Program Żywieniowy

„Dieta prawdziwej Amazonki”

przygotowany przez studentów

Dietetyki, Wydziału Nauk o Żywieniu

Człowieka i Konsumpcji, Szkoły

Głównej Gospodarstwa Wiejskiego

w Warszawie, we współpracy

z dr inż. Danutą Gajewską, oraz

lek. med. Aleksandrą Kapała

z Centrum Onkologii–Instytutu

w Warszawie.

Rola diety w profilaktyce

chorób nowotworowych

Autorzy:

Godzina Dorota Rissmann Ada Mazur Bożena

Według Światowego

Funduszu Badań Nad Rakiem

i Amerykańskiego Instytutu

Badań Nad Rakiem,

ODPOWIEDNIA DIETA

oraz aktywność fizyczna

po przebytej terapii to

kluczowe czynniki, które mogą

wpłynąć

na ryzyko nawrotu choroby.

PODSTAWOWA ROLA SPOŻYWANIA

POSIŁKÓW

Odpowiednia dieta dostarcza nam energii oraz składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, czyli:

– białek

– węglowodanów

– tłuszczy

– witamin

– składników mineralnych

SPOŁECZNA ROLA SPOŻYWANIA

POSIŁKÓW

Wspólne posiłki podtrzymują więź rodzinną

Posiłki w gronie znajomych czy współpracowników pomagają utrzymać kontakty towarzyskie

Są stałym elementem ważnych spotkań czy uroczystości

Przygotowując posiłki dla innych osób okazujemy uczucia i wyrażamy tym troskę

o nie

Mogą być sposobem na odprężenie się

ROLA ŻYWNOŚCI W PROFILAKTYCE

CHORÓB NOWOTWOROWYCH

• Ograniczenie do minimum tzw. substancji pronowotworowych/kancerogennych (mutagennych)

• Zwiększenie spożycia substancji antynowotworowych (antymutagennych)

„Międzynarodowe Towarzystwo Chemoprewencji

ocenia, że istnieje ok. 600 naturalnych substancji

o właściwościach antymutagennych i wykryto je w ponad 300 gatunkach roślin jadalnych

i leczniczych”

ZALECENIA ŻYWIENIOWE

Więcej produktów pochodzenia

roślinnego = więcej substancji

antynowotworowych

KALORYCZNOŚĆ DIETY Grupa wiekowa

(lata)

Masa ciała

(kg)

Kcal/dobę

Aktywność fizyczna

mała umiarkowana duża

19-30 45

60

80

1900

2200

2700

2000

2400

3000

2600

3000

3700

31-50 45

60

80

2000

2100

2500

2100

2300

2700

2700

2900

3400

51-65 45

60

80

1900

2000

2300

2100

2200

2500

2600

2800

3200

Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B. (2008): Normy żywienia człowieka Podstawy prewencji

otyłości i chorób niezakaźnych. Wyd. PZWL, Warszawa.

KALORYCZNOŚĆ DIETY

Grupa

wiekowa

(lata)

Masa ciała

(kg)

Kcal/dobę

Aktywność fizyczna

mała

umiarkowana duża

66-75 45

60

80

1700

1900

2100

1900

2100

2400

2400

2700

3000

>75 45

60

80

1600

1800

2000

1800

2000

2300

2300

2600

2900

Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B. (2008): Normy żywienia człowieka Podstawy prewencji

otyłości i chorób niezakaźnych. Wyd. PZWL, Warszawa.

Kaloryczność diety

• Po zakończonej terapii onkologicznej

bardzo ważne jest uzyskanie

prawidłowej masy ciała.

• Kobiety z nadwagą lub otyłością,

potrzebują zazwyczaj 1600-2000 kcal.

NOWOTWORY A OTYŁOŚĆ…

Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko wystąpienia nowotworów:

• jelita grubego, przełyku

• pęcherzyka żółciowego, wątroby, trzustki, żołądka

• hormonozależnych: o raka piersi (szczególnie po menopauzie)

o endometrium

o jajnika

o gruczołu krokowego

…

ZATEM….

UZYSKANIE I

UTRZYMANIE

PRAWIDŁOWEJ MASY

CIAŁA JEST NIEZBĘDNE

W ZAPOBIEGANIU

NAWROTOM

NOWOTWORU PIERSI

ZALECANY PROCENTOWY

ROZKŁAD ENERGII Z

POSZCZEGÓLNYCH

MAKROSKŁADNIKÓW DIETY

ZALECANY PROCENTOWY ROZKŁAD

ENERGII Z POSZCZEGÓLNYCH

MAKROSKŁADNIKÓW DIETY

W PROFILAKTYCE WZNOWY CHOROBY

NOWOTWOROWEJ

BIAŁKO

• Ok. 0,8 – 1,0 g/kg m. c./dobę

• Powinno się spożywać białko pełnowartościowe,

z takich produktów, jak: – Mleko (najlepiej o zmniejszonej zaw. tłuszczu),

– Sery (najlepiej o zmniejszonej zaw. tłuszczu),

– Jogurty (najlepiej naturalne, unikaj typu greckiego –duża zaw. tłuszczu!)

– Jaja

– Wysokogatunkowe mięso (najlepiej chude, unikaj peklowanych wędlin i czerwonego mięsa)

– Ryby

– Rośliny strączkowe

MIĘSO…

Unikaj mięsa konserwowanego (wędliny, szynka, parówki, salami)

Minimalizuj konsumpcję czerwonego mięsa (wołowina,

wieprzowina, baranina, cielęcina)

OBRÓBKA TERMICZNA MIĘSA….

• Gotuj, piecz, szybko obsmażaj mięso

• Związki kancerogenne powstające w mięsie podczas obróbki termicznej:

o Heterocykliczne aminy (szczególnie dużo w grillowanym kurczaku)

o Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (grillowanie, pieczenie na ruszcie)

SOJA….

• Soja zawiera związki podobne do

estrogenów (o łagodniejszym

działaniu – FITOESTROGENY)

• Wybieraj wysokogatunkowe

produkty sojowe z pełnego ziarna:

tofu, tempeh, miso, natto

• Unikaj tych

wysokoprzetworzonych: smakowe

„mleka” sojowe, deserki, kotlety,

parówki itp.

Przykład: kobieta ważąca 65kg 52 – 65g białka dziennie

Ser żółty (2 plastry) = 10g

Jajo gotowane (2szt) = 12g

Chleb żytni razowy (2 kromki) = 4g

Pierś z kurczaka grillowana (ok. 100g) = 25g

Ryż biały gotowany (1 szklanki) = 2,5g

Jogurt naturalny (szklanka) = 11g

64,5 g białka

WĘGLOWODANY

Najlepiej spożywać węglowodany złożone, zawarte w takich produktach jak:

Pieczywo i makarony z pełnego przemiału

Grube kasze

Ryż brązowy

Rośliny strączkowe

Ziemniaki

Przykład: kobieta lat 40 ważąca 65kg: zapotrzebowanie kaloryczne ok. 2200

kcal/dobę 55% kalorii powinny stanowić węglowodany (CHO) = 1210kcal = ok. 300g

CHO

• Płatki kukurydziane (1 szklanka) = 25g CHO

• Mleko (szklanka) = 11g CHO

• Banan (1szt) = 28g CHO

• Suszone morele (garść) = 65g CHO

• Chleb żytni razowy (4 kromki) = 72g CHO

• Ziemniaki ugotowane (3 szt.) = 47g CHO

• Czekolada (pasek) = 10g CHO

• Sok pomarańczowy (2 szklanki) = 44g CHO

303g CHO ogółem!

ALE!!! UWAGA NA CUKRY PROSTE!

• Cukry proste (m.in. sacharoza) powinny stanowić nie więcej niż 10% całodziennej kaloryczności diety

• Zatem nasza przykładowa Pani powinna zjeść nie więcej niż 55g takich cukrów, a tymczasem wymienione produkty zawierają aż:

71 g! cukrów prostych

W TAKIM RAZIE NA CO UWAŻAĆ?

• Musli - lepiej sama przygotuj sobie mieszankę (np. płatki owsiane, orzechy, owoce raczej świeże niż suszone, siemię lniane)

• Płatki śniadaniowe (typu Nesquick, Chocos, Cini Minis)

• Soki owocowe (zdecydowanie unikaj tych dosładzanych oraz syropów do rozcieńczania)

• Napoje gazowane (typu cola, mirinda itp.)

BŁONNIK A RAK PIERSI….

Uważa się, że

BŁONNIK

OBNIŻA POZIOM ESTROGENÓW

=

ograniczenie czynnika ryzyka raka

piersi

Zalecane dzienne spożycie

błonnika:

20 – 40 g

ŹRÓDŁA BŁONNIKA W DIECIE

• Warzywa

• Owoce

• Produkty zbożowe z pełnego

przemiału

TŁUSZCZE

Diety wysokotłuszczowe zwiększają

poziom estrogenów wzrost ryzyka

raka piersi

Zalecany poziom spożycia tłuszczu

ogółem w profilaktyce chorób

nowotworowych:

20 – 25%

dobowej kaloryczności diety

RODZAJ TŁUSZCZU A ZALECANE

DZIENNE SPOŻYCIE...

(% całodziennej kaloryczności diety) • Tłuszcze nasycone: <7%

• Tłuszcze wielonienasycone

ogółem:

6 – 10%, w tym:

• n-6:n-3 4-5:1

• Tłuszcze jednonienasycone:

Różnica między tłuszczem ogółem

a wielonienasyconymi kw. tłuszczowymi

Przykład: kobieta lat 40 ważąca

65kg: zapotrzebowanie kaloryczne

ok. 2200 kcal/dobę do 25%

powinno pochodzić z tłuszczu =

550 kcal = 61g

Kotlet schabowy smażony w

panierce (mąka, jajko, bułka) =

31g!!!

Gdzie szukać

dobrych

tłuszczów???

OLEJE A ZAWARTOŚĆ

POSZCZEGÓLNYCH KWASÓW

TŁUSZCZOWYCH

OLEJ Zawartość kw. tłuszczowych (%) n-6:n-3

Nasycon

e

Nienasycone

Oleinow

y

Linolowy

(n-6)

Linolenowy

(n-3)

Lniany 10 23 16 51 0,31:1

Rzepakowy 7 62 20 10 2:1

Sojowy 13 37 41 9 4,6:1

Oliwa z oliwek 15 75 9 1 9:1

Z pestek winogron 12 23 65 Śladowe

ilości

>130:1

Słonecznikowy 14 18 68 Śladowe

ilości

>136:1

Źródło: Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin

ZAWARTOŚĆ KW. TŁUSZCZOWYCH N-3

W WYBRANYCH GATUNKACH RYB

Ryba – 100g produktu Zawartość kwasów n-3

w g/100g

Łosoś atlantycki, hodowlany, smażony, wędzony 1,8

Sardela europejska, w oleju, po odsączeniu 1,7

Sardynki w sosie pomidorowym, całe, po

odsączeniu

1,4

Śledź atlantycki, marynowany 1,2

Makrela atlantycka, smażona, wędzona 1,0

Pstrąg tęczowy, hodowlany, smażony, wędzony 1,0

Tuńczyk biały, w sosie własnym, osuszony 0,7

Płastuga (flądra i sola), smażona, wędzona 0,4

Halibut smażony, wędzony 0,4

Dorsz atlantycki, smażony, wędzony 0,1 Źródło: USDA Nutrient Database for Standard Reference

INNE ŹRÓDŁA TŁUSZCZU… Awokado

• Zawiera duże ilości jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, które mogą obniżać poziom cholesterolu.

• Jest kompletnym źródłem białka (zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy)

• Jest źródłem witaminy E, C, K i kwasu foliowego

Owoc awokado ma także ciekawe właściwości polegające na zwiększaniu zdrowotnych walorów

innych produktów.

Badania przeprowadzone przez Uniwersytet Stanowy Ohio wykazały, że awokado, spożywane wraz

z pomidorami, zwiększa aż 4,5x biodostępność likopenu - antynowotworowego składnika.

INNE ŹRÓDŁA TŁUSZCZU…

Orzechy

Rodzaj

orzecha

Kaloryczność

(kcal/100g)

Tłuszcz

ogółem

(g)

KT

Nasycon

e

(g)

KT Jedno-

nienasycone

(g)

KT Wielo-

nienasycon

e

(g)

n-6 n-3

Laskow

y 628 63 4,5 45,7 7,8 0,1

Migdały 575 52 3,7 30,9

12,

1 0,0

Włoskie 654 60,3 6,1 8,9

38,

1 9,1

Pistacje 562 48,5 5,6 23,8

13,

5 0,3

TŁUSZCZ „TRANS”

• Najwyższa zawartość w:

• twardych margarynach/maśle roślinnym

• wypiekach cukierniczych

• żywności typu fast food

• Ale też w: • przetworzonych płatkach typu corn

flakes, niektórych musli

ALKOHOL Wyniki ostatnich badań każą przypuszczać, że

alkohol może odgrywać pośrednią rolę w rozwoju raka sutka, powodując wzrost stężenia

estrogenów u kobiet przed menopauzą, co z kolei, może stymulować transformację

nowotworową w obrębie sutków

NIE ZALECA SIĘ SPOŻYWANIA ALKOHOLU

PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI

Posiłki spożywaj w małych porcjach, przynajmniej

4 - 5 razy dziennie

Spożywaj co najmniej 0.5 kg owoców i warzyw ze wszystkich grup, ponieważ są

niezastąpionym źródłem przeciwutleniaczy, które chronią przed rozwojem nowotworów

Spożywaj co najmniej 35g błonnika dziennie (owoce i warzywa, kasze, ciemne makarony

i pieczywo razowe)

W miarę możliwości wybieraj młode, delikatne warzywa, głównie w postaci surowej

PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI

Nie zapominaj o odpowiedniej podaży płynów!!!!

Jako sposób obróbki termicznej żywności stosuj gotowanie, gotowanie na parze,

pieczenie, smażenie na teflonie

Urozmaicaj posiłki i podawaj w atrakcyjny sposób

Unikaj rygorystycznych zakazów dotyczących składu diet

Dziękujemy za uwagę.