTÓW

© Marek Masztalerz

W wariancie porównawczym przychody ze sprzedaŜy są korygowane o „Koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki”. Pozycja ta odzwierciedla wartość poniesionych kosztów operacyjnych, które na skutek określonych zdarzeń nie obciąŜają zysku ze sprzedaŜy. Są to zdarzenia, które zakłóciły krąg kosztów, powodując, Ŝe poniesione koszty rodzajowe nie przekształcą się w koszt własny sprzedaŜy, ale w pozostałe koszty operacyjne, straty nadzwyczajne lub składnikiaktywów, np. :

• przekazanie wyrobów gotowych w formie darowizny,

• niedobór produktów gotowych lub produktów w toku ponad normę,

• koszty zaniechanej produkcji,

• przekazanie produktów do własnej placówki handlu detalicznego lub własnej hurtowni,

• świadczenie usług na rzecz usuwania skutków zdarzeń losowych,

• likwidacja wyrobów gotowych zniszczonych na skutek zdarzeń losowych.

OBROTY WEWNĘTRZNE

© Marek Masztalerz

790 – OBROTY WEWNĘTRZNE

Straty nadzwyczajne

Konta aktywów (np. Towary)

Koszty produkcji

Wyroby gotowe

Pozostałe koszty operacyjne

791 – KOSZTY OBROTÓW WEWN.

Saldo Ct przenosi się na konto 860 „Wynik finansowy”.

W rachunku zysków i strat (wariant porównawczy)

wykazuje się jako „Koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki”

Saldo Dt przenosi się na konto 490

„Rozliczenie kosztów rodzajowych” w celu

ustalenia zmiany stanu produktów.

48

METODA KALKULACYJNA

© Marek Masztalerz

WYNIK FINANSOWYKoszt wytworzenia

sprzedanych produktów

Koszty sprzedaŜy

Koszty zarządu


Koszty finansowe

Straty nadzwyczajne

Podatek dochodowy

SprzedaŜ produktów

Wartość sprzed. towarów

Wartość sprzed. materiałów

SprzedaŜ towarów

SprzedaŜ materiałów

Pozostałe przychody operacyjne

Przychody finansowe

Zyski nadzwyczajne

METODA PORÓWNAWCZA

© Marek Masztalerz

WYNIK FINANSOWY

Rozliczenie kosztów rodzaj.


Koszty finansowe

Straty nadzwyczajne

Podatek dochodowy

SprzedaŜ produktów

Wartość sprzed. towarów

Wartość sprzed. materiałów

SprzedaŜ towarów

SprzedaŜ materiałów

Pozostałe przychody operacyjne

Przychody finansowe

Zyski nadzwyczajne

Obroty wewnętrzne

zmiana stanu produktów

„4” – Koszty rodzajowe (róŜne konta)

49

POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE

© Marek Masztalerz

Odpisane naleŜności (bez odsetek) umorzone, przedawnione, nieściągalne

Niezawinione niedobory aktywów

Spadek wartości inwestycji niefinansowych

Odpisy aktualizujące wartość składników aktywów niefinansowych

Odszkodowania, kary i grzywny

Utworzenie rezerwy na zobowiązania

Darowizny pienięŜne i niepienięŜne

Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych (tzw. koszty nieuzasadnione)

Wartość netto zlikwidowanych/sprzedanych niefinansowych aktywów trwałych*

Koszty związane ze zbyciem lub likwidacją środków trwałych, wartości niematerialnych i inwestycji niefinansowych


TAK

Niedobory materiałów, towarów i produktów mieszczące się w normach ubytków

Rezerwy na zobowiązania finansowe

Odpisane odsetki od naleŜności

Odpisy aktualizujące naleŜności finansowe

Odpisy aktualizujące odsetki od naleŜności

Wartość netto sprzedanej zorganizowanej części jednostki

Odpisane naleŜności finansowe (poŜyczki)

Rezerwy kosztowe ujmowane jako bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów

Koszty usuwania skutków zdarzeń losowych

Niedobory wynikające ze zdarzeń losowych

NIE

* W rachunku zysków i strat w ramach PKO wykazuje się stratę ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych.

POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE

© Marek Masztalerz


RozrachunkiRozrachunki

Pozostałe koszty operacyjnePozostałe koszty operacyjne

Odpisy aktualizująceOdpisy aktualizujące

RóŜne składniki aktywówRóŜne składniki aktywów

RezerwyRezerwy

50

KOSZTY FINANSOWE

© Marek Masztalerz

Ujemne róŜnice kursowe

Prowizje bankowe i maklerskie

Rezerwy na zobowiązania finansowe

Odpisy aktualizujące aktywa finansowe

Wartość sprzedanych aktywów finansowych*

Odpisane naleŜności finansowe (poŜyczki)

Odpisane odsetki od naleŜności umorzonych, przedawnionych i nieściągalnych

Odpisy aktualizujące odsetki od naleŜności

Dyskonto wekslowe

Spadek wartości inwestycji finansowych

Odsetki za zwłokę

Odsetki od poŜyczek i kredytów

TAK

Ujemne róŜnice kursowe od walutowych kredytów inwestycyjnych w czasie budowy środka trwałego

Opłaty bankowe niemające charakteru odsetek, dyskonta, prowizji od kapitału

Spadek wartości długoterminowych inwestycji finansowych, jeśli wartość nie spada poniŜej ceny nabycia tych inwestycji

Odsetki od kredytów inwestycyjnych w czasie budowy środka trwałego

NIE

* W rachunku zysków i strat w ramach KF wykazuje się stratę ze zbycia

aktywów finansowych.

KOSZTY FINANSOWE

© Marek Masztalerz


Inwestycje finansoweInwestycje finansowe

Koszty finansoweKoszty finansowe


Odpisy aktualizująceOdpisy aktualizujące

RezerwyRezerwy

51

STRATY NADZWYCZAJNE

© Marek Masztalerz

NadwyŜka wartości utraconych w wyniku zdarzeń losowych składników majątku nad wartością ubezpieczenia tych składników – jeśli były ubezpieczone

Wartość netto sprzedanej zorganizowanej części jednostki

Koszty usuwania skutków zdarzeń losowych (zapasy, usługi obce, wynagrodzenia, ubezpieczenia społ. i inne świadczenia) w części nieobjętej ubezpieczeniem

Wartość utraconych składników majątku w wyniku zdarzeń losowych (powódź, poŜar, huragan, trzęsienie ziemi, wybuch wulkanu) – jeśli nie były ubezpieczone

TAK

Wartość utraconych w wyniku zdarzeń losowych składników majątku w części objętej ubezpieczeniem

Niedobory niezawinione powstałe w skutek zdarzeń niemających charakteru losowego

Niedobory zawinione

Składniki majątku utracone na skutek kradzieŜy lub w wyniku innych zdarzeń niemających charakteru losowego

NIE

STRATY NADZWYCZAJNE

© Marek Masztalerz


RóŜne składniki aktywówRóŜne składniki aktywów

Straty nadzwyczajneStraty nadzwyczajne


RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA2 RACHUNEK KOSZTÓW EWIDENCJA KOSZTÓW KALKULACJA KOSZTÓW ZARZĄDZANIE...

Documents

Transcript of RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA2 RACHUNEK KOSZTÓW EWIDENCJA KOSZTÓW KALKULACJA KOSZTÓW ZARZĄDZANIE...