PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY ŁAPY...

MIASTO I GMINA ŁAPY

PROGRAM

OCHRONY ŚRODOWISKA

MIASTA I GMINY ŁAPY

NA LATA 2004 - 2011

Kwiecień 2004 r.

Wykonawca:Instytut Zrównoważonego Rozwoju Sp. z o.o.Biuro: Białystok, ul. E. Orzeszkowej 32 lok. 417Telefon / fax: (085) 732 17 61e-mail: [email protected]

mailto:[email protected]

http://www.izr.pl/

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY ŁAPY NA LATA 2004 – 2011

SPIS TREŚCII. WPROWADZENIE .............................................................................................................. 6 1. Podstawa prawna opracowania .............................................................................................. 6 2. Metodyka opracowania .......................................................................................................... 6

2.1. Założenia ....................................................................................................................... 6 2.2. Etapy i treść opracowania ............................................................................................. 9

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY ŁAPY ....................................................................... 15 1. Ogólne informacje o gminie ................................................................................................ 15 2. Demografia .......................................................................................................................... 16 3. Aktywność gospodarcza i rynek pracy ................................................................................ 18 4. System komunikacyjny i infrastruktura ............................................................................... 19 5. Finanse ................................................................................................................................. 20 6. Współpraca gminy w zakresie ochrony środowiska ............................................................ 23 III. ZASOBY I STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ........................................ 24 1. Położenie fizyczno-geograficzne ......................................................................................... 24 2. Struktura użytkowania gruntów ........................................................................................... 24 3. Rzeźba terenu ....................................................................................................................... 24 4. Budowa geologiczna i surowce mineralne .......................................................................... 25 5. Wody powierzchniowe i podziemne .................................................................................... 26

5.1 Wody powierzchniowe ................................................................................................. 26 5.2. Wody podziemne ......................................................................................................... 29

6. Gleby – element wartości rolniczej przestrzeni produkcyjnej ............................................. 32 6.1. Waloryzacja przyrodnicza gleb ................................................................................... 32 6.2. Waloryzacja użytkowo-rolnicza gleb .......................................................................... 33 6.3. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej ......................................................... 35 6.4. Skażenie gleb ............................................................................................................... 35

7. Lasy ...................................................................................................................................... 35 8. Warunki klimatyczne ........................................................................................................... 37

8.1. Temperatura ................................................................................................................. 37 8.2. Opady atmosferyczne .................................................................................................. 38 8.3. Dynamika powietrza atmosferycznego ....................................................................... 38

9. Obszary i obiekty podlegające szczególnej ochronie .......................................................... 39 9.1. Narwiański Park Narodowy ........................................................................................ 40 9.2. Flora i zbiorowiska roślinne ........................................................................................ 43 9.3. Fauna ........................................................................................................................... 44 9.4. Pomniki przyrody ........................................................................................................ 46

IV. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA OCHRONY ŚRODOWISKA ....................... 47 1 Ujęcia, wodociągi i stacje uzdatniania wody ........................................................................ 47 2. Oczyszczalnie ścieków wraz z systemem kanalizacji ......................................................... 49 3. Gromadzenie, selekcja i unieszkodliwianie odpadów ......................................................... 51 V. ZAGROŻENIA I DEGRADACJA ŚRODOWISKA ...................................................... 56 1. Zagrożenia wód powierzchniowych .................................................................................... 56 2. Zagrożenia powietrza atmosferycznego .............................................................................. 57 3. Zagrożenia hałasem, wibracjami oraz promieniowaniem niejonizującym .......................... 59 4. Zagrożenia powierzchni ziemi i innych elementów środowiska naturalnego ..................... 61 VI. ANALIZA SWOT ............................................................................................................ 63 1. Czynniki wewnętrzne ........................................................................................................... 63

1.1 Mocne strony ................................................................................................................ 63 1.2 Słabe strony .................................................................................................................. 64

2. Czynniki zewnętrzne ............................................................................................................ 66 2.1 Szanse ........................................................................................................................... 66

2


2.2 Zagrożenia .................................................................................................................... 67 3. Wnioski z analizy SWOT .................................................................................................... 68 VII. ZAMIERZENIA SAMORZĄDU W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA .... 69 VIII. CELE I ZADANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ........................... 71 IX ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ............................... 84 1. Instrumenty polityki ochrony środowiska ........................................................................... 85 2. Finansowanie zadań ............................................................................................................. 99

3


LITERATURA ..................................................................................................................... 103 SPIS TABEL ......................................................................................................................... 106 TABELA 1 LICZBA MIESZKAŃCÓW GMINY ŁAPY W LATACH 2000-2003 14. . .107TABELA 2 STRUKTURA ZATRUDNIENIA W GMINIE ŁAPY (BEZ ZATRUDNIENIA W INDYWIDUALNYCH GOSPODARSTWACH ROLNYCH) W 2003 R. 17..............................................................................................................................107TABELA 3 DOCHODY I WYDATKI GMINY (TYS. ZŁ, CENY BIEŻĄCE) 18.........107TABELA 4 MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA GMINY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA 20.........................................................................................107TABELA 5. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW NA OBSZARZE GMINY ŁAPY W 2002 R. 21.............................................................................................................107TABELA 6 PRZEPŁYWY CHARAKTERYSTYCZNE I WPŁYWY JEDNOSTKOWE W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH GŁÓWNYCH RZEK GMINY ŁAPY 24..107TABELA 7 PRZEPŁYWY WÓD POWIERZCHNIOWYCH W GMINIE ŁAPY 24. .107TABELA 8 WIELKOŚCI PRZEPŁYWOWE RZEK M3/SW GMINIE ŁAPY W LATACH 1998-2000 24........................................................................................................107TABELA 9 RZĘDNE LUSTRA FALI POWODZIOWEJ (M. N.P.M.) 25.....................107TABELA 10 WYDAJNOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH STUDNI ZAOPATRUJĄCYCH WODOCIĄGI MIEJSKIE W ŁAPACH: 27.....................................................................107TABELA 11 PRZYKŁADOWE WYDAJNOŚCI INNYCH STUDNI NA TERENIE MIASTA 27...........................................................................................................................107TABELA 12 KLASY BONITACYJNE GLEB W GMINIE ŁAPY 30............................107TABELA 13 KOMPLEKSY GLEBOWE W GMINIE ŁAPY 31....................................107TABELA 14 WSKAŹNIK BONITACJI GLEB GMINY ŁAPY W PORÓWNANIU Z POWIATEM BIAŁOSTOCKIM 32...................................................................................107TABELA 15 POWIERZCHNIA GRUNTÓW LEŚNYCH NA OBSZARZE GMINY ŁAPY W 2001-2002 R. 33....................................................................................................107TABELA 16 ROZKŁAD TEMPERATUR W GMINIE ŁAPY NA PODSTAWIE BADAŃ STACJI METEOROLOGICZNYCH W BIAŁYMSTOKU I SZEPIETOWIE 34...........................................................................................................................................107TABELA 17 ROZKŁAD OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH 35..................................107TABELA 18 PRĘDKOŚĆ I CZĘSTOTLIWOŚĆ WIATRÓW 36..................................107TABELA 19 SIEĆ WODOCIĄGOWA NA TERENIE GMINY ŁAPY 46.....................107TABELA 20 ZBIORCZE SYSTEMY KANALIZACYJNE - OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW, SIECI KANALIZACYJNE 47.......................................................................107TABELA 21 GOSPODARKA ODPADAMI NA TERENIE GMINY ŁAPY 50.............107TABELA 22 WYKAZ OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W ZLEWNI PILOTOWEJ O WIELKOŚCI POWYŻEJ 2000 RML 53...........................................................................107TABELA 23 ZESTAWIENIE EMITORÓW ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA 55...........................................................................................................................................107TABELA 24 ŹRÓDŁA I WIELKOŚĆ EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA W GMINIE ŁAPY W 2003 R. 56..............................................................107TABELA 25 ZREALIZOWANE I PLANOWANE INWESTYCJE Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W GMINIE ŁAPY W LATACH 2001-2007 (TYS. PLN) 66..................................................................................107TABELA 26 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZADAŃ REALIZOWANYCH W LATACH 2001 – 2007 W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W GMINIE ŁAPY 66..........................................................................................................107TABELA 27 WYSOKOŚĆ PLANOWANYCH NAKŁADÓW NA INWESTYCJE Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPY (W TYS. ZŁ) 67............108TABELA 28 ZADANIA WŁASNE GMINY 74.................................................................108

4


TABELA 29 ZADANIA KOORDYNOWANE 77.............................................................108TABELA 30 NAKŁADY SAMORZĄDÓW NA OCHRONĘ ŚRODOWISKA W LATACH 2004 – 2007 WG. KIERUNKÓW INWESTOWANIA (W TYS. ZŁ) 96........108ZAŁĄCZNIKI ...................................................................................................................... 109 Załącznik nr 1 ........................................................................................................................ 109 Załącznik nr 2 ......................................................................................................................... 112 Załącznik nr 3 ........................................................................................................................ 115

5


I. WPROWADZENIE

1. Podstawa prawna opracowaniaUstawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627

z późn. zm.) nakłada na zarządy gmin obowiązek opracowania programów ochrony

środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Z kolei ustawa o odpadach

z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 poz. 628 z późn. zm.) wprowadza obowiązek

opracowania planu gospodarki odpadami. Do opracowania Programu Ochrony Środowiska

Miasta i Gminy Łapy na lata 2004 – 2011 przystąpiono w oparciu o wynik postępowania

prowadzonego przez Urząd Miejski w Łapach, zgodnie z przepisami ustawy z dnia

10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (tekst jednolity z 2002 r. Dz. U. Nr 72 poz.

664 z późn. zm.). Na jego podstawie w dniu 20 stycznia 2004 roku zawarto umowę

pomiędzy Urzędem Miejskim w Łapach reprezentowanym przez Burmistrza, a Instytutem

Zrównoważonego Rozwoju Sp. z o.o. z siedzibą w Narewce.

Zamówienie zostało zrealizowane w postaci dokumentu, którym jest Program

Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Łapy na lata 2004 – 2011. W programie tym zawarte

są także zagadnienia gospodarki odpadami, opracowane w oparciu o Plan Gospodarki

Odpadami Gminy Łapy.

Przy opracowywaniu Programu Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Łapy na lata

2004 – 2011 posłużono się aktualnie obowiązującymi przepisami prawnymi w zakresie

ochrony środowiska.

2. Metodyka opracowania2.1. Założenia

Niniejszy „Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Łapy na lata 2004-2011”

wykonano przyjmując następujące założenia wyjściowe:

1. Program musi zostać opracowany w zgodzie z zasadami trwałego i zrównoważonego

rozwoju, tzn. określone w nim działania na rzecz ochrony środowiska i przyrody oraz

racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych nie mogą być jedynie celem samym

w sobie, ale muszą uwzględniać wymagania i potrzeby społeczne i gospodarcze.

2. Program musi uwzględniać zasady polityki ekologicznej państwa, a w szczególności

(obok zasady zrównoważonego rozwoju):

• zasadę prewencji, oznaczającą w szczególności:

6


− zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych

dostępnych technik (BAT),

− recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody

i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów

zamiast ich składowania,

− zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń

zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego

zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC),

− wprowadzanie prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i

usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym

zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach

czystszej produkcji i Responsible Care itp.

• zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, oznaczającą

uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami

gospodarczymi i społecznymi.

3. Struktura Programu powinna nawiązywać do ustaleń art. 14 i 17 ustawy Prawo ochrony

środowiska oraz struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006

z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”, a więc powinien on określać:

• cele ekologiczne, priorytety ekologiczne oraz rodzaj i harmonogram działań

proekologicznych w zakresie:

− poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (ochrona wód

powierzchniowych i podziemnych, ochrona powietrza, gospodarowanie

odpadami, ochrona powierzchni ziemi, ochrona przed hałasem, wibracjami

i promieniowaniem, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, zapobieganie

poważnym awariom),

− ochrony dziedzictwa przyrodniczego (m.in.: ochrona przyrody i bioróżnorodności

ochrona krajobrazu, ochrona lasów),

− racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych (zmniejszanie

materiałochłonności, energochłonności i wodochłonności gospodarki, racjonalna

eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin);

− zadań o charakterze systemowym (przyszłościowy rozwój społeczno-gospodarczy

w kontekście ochrony środowiska, w tym systemy zarządzania środowiskowego

i włączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych, edukacja

7


ekologiczna i udział społeczeństwa w sprawach ochrony środowiska, współpraca

ponadlokalna).

• narzędzia i instrumenty realizacji programu (wzmocnienie instytucjonalne, ramy

prawa – w zakresie prawa lokalnego i decyzji organów samorządowych, planowanie

przestrzenne, powiązania formalne i merytoryczne z analogicznym programem

niższego i wyższego szczebla administracyjnego w celu zapewnienia regionalnej

spójności programów, mechanizmy finansowania ochrony środowiska, dostęp

do informacji i udział społeczeństwa);

• nakłady na realizację programu (wielkość nakładów i źródła finansowania) i jednostki

odpowiedzialne za wykonanie zadań;

• sposoby kontroli realizacji programu (procedury kontroli, mierniki realizacji

programu, procedury weryfikacji programu).

4. Określone w Programie cele muszą być kompatybilne z celami ochrony środowiska na

szczeblu krajowym i regionalnym oraz zaleceniami Unii Europejskiej.

5. Gminne programy ochrony środowiska muszą spełniać warunki pozyskania po akcesji

wsparcia finansowego z Unii Europejskiej tj. z funduszy strukturalnych i Funduszu

Spójności, które w głównej mierze udzielane będzie jednostkom samorządu

terytorialnego na realizację inwestycji ekologicznych. Z tego też względu programy te

muszą być zgodne z dokumentami programowymi, które będą stanowiły podstawę

otrzymania takiego wsparcia, a więc z:

• Komponentem środowiskowym Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju

Regionalnego,

• Dokumentem programowym dla Funduszu Spójności w części dotyczącej

środowiska.

6. Program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z (o ile istnieją):

• sporządzanymi na szczeblu gminy programami sektorowymi;

• gminnymi programami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu,

zaopatrzenia w wodę, itd.;

• gminnym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą

o odpadach.

7. Program musi być skorelowany z programem ochrony środowiska powiatu.

8. Program musi być skorelowany z programami ochrony środowiska w ościennych

jednostkach samorządowych w dziedzinie: ochrony wód (w układzie zlewniowym),

w zakresie ochrony powietrza, wdrażania systemu Natura 2000.

8


9. Program powinien być dokumentem pozwalającym na podejmowanie racjonalnych

działań na rzecz ochrony środowiska i przyrody przez władze gmin i podmioty

gospodarcze.

10. Program zostanie opracowany w perspektywie czasowej roku 2011 i w zgodzie art. 14

i 17 ustawy Prawo ochrony środowiska, wyodrębnione zostaną podokresy 2004-2007 dla

którego zostanie opracowany plan operacyjny oraz 2008-2011 obejmujący działania

perspektywiczne.

11. Plan operacyjny na lata 2004-2007, będący częścią Programu, powinien zawierać:

• zadania własne gminy czyli przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub

częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy,

• zadania koordynowane czyli pozostałe zadania związane z ochroną środowiska

i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków

przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych,

2.2. Etapy i treść opracowania

Procedura opracowania Programu składa się z następujących etapów (schemat 1):

Etap 1. Opracowanie metodyki sporządzania programu w celu zapewnienia merytorycznej

jakości programu.

Etap 2. Zbieranie informacji: o gminie i jej otoczeniu, wymaganiach prawnych w zakresie

ochrony środowiska, wytycznych w zakresie ochrony środowiska z programów

i polityk centralnych i regionalnych. Produktem tego etapu będzie ogólna

charakterystyka gminy, diagnoza walorów i zasobów środowiska, stanu środowiska

i źródeł jego zagrożeń oraz określenie limitów i wytycznych w zakresie ochrony

środowiska, niezbędnych do poprawnego dokonania analizy SWOT, określenia

celów i priorytetów.

Etap 3. Analiza SWOT uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych ochrony środowiska

w gminie, która pozwoli na określenie strategii ochrony środowiska (misja, cele) do

2011 roku. Uwzględniać ona będzie wyniki diagnozy oraz informacje o limitach

środowiskowych wynikających z kryteriów formalnych, porównawczych

i funkcjonalnych.

Etap 4. Określenie misji i celów Programu. ze wskazaniami na priorytety inwestycyjne

i pozainwestycyjne Cele zostaną ujęte w czterech blokach tematycznych:

− ochrona dziedzictwa przyrodniczego,

9


− jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne,

− racjonalne użytkowanie zasobów,

− działania o charakterze systemowym.

Etap 5. Opracowanie programu operacyjnego na lata 2004-2007 wraz z harmonogramem

i nakładami finansowymi oraz celów i kierunków działań na lata 2008-2011.

Zostanie zdefiniowana lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji

w najbliższych czterech latach, ważnych w skali gminy.

Etap 6. Opracowanie systemu zarządzania Programem. W tym etapie zostanie

zaproponowany system zarządzania realizacją programu.

Etap 7. Przedstawienie projektu Programu Zamawiającemu, celem skierowania go do

procedury opiniowania i uchwalania.

10


Schemat 1. Struktura prac merytorycznych „Gminnego programu ochrony środowiska”

Źródło: Opracowanie własne

11

Ocena zasobów, stanu i zagrożeń

środowiska

Uwarunkowania społeczno-

gospodarcze

Program operacyjny na lata 2004 - 2007

Zarządzanie Programem

Limity i wytyczne

Misja i cele ochrony środowiska do 2011

Uwarunkowaniazewnętrzne

Analiza SWOT

Cele szczegółowe w obszarach:

Poprawa jakości środowiska

Ochrona dziedzictwa

przyrodniczegoRacjonalne

użytkowanieDziałania

systemowe

Założenia i metodyka opracowania


Dla prawidłowego wyznaczenia celów, kierunków działania, zadań konieczne jest

uwzględnienie wytycznych, zawartych w przepisach prawa oraz różnorodnych dokumentach,

programach, planach, opracowaniach o charakterze strategicznym.

Przy prowadzeniu prac nad dokumentem „Program Ochrony Środowiska Miasta

Gminy Łapy” uwzględniano postanowienia aktualnych przepisów prawa, a w szczególności:

• rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania

planów gospodarki odpadami (Dz.U. Nr 66 poz. 620 z 2003 r.)

• ustawa o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 tj.

z 2001 r., z p. zm.)

• ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr

63 poz. 638 z 2001 r. z późn. zm.)

• ustawa z dnia 11 maja 2001 r., o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie

gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej

(Dz. U. Nr 63 poz. 639 z 2001 r. z późn. zm.)

• ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U.

Nr 132, poz. 622 tj. z 1996 r., z późn. zm.)

• ustawa z dnia 16 października 1991 r., o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 99 poz. 1079

z 2001 r. z późn. zm.)

• ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115 poz. 1229 tj. z 2001 r.,

z późn. zm.)

• ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest

(Dz. U. Nr 101 poz. 628 z 1997 r., z późn. zm.)

• ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r., o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U.

Nr 76 poz. 811).

• ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89 poz. 991)

• ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627 tj.

z 2001 r., z późn. zm.)

• ustawa z dnia 27 lipca 2001 r o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska,

• ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16 poz.

78 z 1995 r. z późn. zm.)

• ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 110 poz. 1190

z 2001 r. z późn. zm.)

12


• ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r o odpadach (Dz. U. Nr 62 poz. 628 tj. z 2001 r., z późn.

zm.).

W trakcie przygotowywania Programu dokonano przeglądu i analizy licznych

dokumentów planistycznych i strategicznych istniejących na szczeblu centralnym,

regionalnym i lokalnym.

Kryteria oceny stanu środowiska, niezbędne dla właściwego określenia słabych

i mocnych stron (analizy SWOT) i wyznaczenia celów i priorytetów działań, mogą mieć

charakter:

• porównawczy – odniesienia do innych podobnych jednostek przestrzennych,

• funkcjonalny – określające właściwe czy pożądane stany z punktu widzenia sprawności,

efektywności funkcjonowania poszczególnych elementów badanej jednostki terytorialnej,

parametry te mogą mieć charakter formalny,

• społeczne – mające charakter porównania faktycznego stanu z oczekiwaniami

społeczności lub ich reprezentantów.

Ze względu na ograniczenia czasowe nie ma możliwości zastosowania kryteriów

społecznych. Główne znacznie mogłyby mieć kryteria funkcjonalne, wywiedzione

z ogólnokrajowych, ilościowych celów (limitów) polityki ekologicznej. W II Polityce

ekologicznej państwa, przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r. a następnie przez

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały następujące ważniejsze

limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą

stanu środowiska (wszystkie dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 r.):

• zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r.

(w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle),

• ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób,

aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu

na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),

• ograniczenie zużycia energii o 25% w stosunku do 1990 r. również w przeliczeniu

na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),

• podwojenie do 2010 r. udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym kraju

w stosunku do roku 2000,

• dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych

w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.,

13


• odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów

komunalnych,

• pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów

przemysłowych,

• zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych,

w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie

miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – również o 30%,

• ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%,

niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do

stanu w 1990 r.

Rada Ministrów, przyjmując w czerwcu 2000 r. II Politykę ekologiczną państwa, nie

dokonała jednak podziału limitów krajowych na limity regionalne, gdyż nie było ku temu

dostatecznych podstaw planistycznych. Również ustawa Prawo ochrony środowiska nie

wprowadziła zasad wypełniania i rozdziału przestrzennego lub branżowego nakładanych

przez protokoły do konwencji oraz dyrektywy UE pułapów emisji niektórych zanieczyszczeń

do powietrza. Dlatego też przytoczone w rozdziale poniżej wskaźniki liczbowe należy wg

twórców polityki ekologicznej traktować jako wielkości orientacyjne, przeznaczone

do porównań międzyregionalnych i porównań tempa realizacji celów polityki ekologicznej

państwa w poszczególnych powiatach i gminach z tempem realizacji tej polityki na szczeblu

krajowym.

14


II. CHARAKTERYSTYKA GMINY ŁAPY

1. Ogólne informacje o gminieGmina Łapy jest gminą miejsko-wiejską, położoną nad rzeką Narew, na terenie

powiatu białostockiego, w województwie podlaskim. Gmina zajmuje powierzchnię 12 757 ha

i na koniec 2003 r. zamieszkiwało ją 23 688 osób.

W układzie administracyjnym gmina Łapy położona jest w zachodniej części powiatu

białostockiego w województwie podlaskim. Graniczy z innymi gminami powiatu

białostockiego: od północy z gminą Choroszcz, od wschodu z gminą Turośń Kościelna

i Suraż, od południa z gminą Poświętne, a od zachodu z gminą Sokoły, wchodzącą w skład

powiatu wysokomazowieckiego.

Gminę Łapy tworzy 25 sołectw, do których należą:

- Bokiny,

- Wólka Waniewska,

- Łupianka Stara,

- Łupianka Nowa,

- Roszki Wodźki,

- Roszki Włodki,

- Płonka Kozły,

- Płonka Strumianka,

- Płonka Kościelna,

- Płonka Matyski,

- Gąsówka Skwarki,

- Gąsówka Somochy,

- Gąsówka Osse,

- Łapy Łynki,

- Łapy Kołpaki,

- Gąsówka Stara,

- Gąsówka Oleksin,

- Łapy Korczaki,

- Daniłowo Duże,

- Daniłowo Małe,

- Łapy Dębowina,

- Łapy Pluśniaki,

15


- Łapy Szołajdy,

- Uhowo I,

- Uhowo II.

2. DemografiaLiczba ludności w gminie Łapy w ostatnich latach zmniejsza się. Na przestrzeni

ostatnich kilku lat można zaobserwować wyraźną tendencję spadkową (tabela nr 1, wykres

nr 1).

Tabela 1 Liczba mieszkańców gminy Łapy w latach 2000-2003Lata 2003 2002 2001 2000

Ilość mieszkańców 23688 23815 23938 24028Źródło: Dane Urzędu Miejskiego w Łapach

Wykres 1 Liczba mieszkańców gminy Łapy od 1995 – 2003 r.

24317

23688

23815

23938

24028

24339243312435624369

y = -282,52Ln(x) + 24533

23200

23400

23600

23800

24000

24200

24400

24600

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Lata

Liczbamieszkańców

Log. (Liczbamieszkańców )

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ankietowych Urzędu Miejskiego w Łapach

Średnia gęstość zaludnienia gminy jest dość wysoka i wynosi średnio 186 osób/km2,

w województwie podlaskim natomiast średnia gęstość zaludnienia wynosi 60 osób/km2.

Struktura wieku ludności gminy Łapy w 2003 r., przedstawia się następująco:

− ludność w wieku przedprodukcyjnym - 5 848 osób,

− ludność w wieku produkcyjnym - 14 473 osoby,

− ludność w wieku poprodukcyjnym - 3 367 osób.

16


Wykres 2 Struktura wieku ludności w gminie wiejskiej Łapy

6236

14554

3506

5954

14748

3524

5703

14123

3535

5848

14473

3367

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2000 2001 2002 2003

lata

Struktura wieku ludności

PrzedprodukcyjnyProdukcyjnyPoprodukcyjny

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rocznika Statystycznego..., op. cit.

Zgodnie z danymi Ewidencji Ludności Gminy Łapy, w ostatnich kilku latach przyrost

naturalny ludności był ujemny – w roku 2002 zanotowano 212 urodzeń i 216 zgonów,

natomiast w roku 2003 -173 urodzenia i 230 zgonów. Taka sytuacja jest bardzo niekorzystna.

Na przestrzeni ostatnich kilku lat można zaobserwować wyraźną tendencję spadkową,

a przedstawiona na wykresie nr 1 linia trendu pokazuje dalszy spadek liczby ludności. Także

zgodnie z prognozami GUS spadkowa tendencja liczby ludności będzie się utrzymywać,

szczególnie na obszarach wiejskich. Zauważalna jest również migracja ludzi młodych

i wykształconych ze wsi do miast, co znacznie zmniejsza szanse rozwoju gminy

(wykres nr 1).

17


3. Aktywność gospodarcza i rynek pracyW mieście i gminie zarejestrowanych było na koniec 2002 r. 826 (z tego 713

w mieście) podmiotów gospodarczych, z czego większość (1389) stanowiły jednostki sektora

prywatnego (głównie osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą).

W poszczególnych sekcjach PKD liczba podmiotów wynosiła:

• rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo (bez rolników indywidualnych) – 28,

• przetwórstwo przemysłowe – 126,

• budownictwo – 186,

• handel i naprawy – 527,

• hotele i restauracje – 43,

• transport, gospodarka magazynowa i łączność – 124,

• pośrednictwo finansowe – 49,

• obsługa nieruchomości i firm, nauka – 147,

• edukacja – 25,

• ochrona zdrowia i opieka społeczna – 59,

• pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna – 105.

W ostatnich latach obserwuje się powolną i zasadniczo trwałą tendencję wzrostową

liczby podmiotów gospodarki narodowej w gminie – wzrost o 73% w latach 1995-2002.

Obecna liczba jednostek gospodarczych daje wskaźnik nasycenia na 100

mieszkańców w wysokości 6,00, czyli nieco mniej niż w powiecie (6,75) i znacznie mniej

niż w województwie – 7,83. Do najważniejszych przedsiębiorstw należą:

• Cukrownia „Łapy”,

• Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego,

• Spółdzielnia Mleczarska w Łapach.

W gminie Łapy liczba zatrudnionych (poza rolnictwem indywidualnym) wynosi 4840

osób (stan na koniec 2003 r.). Strukturę zatrudnienia w gminie przedstawia tabela nr 2.

Największą grupę pracowników stanowią osoby zatrudnione w przemyśle (52,13%),

kolejną grupą byli zatrudnieni w następujących sektorach: administracja, edukacja, zdrowie

(łącznie 29,9%).

Urząd Miejski nie prowadzi rejestru osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie.

18


Tabela 2 Struktura zatrudnienia w gminie Łapy (bez zatrudnienia w indywidualnych gospodarstwach rolnych) w 2003 r.

SEKTOR LICZBA ZATRUDNIONYCHRolnictwo i leśnictwo b.d.Przemysł 2695Budownictwo 64Handel 306Transport, składowanie, łączność 330Administracja, edukacja, zdrowie 1445Usługi hotelarskie, finansowe, obsługa

nieruchomości i inne

b.d.

OGÓŁEM 4840Źródło: Dane Urzędu Miejskiego w Łapach

W gminie w marcu 2004 r. zarejestrowanych było 1705 bezrobotnych, w tym

z prawem do zasiłku 155 osób. Ze względu na brak aktualnych danych o liczbie aktywnych

zawodowo w układzie gminnym, dane o stopie bezrobocia dotyczą 20.05.2002 r. (dane

NSP’02). Stopa bezrobocia wynosiła wtedy 22,5%, w tym na obszarach wiejskich 14,6%,

a w mieście 25,4%. Porównawczo wskaźniki dla powiatu białostockiego i województwa

podlaskiego wynosiły odpowiednio 19,7 i 19,1%.

4. System komunikacyjny i infrastrukturaGmina Łapy posiada dogodne połączenia kolejowe i drogowe. Przez gminę przebiega

linia kolejowa Warszawa – Białystok – Petersburg, dając Łapom połączenia

międzynarodowe. Korzystne położenie komunikacyjne jest istotnym czynnikiem rozwoju

gospodarczego miasta i gminy Łapy.

Układ drogowy w gminie Łapy tworzą drogi:

• wojewódzkie o długości 31 km, (w tym 3 km znajdują się na terenie miejskim),

• powiatowe o długości 44 km w terenie wiejskim, (15 km o nieutwardzonej nawierzchni)

i 10 km na terenie miasta, (ok. 8 km o nawierzchni utwardzonej),

• gminne o długości ok.78 km, w tym na terenach wiejskich 44,7 km a 33,2 km na terenie

miasta.

Na terenie gminy Łapy ogółem jest 30,5 km dróg utwardzonych:

• na terenie miasta – 18 km,

• na terenach wiejskich – 12,5 km.

Struktura gospodarki cieplnej na terenie gminy według źródeł energii (dane

szacunkowe wg Urzędu Miejskiego w Łapach) przedstawia się następująco:

1) Źródła konwencjonalne 93,99% w tym:

19


- węgiel kamienny 74%,

- węgiel brunatny 0%,

- gaz 16%,

- olej opałowy 3,99%.

2) Źródła odnawialne 6,01%, w tym:

- biomasa 6%,

- energia słoneczna 0%,

- energia geotermalna 0%,

- pompy ciepła 0,01%.

Ze ogrzewania poprzez zcentralizowane sieci grzewcze korzysta 34% mieszkańców.

Jedynie 0,2% mieszkańców korzysta z gazu sieciowego.

5. FinanseDochody i wydatki gminy Łapy w latach 1998-2003, oraz plan na rok 2004

przestawia tabela nr 3.

Dochody i wydatki gminy w ostatnich latach znacznie się wahały. Prognoza do

2007 r. przedstawiona na wykresie nr 3 obrazuje nieznaczny wzrost dochodów oraz spadek

wydatków.

Tabela 3 Dochody i wydatki gminy (tys. zł, ceny bieżące)

(tys. zł)Lata

1998 1999 2000 2001 2002 2003 plan2004

Dochody ogółem

w tym:18826 21920 21830 26948 30515 26859 29147

- własne 8173 10038 8558 8980 10404 10680 14817- na mieszkańca 0,78 0,91 0,9 1,12 1,3 1,05 1,11Wydatki ogółem 18585 24846 26598 33214 32171 24971 26378Wydatki inwestycyjne ogółem

w tym:2845 3408 10530 11779 9521 1249 1290

- na ochronę środowiska (w tym

systemy oczyszczania ścieków)1497 5395 5793 9013 4329 419 2398

- na gospodarkę wodną 5 144 733 111 118 210 -Pochodzenie środków na

inwestycje:- budżet gminy 1006 - - - - 589 194- fundusze krajowe 496 4127 5942 5570 4348 404 -- fundusze zagraniczne - 1412 584 3554 99 257 391Udział wydatków własnych na ochronę środowiska i gospodarke wodną w wydatkach ogółem (%) 5,4 - - - - 2,4 0,7

20


(tys. zł)Lata

1998 1999 2000 2001 2002 2003 plan2004

Dochody ogółem

w tym:18826 21920 21830 26948 30515 26859 29147

Udział wydatków własnych na ochronę środowiska i gospodarke wodną w wydatkach inwestycyjnych (%) 35,4 - - - - 47,2 15,0Udział środków zewnętrznych w finansowaniu ochrony środowiska i gospodarki wodnej (%) 33,0 100,0 100,0 100,0 100,0 52,9 66,8Źródło: Dane Urzędu Miejskiego w Łapach

21


Wykres 3 Dochody i wydatki gminy Łapy w latach 2001 - 2003 r. plan na rok 2004 (ceny stałe z 2002 r.), oraz prognoza do 2007 r.

y = 4208,8Ln(x) + 23030

y = -1116,4Ln(x) + 29735

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2000 2001 2002 2003 plan2004

2005 2006 2007

dochodywydatkiLog. (dochody)Log. (wydatki)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Miejskiego w Łapach

22


6. Współpraca gminy w zakresie ochrony środowiskaGmina Łapy należy do Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi, współpracuje

z Nadleśnictwem Rudka, oraz Północno Podlaskim Towarzystwem Ochrony Ptaków

i Biurem Porozumienia Zielone Płuca Polski.

Współpraca międzynarodowa polega na realizacji przedsięwzięć z zakresu ochrony

środowiska w ramach organizacji lub programów międzynarodowych lub przy współudziale

jednostek samorządu terytorialnego z innych krajów (tabela nr 4).

Tabela 4 Międzynarodowa współpraca gminy w zakresie ochrony środowiska

Źródło: Dane Urzędu Miejskiego w Łapach

Kraj Zakres przedmiotowy

Holandia Szkolenie w zakresie poszanowania energii, gospodarki odpadami, edukacji ekologicznej i zarządzania projektami

ONZProjekt Umbrella – dotyczy audytu zrównoważonego rozwoju Gminy Łapy.

Opracowania Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gmin Członkowskich Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi

Ukraina doświadczenia w zakresie planowania i wdrażania strategii zrównoważonego rozwoju

Niemcykoncepcja rozwoju trzech dziedzin: rolnictwa, alternatywnych źródeł energii, gospodarki odpadami na terenie Gmin Górnej Narwi i najbliższego otoczenia

Narwiańskiego Parku Narodowego

Francja

Przedstawienie możliwości wykorzystania środków unijnych w regionach słabo rozwiniętych, raport „Turystyka i dziedzictwo kulturowe w dolinie Górnej Narwi”

Przeprowadzenie warsztatów „Każde miejsce ma swoją historie” dla młodzieży szkół podstawowych i gimnazjalnych.

Dania Wymiana młodzieży, szkolenia, warsztaty, dar Królowej Danii (mieszadła do modernizowanej oczyszczalni ścieków)

23


III. ZASOBY I STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

1. Położenie fizyczno-geograficzneGmina Łapy położona jest w obrębie trzech mezoregionów tj. Wysoczyzny

Wysokomazowieckiej, Doliny Górnej Narwi i Wysoczyzny Białostockiej (fragment obszaru

wschodniej części gminy).1

Powyższe jednostki fizyczno-geograficzne wchodzą w skład wielkiego

makroregionu, jakim jest Nizina Północnopodlaska.

2. Struktura użytkowania gruntówStrukturę użytkowania gruntów w gminie Łapy w roku 2002 przedstawia poniższa

tabela.

Tabela 5. Struktura użytkowania gruntów na obszarze gminy Łapy w 2002 r.

ha % ha % ha %Powierzchnia ogólna 12757 100 11567 100 1190 100Użytki rolne, w tym: 7173 56,2 6745 58,3 428 36,0

grunty orne 4911 38,5 4609 39,8 302 25,4sady 22 0,2 19 0,2 3 0,3łąki 1070 8,4 1525 13,2 110 9,2pastwiska 236 1,8 592 5,1 12 1,0

Lasy 1836 14,4 1787 15,4 49 4,1Grunty pozostałe 3748 29,4 3035 26,2 713 59,9

obszar miejskiWyszczególnienie

gmina obszar wiejskiUżytkowanie gruntów

Źródło: Narodowy Spis Powszechny i Spis Rolny. Gmina Łapy; Białystok 2002 r.

3. Rzeźba terenuGmina Łapy to obszar wysoczyzny morenowej urozmaiconej licznymi wzgórzami

moren czołowych, pagórkami kemów i równinami torfowymi. Rzędne powierzchni kształtują

się w granicach 120-130 m. n.p.m., (w szczytowych partiach wzgórz morenowych osiągają

wysokość 150-156 m. n.p.m.). Natomiast rzędne dna doliny Narwi kształtują się w granicach

114,0 - 118,0 m. n.p.m.

Podstawowe jednostki morfologiczne w gminie Łapy to:

− dolina rzeki Narwi wraz z doliną jej lewostronnego dopływu Awissą,

− wysoczyzna morenowa.

1 Podstawowy dokument wykorzystany w tym rozdziale jako źródło informacji, to Studium uwarunkoań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Łapy, Łapy 1998/1999.

24


Dolina rzeki Narwi stanowi wyraźny akcent w morfologii obszaru gminy - jest

szeroka i płaska głęboko wcięta w wysoczyznę (5 – 25 m) w znacznym stopniu zatorfiona,

a na niektórych odcinkach zabagniona. Nieznaczny jej spadek (0,12%) powoduje, że rzeka

meandruje, a zmieniając koryto tworzy po kilka dróg jednoczesnego przepływu.

Na północ od wsi Uhowo i Bokiny w dolinie Narwi wyraźnie zarysowują się wyższe

tarasy akumulacyjne zwykle zalesione. Warto dodać, że dolina Narwi w granicach gminy

Łapy charakteryzuje się wysokim potencjałem biologicznym środowiska - przede wszystkim

środowiska wodno-bagiennego.

Wyraźnym elementem geomorfologicznym w obrębie obszaru gminy jest także dolina

Awissy. Szeroko i głęboko wcięta dolina rzeki Awissy wraz ze swoimi dopływami znacznie

urozmaica morfologicznie południowo-zachodnią część obszaru gminy.

Rzeźba terenu jest jednym z walorów krajobrazowych gminy, a wysoczyzny, które

leżą nad Narwią mogą być miejscem organizacji wypoczynku przywodnego. Dotyczy to

w szczególności następujących miejsc:

− Uhowo - strefa kontaktowa o długości 2.800 m zbudowana głównie z glin

zwałowych, położona nad rzeką Narew,

− Będziużne Góry (Durnego Chata) - strefa kontaktowa o długości - 500 m. - glina,

− Bokiny - strefa kontaktowa o długości 300 m., zbudowana z piasku, żwirów i gliny.

4. Budowa geologiczna i surowce mineralneGmina Łapy położona jest w obrębie dużej jednostki geostrukturalnej zwanej

wyniesieniem mazursko-podlaskim wchodzącym w skład prekambryjskiej platformy

wschodnioeuropejskiej.

Wgłębna budowa geologiczna obszaru gminy jest słabo rozpoznana.

Osady kredy górnej w miejscu usytuowania obszaru gminy zalegają na głębokości

180 - 200 m. i są reprezentowane w jej partiach stropowych przez margle, wapienie

z krzemieniami i kredę piszącą. Na rozmytej i zerodowanej powierzchni skał węglanowych

kredy górnej zalega kompleks osadów trzeciorzędowych reprezentowanych przez osady

oligocenu, w spągu przez mułki pylasto-piaszczyste i piaszczyste iły oraz drobne piaski

kwarcowe, a w partiach wyższych przez piaski kwarcowo-glaukonitowe, czasami

ze żwirkami kwarcu, krzemieni i drobnymi fosforytami. Miąższość tych osadów wynosi

75 m. Na urozmaiconej morfologicznie powierzchni osadów oligoceńskich w formie

izolowanych płatów zalegają utwory mioceńskie (miąższość do 20 m) reprezentowane

głównie przez piaski kwarcowe, drobnoziarniste, zwykle warstwowane oraz w mniejszym

25


stopniu przez mułki i iły. Na tym podłożu zalega pokrywa warstwa bardzo zróżnicowanych

utworów czwartorzędowych, której miąższość na obszarze gminy wynosi od 180 do ponad

200 m.

Dzisiejszą powierzchnię gminy Łapy w większości budują osady stadiału północno-

mazowieckiego i oprócz glin zwałowych i piasków wodnolodowcowych reprezentowane są

także przez utwory lodowcowe moren czołowych i kemów oraz utwory zastoiskowe.

Przestrzenne rozmieszczenie osadów występujących na powierzchni obszaru gminy

przedstawia się następująco:

• doliny rzek Narwi i Awissy oraz mniejszych cieków, a także zagłębienia bezodpływowe

na wysoczyźnie budują głównie piaszczysto-mułowe osady holoceńskie oraz torfy,

• fragmenty wyższych tarasów akumulacyjnych występujących głównie w północnej

części doliny Narwi budują piaszczysto-żwirowe osady rzeczne powstałe w czasie

zlodowacenia północnopolskiego;

• współczesną powierzchnię wysoczyznową obszaru gminy Łapy budują głównie gliny

zwałowe i piaszczysto-żwirowo-gliniaste utwory lodowcowe związane. Na powierzchni

tych utworów prawie na całym obszarze wysoczyznowym gminy występują pagóry,

wzgórza i wały moren czołowych oraz lokalnie kemów;

• loklanie na powierzchni obszaru gminy występują również płaty piaszczysto-żwirowych

utworów wodnolodowcowych i piaski przewiane – eoliczne;

• w oklicy Łupianki Starej i Łupianki Kreta znajdują się powierzchniowe wychodnie kredy

piszącej i silnie marglistych glin.

Na terenie gminy nie ma udokumentowanych złóż kopalin. Gliny zwałowe są niskiej

jakości surowcem ceramicznym i nie znajdują zastosowania gospodarczego. Natomiast

obszary lokalnego pozyskania piasku, pospółek i żwirów dla celów gospodarczych stanowią

głównie wzgórza moren czołowych.

5. Wody powierzchniowe i podziemne

5.1 Wody powierzchniowe

a) Hydrografia

Pod względem hydrograficznym obszar gminy Łapy należy do dorzecza Wisły

i położony jest w obrębie zlewni rzeki Narwi.

Główny układ sieci hydrograficznej na obszarze gminy tworzy rzeka Narew wraz ze

swoimi największymi lewobrzeżnymi dopływami tj. Szeroką Strugą i Awissą. Są to rzeki

26


zbierające wody powierzchniowe z całego obszaru gminy. Ponadto obszar gminy jest

drenowany licznymi mniejszymi ciekami wodnymi i całym systemem rowów

melioracyjnych.

Teren gminy jest obszarem bezjeziornym jedynie w jego obrębie znajduje się szereg

niewielkich zagłębień bezodpływowych wypełnionych wodą.

b) Wielkości przepływowe rzek

Tabela 6 Przepływy charakterystyczne i wpływy jednostkowe w podstawowych przekrojach głównych rzek gminy Łapy

Rzeka

przekrój

Pow.

w km2

Przepływ w m3/s Spływy jednostkowe l/s/km2

NNQ SNQ SQ SWQ WQ NN SN S SW WNarew

- poniżej uj. Lizy

- uj. Supraśli

Awissa - ujście

Szeroka Struga -

ujście

3509,5

4307,9

260,1

67,2

1,92

2,47

-

-

3,46

4,27

0,275

0,066

13,2

15,9

0,521

0,116

-

268,0

-

-

-

358,0

-

-

0,547

0,573

-

-

0,985

0,991

-

0,982

3,761

3,690

-

1,726

-

62,211

-

-

83,103

-

-

Źródło - Regionalny plan gospodarki wodnej woj. białostockiego Hydroprojekt Warszawa 1982 r (lata 1961 -1975).

Przepływy dyspozycyjne (95%) wód powierzchniowych w gminie Łapy ilustruje

poniższe zestawienie tabelaryczne (stan 1985 r.).

Tabela 7 Przepływy wód powierzchniowych w gminie ŁapyRzeka Przepływy w m3/s. z obszaru

Przekrój SNQ (95 %) Qnx Q dyspozycyjneNarew

- poniżej uj. Lizy

- uj. Supraśli

3,46

4,27

2,06

3,00

+ 1,40

+ 1,27

Awissa – ujście 0,257 0,180+ 0,077

Szeroka Struga

-ujście 0,066 0,045 +0,021x - przepływ nienaruszalny (wielkość wg kryterium hydrobiologicznego - IMiGW Warszawa 1980 r.) w podstawowych przekrojach SNQ - 95%.

Tabela 8 Wielkości przepływowe rzek m3/sw gminie Łapy w latach 1998-2000

Wyszczególnienie 01.09.1998 06.05.1998 24.03.1999 07.04.1999 09.05.2000 24.10.2000

Narew w miejscowości 11,5 19,2 36,6 37,2 12 4,37

27


BokinyAwissa 0,155 1,41 0,67 0,29 0,09 0,026

Źródło: Dane Dyrekcji Narwiańskiego Parku Narodowego w Kurowie

Z powyższego zestawienia wynika, że są to obszary o znacznej dyspozycyjności

zasobów wód powierzchniowych. Uogólniona wartość średniorocznego przepływu rzeki

Narwi w przekroju Żółtki kształtuje się w granicach ok. 22,5 m3/s.

Roczny przebieg wahań stanów wody na rzece Narwi wykazuje dwa okresy wezbrań

- wezbrania roztopowe od lutego do pierwszej dekady maja oraz wezbrania na skutek

długotrwałych opadów od czerwca do października.

c) Zagrożenia powodziowe

Rzędna zasięgu fali powodziowej rzeki Narwi w granicach obszaru gminy i w jej

bezpośrednim sąsiedztwie podane w m n.p.m. przedstawiają się jak niżej:

Tabela 9 Rzędne lustra fali powodziowej (m. n.p.m.)

Miejsce przekroju Rzędna lustra fali powodziowej

-Waniewo 114,11-Izbiszcze Wólka

Waniewska 114,88

-Kolonia Topilec 115,43-Baciuty 116,53-Bokiny 116,90

-Uhowo - Łapy 118,29-Łapy Wity 118,95

-Łapy Pluśniaki 119,39-Suraż 120,40


Do osiedli o potencjalnym zagrożeniu falą powodziową rzeki Narwi na obszarze

gminy Łapy zalicza się:

Uhowo - 118,29 rzędna fali powodziowej,

Łapy - 118,24 - rzędna fali powodziowej,

Łapy Wity - 112,95 - rzędna fali powodziowej,

Łapy Dębowina - 118,95 - rzędna fali powodziowej.

28


d) Stan czystości wód powierzchniowych

Stan czystości głównych rzek w gminie Łapy nie jest dobry. Stan czystości głównej

rzeki – Narwi od lat nie odpowiada Zarządzeniu 18/71 Prezydium WRN z 27.05.1971

o docelowym przeznaczeniu wód, który przewiduje I klasę czystości. Według danych WIOŚ

jeszcze w 1999 r. Narew na obszarze gminy niosła do ujścia Awissy wody klasy II (poniżej

III klasy), od 2002 r. w całości są to wody klasy III.

Także rzeka Awissa jest coraz bardziej zanieczyszczona. W 2001 r. miała wody

III klasy, a w 2003 r. – nie odpowiadające normom.

Dzieje się tak mimo:

• modernizacji oczyszczalni ścieków w Łapach

• skierowania ścieków z Cukrowni w Łapach na oczyszczalnię miejską,

• poprawy gospodarki wodno-ściekowej w Zakładzie Utylizacyjnym w Bokinach

(wywożenie ścieków na oczyszczalnie ścieków m. Białegostoku),

• braku awaryjnych zanieczyszczeń wód rzeki Narwi.

Na pozostałych mniejszych ciekach wodnych brak jest badań kontrolnych, przy czym

należy podkreślić, że nie obserwuje tu wpływu zanieczyszczeń ściekowych związanych

z działalnością gospodarczą – przeważnie są to wody zaliczane do II klasy czystości.

5.2. Wody podziemne

Złoża wód podziemnych znajdujące się w utworach starszego podłoża (trzeciorzędu,

kredy i jury) charakteryzują się niewielką wydajnością.

W tej sytuacji głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę pitną i na potrzeby

gospodarcze są wody podziemne pochodzące z utworów czwartorzędowych. Występują one

w kilku poziomach wodonośnych:

a) poziom wodonośny spągowy (najniższy), dający możliwość uzyskania wydajności ponad

100 m3/godz., przy depresji 3-6 m z nieciągłej przestrzennie warstwy wodonośnej

przekraczającej miąższością 50 m - położonej na głębokości poniżej 100 m;

b) międzymorenowy poziom wodonośny - podstawowe źródło wody na obszarze gminy,

reprezentowany przez dwie warstwy wodonośne. Najkorzystniejsze parametry

hydrologiczne występują w dolinie rzeki Narwi, gdzie te warstwy łączą się z wodami

poziomu przypowierzchniowego tworząc miąższość warstwy wodonośnej ponad 30 m, z

której uzyskać można wydajność ponad 100 m3/godz.. Na wysoczyźnie miąższość obu

warstw przy zachowaniu ciągłego rozprzestrzeniania wynosi 10-20 m., a wydajność 10-70

m3/godz.

29


Duże zróżnicowanie wydajności spowodowane jest różnicami w miąższości warstwy

wodonośnej oraz stanem technicznym poszczególnych ujęć wody. Generalnie, wydajności są

duże i pokrywają istniejące zapotrzebowanie. Studnie wiercone ujmują z reguły wody

z głębokości 15-30 m. p.p.t.

Tabela 10 Wydajność poszczególnych studni zaopatrujących wodociągi miejskie w Łapach:

st. nr 1 Q = 52,5 m3/h przy S = 9,4 m.st. nr 3 Q = 45,0 m3/h przy S = 13,0 m.st. nr 4 Q = 55,8 m3/h przy S = 15,7 mst. nr 5 Q = 43,6 m3/h przy S = 8,6 m


Tabela 11 Przykładowe wydajności innych studni na terenie miastast. cukrowni Q = 81,5 m3/h przy S = 4,35 m.st. szkolnaŁapy Osse Q = 10,6 m3/h przy S = 5,7 m.

st. na osiedlumieszk. Q = 28,2 m3/h przy S = 5,64 m.


Podajemy też parametry (głębokość zalegania warstw wodonośnych i ich wydajność)

istniejących ujęć wód podziemnych, wykonanych w ramach zwodociągowania wsi na terenie

gminy:

− Łapy Osse – 1 studnia o głębokości 36,5 m. i wydajności 27 m3/h przy S = 7,5 m.;

− Płonka Strumianka – 2 studnie o głębokości 62 i 65 m. i wydajności 92 m3/h przy

S 12,2 m.;

− Bokiny - studnia o głębokości 56,0 m. i wydajności 27 m3/h przy S = 3,4 m.;

− Daniłowo Duże - 3 studnie o głębokości 65,0; 70,0 i 50,0 m. i wydajnościach 73,70,

71 m3/h przy S = 9,5 m.;

− Uhowo - 3 studnie o głębokości 50 i 45 m. i wydajności 56 i 60,1 m3/h przy S=11

i 13 m.

c) przypowierzchniowy poziom wodonośny

W gminie Łapy występują trzy zasadnicze obszary o różnych warunkach

występowania wód gruntowych:

− obszary dolinne będące strefami koncentracji wód powierzchniowych i gruntowych.

Wody tworzą tu jeden poziom w utworach akumulacji rzecznej lub bagiennej

i stanowią zwierciadło wody o charakterze swobodnym. Zalegają zazwyczaj płyciej

30


niż 1 m. p.p.t. Tereny te są niekorzystne dla lokalizacji budownictwa m. in. z uwagi

na występowania wody gruntowej w poziomie posadowienia budynków;

− obszary wysoczyznowe o ciągłym zwierciadle wody zalegającym w utworach łatwo

przepuszczalnych (piaszczystych) podścielanych na różnych głębokościach utworami

trudno przepuszczalnymi (glinami). Głębokość występowania wód gruntowych

uzależniona jest od intensywności opadów atmosferycznych oraz od głębokości

zalegania glin zwałowych. Przeważnie zwierciadło wody znajduje się płycej niż

2 m. p.p.t. a więc w poziomie posadowienia budynków, dotyczy to głównie

lokalizacji samego m. Łapy. Lokalnie na terenach takich form piaszczystych jak

kemy; wzgórza i pagóry wody te zalegają nawet głębiej niż 10 m. p.p.t.;

− obszary wysoczyznowe zbudowane z utworów trudno przepuszczalnych - wody na

tych terenach występują pod warstwą glin zwałowych tworząc zwierciadło

o charakterze napiętym nie posiadającym jednolitego i ciągłego poziomu, zależna jest

od głębokości zalegania piaszczystych przewarstwień w glinie.

Gmina Łapy należy do grupy obszarów o ograniczonych, lokalnie dobrych zasobach

wód podziemnych - jednostkowe zasoby wód podziemnych w m3/24 ha/km2 wynoszą od 50 -

200 (do 2.318 l/s/km2). Stan zasobów wód podziemnych według dokumentacji

hydrogeologicznych przyjętych w starostwie powiatowym w Białymstoku w gminie Łapy

w 2003 roku wynosił 1734 m3/h.

Zaopatrzenie ludności w dobrą wodę pitną powinno odbywać się na bazie ujęć wód

z poziomu międzymorenowego względnie spągowego. Zasoby wód podziemnych a także

i powierzchniowych nie powinny powodować ograniczenia w rozwoju gospodarczym gminy.

Badania jakości wód podziemnych prowadzone przez WIOŚ w Białymstoku i PIG

odbywają się tylko na studni wierconej w Łapach. W latach 1998-2001 miała ona wodę

wysokie czystości (Ib), niestety jakość uległa pogorszeniu w roku 2002 do średniej (II),

co oznacza konieczność uzdatniania.

31


6. Gleby – element wartości rolniczej przestrzeni produkcyjnejW podziale byłego województwa białostockiego na regiony glebowo-rolnicze

(11 regionów wg IUNG Puławy - 1988 r.) obszar gminy Łapy położony jest w obrębie trzech

regionów tj.: Brańsko-Tykocińskiego, Nadnarwiańskiego i Zabłudowskiego.

Region Brańsko-Tykociński obejmuje tereny położone na zachód od doliny Narwi.

Jest to dominująca część obszaru gminy charakteryzująca się najlepszymi glebami w skali

dawnego województwa białostockiego.

Region Nadnarwiański obejmuje tereny doliny Narwi, która z uwagi na swój unikalny

ekosystem wodno-bagienny i bardzo wysoki potencjał biotyczny o charakterze naturalnym

została objęta statusem ochronnym w formie Narwiańskiego Parku Narodowego.

Użytki zielone (łąki i pastwiska), które wykorzystywane są rolniczo znajdują się

wyłącznie w strefie brzegowej doliny.

Region Zabłudowski obejmuje tereny położone na wschód od doliny Narwi. Jest to

niewielka część obszaru gminy charakteryzująca się stosunkowo korzystnymi warunkami

przestrzeni produkcji rolnej.

Skałą macierzystą gleb obszaru gminy są utwory czwartorzędowe pochodzenia

lodowcowego i wodnolodowcowego wykształcone w postaci glin, piasków, lokalnie pyłów

oraz w dolinach i zagłębieniach namułów, torfów i piasków rzecznych. Stąd też pod

względem składu mechanicznego gleby obszaru gminy zaliczane są do glin lub piasków

gliniastych względnie słabo gliniastych na glinie oraz piasków słabo gliniastych całkowitych

lub podścielonych piaskiem luźnym i piasków luźnych całkowitych.

6.1. Waloryzacja przyrodnicza gleb

Gleby gminy Łapy charakteryzują się stosunkowo małym zróżnicowaniem.

Podstawowe typy gleb występujących w obrębie terenów wysoczyznowych w gminie Łapy

to:

− gleby pseudobielicowe (A) wytworzone z piasków gliniastych i gliniasto-pylastych

podścielonych płytko i średnio głęboką gliną. Większe kompleksy tych gleb

występują w części zachodniej gminy między wsią Płonka Kozły, a Łupianką Nową

na południe od Płonki Kościelnej i w okolicy wsi Gąsówka Skwarki oraz w części

południowej gminy w okolicy Łapy Łynki, Łapy Dębowina, Gąsówka Oleksin

i Daniłowo Duże;

− gleby brunatne wyługowane i kwaśne (Bw) zajmujące większe powierzchnie

w części północnej i południowej gminy;

32


− gleby brunatne właściwe (B) zajmujące znaczną powierzchnię w okolicy wsi

Uhowo oraz niewielkie powierzchnie głównie w południowej części gminy;

− gleby piaskowe różnych typów genetycznych (bielicowe, rdzawe, brunatne kwaśne)

(AB) zajmujące znaczne powierzchnie na obszarze wysoczyznowym całej gminy

koncentrując się głównie w części środkowej i południowej gminy;

− czarne ziemie o bardzo małym zasięgu powierzchniowym występują na południe

od miasta Łapy, a także lokalnie w części zachodniej i wschodniej gminy.

W obrębie doliny Narwi, Awissy, Szerokiej Strugi i innych mniejszych cieków oraz

w zagłębieniach (obniżeniach) terenowych występują gleby mułowo – torfowe, gleby

torfowe i murszowo-torfowe, gleby murszowo-mineralne i lokalnie mady.

6.2. Waloryzacja użytkowo-rolnicza gleb

Udział powierzchniowy i procentowy klas bonitacyjnych w gruntach ornych

i użytkach zielonych przedstawia się jak niżej.

Tabela 12 Klasy bonitacyjne gleb w gminie ŁapyGrunty orne + sady Użytki zielone

klasa ha % klasa ha %I - - I - -II - - II - -

III a 40 0,80 III 86 3,09III b 486 9,58 IV 1390 49,96IV a 1718 33,88 V 963 34,62IV b 1523 30,03 VI 336 12,08

V 1119 22,07 VI z 7 0,25VI 165 3,25 - -

VI z 20 0,39 - -Razem 5071 100 Razem 2782 100

Źródło – Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do produkcji rolniczej; IUNG Puławy 2002 r.

Razem użytki rolne (grunty orne + użytki zielone) w gminie wynoszą 7.853 ha,

co w stosunku do ogólnej powierzchni gminy (12.757 ha) stanowi 61,6% (do danych z 1999r.

mniej o 0,2%).

Przestrzenne rozmieszczenie klas bonitacyjnych gruntów rolnych w obrębie obszaru

gminy przedstawia się następująco:

− gleby IIIa i IIIb klasy bonitacyjnej użytków ornych koncentrują się głównie

w południowej części gminy w okolicy wsi: Łapy Szołajdy, Łapy Dębowina, Gąsówka

i Daniłowo, Wyspowo; gleby tej klasy występują na terenie całej gminy;

33


− gleby IVa i IVb klasy bonitacyjnej gruntów ornych zajmują największe powierzchnie

i występują na terenie całej gminy;

− gleby V i VI klasy bonitacyjnej gruntów ornych występują wyspowo na terenie całej

gminy.

b) Kompleksy przydatności rolniczej gleb ilustruje poniższe zestawienie tabelaryczne:

Tabela 13 Kompleksy glebowe w gminie ŁapyNr

komp. Nazwa kompleksu ha %

1 2 3 4Grunty orne

1 pszenny b. dobry - -2 pszenny dobry 346 2,713 pszenny wadliwy 102 0,804 żytni b. dobry 1642 12,875 żytni dobry 534 4,206 żytni słaby 971 7,617 żytni b. słaby 707 5,548 zbożowo-pastewny mocny 493 3,869 zbożowo-pastewny słaby 289 2,26

Razem 5084 39,85Użytki zielone

1 z uż. zielone b. dobre i dobre - -2 z uż. zielone średnie 1479 11,593 z uż.zielone słabe i b.słabe 1263 9,90

Razem 2742 21,49Razem użytki rolne 7853 61,56Gr. rolne nie przydatne 27 0,21Tereny pozostałe 4904 38,44Ogólna pow. geodezyjna 12757 100%

Źródło – Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do produkcji rolniczej; IUNG Puławy 2002 r.

Rozmieszczenie kompleksów przydatności rolniczej gleb ściśle wiąże się

z przestrzennym występowaniem poszczególnych typów gleb, oraz ich bonitacji i tak:

− najlepsze kompleksy przydatności rolniczej gleb ściśle powiązane są z przestrzennym

rozmieszczeniem gleb brunatnych właściwych - kompleks 2, gleb pseudobielicowych

- kompleks 4 i gleb brunatnych wyługowanych i kwaśnych - kompleks 5;

− przestrzenne rozmieszczenie kompleksów gleb słabych (żytnich kompleks 6 i 7)

odpowiada przestrzennemu rozmieszczeniu gleb piaskowych różnych typów

genetycznych, a kompleks zbożowo-pastewny mocny czarnym ziemiom.

34


6.3. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej

Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminie Łapy w 2002 r.

kształtował się na poziomie 58,1 i był wyższy od wskaźnika dla powiatu białostockiego,

który wynosił w tym okresie 54,3 tabela nr 14.

Tabela 14 Wskaźnik bonitacji gleb gminy Łapy w porównaniu z powiatem białostockim

Wyszczególnienie

Wskaźnik bonitacji

jakości i

przydatności

rolniczej

agroklimaturzeźby

terenu

warunków

wodnych

Ogólny wskaźnik

jakości rolniczej

przestrzeni

produkcyjnej

Powiat białostocki 40,1 7,3 4,0 2,9 54,3

Gmina Łapy 44,3 6,8 3,8 3,2 58,1

Źródło: - Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do produkcji rolniczej; IUNG Puławy 2002 r.

6.4. Skażenie gleb

Zanieczyszczenie gleb jest oceniane na podstawie zawartości metali ciężkich (ołowiu,

kadmu, cynku, miedzi, niklu, rtęci i arsenu) w powierzchniowej, dwudziestocentymetrowej

warstwie gruntu. Miarą zanieczyszczenia gleby jest zawartość metali ciężkich w porównaniu

do średniej geochemicznej zawartości w regionie. Pośrednio, zanieczyszczenie gleby mierzy

się również zawartością metali ciężkich, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin

(świeże owoce, korzenie itp.).

Niestety wyniki badań prowadzonych przy udziale Stacji Chemiczno-Rolniczej

i IUNG w Puławach nie zostały opracowane, dlatego brak jest szczegółowych danych

o zanieczyszczeniu gleb metalami ciężkimi dla gminy Łapy.

Jedynie z badań przeprowadzonych w 2001 r. są zbiorcze dane, z których wynika,

że zawartość w glebach metali ciężkich: ołowiu, cynku, miedzi, niklu i kadmu dla całego

województwa podlaskiego była najniższa lub jedna z najniższych w Polsce. Nieznaczne było

także zanieczyszczenie roślin uprawnych. W roku 2001 koncentracja metali i azotanów w

jadalnych częściach roślin w 95% próbek była poniżej wartości dopuszczalnych.

7. LasyWedług podziału Polski na regiony (krainy) przyrodniczo-leśne, gmina Łapy leży

w Krainie Mazursko-Podlaskiej, zaliczanej do Dzielnicy Niziny Mazowiecko-Podlaskiej jej

35


lasy charakteryzują się występowaniem siedlisk lasowych, borów świeżych i grądów

(od strony administracyjnej lasy gminy Łapy należą do Nadleśnictwa Rudka).

Tabela 15 Powierzchnia gruntów leśnych na obszarze gminy Łapy w 2001-2002 r.

Rok

Ogólnapowierz-

chniaw ha

Powierzchnia lasówpaństwowe prywatne

ha % ha % Razem

% udziałgruntów

leśnych wogólnej

pow.2001 12.757 5 0,04 1675,0 13,13 1680,0 13,172002 12.757 4,8 0,04 1680,3 13,17 1685,1 13,21Źródło: Dane Urzędu Statystycznego w Białymstoku

Tutejsze lasy, - co należy zauważyć - są znacznie rozdrobnione i występują

na obszarze całej gminy, zajmując głównie tereny piaszczyste oraz doliny rzek i zagłębienia

terenowe (lasy olchowe). Jedyne większe kompleksy leśne położone są na wschód

od Uhowa, na południe od Łap Osse na zachód i południowy zachód od Wólki Waniewskiej

oraz na obszarze położonym między Łupianką Starą i Płonką Strumianką.

Jeżeli chodzi o typy siedliskowe to na obszarach wysoczyznowych dominuje Bór

Świeży (Bśw) przy bardzo lokalnym powierzchniowym udziale takich siedlisk jak: Bór

Mieszany Świeży (BMśw), Las Świeży (Lśw), Las Mieszany (LM), Bór suchy (Bs), Bór

wilgotny (Bw) i Las wilgotny (Lw).

W drzewostanie borów świeżych gatunkiem panującym jest sosna z niewielką

domieszką brzozy i świerku. W dolinach rzecznych i zagłębieniach terenowych dominują

siedliska Olsu (OL), na których przeważa olcha.

Dominującą klasą drzewostanów występujących w lasach gminy jest II klasa wieku

(21-40 lat), przy znacznym udziale III kl. wieku (41-60 lat), z niewielkim udziałem

drzewostanów powyżej 60 lat.

Lasy występujące na terenie gminy Łapy, poza lasami położonymi w dolinie Narwi

objętej statusem Parku Narodowego, zaliczone są do lasów grupy II - gospodarczej. Stąd też

z punktu widzenia gospodarczego podstawową funkcją tych lasów jest produkcja surowca

drzewnego na potrzeby gospodarcze kraju oraz potrzeby własne miejscowej ludności.

Należy podkreślić, że gospodarka leśna prowadzona jest w oparciu o ustalenia planów

urządzania lasów. W najbliższej przyszłości wystąpi konieczność opracowania nowej

generacji takich planów. Należałoby wnioskować, aby plany te uwzględniały w większym

stopniu niż dotychczas następujące postulaty:

− ochrony ekologicznych wartości siedlisk,

36


− zwiększania różnorodności biologicznej ekosystemu leśnego,

− obejmowania lasów formą ochronną (wskazania do uznania za rezerwat przyrody,

użytek ekologiczny, zespół przyrodniczo-krajobrazowy itp.),

− udostępniania i zagospodarowania turystycznego lasów,

− ochrony różnorodności krajobrazowej i kształtowania walorów estetycznych

kompleksów leśnych, ich enklaw i obrzeży oraz tras udostępnianych dla ruchu.

Na koniec warto zauważyć, że zgodnie z Krajowym Programem Lesistości (1995r.)

gmina Łapy została zaliczona do gmin szczególnie preferowanych do zwiększania lesistości.

8. Warunki klimatyczneW podziale na krainy klimatyczne gmina Łapy zaliczana jest do makroregionu Nizina

Północnopodlaska, w jej skład wchodzą: Wysoczyzna Białostocka i Wysoczyzna

Wysokomazowiecka charakteryzujące się stosunkowo korzystnymi warunkami

klimatycznymi w Obrębie Dzielnicy Podlaskiej.

8.1. Temperatura

Rozkład roczny temperatury w °C, średnie oraz absolutne maksyma i minima

przedstawiono w tabeli nr 16.

Tabela 16 Rozkład temperatur w gminie Łapy na podstawie badań stacji meteorologicznych w Białymstoku i Szepietowie

Stacjameteor.

Rodzajobserwacji

MiesiąceI II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Średniaroczna

BiałystokŚr.

MaxMin

-4,37,7

-38,4

-4,29,9

-30,8

-0,617,2-22,6

7,229,3-6,9

12,931,7-4,3

16,732,4-0,7

18,036,05,3

16,734,6-0,8

12,630,9-3,8

7,525,4-11,2

2,216,5-20,7

-1,613,8-23,5

6,9

SzepietowoŚr.

MaxMin

-4,37,2-

-4,110,331,2

-0,616,6-23,3

7,1--

12,730,6-4,1

16,532,00,8

17,734,35,4

16,834,32,2

12,830,5-2,1

7,725,0-9,3

2,314,8-18,0

-1,514,1-22,3

6,9

Źródło: Dane stacji meteorologicznych w Białymstoku i Szepietowie

− Przejście średniej temperatury dobowej przez tzw. progi termiczne przypada dla 0oC

(okres gospodarczy) na 20 marca i 30 listopada dla 5oC (okres wegetacyjny)

na 7 kwietnia i 3 listopada, dla 15oC na 25 maja i 5 września.

− Okres wegetacyjny trwa średnio w Białymstoku 200 dni i rozpoczyna się 10 kwietnia,

a kończy się pod koniec października lub na początku listopada, w Szepietowie trwa

205 dni od 6 kwietnia do 27 października.

− Początek prac polowych przypada na I-wszą dekadę kwietnia, a koniec na I-wszą

dekadę listopada.

− Średni okres bezprzymrozkowy wynosi 155 dni.

37


− Pokrywa śnieżna utrzymuje się średnio około 90 dni.

8.2. Opady atmosferyczne

Średni roczny rozkład opadów atmosferycznych sumy maksymalne i minimalne oraz

wskaźnik opadów okresu wegetacyjnego przedstawia poniższe zestawienie tabelaryczne.

Tabela 17 Rozkład opadów atmosferycznychStacja

meteor.Rodzaj

obserwacjiMiesiące

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XIIŚredniaroczna

Wskaźnik % V-X

BiałystokŚr.

MaxMini

344812

36509

31744

396214

5211218

6914114

6315513

7715213

491493

411182

478521

448918

582741365

60,0

Łapy Śr. 23 27 26 35 47 50 60 65 41 38 40 36 493 62,2

SurażŚr.

MaxMini

21402

234210

24564

31506

508423

5811125

7014213

681099

401366

331044

377616

33758

488657302

65,4

Źródło: Źródło: Dane stacji meteorologicznych w Białymstoku, Łapach i Surażu

− Średnia roczna częstotliwość burz (okres 1953-1967) wynosiła: w Białymstoku 21,9;

w Szepietowie 14,2 i w Tykocinie 12,3.

− Częstotliwość burz gradowych od 3 do 6 przypadków roku.

− Średnia roczna wilgotność względna powietrza utrzymuje się w granicach od 82 -

83% a w dolinie Narwi i Awissy 84%.

− Średnie roczne zachmurzenie (1953-1967) w skali 1-10 wynosi 6,9 pokrycia nieba.

Liczba dni pogodnych w Białymstoku 26,5 a pochmurnych 166,1, natomiast liczba

dni pogodnych w Szepietowie 39,8 a pochmurnych 138,6.

− Średnia suma godzin nasłonecznienia (1953-67) w Białymstoku wynosiła 1.523,2,

z tego w miesiącach VI-VIII 661,2, co stanowi 43,4% do całego roku,

a w Szepietowie 1.640,2; VI-VIII - 699,3, co stanowi 42,6%.

8.3. Dynamika powietrza atmosferycznego

Rozkład średniej częstotliwości wiatrów i prędkości w m/s na poszczególne kierunki

oraz częstotliwość cisz za okres obserwacji 1953-1967 ilustruje tabela nr 18.

38


Tabela 18 Prędkość i częstotliwość wiatrówstacja

meteorologiczna%

V m/sKierunki

N NE E SE S SW W NWCiszaw %

Białystok %V

8,9 6,7 8,2 12,3 13,1 17,5 20,4 12,9 12,92,9 3,0 3,4 3,7 3,5 3,5 3,5 3,6

Szepietowo %V

13,1 5,6 7,8 12,7 12,8 13,9 22,5 11,7 4,02,9 2,4 2,4 3,1 3,1 3,3 4,1 3,6

Źródło: Dane stacji meteorologicznych w Białymstoku i Szepietowie

Częstotliwość wiatrów z kierunków zachodnich (NW, W, SW) w Białymstoku osiąga

50,8%, w Szepietowie 48,1% a wiatrów wschodnich (NE, E, SE) w Białymstoku 27,7%,

a w Szepietowie 26,1%.

Reasumując, należy stwierdzić, że warunki klimatyczne gminy Łapy nie stwarzają

ograniczeń w jej rozwoju gospodarczym.

Charakterystykę klimatu regionu gminy Łapy oparto głownie o dane

meteorologiczne ze stacji Białystok i Szepietowo oraz Łapy i Suraż (opady) z okresu lat

1948-1967 wg opracowania S. I. Pióro „Klimat województwa białostockiego” – wyd. 1973

r.

9. Obszary i obiekty podlegające szczególnej ochronieNa terenie gminy Łapy znajduje się obszar Narwiańskiego Parku Narodowego wraz

z jego strefą ochronną (otuliną), obejmujący rozległą zabagnioną pozostawioną

w naturalnym stanie dolinę Narwi, odznaczającą się rozbudowanym systemem koryt

rzecznych, dużym bogactwem szaty roślinnej i fauny oraz wysokimi walorami naukowo-

dydaktycznymi i turystycznymi.

Wraz z planami przystąpienia Polski do Unii Europejskiej rozpoczęto pracę nad

utworzeniem na terenie Polski Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Natura 2000 to

sieć obszarów chronionych na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem

wyznaczania tych obszarów jest ochrona cennych pod względem przyrodniczym

i zagrożonych składników różnorodności biologicznej w państwach Unii Europejskiej.

W skład sieci Natura 2000 wchodzą:

• obszary specjalnej ochrony (OSO) - (Special Protection Areas - SPA) wyznaczone na

podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw.

"ptasiej",

39


• specjalne obszary ochrony (SOO) - (Special Areas of Conservation - SAC) wyznaczone

na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych

oraz dzikiej fauny i flory, tzw. "siedliskowej".

Wstępna koncepcja obszarów NATURA 2000 została również opracowana dla

województwa podlaskiego. Na terenie gminy tereny te obejmują już wcześniej ustanowione

obszary chronione w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego i jego otuliny:

• Dyrektywa Siedliskowa: PLH 200003 – Narwiański Park Narodowy – 6 810 ha,

• Dyrektywa Ptasia: PLB 200001 – Bagienna Dolina Narwi - 25 477 ha.

Zmiany ograniczeń ochronnych związanych ewentualnym ustanowieniem obszarów

NATURA 2000 nie są jeszcze znane.

9.1. Narwiański Park Narodowy

Podstawę prawną działania Narwiańskiego Parku Narodowego stanowi

rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1996 r. (Dz. U. Nr 77, poz. 368).

Położenie geograficzne i administracyjne

Pod względem regionalnym obszar Narwiańskiego Parku Narodowego należy

do mezoregionu Doliny Górnej Narwi, w podziale fizyczno-geograficznym kraju. Według

podziału administracyjnego Narwiański Park Narodowy położony jest w zachodniej części

woj. podlaskiego, zajmuje on część gruntów położonych w gminach Choroszcz, Łapy, Suraż,

Turośń Kościelna, Tykocin, Sokoły i Kobylin Borzymy. Powierzchnia Narwiańskiego Parku

Narodowego wynosi 7350 ha, własność Skarbu Państwa stanowi 2045,2 ha. W obrębie

gminy Łapy powierzchnia Parku wynosi 2440 ha (19,1% powierzchni gminy), a otuliny

3305 ha (25,9%). Większość gruntów w obrębie NPN w granicach gminy Łapy, to grunty

prywatne – 1782 ha (73%).

Geologia i geomorfologia

Podłoże geologiczne terenu Narwiańskiego Parku Narodowego tworzą skały

krystaliczne Platformy Wschodnioeuropejskiej, pochodzące z okresu formowania się

skorupy ziemskiej tj. Ery Prekambryjskiej, sprzed 4,5 mld. lat. W Erze Paleozoicznej

panowały warunki lądowe, dlatego brak jest osadów z tego okresu. W Erze Mezozoicznej,

obszar ten był kilkakrotnie zalewany przez morze, szczególnie w okresach Jury i Kredy,

osadzając skały wapienne i piaszczyste. W okresie Trzeciorzędu transgresje i regresje morza

przyczyniały się do osadzania i niszczenia takich skała jak: piaskowce, łupki, margle i iły.

W okresie Czwartorzędu miały miejsce cztery zlodowacenia następujące kolejno po sobie:

40


podlaskie, południowopolskie, środkowopolskie, bałtyckie, które tu nie dotarło, ale podczas

tego zlodowacenia miały miejsce procesy niszczenia rzeźby terenu zwane peryglacjami.

Topniejące powierzchniowo i frontalnie lodowce utworzyły następujące formy terenu:

− Baseny wytopiskowe koło Łap,

− Przełomy doliny Narwi koło Łap i Waniewa,

− Ciągi wzgórz morenowych prostopadłych do doliny Narwi pod Bokinami i Będziużne

Góry.

Siedliska hydrogeniczne

Na mokradłach, które zajmują w dolinie Narwi ponad 95% dna doliny, wykształciły

się tutaj niemal wszystkie rodzaje siedlisk hydrogenicznych. Według podziału H. Okruszko

są to: torfowiska wynurzone, zalewane i zatopione, mułowiska zalewane i zatopione,

podmokliska i namuliska. Dominują mokradła fluwiogeniczne (rozwijające się przy udziale

wód rzecznych), a wśród nich torfowiska. Miąższość torfów nie jest duża, średnio osiąga 1m.

Torfy głębsze (2-3m.) występują koło Bokin (gmina Łapy). Złoże torfowe ma podobną

budowę na obszarze całej doliny, a w jego skład wchodzą: w spągu namuły ilaste i pyłowo-

ilaste, torfy olsowe i lokalnie szuwarowe i w stropie torfy turzycowiskowe.

Największy i najlepiej zachowany obszar doliny w granicach Narwiańskiego Parku

Narodowego rozciąga się od połączenia Awissy z Narwią do okolic Grądu Sosnowiec.

Powierzchniowo dominuje tu torfowisko zalewane z bagiennym szuwarem turzycy sztywnej

Caricetum elatae. W wąskim pasie od połączenia Awissy z Narwią do Topilca występuje

torfowisko zatopione z szuwarem trzcinowym Phragmitetun communis. Na peryferiach

doliny spotyka się płaty torfowisk wynurzonych zajętych przez zbiorowiska turzycowo-

mszyste.

Południowa część doliny Narwi pomiędzy Surażem i połączeniem Awissy z Narwią

to obszar, gdzie na skutek podsuszania następuje ewolucyjne przekształcanie siedlisk

mokradłowych. W okolicach Uhowa zawęził się zasięg rozlewisk i rozprzestrzeniły się

mannowiska i turzycowiska błotne, na przykład proces łęgowienia torfowisk przebiega na

opisywanych odcinkach doliny stosunkowo szybko, ale z różną intensywnością w różnych

partiach terenu. Najszybciej zjawisko to zachodzi na północ od Łap, gdzie intensywność

przemian zaznaczyła się w silniejszym niż w innych częściach doliny zmurszeniu gleb

i w oznakach degeneracji zbiorowisk roślinnych. Wolniej zachodzi przemiana torfowisk

lekko łęgowiejących w stan silniejszego łęgowienia pod Baciutami i Topilcem, a najwolniej

przebiega proces rozwojowy torfowiska od dawna już łęgowiejącego pomiędzy Surażem

41


i Łapami. Szybkość i wyrazistość ewolucyjnych przemian torfowisk zalewanych w dużej

mierze koreluje z właściwościami fizyczno-wodnymi gleb torfowych.

Gleby

W dolinie Narwi na obszarze NPN dominują gleby bagienne. Najczęściej spotykane

wśród nich są gleby torfowo-bagienne zajmujące duże zwarte powierzchnie w środkowej

części doliny pomiędzy Bokinami i Radulami. Znacznie mniejsze znaczenie w tej grupie gleb

mają gleby torfowe okresowo podsychające i torfowo-mułowe. Torfowiska podsuszane

z zahamowanym procesem torfotwórczym zajęte są przez gleby pobagienne, głównie

torfowo-murszowe słabo zmurszałe, występujace w północnej części Parku w okolicach

Rzędzian i w południowej w pobliżu Łap i Uhowa. Gleby torfowo-murszowe w średnim

stopniu zmurszenia występują tylko punktowo. Gleby zabagniane, do których należą glejowe

właściwe, torfiasto-glejowe i mułowo-glejowe spotyka się głównie w południowej części

doliny. Zajmują one położenia na pograniczu torfowisk i zboczy doliny, przez co w planie

mają postać wąskich listew oddzielających gleby hydrogeniczne od gleb autogenicznych

na wysoczyznach. Często występują one w mozaice z glebami mineralno-murszowymi,

murszowatymi właściwymi i murszastymi. W południowej części doliny w okolicach Suraża

niewielkie powierzchnie zajmują gleby aluwialne (mady). Grądy i grądziki mineralne zajęte

są głównie przez gleby rdzawe, brunatne i płowe. [Opracowania dotyczące siedlisk i gleb:

Banaszuk 1990, 1991, 1993, 1995, 1996].

Wody

O bagiennym charakterze doliny zadecydowały warunki geomorfologiczno-

hydrologiczne. Dolina jest zasilana przez wody powierzchniowe (cieki wodne i spływy

powierzchniowe) i wody wgłębne z poziomu przypowierzchniowego i prawdopodobnie

z dwóch poziomów wodonośnych, co przy rozgałęzionych korytach rzeki spowodowało,

że wykształcił się tutaj rozległy, wypełniający niemal całe dno doliny, ekosystem bagienny

z mozaikowym układem rozlewisk, siedlisk bagiennych, zabagnionych i lądowych. Sieć

hydrograficzną tworzy Narew oraz Liza, Szeroka Struga, Awissa, Kurówka (dopływy

lewobrzeżne).

Na całym odcinku parkowym stan czystości wód Narwi zakwalifikowano do II klasy1)

– stan w 1997 r., w 2002 roku wody Narwi zaliczono do III klasy. Większość wskaźników

fizyko-chemicznych odpowiada wymaganiom I klasy czystości, do III klasy czystości

1 ) Ocena stanu czystości rzek w 1997 roku na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego. WIOŚ w Białymstoku 1998 r.

42


dyskwalifikują wskaźniki biologiczne i bakteriologiczne. Podwyższona wartość

utlenialności, zawiesiny, saprobowości sestonu wynika z naturalnego charakteru bagiennej

doliny. Wysoki wskaźnik bakteriologiczny (miano Coli) informujący o dużej zawartości

bakterii kałowych w wodach Narwi bezpośrednio wskazuje na zanieczyszczenie rzeki

ściekami bytowo-gospodarczymi.

W ostatnich latach zaobserwowano nieznaczną poprawę jakości wód rzeki Awissy,

lewego dopływu Narwi. W 1991 roku rzekę tę zakwalifikowano do wód pozaklasowych,

natomiast w 1997 roku Awissa prowadziła wody III-cio klasowe, w 2002 roku wody Awissą

zostały zaliczone do wód pozaklasowych. Do wód pozaklasowych dyskwalifikowały takie

wskaźniki jak tlen rozpuszczony, azot azotynowy, fosfor ogólny i miano Coli. Wartości

wymienionych parametrów w miesiącach letnich kształtowały się na poziomie wód

pozaklasowych. Stan taki wskazuje na obecność wielu źródeł zanieczyszczeń w zlewni

Awissy. W przypadku pogarszania się jakości wód, dopływ ten może stanowić zagrożenie dla

wód na terenie samego Parku.

9.2. Flora i zbiorowiska roślinne

Szata roślinna Narwiańskiego Parku Narodowego znajdującego się w obrębie gminy

Łapy cechuje się dużym zróżnicowaniem zbiorowisk i bogactwem gatunkowym. Dominujące

powierzchniowo szuwary turzycowiskowe związku Magnocaricion reprezentowane są przez

14 zespołów roślinnych, szuwary związku Phragmition przez 7 zespołów, a roślinność

wodna przez 12 zespołów. Poza tym występują tu 4 zbiorowiska łąkowe i ziołoroślowe oraz

2 zespoły zarośli wierzbowych i 5 zespołów roślinności leśnej. Na bagnach i terenach

zabagnionych występuje blisko 200 gatunków roślin naczyniowych (w tym 22 gatunki

turzyc). Spośród nich 15 gatunków podlega ochronie prawnej, a wiele zbiorowisk należy

do rzadko już spotykanych w kraju.

Cechą charakterystyczną doliny Narwi, podobnie jak innych rzek, jest strefowość

poprzeczna zaznaczająca się od koryta rzeki, aż do krawędzi gruntu mineralnego (krawędzi

doliny). Tuż przy korycie rzeki rozciąga się strefa szuwarów właściwych należących

do związku Phragmition. Tworzą je zbiorowiska roślinne, w których skład wchodzą taksony

tolerujące znaczne wahania poziomu wód i długotrwałe zalewy powierzchniowe. W dolinie

Narwi szuwary właściwe reprezentowane są przede wszystkim przez szuwary trzcinowe

(w mniejszym stopniu inne m.in. szuwary wąsko- i szerokopałkowe). Miejsca położone nieco

wyżej, zajmują szuwary wielkoturzycowe należące do związku Magnocaricion. Zbiorowiska

te, w dolinie Narwi głównie szuwar turzycy sztywnej Caricetum elatae, kontaktują się

43


od strony koryta rzecznego z szuwarami właściwymi, a od strony gruntu mineralnego

ze zbiorowiskami lasów bagiennych, rzadziej (w przypadku doliny Narwi) ze zbiorowiskami

turzycowo-mszystymi. Zbiorowiska wielkoturzycowe zajmują siedliska podlegające

krótszym i płytszym zalewom powierzchniowym. Strefę krawędziową doliny zajmują

natomiast bagienne lasy olszowe, które zasilane są przede wszystkim wodami gruntowymi,

wypływającymi ze zboczy wysoczyzny oraz spływami powierzchniowymi.

Zbiorowiskami najbardziej rozpowszechnionymi na terenie Narwiańskiego Parku

Narodowego są zabagniane szuwary wielkoturzycowe zajmujące około 32% ogólnej

powierzchni Parku. Szuwary te reprezentowane są głównie przez szuwar turzycy sztywnej

Caricetum elatae (zajmujący ponad 20% pow. Parku), zespół turzycy zaostrzonej Caricetum

gracilis oraz turzycy tunikowej Caricetum appropinquatae. Lokalnie, na niewielkich

powierzchniach występuje szuwar turzycy dzióbkowanej, szuwar turzycy darniowej oraz

mozaika zbiorowisk turzycy sztywnej i zaostrzonej. Znaczny areał, bo około 11% wśród

zbiorowisk szuwarów turzycowych, zajmują zbiorowiska turzycy sztywnej z Phragmites

australis (około 10%) i turzycy zaostrzonej z Phragmites australis (około 1,2%).

Drugim dominującym powierzchniowo zbiorowiskiem roślinnym na terenie

Narwiańskiego Parku Narodowego (około 16% powierzchni) są zespoły związku

Phragmition reprezentowane prawie wyłącznie przez szuwary trzcinowe (nieznaczne

powierzchnie zajmują szuwary: wąsko- i szerokopałkowe, skrzypowe, oczeretowe

i mannowe).

W południowej części Parku dosyć znaczne powierzchnie (około 14%) zajmują

zbiorowiska trawiaste i turzycowo-trawiaste głównie zespoły manny mielec i mozgi

trzcinowatej. [Opracowania dotyczące flory: Solon i inni (1990), Sokołowski 1993,

Czerwiński 1993, 1994, Bartoszuk 1996.]

9.3. Fauna

Wielkim walorem bagiennej doliny Narwi znajdującej się w obrębie gminy Łapy jest

ornitofauna. W latach 1979-1981 stwierdzono w dolinie i w strefie przydolinowej obecność

179 gatunków ptaków, a występowały one w dużej liczebności. W porze lęgowej

występowało 149 gatunków, w tym 137 gatunków ptaków gnieżdżących się. W samej dolinie

gnieździło się 111 gatunków, pozostałe na obrzeżach doliny wykorzystując ja jako bazę

pokarmową. Z ogólnej liczby 138 gatunków zagrożonych w kraju gnieździło się wtedy

w dolinie 43%. Obok bogactwa gatunkowego badania specjalistyczne wykazały również

wyraźną odmienność ornitofauny narwiańskiej w porównaniu z innymi obszarami

44


bagiennymi. Decyduje o tym powszechne występowanie kilku gatunków dominujących

(rokitniczka, potrzos, brzęczka, trzcinniczek, krzyżówka), stanowiących 60% ornitofauny

oraz występowanie gatunków charakterystycznych dla doliny, związanych z szuwarami

bagiennymi (kropiatka, zielonka, rybitwa czarna, bąk, błotniak stawowy). Z gatunków,

których egzystencja jest poważnie zagrożona, gnieździły się świstun, rożeniec, dubelt,

batalion, zielonka, wąsatka. W dużej liczebności występowały ptaki rzadko spotykane

w kraju takie jak: brzęczka (1500-2000 par), rybitwa czarna (700-1000 par), kropiatka (200-

450 par), błotniak stawowy (150-200 par), zielonka (80-250 par), podróżniczek (ok. 100 par),

bąk (ok. 40 samców terytorialnych). Dolina Narwi była ostoją dla tych gatunków ptaków,

a poza tym bardzo ważnym miejscem odpoczynku i żerowania ptaków w okresie ich

przelotów, zwłaszcza wiosennych. Badania ostatnich lat wykazały zubożenie ornitofauny

w dolinie na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego. Uszczupliła się liczba ptaków

lęgowych o 4 gatunki, z tym, że przestało się gnieździć 10 gatunków, a przybyło 6. Wyraźnie

zmniejszyła się liczba ptaków związanych z wodami otwartymi i rozlewiskami oraz ze strefą

szuwarów wysokoturzycowiskowych. Między innymi zniknęło wielkie skupisko mewy

śmieszki koło Radul i skupisko głowienki. Zaledwie w szczątkowych ilościach gnieździły się

w ostatnich latach: cyraneczka, kropiatka, kokoszka wodna, wodnik i brzęczka. Spadła też

liczebność ptaków w zbiorowiskach turzycowiskowych (m.in. czajki, bekasa, dubelta,

świergotka), a także liczebność siewkowatych gnieżdżących się na łąkach i pastwiskach

na obrzeżach doliny. Wzrosła natomiast liczebność ptaków charakterystycznych dla siedlisk

wilgotnych i przesuszanych (kuropatwa, bażant grzywacz i in.).

Pomimo dużych przekształceń awifauny bagienna dolina Narwi nadal jednak spełnia

kryteria, które kwalifikują ten obszar jako ostoję lęgową ptaków wodno-błotnych

o znaczeniu międzynarodowym i europejskim. Jest ona rejonem lęgowym 1% lub więcej

populacji europejskiej, co najmniej 10 gatunków ptaków, w tym bąka, cyranki, błotniaka

stawowego, błotniaka łąkowego, zielonki, kropiatki, derkacza, i dubelta, oraz miejscem

rozrodu trzech gatunków ptaków zagrożonych wymarciem w skali światowej - bielika,

derkacza i wodniczki. W dolinie gnieżdżą się ptaki charakterystyczne dla terenów

podmokłych, których egzystencja jest w skali kraju poważnie zagrożona, takie jak świstun,

rożeniec, dubelt, batalion, zielonka, wąsatka. Dolina Narwi na obszarze NPN jest jednym

z najważniejszych w Polsce lęgowisk ptaków wodno-błotnych, w tym wielu gatunków

ginących i zagrożonych, a szereg gatunków spoza grupy zagrożonych posiada nad Narwią

jedną ze swoich głównych populacji w kraju. [Opracowania dotyczące awifauny:

Z. Lewartowski 1980, 1983, 1987, 1991, 1992, 1993, 1994, 1995 r.].

45


Na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego występuje około 40 gatunków ssaków.

Wśród nich niewielka populacja łosia i wydra - gatunek zagrożony. Mocno rozrosła się

populacja bobra, którego liczebność ocenia się na około 260 osobników. Poza tym stale

występuje w Parku sarna, lis, jenot, kuna leśna i domowa, gronostaj i tchórz. W ostatnich

latach można zaobserwować znaczny wzrost liczebności norki amerykańskiej, która

w dużym stopniu ogranicza populację piżmaka. [Opracowania dotyczące ssaków: bóbr:

Z. Lewartowski 1992, inne ssaki Gębczyńska, Raczyński 1980, 1994 r.]

Środowiska wodne doliny są zasobne w ryby. Na odcinku pomiędzy Surażem

i Rzędzianami stwierdzono występowanie 22 gatunków ryb, przy czym wielokrotnie bardziej

zasobne były w nie rozlewiska i starorzecza niż główne koryto rzeki. Najczęstszymi

gatunkami ryb są płocie, szczupaki, okonie, jazie i liny. Na terenie Narwiańskiego Parku

Narodowego występują także cztery gatunki ryb chronionych: piskorz, śliz, różanka i koza.

[Opracowania dotyczące ichtiofauny: Bobiatyńska 1980, Penczak i inni 1990.]

W dolinie Narwi na obszarze Parku odnotowano obecność 13 gatunków płazów,

24 gatunków ważek, 34 gatunków skorupiaków planktonowych i 4 gatunków skorupiaków

bentosowych. [Opracowania dotyczące entomologii: Bystrowski 1992, Frąckiel 1993.]

9.4. Pomniki przyrody

Na terenie gminy aktualnie znajdują się następujące pomniki przyrody:

− lipa o obwodzie pnia 260 cm położona na terenie m. Łapy ul. Zacisze 1 - właściciel

Maria Ektun,

− 2 wiązy o obwodzie 190 i 230 cm położone na terenie m. Łapy ul. Główna 84 -

właściciel posesji Witold Mojkowski.

46


IV. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA OCHRONY ŚRODOWISKA

1 Ujęcia, wodociągi i stacje uzdatniania wodyMiasto i gmina Łapy zaopatrywana jest w wodę z własnych ujęć o ogólnej

wydajności 404,0 m3/h oraz częściowo z wodociągu miejskiego w Łapach.

W gminie Łapy istnieją 4 wodociągi grupowe o łącznej długości 98,8 km oraz

1 wodociąg zbiorowy o długości 15,6 km.

Wodociągi grupowe

- Wodociąg grupowy Łapy zaopatruje w wodę miejscowość Łapy oraz wsie Łapy

Osse, Łapy Łynki, Łapy Kołpaki. Długość wodociągu w miejscowości Łapy wynosi

31,2 km, natomiast w/w wsiach 12,6 km. Pracuje w oparciu o 4 ujęcia miejskie

zlokalizowane w miejscowości Łapy oraz wsi Łapy Osse.

Ujęcie przy ul. Spółdzielczej składa się z 4 studni, z czego studnie SW1A, SW3A,

SW5 posiadają zatwierdzone zasoby eksploatacyjne Qe=155,83 m3/h.

Ujęcie przy ul. Długiej składa się z 2 studni, z czego zatwierdzone zasoby

eksploatacyjne studni SW2 Qe=6,0 m3/h, natomiast studni SW4 Qe=42,0 m3/h.

Ujęcie przy ul. Płonkowskiej składa się z 2 studni, o zatwierdzonych zasobach

eksploatacyjnych Qe=60,0 m3/h.

Ujęcie we wsi Łapy Osse składa się z 2 studni, (z czego 1 studnia jest nie

eksploatowana) o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Qe= 27,0 m3/h.

Zasoby te gwarantują pokrycie przewidywanego zapotrzebowania wody dla okresu

docelowego. Prognozowane zapotrzebowanie wody wynosi 87,79 m3/h wraz

z uwzględnieniem zapotrzebowania wody na cele ppoż.. Ujęcia te również zaopatrują drobne

zakłady produkcyjne.

- Wodociąg grupowy Bokiny o długości 10,9 km obejmuje swym zasięgiem wsie

Bokiny i Wólka Waniewska. Pracuje w oparciu o ujęcie składające się z 1 studni

o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Qe=27,0 m3/h. Zasoby te gwarantują pokrycie

przewidywanego zapotrzebowania wody dla okresu docelowego. Prognozowane

zapotrzebowanie wody wynosi 19,67 m3/h wraz z uwzględnieniem zapotrzebowania wody na

cele ppoż..

- Wodociąg grupowy Daniłowo Duże o długości 14,0 km obejmuje swym zasięgiem

wsie Daniłowo Duże, Daniłowo Małe, Grochy, Gąsówka Stara, Gąsówka Oleksin, Łapy

Korczaki, Łapy Pluśniaki, Łapy Dębinowa, Łapy Szołajdy. Pracuje w oparciu o ujęcie

składające się z 3 studni, (z czego 1 studnia jest nieczynna) o zatwierdzonych zasobach

47


eksploatacyjnych (OŚ.IV.-7530/2/92) Qe=130,0 m3/h. Zasoby te gwarantują pokrycie


zapotrzebowanie wody wynosi 23,71 m3/h wraz z uwzględnieniem zapotrzebowania wody

na cele ppoż..

- Wodociąg grupowy Płonka Strumianka o długości 27,1 km obejmuje swym

zasięgiem wsie Płonka Strumianka, Płonka Kościelna, Gąsówka Osse, Gąsówka Skwarki,

Płonka Kozły, Płonka Matyski, Roszki Wodźki, Roszki Włodki, Łupianka Stara, Łupianka

Nowa. Pracuje w oparciu o ujęcie składające się z 2 studni o zatwierdzonych zasobach

eksploatacyjnych (OŚ.II.-6210/40/95) Qe=92,0 m3/h. Zasoby te gwarantują pokrycie



na cele ppoż..

Wodociąg zbiorowy

- Wodociąg zbiorowy Uhowo o długości 15,6 km zaopatruje w wodę wieś Uhowo.

Korzysta z ujęcia składającego się z 3 studni o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych

Qe=98,0 m3/h, (z czego studnia SW2 jest źródłem awaryjnym). Zasoby te gwarantują

pokrycie przewidywanego zapotrzebowania wody dla okresu docelowego. Prognozowane


na cele ppoż..

Poza tym na terenie gminy Łapy są również zlokalizowane indywidualne ujęcia wody

na cele przemysłowe, które pokrywają zapotrzebowanie wymienionych jednostek:

• dla Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem” w Łapach Qe=18,7 m3/h,

• dla Cukrowni „Łapy” S.A. Qe=60,0 m3/h,

• dla Zakładu Naprawczego Taboru Kolejowego S.A. w Łapach Qe=69,0 m3/h,

• dla Zakładu Produkcji Mączek Zwierzęcych w Bokinach Qe=43,92 m3/h.

Na terenie wsi Gąsówka Somachy istnieje także 15 indywidualnych ujęć wody.

Zwodociągowanie gminy wynosi 99% w odniesieniu do 23815 mieszkańców gminy.

48

Tabela 19 Sieć wodociągowa na terenie gminy Łapy

Lp.Nazwa ujęcia (lokalizacja)

Wydajność rzeczywista urządzeń do ujmowania i

uzdatniania wody, średnia dobowa

[m3/d]

Wydajność potencjalna istniejących urządzeń do ujmowania i

uzdatniania wody, średnia dobowa

[m3/d]

Liczba mieszkańców

podłączonych do danego wodociągu zbiorczego w tym

z innych gmin

Czy obiekt spełnia warunki

pozwolenia wodnoprawnego?

Czy uzdatniona woda spełnia

wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra

Zdrowia z 19.11.2002 – Dz.

U. Nr 203, poz. 1718)

Jednostka organizacyjna zajmująca się eksploatacją systemów

wodociągowych (nazwa jednostki, adres, numer telefonu, nazwisko

osoby kontaktowej).

1. Wodociąg wiejski Bokiny 20 150 250 TAK TAK

2. Wodociąg wiejski Daniłowo Duże 335 450 1280 TAK TAK

3. Wodociąg wiejski Płonka Strumianka 450 600 2420 TAK TAK

4. Wodociąg wiejski Uhowo 168 300 1230 TAK TAK

5.Wodociąg miejski Łapy 2326 4000 16650 TAK TAK

Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Łapach

ul. Płonkowskatel. (085) 715 28 51

Dyrektor Wiktor Brzosko

Całkowita długość sieci wodociągowej [m]- 98800Jednostkowe koszty eksploatacyjne uzdatnionej wody – 1,63 zł/m3

Cena 1m3 wody dla mieszkańców – 1,63 złStopień zwodociągowania gminy (miasta) – liczba mieszkańców podłączona do wodociągów zbiorczych/liczba wszystkich mieszkańców gminy (miasta) - 95,5%

2. Oczyszczalnie ścieków wraz z systemem kanalizacji

W mieście i gminie Łapy sieć kanalizacyjną posiada 10 wsi (na 24 w gminie) oraz całe miasto Łapy. Gmina jest skanalizowana w 87% (w

odniesieniu do liczby gospodarstw domowych).


W gminie Łapy długość kanalizacji sanitarnej wynosi 83,2 km, odprowadzając ścieki z miejscowości Łapy oraz wsi Łapy Szołajdy, Łapy

Dębowina, Gąsówka Osse, Uhowo, Łapy Pluśniaki, Łapy Korczaki, Łapy Łynki, Gąsówka Oleksin, Gąsówka Stara, Łapy Kołpaki. Ścieki

kierowane są do oczyszczalni o projektowanej przepustowości Qdśr= 10000,0 m3/d zlokalizowanej w miejscowości Łapy, dla której średnica

kolektora głównego wynosi Ø 0,4 m, we wsi Gąsówka Osse – Ø 0,2 m, natomiast dla pozostałych miejscowości – Ø 0,25 m. Odbiornikiem

oczyszczonych ścieków jest rzeka Awissa.

W 2002 roku odprowadzonych zostało 535 dam3 ścieków, z tego do wód powierzchniowych lub do ziemi – 29 dam3, do sieci

kanalizacyjnej – 506 dam3. Z oczyszczalni ścieków w 2002 roku korzystało ogółem – 16750 osób.

W miejscowości Łapy przy Spółdzielni Mleczarskiej oczyszczanie wód opadowych i technologicznych odbywa się przy pomocy

osadnika wód opadowych i osadnika wpustów deszczowych. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rów melioracyjny, który wpada do rzeki

Awissa.

Tabela 20 Zbiorcze systemy kanalizacyjne - oczyszczalnie ścieków, sieci kanalizacyjne

Lp

Nazwa ujęcia,

lokalizacja

Technologia oczyszczania

ścieków

Rok oddania do

użytku / rok

ostatniej modernizac

ji

Przepustowość rzeczywista oczyszczalni,

średnia dobowa –

[m3/d]

Przepustowość

maksymalna

istniejących urządzeń do oczyszczania ścieków,

średnia dobowa [m3/d]

Liczba mieszkańców podłączonych

do danego systemu

kanalizacji zbiorczej

Czy obiekt spełnia warunki

pozwolenia wodno-

prawnego (wg opinii

WIOŚ)

Jednostka organizacyjna zajmująca się

eksploatacją systemów wodociągowych (nazwa jednostki, adres, numer

telefonu, nazwisko osoby kontaktowej).

1. Miejska Oczyszczal

nia Ścieków „Łapy”

ul. Płonkowsk

a

Mechaniczno - Biologiczna 1976/2000 10000/ 5200 13000/7000 16750 TAK

Zakład Wodociągów i Kanalizacji w

Łapachul. Płonkowska

tel. (085) 715 28 51 Dyrektor Wiktor

Brzosko50


Całkowita długość sieci kanalizacyjnej [m]- 83200Jednostkowe koszty eksploatacyjne oczyszczonych ścieków – 1,75 zł/m3Cena odbioru 1m3 ścieków od mieszkańców – 1,75 złStopień skanalizowania gminy (miasta) – liczba mieszkańców podłączona do sieci zbiorczych / liczba wszystkich mieszkańców gminy (miasta) - 87 %Sposób postępowania z osadami pościekowymi – przeróbka osadu i jego ostateczne unieszkodliwianie następuje poprzez zastosowanie procesów; zagęszczania, fermentacji w warunkach naturalnych, mechanicznego odwadniania oraz higienizacji przy użyciu wapna. Osady stosowane do rekultywacji wysypiska w Uhowie.Sposób rozwiązania gospodarki ściekowej na terenach nieskanalizowanych – gospodarka prowadzona jest po przez wywożenie nieczystości specjalnymi środkami transportowymi do zlewni na terenie oczyszczalni ścieków.Obiekty małej retencji: rodzaj obiektu (zbiorniki, stawy, jazy itp.) – rz. Awissa, rz. Narew.

3. Gromadzenie, selekcja i unieszkodliwianie odpadówNa terenie gminy Łapy znajduje się składowisko odpadów w miejscowości Uhowo. Składowisko posiada zatwierdzoną instrukcję

eksploatacji. Powierzchnia całkowita składowiska obejmuje 2 ha. Szczegółowa charakterystyka składowiska została przedstawiona w tabeli nr

19.

Odzyskiem surowców na terenie gminy Łapy zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w

Łapach.

W 2002 roku odzyskano 11 Mg surowców, natomiast w 2003 r. odzyskano 13,5 Mg surowców.

Gromadzeniem i transportem odpadów na terenie gminy zajmują się następujące przedsiębiorstwa:

− Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Łapach,

− Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe „MPO” Sp. z o.o. w Białymstoku,

− Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe „ASTWA” Sp. z o.o. z/s w Białymstoku,

− Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe „CZYŚCIOCH” z/w w Białymstoku.

Zgodnie z Uchwałą gospodarki odpadami dla miasta i gminy Łapy odpady są gromadzone w kontenerach i workach.

51


Gmina posiada 48 kontenerów typu PA 1100 oraz worki 1500 szt./rok.

W gminie prowadzona jest selektywna zbiórka następujących grup odpadów

− papier,

− szkło,

− tworzywa sztuczne.

Szczegółowe dane na temat gromadzenia, selekcji i unieszkodliwiania odpadów znajdują się w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami.

52

Tabela 21 Gospodarka odpadami na terenie gminy Łapy

1.

Składowiska odpadów na terenie gminy POSIADAJĄCE

zatwierdzoną instrukcję eksploatacji składowiska

(pełna nazwa zgodna z instrukcją)

Powierzchnia całkowita

[ha]

Ilość odpadów złożonych w

2002 r.[Mg]

Ilość odpadów złożonych w

2003 r.[Mg]

Wyposażenie składowiska

(waga, brodzik,

piezometry, geomembrana, kompaktom,

DT, itp.)

Szacunkowy procent

wypełnienia składowiska

[%]

Cena za przyjęcie 1 Mg lub 1 m3 odpadów na

składowisku[zł/Mg]

A Uhowo 2 3437 3708 piezometry 98 60

2.

Selektywna zbiórka odpadów na terenie

gminy jest prowadzona od roku …

Sposób gromadzenia

surowców (worki,

pojemniki, kontenery)

Ilości zasobników (worków,

pojemników kontenerów) do

gromadzenia surowców

[sztuki]

Rodzaje surowców zbieranych selektywnie

(papier, opakowania

szklane, tworzywa

sztuczne itp.)

Ilość surowców odzyskana w

2002 roku[Mg] lub [m3]

Ilość surowców odzyskana w

2003 roku[Mg] lub [m3]

Nazwa adres instytucji firmy prowadzącej odzysk surowców

2000 zgodnie z Uchwałą gospodarki odpadami dla

miasta i gminy Łapy.

Kontenery, worki

48 szt. kontenerów PA

1100, worki 1500 szt./rok

Papier, szkoło, tworzywa sztuczne

11 Mg 13,5 Mg

Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej sp. z o. o.

w Łapach

3.

Osady pościekowe na terenie gminy powstają w

następujących oczyszczalniach

[nazwa miejscowości]

Ilość osadów pościekowych

wyprodukowanych przez

poszczególne oczyszczalnie w 2002 roku [Mg]

Ilość osadów pościekowych

wyprodukowanych przez

poszczególne oczyszczalnie w 2003 roku [Mg]

Sposób postępowania z osadami pościekowymi

AMiejska Oczyszczalnia

Ścieków „Łapy”ul. Płonkowska

1900 1400 Przeróbka osadu i jego unieszkodliwianie dostępnymi technologiami

4.

Gromadzeniem, transportem odpadów

zmieszanych na terenie gminy zajmują się

następujące przedsiębiorstwa [nazwa i

Rodzaje pojemników

stosowanych do gromadzenia

odpadów zmieszanych [SM 110, PA

Ilość podpisanych

umów na wywóz

nieczystości stałych

Rodzaje środków

transportowych do obsługi wywozu

nieczystości

Data otrzymania koncesji na prowadzenie usług

V. ZAGROŻENIA I DEGRADACJA ŚRODOWISKA

Źródła powstawania zagrożeń i konfliktów ze środowiskiem przyrodniczym stanowią:

− rozwój i funkcjonowanie jednostek osadniczych zwłaszcza m. Łapy oraz innych

jednostek osadniczych, które leżą poza jej granicami administracyjnymi, a mają

wpływ na miejscowe środowisko,

− składowanie i utylizację odpadów stałych i płynnych,

− intensyfikację rolnictwa – zwłaszcza nawożenie i chemiczną ochronę roślin,

− eksploatację surowców mineralnych,

− rosnący ruch i transport komunikacyjny.

1. Zagrożenia wód powierzchniowychStan czystości wód powierzchniowych, oraz uwarunkowania znacznej poprawy ich

czystości omówiono w pkt. 4.1. d) rozdz. III niniejszego tekstu.

Potencjalne zagrożenia zarówno dla wód powierzchniowych jak i gruntowych może

stanowić brak oczyszczalni ścieków w rejonach grupowego zwodociagowania wsi, a także

możliwość awarii przeładowanego scentralizowanego systemu kanalizacji funkcjonującego

w obrębie miasta Łapy.

Na stan czystości wód może także negatywnie wpływać działalność związana

z produkcją rolną (zwłaszcza stosowanie w dużych ilościach nawozów sztucznych i środków

ochrony roślin).

Zagrożenia dla wód, a zwłaszcza podziemnych stanowi również nieprawidłowa

utylizacja odpadów.

Tabela 22 Wykaz oczyszczalni ścieków w zlewni pilotowej o wielkości powyżej 2000 RML

Lp. Właściciel lub

użytkownik obiektu

Miejscowość, gmina, powiat

Rzeczywista wielkość

zrzutu m3/d

Charakterystyka ścieków

Stopień redukcji

zanieczyszczeń

Odbiornik Wielkość RLM

BZT5 - 94 Łapy ChZT-94,8 1

Zakład Wodociągów i Kanalizacjiw Łapach

Łapy 3200 komunalne zawiesina-97,9 Narew 12 853białostocki azot og.-87,6

fosfor og.-62 Źródło: Dane Urzędu Miejskiego w Łapach

2. Zagrożenia powietrza atmosferycznegoPodstawowymi parametrami charakteryzującymi stan zanieczyszczenia powietrza są

średnie stężenia substancji w powietrzu dla określonych okresów uśredniania. Generalnie

w całym województwie podlaskim obserwowano korzystne tendencje zmian stężeń

dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego. Według badań prowadzonych

w latach 1996 – 2003 w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (w sieci podstawowej

oraz w sieci nadzoru ogólnego nad jakością powietrza w miastach) nie zostały przekroczone

na żadnej stacji pomiarowej dopuszczalne średnie roczne wartości stężeń SO2, NO2 i pyłu

zawieszonego.

Ze względu na istniejącą sieć monitoringu jakości powietrza brak jest szczegółowych

danych z terenu gminy Łapy. Jednak w opracowaniach „Ocena poziomów substancji

w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego" dla lat 2002 i 2003, WIOŚ

w Białymstoku, na podstawie wyników badań z istniejących w województwie punktów

pomiarowych i metod modelowania, zaliczył obszar powiatu białostockiego do strefy A, czyli

obszaru, gdzie poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej (z uwzględnieniem

dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), zarówno ze

względu na kryterium ochrony zdrowia, jak i ochrony roślin. Analizowane były imisje

następujących substancji: dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłu zawieszonego, ołowiu,

ozonu, tlenku węgla i benzenu (schemat). Czystość powietrza w powiecie białostockim, a tym

samym w gminie łapy jest więc co najmniej zadowalająca.

W gminie Łapy występują zorganizowane i niezorganizowane źródła emisji

zanieczyszczeń powietrza. Do zorganizowanych źródeł należy zaliczyć przede wszystkim

wysokie źródła punktowe (kominy), wprowadzające do powietrza zanieczyszczenia powstałe

w trakcie spalania paliw w celach grzewczych i na potrzeby technologiczne (kotłownie,

piece). Poza spalaniem paliw w celach grzewczych, na terenie gminy znajdują się również

źródła zorganizowanej emisji zanieczyszczeń z różnorodnych procesów technologicznych.

Do zakładów przemysłowych stanowiących znaczące (o potencjalnej, rocznej emisji

zanieczyszczeń ponad 100 Mg) źródła emisji technologicznych na terenie gminy Łapy,

zgodnie z uzyskanymi decyzjami na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza, należą

m.in.:

• ZNTK S.A. w Łapach,

• Cukrownia Łapy SA,

• Spółdzielnia Mleczarska w Łapach.

57

W strukturze zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego dominują zanieczyszczenia

pyłowe i gazowe, pochodzące z procesów energetycznego spalania paliw stałych, głównie

węgla kamiennego, koksu i drewna.

Szacunkowe wielkości emisji zanieczyszczeń w roku 2002 w gminie Łapy

przedstawia tabela nr 23.

Tabela 23 Zestawienie emitorów zanieczyszczeń do powietrza

Lp. Wyszczególnienie Charakterystykaźródeł,

Łącznamoc Lokalizacja

Roczna emisja zanieczyszczeńSO2 NOx CO pył CH inne łącznie

Mg/a

1 ZNTK S.A. w Łapach kotłownia węglowa 40,4

Łapy, ul. Ppłk Nilskiego-Łapińskiego

91,669 38,45 - 28,74 25,282 0,834 184,98

2 Cukrownia Łapy SAkotłownia olejowa(mazut) 19,0 Łapy 123,53 58,95 - - - - 182,48

3 Spółdzielnia Mleczarska kotłownia 18,76 Łapy, ul. Brańska

8 62,45 18,69 63,454 19,229 - - 163,82

4ZEC w Łapach – kotłownia osiedlowa

kotłownia drzewna(zrąbki drewniane) +gaz ziemny - rezerwa

4,0(+ rez 1,96 )

Łapy, ul. Polna 19 1,817 13,456 77,117 19,265 - - 111,655

5ZEC Łapy - kotłownia osiedlowa

kotłownia gazowa 4,12 Łapy, ul. Westerplatte 14 0,08 1,69 0,277 0,014 - - 2,061

6 Wibrobetoniarnia kotłownia węglowa 1,25 Łapy, ul. Wodociągowa 21 2,304 0,18 8,1 2,592 - - 13,176

7 Zakład Mięsny "Duet" komora wędz. wanna Łapy, ul. Krzywa

3 0,166 0,023 1,369 0,194 0,0145 - 1,7665

8 SPZOZ w Łapach kotłownia olejowa 1,088 Łapy, ul. Korczaka 23 1,026 1,500 0,180 0,540 - - 3,246

Źródło: Dane w Programu Ochrony Środowiska Powiatu Białostockiego* - z dokładnością do 1 Mg

Na terenie gminy należy liczyć się także ze skażeniami pochodzenia

komunikacyjnego, a zwłaszcza wzdłuż drogi krajowej nr 678 Białystok - Sokoły i nr 682

Markowszczyzna - Uhowo - Łapy. Aktualnie zanieczyszczenia dwutlenkiem azotu i ołowiem

wzdłuż tras komunikacji kołowej są znikome i nie stwarzają zagrożenia dla środowiska

i zdrowia ludzi.

Specyficznym zagrożeniem są odoru, które na terenie gminy związane są z Zakładem

Utylizacji w Bokinach, oczyszczalnia komunalna w Łapach oraz Cukrownią „Łapy”.

58

Tabela 24 Źródła i wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza w gminie Łapy w 2003 r.

Nazwa zakładu -- źródło emisji

Ładunek w Mg

benzo(a)piren SO2 CO2

Pyły węglowo-grafitowe,

sadza

Pyły ze spalania

paliwCO NO2

Zespół Szkół Mechanicznych w Łapach

0,00062 1,31635 205,68 0,06165 1,948514 4,62775 0,10284

Spółdzielnia Mleczarska 0,006666208 23,575464 8606,199 0,122007792 9,240553537 41,6638 16,39276SPOŁEM PSS Łapy 0,000000054 0,1599924 192,54024 0 0,08258265 0,0487956 0,3035848Dom Pomocy Społecznej w Uhowie 0,00332114 0,7737556 474,64 0,05680825 2,27197 10,67939 0,23732

ZNTK S.A. Łapy 0,015252017 45,7522824 20164,911 0,579570528 45,4391475 95,465052 38,837301Zakład Energetyki Cieplnej 0 4,64527768 2245,315344 0 0,97395493 67,2806799 5,20875432

Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Łapach

0,00035796 0,327552 51,18 0,015354 0,491188 1,15155 0,02559

Krajowa Spółka Cukrowa S.A. o/Cukrownia w Łapach

0 140,590151 32281,11716 0 3,734699 5,874246 33,669552

SUMA 0,026217379 217,1408251 64221,58274 0,83539057 64,18260962 226,791263 94,7777021Źródło: Dane Urzędu Marszałkowskiego Białymstoku; Białystok 2004 r.

3. Zagrożenia hałasem, wibracjami oraz promieniowaniem niejonizującym

Główne źródła uciążliwego dla otoczenia hałasu to komunikacja oraz pracujące

zakłady przemysłowe bądź usługowe. Te ostatnie stanowią tak zwane lokalne źródła hałasu.

Jeśli chodzi o eliminowanie hałasu z lokalnych źródeł należy po prostu egzekwować

obowiązującą zasadę – hałas i wibracje nie mogą wychodzić poza obręb działek, na których

powstają.

Jednym z głównych źródeł hałasu przemysłowego w gminie są Zakłady Naprawcze

Taboru Kolejowego w Łapach. Warto, zatem zauważyć, że od kilku lat trwają w ZNTK

kosztowne inwestycje, których celem jest zmniejszenie uciążliwości wynikających

z nadmiernego hałasu.

Jak wspomnieliśmy istotnym źródłem hałasu jest komunikacja i transport. I chociaż

systematycznie zwiększa się natężenie ruchu na drogach leżących w gminie, to ten rodzaj

hałasu nie stanowi – jak na razie – istotnego zagrożenia dla środowiska.

Najgorzej, jeśli chodzi o poziom hałasu komunikacyjnego jest w mieście Łapy: na

pięćdziesięciu procentach tutejszych ulic hałas osiąga wartość 61-75 db.

59

Zagrożenie hałasem w samym mieście, – co oczywiste – będzie narastało, głównie

hałasem komunikacyjnym. W tej sytuacji niezbędne są inwestycje i działania, które to

zagrożenie mogą zminimalizować – utrzymywanie dobrej nawierzchni dróg i ulic, sprawna

organizacja ruchu, obwodnice itd.

Należy jeszcze wspomnieć o hałasie komunikacyjnym, którego źródłem jest kolej.

Stanowi on pewną uciążliwość – na szczęście okresową – przede wszystkim dla mieszkańców

Łap oraz Uhowa i Łap Osse.

W gminie Łapy główne urządzenia wytwarzające elektromagnetyczne promieniowanie

niejonizujace szkodliwe dla ludzi i środowiska to:

− napowietrzna linia elektroenergetyczna WN 110 kV przebiegająca przez środkowy

obszar gminy z północnego wschodu na południowy zachód.

− napowietrzna linia elektroenergetyczna WN 400 kV przebiegająca przez skrawek

obszaru południowej części gminy.

− stacja rozdzielcza GP110/15 kV w Łapach.

Od w/w źródeł należy zachowywać następujące szerokości stref ochronnych:

− linia WN 110 kV - min. 14,5 od skrajnego przewodu przy zalecanej odległości od osi

linii 20 m.,

− linia WN 400 kV - min. 33 m. od skrajnego przewodu linii przy zalecanej odległości

od osi linii 50 m.,

− rozdzielnia energetyczna - w granicach własnej działki obiektu - głównie z tytułu

uciążliwości hałasu i wibracji.

Ocena sytuacji radiologicznej w oparciu o wyniki pomiarów skażeń dokonanych przez

specjalistyczne jednostki nie wykazała zagrożeń dla środowiska i ludzi na terenie gminy

i całego województwa.

60

4. Zagrożenia powierzchni ziemi i innych elementów środowiska naturalnego

Zagrożenia spowodowane eksploatacją surowców mineralnych

Powierzchniowa degradacja i dewastacja terenów, a zwłaszcza rzeźby terenu związana

jest głównie z eksploatacją surowców mineralnych.

Ponadto, w zależności od głębokości eksploatacji surowców, oraz sposobu ich

wydobywania (sprzęt mechaniczny) istnieje możliwość zarówno zakłócenia układu

funkcjonowania wód wgłębnych jak i ich chemicznego zanieczyszczenia (smary, oleje itp.).

W gminie Łapy surowce mineralne nie są obecnie eksploatowane.

Zagrożenia spowodowane niewłaściwą gospodarką odpadami

Zagrożeniem dla środowiska jest rosnący strumień odpadów komunalnych

i przemysłowych. Odpady – w szczególności te, – które nie są odpowiednio składowane

i utylizowane, mogą wywierać negatywny wpływ na stan środowiska przyrodniczego,

głównie w formie skażenia wody, powietrza, gleby, niszczenia walorów krajobrazowych,

łącznie z wyłączeniem z użytkowania określonych terenów rolnych lub leśnych.

Odpady stałe składowane są na zalegalizowanym wysypisku komunalnym

o powierzchni 2 ha położonym we wsi Uhowo. Wysypisko to jest eksploatowane od 1974 r. -

obecnie trwa rozbudowa składowiska o 1,7 ha.

Ponadto, na terenie gminy istnieją miejsca do czasowego przetrzymywania odpadów

przemysłowych, położone w obrębie własnych terenów Cukrowni Łapy i Zakładów

Wodociągów i Kanalizacji Łapy, a także składowisko ZNTK w gminie „Suraż”.

Zagrożenia odpadami wynikają również z faktu, że na wymienione wysypiska trafiają

także różne substancje niebezpieczne codziennego użytkowania jak przeterminowane leki,

środki owadobójcze, baterie, lampy rtęciowe, smary rozpuszczalniki itp. Celem uniknięcia

takich zagrożeń niezbędny jest rozdzielczy system gromadzenia odpadów i wydzielanie

miejsc gromadzenia odpadów niebezpiecznych.

Reasumując: brak właściwej gospodarki odpadami (nawiasem mówiąc wymaga ona

pewnych nakładów finansowych), powoduje istotne zagrożenia dla środowiska.

Te zagrożenia, co należy wyraźnie podkreślić – dotyczą dużych obszarowo terenów mających

status obszarów przyrodniczo cennych i chronionych – mowa o Narwiańskim Parku

Narodowym. Tym ważniejsze jest, aby te zagrożenia dostrzegać i likwidować.

61

Zagrożenia wynikające z braku kanalizacji sanitarnej

We niektórych zwodociągowanych wsiach brak jest kanalizacji sanitarnych (nie ma

też tam oczywiście żadnych przydomowych oczyszczalni ścieków), co w konsekwencji może

doprowadzić do zanieczyszczenia zarówno wód powierzchniowych jak i podziemnych.

W związku z powyższym, nieczystości płynne (ścieki) czasowo powinny być

unieszkodliwiane poprzez ich gromadzenie w lokalnych szczelnych zbiornikach, a następnie

wywożone do punktu zlewnego komunalnej oczyszczalni ścieków w Łapach względnie

miasta Białegostoku lub innej oczyszczalni najbliżej położonej.

62

VI. ANALIZA SWOTW poniższej analizie SWOT uporządkowano mocne i słabe strony (uwarunkowania

wewnętrzne) oraz szanse i zagrożenie (uwarunkowania zewnętrzne) ochrony środowiska

gminy według ich znaczenia – od najważniejszych w poszczególnych grupach do najmniej

istotnych.

1. Czynniki wewnętrzne1.1 Mocne strony

Zasoby i stan przyrody i środowiska

1. stosunkowo duża różnorodność ekosystemowa, siedliskowa i gatunkowa na obszarze

gminy

2. istnienie obszarów chronionych o znaczeniu europejskim: Narwiański Park Narodowy

3. czyste środowisko przyrodnicze – niski poziom chemizacji środowiska naturalnego

4. poprawa czystości wód płynących gminy

5. dość dobra jakość gleb; dominują tu gleby 4 klasy bonitacji

6. niski stopień skażenia gleb metalami ciężkimi

Stan infrastruktury ochrony środowiska

1. sprawnie działająca miejska oczyszczalnia ścieków, wpływająca na poprawę stanu

sanitarnego wód powierzchniowych i posiadająca rezerwy przepustowości

2. rozwinięta sieć kanalizacyjna gminy (83,2 km) – z sieci kanalizacyjnej w gminie

korzysta 87% mieszkańców

Sfera gospodarcza

1. sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego, predyspozycje do produkcji

zdrowej żywności

2. gospodarka rolna o stosunkowo niskim zużyciu nawozów sztucznych i chemicznych

środków ochrony

3. wdrażanie zasad gospodarki leśnej, które sprzyjają zachowaniu bioróżnorodności,

stopniowa „ekologizacja” gospodarki leśnej

Sfera społeczna i prawno-polityczna

1. pozytywne nastawienie samorządu gminy do zagadnień ochrony środowiska

63

2. udział gminy w Stowarzyszeniu Gmin Górnej Narwi

3. rosnące kwalifikacje, oraz doświadczenie administracji obszarów chronionych, lasów

państwowych, oraz kadr ochrony środowiska

4. działalność edukacyjna prowadzona przez pracowników obszarów chronionych oraz

członków prośrodowiskowych organizacji pozarządowych (akcje prośrodowiskowe –

sprzątanie świata, „Dzień Ziemi”, itp.), jak również edukacja ekologiczna w szkołach

podstawowych

1.2 Słabe strony

Zasoby i stan przyrody i środowiska

1. utrzymujący się stan zanieczyszczenia wód Narwi i Awissy nie odpowiadający

normatywom

2. niski w ostatnich latach poziom wód w Narwi oraz spadek poziomu wód gruntowych

3. zaśmiecenie środowiska i dzikie wysypiska śmieci

4. konflikty przestrzenne między przyrodą, a działalnością człowieka, w postaci

przerwania ciągłości korytarzy ekologicznych przez linię kolejową, itp.

5. zanikanie oraz dewastacja drobnych zbiorników wodnych na obszarach użytkowanych

rolniczo, oraz cennych przyrodniczo enklaw śródpolnych

6. rosnące zagrożenie zanieczyszczeniami komunikacyjnymi

7. zagrożenie hałasem komunikacyjnym i przemysłowym

8. generalnie niska przydatność gospodarcza lasów

9. brak złóż kopalin o udokumentowanych zasobach geologicznych i ponadlokalnym

znaczeniu gospodarczym

10. lokalne problemy z odorami

Stan infrastruktury ochrony środowiska

1. brak sprawnego systemu segregacji, unieszkodliwiania i zagospodarowania odpadów

2. brak składowiska odpadów urządzonego zgodnie z normami ochrony środowiska

(składowisko nie posiada m. in. uszczelnienia podłoża geomembraną)

3. niewystarczający rozwój kanalizacji w stosunku do sieci wodociągowej

64

Sfera gospodarcza

1. stosunkowo duża liczba zakładów przemysłowych zagrażających środowisku

naturalnemu (ZNTK S.A. w Łapach, Cukrownia Łapy S.A., Spółdzielnia Mleczarska

w Łapach)

2. brak rozwiązań ograniczających spływy powierzchniowe z terenów rolniczych

3. ograniczona ilość środków własnych do wykorzystania przyszłych programów

pomocowych

4. niedostateczny stan infrastruktury komunikacyjnej przyjaznej środowisku naturalnemu

- wzrost zanieczyszczeń komunikacyjnych, hałasu i wibracji

Sfera społeczna

1. rezygnacja mieszkańców z budowy przyłączy do istniejącej sieci kanalizacyjnej

2. zbyt wolno postępujący wzrost świadomości społecznej, dotyczącej konieczności

postępowania w sposób przyjazny dla przyrody i środowiska, brak indywidualnych

nawyków i postaw prośrodowiskowych tj. segregacja odpadów, oszczędność wody,

nie zaśmiecanie lasów itp.

3. słabo rozpowszechniona wiedza na temat technicznych i organizacyjnych rozwiązań

służących ochronie środowiska (nowe prawo ochrony środowiska, najlepsze dostępne

techniki itp.)

4. wysoka gęstość zaludnienia (186 osób/km2)

Sfera prawna i polityczna

1. brak pełnej inwentaryzacji i waloryzacji stanu przyrody gminy

2. niewystarczający system monitoringu stanu środowiska

3. niedostateczna ewidencja i monitoring gospodarki odpadami

4. niewystarczające finansowanie czynnej ochrony przyrody oraz monitoringu

środowiska

65

2. Czynniki zewnętrzne2.1 Szanse


1. nowe przepisy ochrony środowiska, w tym przepisy związane z koniecznością

wykonywania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko i monitoringu stanu

środowiska

2. wdrożenie instrumentów prawno-ekonomicznych mobilizujących do realizacji

inwestycji proekologicznych wynikających ze strategii krajowych oraz przyjętych

zobowiązań międzynarodowych

3. wprowadzenie nowych zasad finansowania inwestycji i działań prośrodowiskowych

(preferencyjne kredyty, ulgi podatkowe, dotacje z budżetu państwa)

4. możliwość uzyskiwania dotacji i pożyczek z funduszy krajowych i zagranicznych na

inwestycje zmniejszające uciążliwość gospodarki dla środowiska oraz na rozwój

infrastruktury

5. wzrost uspołecznienia procesów podejmowania decyzji mających wpływ na stan

środowiska

6. doskonalenie krajowego systemu formalnej edukacji środowiskowej

Sfera przyrodnicza

1. położenie gminy na obszarze „Zielonych Płuc Polski”

2. możliwość wdrożenia programów rolno-środowiskowych Unii Europejskiej

3. możliwość uzyskania zewnętrznego (krajowego i/lub zagranicznego) wsparcia

finansowego programów ochrony różnorodności przyrodniczej oraz realizacji

programu zalesiania gruntów o niskiej przydatności rolniczej

4. wspieranie inicjatyw samorządów, organizacji i instytucji zmierzających do uzyskania

pomocy finansowej programów UE na rozwój infrastruktury ochrony środowiska

5. wspieranie inicjatyw podmiotów gospodarczych zmierzających do uzyskania

dofinansowania inwestycji eliminujących zagrożenia dla środowiska i wspierających

rozwój zrównoważony ze środków krajowych i zagranicznych

6. skoordynowanie działań prośrodowiskowych na wszystkich szczeblach administracji

rządowej i samorządowej

7. wzrost zainteresowania ochroną środowiska

66

Sfera społeczno – gospodarcza

1. wzrost popytu na zdrową żywność, agroturystykę i turystykę przyrodniczą

2. bliskość dużych aglomeracji miejskich tj.: Warszawa i Białystok, które są centrami

edukacyjnymi, w tym szkolnictwa wyższego oraz źródłem popytu turystycznego

3. wzrost zainteresowania i popytu na produkty ekologiczne

2.2 Zagrożenia


1. brak skutecznych przepisów z zakresu budownictwa i zagospodarowania

przestrzennego zabezpieczających krajobraz przed degradacją (np. wznoszeniem

budynków o formie niedostosowanej do krajobrazu)

2. silna konkurencja o środki na ochronę środowiska ze źródeł unijnych

3. niedostateczna znajomość przepisów ochrony przyrody i środowiska

Sfera przyrodnicza i społeczno - gospodarcza

1. ponadnormatywne zanieczyszczenie wód Narwi wpływającej na teren gminy

2. brak racjonalnych rozwiązań utylizacji odchodów zwierzęcych w gospodarstwach

wysokotowarowych

3. intensyfikacja produkcji rolnej prowadząca do wzrostu nawożenia, stosowania

pestycydów, homogenizacji użytków rolnych oraz zaniku lokalnych odmian roślin

uprawnych i ras zwierząt hodowlanych

4. nieefektywne systemy gospodarki odpadami na terenach wsi

5. mało rozwinięta infrastruktura techniczna regionu służąca ochronie środowiska

W analizie uwarunkowań zewnętrznych należy także uwzględnić obligatoryjne

działania wynikające z przepisów prawa oraz uwarunkowania instytucjonalno-organizacyjne

(polityki i programy obowiązujące na wyższych szczeblach przestrzennych oraz

w bezpośrednim otoczeniu gminy). Szczególne znaczenie ma „Program Ochrony Środowiska

Województwa Podlaskiego”, oraz „Program Ochrony Środowiska Powiatu Białostockiego”.

67

3. Wnioski z analizy SWOTUstalenie oraz analiza mocnych i słabych stron gminy, oraz szans i zagrożeń

pojawiających się w jej otoczeniu, pozwala na budowę strategii, określenie celów i zadań

własnych gminy na przyszłość. Należy wzmacniać mocne strony i wykorzystywać szanse,

oraz eliminować słabe strony i omijać zagrożenia.

Analiza SWOT wskazuje, że do najważniejszych problemów ochrony środowiska

gminy Łapy niewątpliwie należą:

1) nierozwiązanie problemu gospodarki odpadami, co wynika z braku systemów segregacji,

recyklingu, unieszkodliwiania i zagospdarowania odpadów, nieodpowiadającego normom

stanu składowiska, zobowiązań wynikających z ustawy o odpadach oraz Krajowego

i Wojewódzkiego Planu Godpodarki Odpadami

2) zagadnienia związane z ochroną wód i gospodarką wodną ze względu na:

niedotrzymywanie docelowych normatywów jakości wód w rzekach i niezakończony

proces rozwoju systemów kanalizacyjnych na obszarach wiejskich. Nierozwiązanie tego

problemu niewątpliwie będzie rzutować na warunki życia ludności, ekologicznej

produkcji w rolnictwie i możliwości wykorzystania walorów turystycznych gminy. Należy

jednak zwrócić uwagę, że w znacznej mierze problem złego stanu wód wynika z sytuacji

poza granicami gminy (Narew) oraz braku rozwiązań technicznych i organizacyjnych

ograniczających rolnicze zanieczyszczenie wód.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że walory przyrodnicze (Narwiański Park

Narodowy) i stan środowiska gminy sprzyjać mogą rozwojowi turystyki przyrodniczej,

wodnej i agroturystyki oraz rolnictwa zintegrowanego i ekologicznego.

68

VII. Zamierzenia samorządu w zakresie ochrony środowiska

Zamierzenia samorządu w zakresie ochrony środowiska analizowano na podstawie

następujących dokumentów:

- Strategia rozwoju gminy Łapy,

- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Łapy,

- ankieta gminy, realizowana w 2004 r.,

- Wojewódzki Program Ochrony Środowiska – załączniki 8.1, 8.6 WPGO,

W tabeli 25 przedstawiono zrealizowane i planowane inwestycje z zakresu ochrony

środowiska i gospodarki wodnej w latach 2001-2007 w gminie Łapy.

Tabela 25 Zrealizowane i planowane inwestycje z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w gminie Łapy w latach 2001-2007 (tys. PLN)

WyszczególnienieLata

koszty poniesione do końca 2003 2004 2005 2006 2007

Ujęcia wody 500 500 500Stacja uzdatniania wody 100 500Oczyszczalnie ścieków 15000 10000Składowisko odpadów 1118,1 476

Wyposażenie wysypiska 100 200 500Sieć kanalizacyjna 2095,3 445 8590 8935 7235

Źródło: Informacje Urzędu Miejskiego w Łapach

W tabeli 26 podano rodzaj inwestycji i źródła ich finansowania inwestycji. Tabela 27

przedstawia wysokość planowanych inwestycji na lata 2004 – 2007.

Tabela 26 Źródła finansowania zadań realizowanych w latach 2001 – 2007 w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w gminie Łapy

Gmina Nazwa zadania, lokalizacja Źródła finansowania

Łapy

Budowa stacji uzdatniania wody w miejscowości Łapy

budżet gminy, środki mieszkańców, fundusze celowe

Budowa 3 ujęć wody oraz modernizacja istniejących stacji uzdatniania


Budowa 52,4 km sieci kanalizacyjnej budżet gminy, środki mieszkańców, fundusze celowe

Budowa oczyszczalni ścieków budżet gminy, środki mieszkańców, fundusze celowe

Budowa i wyposażenie składowiska odpadów


Źródło: Wojewódzki Program Ochrony Środowiska, Białystok 2003.

69

Tabela 27 Wysokość planowanych nakładów na inwestycje z zakresu ochrony środowiska w gminie Łapy (w tys. zł)

Rodzaj inwestycji

Nakłady poniesione w latach 2001- 2003

Nakłady planowane do poniesienia w latach

2004 2005 2006 2007

Nakłady w latach 2004 -

2007

Oczyszczalnie ścieków 15000 10000 25000

Składowisko odpadów i wyposażenie składowiska

1118,1 476 100 200 500 1276

Sieć kanalizacyjna 2095,3 445 8590 8935 7235 25205Stacja uzdatniania wody 100 500 600

Ujęcia wody 500 500 500 1500

OGÓŁEM 3213,4 921 9290 24635 18735 53581

Źródło: Informacje Urzędu Miejskiego w Łapach

70

VIII. CELE I ZADANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Na podstawie analizy Polityki ekologicznej państwa, Programu Ochrony Środowiska

Województwa Podlaskiego na lata 2003 – 2006, Programu Ochrony Środowiska Powiatu

Białostockiego na lata 2004 – 2011, Strategii Rozwoju Powiatu Białostockiego, Strategii

Rozwoju gminy Łapy oraz zagrożeń wynikających z sytuacji ekologicznej w gminie,

ustalono, iż celem strategicznym jest:

POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA NATURALNEGOI ZACHOWANIE WALORÓW PRZYRODY

DLA DOBRA MIESZKAŃCÓW, ROLNICTWA I TURYSTYKI

Racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego w celach rozwojowych,

warunkach powszechnego dostępu do dóbr przyrody, wymaga powszechnego stosowania

proekologicznych metod gospodarowania oraz podejmowania działań sprzyjających

zachowaniu potencjału przyrodniczego regionu. Realizacja Programu Ochrony Środowiska

Miasta i Gminy Łapy na lata 2004 – 2011 zmierzająca do zachowania walorów środowiska

naturalnego oraz poprawy jego stanu uzależniona jest od upowszechnienia informacji

o planowanych kierunkach rozwoju oraz uzyskania akceptacji społecznej dla podejmowanych

działań.

Długoterminowe cele ogólne programu (do 2011 r.) przewidują:

Zachowanie oraz odtwarzanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów

krajobrazowych.

Ochronę zasobów i poprawę jakości wód podziemnych i powierzchni ziemi.

Ochronę zasobów wód powierzchniowych, poprawę ich jakości i zapobieganie ich

zanieczyszczeniu.

Poprawę stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi,

Poprawę jakości powietrza atmosferycznego.

Wzrost wiedzy społeczeństwa o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz

sposobach przeciwdziałania zagrożeniom.

Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz poprawa komunikacji społecznej

w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy.

71

Przedstawione cele realizowane będą przez działania o charakterze inwestycyjnym

i organizacyjno – prawnym w następujących obszarach:

Ochrona przyrody i krajobrazu.

Ochrona środowiska naturalnego.

Racjonalne gospodarowanie zasobami.

Działania o charakterze systemowym.

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

1. Cel ogólny: Zachowanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów

krajobrazowych

Cele szczegółowe:

• Zachowanie i wzbogacanie istniejących, renaturalizacja przekształconych i odtwarzanie

zanikłych elementów różnorodności biologicznej

• Usuwanie lub ograniczanie aktualnych i potencjalnych zagrożeń w celu zachowania

różnorodności biologicznej

• Ochrona i renaturalizacja ciągów i połączeń ekologicznych ze szczególnym

uwzględnieniem dolin rzecznych

• Rozwój rolnictwa ekologicznego i turystyki przyrodniczej

OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO

2. Cel ogólny: Ochrona i poprawa jakości wód podziemnych, gleb i powierzchni ziemi

Cele szczegółowe:

• Eliminacja czynników zagrożenia dla jakości wód podziemnych

• Stworzenie systemu gospodarki odpadami

3. Cel ogólny: Ochrona zasobów i poprawa jakości wód powierzchniowych

i zapobieganie ich zanieczyszczeniom

Cele szczegółowe:

• Zapobieganie zmniejszaniu się zasobów wód powierzchniowych

• Zwiększenie retencji wód

• Zmniejszanie ładunków zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach

• Ograniczanie spływów zanieczyszczeń z obszarów rolniczych

72

• Przywracanie jakości wód do stanu wynikającego z ich funkcji ekologicznych oraz

sposobów użytkowania

4. Cel ogólny: Poprawa stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu

powierzchni ziemi

Cele szczegółowe:

• Zmniejszanie ilości produkowanych odpadów

• Rozwój systemów segregacji i selektywnej zbiórki odpadów

• Odzysk surowców wtórnych oraz odpadów organicznych w celu ich dalszego

wykorzystania

• Właściwe unieszkodliwianie i składowanie odpadów

5. Cel ogólny: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego

Cele szczegółowe:

• Oszczędzanie energii m.in. poprzez termomodernizację budynków

• Ograniczenie emisji z instalacji energetycznych poprzez zmianę paliw, zwiększanie

efektywności spalania, stosowanie alternatywnych źródeł energii, centralizację

zaopatrzenia w ciepło

• Ograniczenie zanieczyszczeń komunikacyjnych powietrza.

6. Cel ogólny: Poprawa klimatu akustycznego i ochrona przed promieniowaniem

Cele szczegółowe:

• Zmniejszenie i eliminowanie hałasu i promieniowania ze źródeł przemysłowych

• Ograniczanie oddziaływania hałasu komunikacyjnego

7. Cel ogólny: Minimalizowanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz sprawne

usuwanie ich skutków

Cele szczegółowe:

• Eliminowanie źródeł i ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz

zmniejszanie ich skutków

• Doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk

żywiołowych

73

RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI NATURALNYMI

8. Cel ogólny: Racjonalne gospodarowanie wodą, kopalinami i innymi zasobami

naturalnymi

Cele szczegółowe:

• Racjonalizacja poboru wód do celów komunalnych i przemysłowych

• Racjonalizacja wykorzystania gleb i złóż kopalin

• Zmniejszenie zużycia energii na potrzeby ludności i przemysłu

• Wzrost wykorzystania alternatywnych źródeł energii

• Zmniejszenie wodochłonności gospodarki

DZIAŁANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM

9. Cel ogólny: Zwiększenie zakresu informacji o stanie środowiska naturalnego, jego

zagrożeniach oraz sposobach przeciwdziałania zagrożeniom

10. Cel ogólny : Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców gminy oraz poprawa

komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów

naturalnych gminy

Cele szczegółowe:

• Wspieranie działań uzupełniających system edukacji formalnej, podnoszących

ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych

• Zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej przez promowanie najskuteczniejszych

jej form i najważniejszych treści

74

Przedstawiony poniżej Program Ochrony Środowiska zawiera wymienione imiennie

zadania o charakterze inwestycyjnym jak również organizacyjno-prawnym. Zadania zostały

sformułowane po szczegółowej analizie istniejącego stanu środowiska w gminie oraz

sporządzonej na podstawie danych statystycznych, ankietowych i danych z Urzędu

Miejskiego w Łapach oraz analizy SWOT.

Zadania dla organów samorządu terytorialnego zostaną rozdzielone według

kompetencji oraz uzupełnione o szacowane niezbędne nakłady na realizację Programu

i stopień ważności. Określone zostaną również priorytety dla zadań koordynowanych oraz

oszacowane koszty realizacji zadań koordynowanych o charakterze inwestycyjnym. Niektóre

z wymienionych zadań powinny być wspierane przez samorząd gminy.

Zgodnie z treścią sformułowanych przez Ministerstwo Środowiska Wytycznych

sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (2002 r.)

program gminny winien składać się z dwóch części:

- zadań własnych gminy (W) - pod pojęciem zadań własnych należy rozumieć te

przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących

w dyspozycji gminy.

- zadań koordynowanych (K) – pod pojęciem zadań koordynowanych należy rozumieć

pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem

zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków

zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego

i centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych

bezpośrednio organom powiatowym, wojewódzkim bądź centralnym.

Program realizacyjny ochrony środowiska gminy Łapy na lata 2004 – 2007

uwzględnia:

− zadania,

− priorytety,

− jednostki odpowiedzialne i uczestniczące w realizacji zadania,

− terminy realizacji,

− koszty realizacji – dla zadań własnych oraz koordynowanych, za które

odpowiedzialny jest samorząd gminny,

− źródła finansowania,

75

W tabeli 28 wymieniono zadania własne, zaś w tabeli 29 - zadania koordynowane.

Dokonano również podziału na zadania o charakterze organizacyjno – prawnym

i inwestycyjnym.

Zgodnie z II Polityką ekologiczną państwa, dla zadań własnych gminy przyjęto

następujące stopnie priorytetowości:

I Priorytet – likwidacja bezpośrednich zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi,

II Priorytet – konieczność przeciwdziałania degradacji środowiska w obrębie terytorium

naszego kraju,

III Priorytet – konieczność partycypowania Polski w przeciwdziałaniu zagrożeniom

globalnym (zmiany klimatyczne, warstwa ozonowa).

Gminne programy ochrony środowiska powinny zostać sporządzone na podstawie

gruntownej znajomości aktualnego stanu środowiska w gminie. Podobnie jak polityka

ekologiczna państwa muszą one określać przede wszystkim:

cele polityki ekologicznej na terenie gminy,

wybrane priorytety ekologiczne,

rodzaj i harmonogram działań ekologicznych, których podejmuje się dana gmina,

środki niezbędne do osiągnięcia założonych celów, w tym mechanizmy prawno –

ekonomiczne i środki finansowe.

Zaplanowane cele, priorytety, działania (zadania) i środki muszą zostać zdefiniowane

dla każdego z obszarów ochrony środowiska, którymi zajmuje się dana gmina, a więc:

1) ochrona dziedzictwa przyrodniczego;

2) poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego;

3) racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych;

4) działania systemowe.

Częścią gminnego programu ochrony środowiska musi być stosowny plan gospodarki

odpadami.

W stosunku do zdefiniowanych zadań należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że

ich realizacja uwarunkowana jest przede wszystkim dostępnością środków finansowych.

Stąd zadania współfinansowane ze środków zewnętrznych będą realizowane jedynie w

sytuacji pozyskania zakładanych środków.

76

Tabela 28 Zadania własne gminy

Lp Nazwa zadania Jednostkaodpowiedzialna

Podmioty uczestniczące

Termin i koszty realizacji(w tys. zł) Źródła finansowania

2004 2005 2006 2007 2008-2011

Zadania organizacyjno-prawne

Ochrona przyrody i krajobrazu

1 Opieka, konserwacja i utrzymanie pomników przyrody Samorząd gminy SłKom 0,2 0,2 0,2 0,2 Środki własne gminy,fundusze celowe

Poprawa jakości środowiska naturalnegoOchrona gleb i wód podziemnych

2Umieszczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego granic obszarów udokumentowanych i potencjalnych złóż kopalin

Samorząd gminy SłPl w ramach działań statutowych Środki własne

Ochrona wód powierzchniowych

3Zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników retencyjnych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin

Samorząd gminy SłPl w ramach działań statutowych Środki własne

4

Opracowanie programów optymalizacji wykorzystania istniejących komunalnych oczyszczalni ścieków z uwzględnieniem programu rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej

Samorząd gminy SłKom,SłPl 4 Środki własne gminy,

fundusze celowe

Gospodarka odpadami – zadania opisane w Gminnym Planie Gospodarki OdpadamiOchrona powietrza

5

Opracowanie i wdrożenie planów ograniczania emisji spalin ze środków transportu poprzez poprawę stanu dróg oraz zagospodarowanie zielenią otoczenia dróg Samorząd gminy GDDPiA,

zarządy dróg b.d.

Budżet państwa,środki własne, fundusze celowe, środki pomocowe i strukturalne

UEOgraniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii

6 Opracowanie gminnych planów zarządzania ryzykiem Samorząd gminy SłKom 4 Środki własne gminy,fundusze celowe

Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych

7 Opracowanie planów eksploatacji kopalin i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych Samorząd gminy SłPl 4 Środki własne,

fundusze celowe

8 Wspieranie działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody w gospodarce Samorząd gminy Podmioty

gospodarcze w ramach działań statutowych Środki własne podmiotów gospod., fundusze celowe

77




2004 2005 2006 2007 2008-2011


Działania systemowe

9Wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej przez samorządy, lokalne organizacje pozarządowe i grupy obywatelskie

Samorząd gminy NGO, szkoły, ODN w ramach działań statutowych Środki własne,fundusze celowe

10 Utworzenie społecznych rad ds. trwałego i zrównoważonego rozwoju przy urzędach gmin Samorząd gminy NGO, Eksperci

lokalni, w ramach działań statutowych Środki własne

11 Propagowanie modelu trwałego i zrównoważonego rozwoju w gminie Samorząd gminy

podmioty prowadzące edukację

środowiskowąw ramach działań statutowych Środki własne,

fundusze celowe

12Upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska w województwie, kraju i na świecie

Samorząd gminysamorząd, OEE,

radio, prasa, telewizja

w ramach działań statutowych Środki własne,fundusze celowe

13Wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów ekologicznych, „ekologizacji” obiektów dydaktycznych i otoczenia szkół

Samorząd gminy, władze oświatowe szkoły w ramach działań statutowych Środki własne,

fundusze celowe

Zadania inwestycyjneOchrona przyrody i krajobrazu

14 Tworzenie nowych obszarów zieleni i zadrzewień na terenach zabudowanych Samorząd gminy SłKom 1 1 1 Środki własne gminy,

fundusze celoweOchrona gleb i wód podziemnych15 Budowa stacji uzdatniania wody Samorząd gminy SłKom 100 500 3000Ochrona wód powierzchniowych

16 Budowa ujęć wody Samorząd gminy Sł.kom. 500 500 500 5500 Środki własne samorządu i mieszkańców, fundusze celowe

17 Budowa oczyszczalni ścieków Samorząd gminy Sł.kom. 15000 10000 10000 Środki własne, dotacje, fundusze unijne

18 Budowa sieci kanalizacyjnej Samorząd gminy Sł.kom. 445 8590 8935 7235 4110 Środki własne, dotacje, fundusze unijne

Gospodarka odpadami – zadania opisane w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami

Działania systemowe

78




2004 2005 2006 2007 2008-2011


19

Rozwój zagospodarowania edukacyjnego i turystycznego obszarów cennych przyrodniczo (ścieżki edukacyjne, szlaki turystyczne, tablice informacyjne itp.)

Samorząd gminy

LP, NGO, samorządy, parki

narodowe i krajobrazowe

b.d.

Budżet państwaśrodki własne samorządów, LP i

parków narodowych,fundusze celowe oraz

pomocowe i strukturalne UE

Razem zadania własne (zadania samorządu gminy) 449,2 9199,2 24436,2 18236,2 22610

Razem zadania własne w zakresie gospodarki odpadami (opisane w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami) 902,4 1238,9 863,9 808 3219,3

Razem zadania własne z zadaniami opisanymi w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami 1351,6 10438,1 25300,1 19044,2 25829,3

Razem zadania własne (zadania samorządu gminy) 56134 25829,3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie diagnozy oraz Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego i Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami, Białystok 2003.

79

Tabela 29 Zadania koordynowane

Lp Nazwa zadania Priorytet Podmiotyuczestniczące

Termin i koszty realizacji(tys. zł)

2004 2005 2006 2007 2008-2011

Źródła finansowania

Zadania organizacyjno-prawneOchrona przyrody i krajobrazu

1 Realizacja programu zwiększania lesistości kraju I ARiMR, LP, Budżet państwa, środki własne,

fundusze celowe

Poprawa jakości środowiska naturalnegoOchrona gleb i wód podziemnych

1 Wzmożenie działalności kontrolnej dla wyeliminowania niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin II WIOŚ 0,3 0,3 Środki własne

2 Doskonalenie nadzoru nad przestrzeganiem ustaleń zawartych w decyzjach dotyczących ustanowienia stref ochronnych ujęć wody II SłPl, RZGW w ramach działań statutowych Środki własne

3 Modernizacja technologii uzdatniania wody do picia II Dyspozytorzy ujęć w ramach działań statutowych

Budżet państwa, środki własne,

fundusze celowe, fundusze

pomocowe i strukturalne UE

4 Kompleksowa rekultywacja terenów zdewastowanych i zdegradowanych II Podmioty gospodarcze,

dyspozytorzy terenów w ramach działań statutowychŚrodki podmiotów

gospodarczych, fundusze celowe

5Dokonanie inwentaryzacji i doprowadzenie do likwidacji nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji studni wierconych i kopanych

IUżytkownicy ujęć lub właściciele gruntów 0,2 0,4 0,4 Środki własne

6 Likwidacja nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji studni wierconych i kopanych II Użytkownicy ujęć lub

właściciele gruntów

Środki własne użytkowników

ujęćOchrona wód powierzchniowych

7 Inspirowanie wdrażania najlepszych dostępnych technologii w procesie wydawania pozwoleń wodno-prawnych III Podmioty gospodarcze w ramach działań statutowych Środki własne

8 Opracowanie programu zwiększenia retencji wód oraz racjonalizacji gospodarowania spływami wód opadowych III RZGW w ramach działań statutowych Budżet państwa,

fundusze celowe

9Opracowanie regionalnego programu redukcji zanieczyszczeń w wydzielonych obszarach hydrograficznych – zlewniach lub grupach zlewni

III RZGW w ramach działań statutowych Budżet państwa,fundusze celowe

80



2004 2005 2006 2007 2008-2011



10

Opracowanie programów (operatów) rekultywacji silnie zanieczyszczonych zbiorników wodnych (z wodami pozaklasowymi) oraz wspieranie realizacji programów rekultywacji wód

III RZGW w ramach działań statutowych

Budżet państwa,fundusze celowe,

fundusze pomocowe i

strukturalne UEOchrona powietrza

11Modernizacja lub wymiana istniejących źródeł ciepła opalanych paliwem stałym na nowoczesne źródła opalane paliwem gazowym, ciekłym lub biomasą

II Podmioty gospodarcze,właściciele budynków w ramach działań statutowych

Środki własne podmiotów i osób

fizycznych, fundusze celowe oraz pomocowe i strukturalne UE

Ochrona przed hałasem i promieniowaniem

12 Budowa ekranów dźwiękochłonnych w miejscach nasilonej emisji hałasu II GDDPiA w ramach działań statutowych

Budżet państwafundusze celowe,

środki pomocowe i strukturalne UE

Racjonalne użytkowanie zasobów

13 Ograniczanie zużycia energii cieplnej poprzez termomodernizację budynków II Właściciele gospodarstw b.d. b.d. b.d.

Środki własne właścicieli

gospodarstw, budżet gminy,

fundusze celoweDziałania systemowe

14 Wspomaganie istniejących i tworzenie nowych ośrodków edukacji środowiskowej II Parki narodowe i krajobrazowe,

LP, NGO, samorząd gminy

Środki własne i współorganizatoró

w,fundusze celowe

Gospodarka odpadami – szczegółowy harmonogram znajduje się w Gminnym Planie Gospodarki OdpadamiOgraniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii

15 Opracowanie gminnego planu zarządzania ryzykiem I SłKom 0,5Środki własne

gminy,fundusze celowe

Racjonalne użytkowanie zasobów

16 Opracowanie planów eksploatacji kopalin i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych III SłPl 0,3 Środki własne,

fundusze celowe

17 Wspieranie działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody w gospodarce III Podmioty gospodarcze w ramach działań statutowych Środki własne

81



2004 2005 2006 2007 2008-2011


Zadania organizacyjno-prawneDziałania systemowe

Edukacja ekologiczna

18

Prowadzenie szkoleń zawodowych w zakresie prawa, zarządzania środowiskowego, technik ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego, źródeł finansowania ochrony środowiska

III Samorząd gminy, ON w ramach działań statutowych Środki własne gminy

19Wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej – propagowanie modelu trwałego i zrównoważonego rozwoju w powiecie

III Samorząd gminy, NGO, szkoły, ODN w ramach działań statutowych Środki własne

gminy

20Upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska w województwie, kraju i na świecie

III Samorząd gminy, OEE, radio, prasa, telewizja w ramach działań statutowych Środki własne

gminy

21Wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów ekologicznych, „ekologizacji” obiektów dydaktycznych i otoczenia szkół

III Szkoły w ramach działań statutowych Środki własne gminy

Zadania inwestycyjne

Ochrona przyrody i krajobrazu

22 Zalesienia gruntów na glebach niskiej jakości według wykonanych projektów II Samorząd gminy, właściciele

lasów, nadleśnictwa 3 3 12 Fundusze celowe

Poprawa jakości środowiska naturalnego

Gospodarka odpadami – szczegółowy harmonogram znajduje się w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami

Ochrona przed hałasem i promieniowaniem

23Modernizacja dróg gminnych w celu zapewnienia płynności ruchu oraz zmniejszenia natężenia hałasu II zarządy dróg 0,25 0,25 0,25 0,25 1

Środki własne,fundusze celowe, fundusze unijne

Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii

24Doposażenie systemu ratownictwa drogowego w zakresie zwalczania zagrożeń środowiskowych I WIOŚ 10 10

Środki własne gminy,

fundusze celowe

Razem zadania organizacyjno-prawne i inwestycyjne0,75 11,75 13,65 3,25 13

29,4 13

82

Źródło: Opracowanie własne na podstawie diagnozy oraz Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2003 - 2006, Białystok 2003, i Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami.

83

Wykaz skrótów:

ARiMR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

BOŚ – Bank Ochrony Środowiska

GDDPiA – Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych i Autostrad

LP – Lasy Państwowe

MPEC – Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej

MRiRW – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

MSZ – Ministerstwo Spraw Zagranicznych

MŚ – Ministerstwo Środowiska

NGO – organizacje pozarządowe

ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego

ODN – Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli

OEE – ośrodki edukacji ekologicznej

ON – ośrodki naukowe

PGNiG – Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo

PIH - Państwowa Inspekcja Handlowa

PIP - Państwowa Inspekcja Pracy

RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej

SG – Straż Graniczna

SłKom – samorządowe jednostki organizacyjne wypełniające zadania

w zakresie gospodarki wodnościekowej i oczyszczania terenów

SłOP – służby ochrony przyrody

SłPl – służby planistyczne – (wykonawcy dokumentów, konsultanci)

UE – Unia Europejska

WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

WZMiUW – Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych

IX ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Do instrumentów wspomagających realizację programu ochrony środowiska należą instrumenty polityki ekologicznej, zasady

zarządzania środowiskiem, wynikające z zakresu kompetencyjnego administracji samorządowej szczebla powiatowego i gminnego.

W zarządzaniu środowiskiem szczególną rolę pełni „Program ochrony środowiska", który, z punktu widzenia władz gminy, może być

84

postrzegany jako instrument koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska oraz intensyfikacji współpracy różnych instytucji i organizacji,

opartej o dobrowolne porozumienia na rzecz efektywnego wdrażania niniejszego Programu.

1. Instrumenty polityki ochrony środowiskaInstrumentarium służące realizacji polityki ochrony środowiska wynika z szeregu ustaw, z których najważniejsze to: prawo ochrony

środowiska, prawo wodne, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, prawo geologiczne i górnicze,

prawo budowlane.

Wśród instrumentów zarządzania ochroną środowiska można wyróżnić instrumenty o charakterze politycznym (np. Polityka Ekologiczna

Państwa, wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska), instrumenty prawno - administracyjne oraz instrumenty o

charakterze horyzontalnym (systemy zintegrowanego zarządzania środowiskiem, monitoring środowiska, system statystyki, społeczna

partycypacja, działania edukacyjne, narzędzia polityki technicznej i naukowej, konwencje, umowy i porozumienia międzynarodowe).

Tradycyjny podział instrumentów zarządzania środowiskiem wyróżnia instrumenty o charakterze prawnym, ekonomicznym i społecznym

oraz strukturalnym.

Instrumenty prawne

Kompetencje

Rozpoczęta z dniem 1 stycznia 1999 roku reforma ustrojowa państwa wprowadziła trójstopniowy system działania samorządu

terytorialnego: województwo, powiat (także miasto na prawach powiatu) oraz gmina (również wiejska).

- Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska z dn. 31 stycznia 1980r. (tekst jednolity Dz. U. 49/94, poz. 196 z późniejszymi zmianami),

- Ustawy o odpadach z dnia 27 czerwca 1997r. (Dz. U. 96/97 poz. 592 z późniejszymi zmianami),

- Ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994r. (Dz. U. 89/94 poz. 415 z późniejszymi zmianami),

- Ustawy z dnia 24 października 1974r. Prawo wodne (Dz. U. 38/74 poz. 230 z późniejszymi zmianami).

85

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do

zadań gminy należy:

1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty a w szczególności zadania własne obejmują sprawy:

1) ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz

urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

4) lokalnego transportu zbiorowego,

5) edukacji publicznej,

6) zieleni gminnej i zadrzewień,

7) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

2. Ustawy określają, zadania o charakterze obowiązkowym,

Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, jak również z zakresu

organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

Poniżej wymieniono ważniejsze kompetencje organów gminy w zakresie ochrony środowiska, leśnictwa, rolnictwa oraz prawa

górniczego i geologicznego.

W zakresie ochrony i kształtowania środowiska:

Rada Miejska:

− uchwala gminny program ochrony środowiska,

− ustanawia ograniczenia co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, których emitowany hałas może negatywnie

86

oddziaływać na środowisko,

− zatwierdza zestawienia przychodów i wydatków gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej na dany rok.

Burmistrz:

− sporządza projekt gminnego programu ochrony środowiska po zasięgnięciu opinii zarządu powiatu,

− sporządza co 2 lata raport z wykonania gminnego programu ochrony środowiska,

− udostępnia znajdujące się w jego posiadaniu informacje o środowisku i jego ochronie na zasadach określonych w art. 19-24 POŚ,

− w zakresie swojej właściwości prowadzi publicznie dostępny wykaz danych o dokumentach, o których mowa w art. 19 ust. 2 oraz może

zamieszczać w nich dane, o których mowa w art. 19 ust. 3,

− Może odmówić udostępnienia informacji, jeżeli:

• wymagałoby to dostarczenia dokumentów lub danych będących w trakcie opracowania lub przeznaczonych do wewnętrznego

komunikowania się,

• wniosek o udostępnienie informacji jest w sposób oczywisty do zrealizowania lub w sformułowany w sposób zbyt ogólny,

− może na uzasadniony wniosek przekazującego informacje wyłączyć z udostępniania dane o wartości handlowej, w tym zwłaszcza dane

technologiczne, o ile ich ujawnienie mogłoby pogorszyć jego pozycję konkurencyjną,

− podaje do publicznej wiadomości informację o zamieszczaniu w publicznie dostępnym wykazie danych o decyzjach wymagających

udziału społeczeństwa, w trybie i na zasadach określonych w Dziale V Tytułu I POŚ,

− przyjmuje wyniki pomiarów wielkości emisji z instalacji w ramach zwykłego korzystania ze środowiska,

− może nałożyć obowiązek prowadzenia dodatkowych, wykraczających poza określone ustawą, pomiarów wielkości emisji z instalacji – w

przypadku zwykłego korzystania ze środowiska,

− przyjmuje zgłoszenie instalacji nie wymagającej pozwolenia, która może negatywnie oddziaływać na środowisko – w przypadku

zwykłego korzystania ze środowiska,

87

− może ustalić wymagania w zakresie ochrony środowiska wymagające eksploatacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to

uzasadnione koniecznością ochrony środowiska – w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska,

− przyjmuje informacje o rodzaju, ilości oraz miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska od

osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami,

− przedkłada wojewodzie otrzymane od przedsiębiorców informacje o rodzaju, ilości oraz miejscach występowania substancji

stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska,

− przyjmuje informacje o wystąpieniu poważnej awarii przemysłowej,

− przyjmuje wykaz, na podstawie którego ustalono opłaty za składowanie odpadów, do którego złożenia obowiązany jest podmiot

korzystający ze środowiska,

− może nakazać osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie

wykonanie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko,

− może wstrzymać użytkowanie instalacji w razie naruszenia warunków decyzji określającej wymagania dotyczące eksploatacji instalacji, z

której emisja nie wymaga pozwolenia, prowadzonej przez osobę fizyczną w ramach zwykłego korzystania ze środowiska,

− wyraża zgodę na podjęcie wstrzymanej działalności oraz oddanie do eksploatacji obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji

po stwierdzeniu ustania przyczyn uzasadniających wstrzymanie,

− sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym swoją właściwością,

− występuje w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska,

− występuje do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie działań będących w jego kompetencji, jeżeli stwierdzi w wyniku

kontroli naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie

naruszenie mogło nastąpić (wraz z wystąpieniem przekazuje WIOŚ dokumentację sprawy),

− przedstawia do zatwierdzenia radzie gminy projekt zestawienia przychodów i wydatków gminnego funduszu na dany rok, do dnia 15

88

stycznia,

− podaje do publicznej wiadomości zatwierdzone zestawienie przychodów i wydatków gminnego funduszu ochrony środowiska.

W zakresie gospodarki odpadami

Burmistrz:

− opracowuje projekt gminnego planu gospodarki odpadami,

− opracowuje projekt wspólnego planu gospodarki odpadami dla gmin będących członkami związków międzygminnych,

− składa radzie gminy, co dwa lata, sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami,

− aktualizuje gminny plan gospodarki odpadami nie rzadziej niż co cztery lata,

− opiniuje program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, przedkładany przez wojewodę lub starostę,

− opiniuje zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów,

− opiniuje pozwolenia na wytwarzanie odpadów lub decyzje zatwierdzające program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli miejsce

prowadzenia odzysku, unieszkodliwiania lub zbierania przez wytwórcę, o którym mowa w art. 31 ust. 1, jest inne niż miejsce

wytwarzania odpadów,

− nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania ze wskazaniem

sposobu wykonania tej decyzji,

− jako organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów może uzależnić

wydanie tej decyzji od przedstawienia przez inwestora ekspertyzy co do możliwości odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w inny

sposób niż przez składowanie,

− jako organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów odmówi wydania

takiej decyzji w przypadku braku zgody wymaganej w ust. 2-4 lub jeżeli istnieje uzasadniona technicznie, ekologicznie lub ekonomicznie

89

możliwość odzysku lub unieszkodliwiania odpadów bez budowy składowiska odpadów.

W zakresie gospodarki wodnej

Rada Miejska:

− wyznacza miejsce wydobycia kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, w granicach powszechnego korzystania z wód.

90

Burmistrz:

− wyznacza część nieruchomości umożliwiającej dostęp do wody objętej powszechnym korzystaniem z wód,

− może nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie poprzedniego stanu wody na gruncie lub wykonanie urządzeń zapobiegających

szkodom, jeżeli spowodowane przez niego zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie,

− zatwierdza ugodę w sprawie zmiany stanu wody na gruncie.

W zakresie ochrony przyrody

Rada Miejska:

− sporządza miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego po ustanowieniu planu ochrony dla obszaru objętego planem ochrony lub

dokonuje zmian w obowiązującym planie miejscowym – w terminie 1 roku od dnia wejścia w życie aktu ustanawiającego plan ochrony,

− uzgadnia jako organ zainteresowanej jednostki samorządu terytorialnego (właściwy miejscowo) projekt rozporządzenia w sprawie

utworzenia, powiększenia, zmniejszenia lub likwidacji parku narodowego2,

− wprowadza ochronę przyrody w formie: uznania za pomnik przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego, zespołu

przyrodniczo – krajobrazowego oraz wyznacza obszary chronionego krajobrazu,

− sporządza plan zagospodarowania przestrzennego dla obszarów chronionego krajobrazu oraz zespołu przyrodniczo – krajobrazowego

poddanych ochronie przez radę gminy,

− może uznać teren pokryty drzewostanem parkowym za park gminny,

− zapewnia mieszkańcom miast i wsi o zwartej zabudowie korzystanie z przyrody, przez tworzenie i utrzymywanie należytym stanie

terenów zieleni i zadrzewień łączących się w miarę możliwości z terenami zielonymi.

2 Ze względu na fakt, iż ustawa o ochronie przyrody nie precyzuje, który organ jako organ jednostki samorządu terytorialnego jest zobowiązany do uzgodnienia, utworzenia, powiększenia, zmniejszenia lub likwidacji parku narodowego.

91

Burmistrz:

− opiniuje projekty planów ochrony dla obszarów objętych formami ochrony przyrody jako organ zainteresowanej jednostki samorządu

terytorialnego,

− uzgadnia jako organ jednostki samorządu terytorialnego, projekt rozporządzenia w sprawie utworzenia, powiększenia, zmniejszenia lub

likwidacji parku narodowego,

− desygnuje do rady parku narodowego, na trzyletnią kadencję, przedstawiciela właściwego terytorialnie samorządu gminnego,

− uzgadnia jako organ zainteresowanej jednostki samorządu terytorialnego projekt rozporządzenia w sprawie utworzenia parku

krajobrazowego,

− opiniuje jako organ zainteresowanej jednostki samorządu terytorialnego, projekt rozporządzenia w sprawie zniesienia parku

krajobrazowego lub ograniczenia jego obszaru,

− desygnuje do rady parku krajobrazowego przedstawiciela właściwego terytorialnie samorządu gminnego,

− informuje ministra właściwego do spraw środowiska o wydaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji

realizującej cel publiczny na obszarze parku krajobrazowego lub obszarze chronionego krajobrazu,

− wydaje zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości,

− ustala wysokość opłaty za usunięcie drzew lub krzewów,

− odracza, na okres dwóch lat, termin uiszczenia opłaty za usunięcie drzew i krzewów, jeżeli zezwolenie przewiduje przesadzenie ich w

inne miejsce,

− wymierza karę administracyjną za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów powodowane niewłaściwym wykonywaniem

robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w

sposób szkodliwy dla roślinności oraz za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za zniszczenie

spowodowane niewłaściwą pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów.

92

W zakresie prawa geologicznego i górniczego

Burmistrz:

− opiniuje koncesje na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin,

− uzgadnia koncesje, a także wszystkie jej zmiany, na wydobywanie kopalin ze złóż, na bezzbiornikowe magazynowanie lub składowanie

odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,

− opiniuje decyzję zatwierdzającą projekt prac geologicznych,

− wykonuje uprawnienia organów podatkowych w odniesieniu do opłat za działalność regulowaną Prawem geologicznym i górniczym w

zakresie, w jakim gmina jest wierzycielem należności z tytułu tych opłat.

W zakresie inspekcji ochrony środowiska

Rada Miejska:

− rozpatruje informację wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa.

Burmistrz:

− wydaje właściwemu organowi Inspekcji Ochrony Środowiska polecenie podjęcia działań zmierzających do usunięcia bezpośredniego

zagrożenia środowiska.

Zadania w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach:

− Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy.

− Gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności:

93

1) tworzą warunki do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniają wykonanie tych

prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych,

2) zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację, własnych lub wspólnych z innymi gminami, składowisk odpadów komunalnych i

obiektów wykorzystywania lub unieszkodliwiania tych odpadów,

3) zapobiegają zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych przez: likwidację składowania odpadów w miejscach do tego nie

przeznaczonych i przeciwdziałanie takiemu składowaniu, budowę i utrzymanie szaletów publicznych, ustawianie koszy ulicznych na

odpady w rejonach intensywnego ruchu pieszego, organizowanie odbioru odpadów komunalnych z urządzeń ruchomych,

4) określają wymagania wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe w zakresie bezpieczeństwa i czystości w miejscach publicznych,

5) organizują ochronę przed bezdomnymi zwierzętami na zasadach określonych w odrębnych przepisach,

6) tworzą warunki do selektywnej zbiórki, segregacji i składowania odpadów przydatnych do wykorzystywania oraz współdziałają z

jednostkami organizacyjnymi i osobami podejmującymi zbieranie i zagospodarowywanie tego rodzaju odpadów,

7) współdziałają z właściwymi organami administracji rządowej w organizowaniu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z

odpadów komunalnych.

Instrumenty ekonomiczne

Do instrumentów ekonomicznych należą przede wszystkim: opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska, administracyjne kary

pieniężna i dotacje z funduszy celowych.

Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska

Opłaty te pełnią funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez, zachęcanie podmiotów (dotyczy

to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urządzeń ochronnych oraz oszczędnego korzystania z

zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu

środków finansowych jako odrębne fundusze przeznaczone na cele ochrony środowiska.

94

Opłaty pobierane są za:

− wprowadzanie substancji zanieczyszczających do powietrza,

− pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,

− składowanie odpadów,

− wyłączanie gruntów rolnych i leśnych z produkcji,

− usuwanie drzew i krzewów.

Opłaty trafiają do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobierają je

organy administracji (np. Urząd Marszałkowski, organ gminy) lub, jak w przypadku gruntów rolnych i leśnych, wnoszone są bezpośrednio do

funduszu celowego. Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty (według stawek obowiązujących

w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie

będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie

substancji do środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Należy także

wspomnieć, że podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną.

Administracyjne kary pieniężne

Kary pieniężne nie są sensu stricte środkiem ekonomicznym, są raczej związane z instytucją odpowiedzialności prawnej. Spełniają jednak

funkcje podobne do opłat. Kary pobiera się w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód,

powietrza, odpadów i hałasu, karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy.

Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyższe niż opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa POŚ przewiduje możliwość odraczania,

zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieniężnych.

Fundusze celowe

95

Fundusze celowe to fundusze tworzone ze środków opłat ekologicznych (fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej szczebla

centralnego, wojewódzkiego, powiatowego i gminnego). Formy pomocy finansowej z funduszy celowych to: kredyty i pożyczki preferencyjne,

dotacje, subwencje.

Instrumenty społeczne są to narzędzia służące usprawnianiu współpracy i budowaniu partnerstwa. Wśród nich istnieje podział na dwie

kategorie: pierwsza dotyczy działań samorządów – a narzędziami są przede wszystkim działania edukacyjne, druga polega na budowaniu

powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem, gdzie podstawą jest komunikacja społeczna: systemy konsultacji i debat

publicznych oraz wprowadzanie mechanizmów tzw. budowania świadomości (kampanie edukacyjne).

Działania edukacyjne realizowane są w różnych formach i na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy

na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Działalność ta prowadzona jest od wielu lat,

lecz ciągle wymaga dalszego poszerzania sposobów aktywizacji społeczeństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych i społecznych.

Czynnikami decydującymi o sukcesie realizowanej edukacji ekologicznej jest rzetelna informacja o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego

ochrony oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem. Komunikacja społeczna coraz częściej nabiera form zinstytucjonalizowanych.

Z jednej strony jest to tworzenie biur komunikacji społecznej w urzędach, z drugiej strony – podpisywanie formalnych deklaracji współpracy

z organizacjami społecznymi i wspieranie ich działań poprzez np. wprowadzanie przedstawicieli organizacji do różnego rodzaju ciał

opiniodawczo-doradczych, organizowanie regularnych spotkań z organizacjami, itp.

W nowym podziale kompetencji ustawodawca nakłada na instytucje rządowe i samorządowe obowiązek wzajemnego informowania się i

uzgadniania. Obowiązek ten dotyczy w pierwszej kolejności wymiany informacji między przedstawicielami różnych szczebli samorządu i

rządowych organizacji ochrony środowiska.

Ustawa Prawo ochrony środowiska nie przewiduje żadnych ograniczeń w korzystaniu z prawa dostępu do informacji o środowisku i jego

ochronie, a dostęp informacji nie jest uzależniony od uczestnictwa w żadnym konkretnym postępowaniu i posiadania jakiegokolwiek interesu w

sprawie. Szeroko pojęta komunikacja może służyć wymianie informacji roboczej z innymi osobami pracującymi nad tym samym tematem,

wspieraniu procesu decyzyjnego, podejmowaniu współpracy.

96

Współdziałanie jest niezbędnym instrumentem w przypadku konieczności uczestniczenia kilku podmiotów w finansowaniu

przedsięwzięcia objętego programem ochrony środowiska. Uczestnictwo prywatnych właścicieli działek (np. w przypadku budowy systemu

kanalizacji) wymaga zastosowania rozwiązań prawnych umożliwiających uczestnictwo grupy prywatnych podmiotów fizycznych jako partnera

dla innych podmiotów prawnych. Takie rozwiązania w postaci np. utworzenia komitetu budowy, mogą także umożliwić formalne przekazywanie

dofinansowania grupie prywatnych właścicieli ze strony podmiotu dysponującego środkami na realizację przedsięwzięcia np. w rodzaju

przydomowych oczyszczalni ścieków.

Instrumenty strukturalne

Instrumenty strukturalne rozumiane są jako narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrażania polityk środowiskowych. Są to przede

wszystkim strategie i programy wdrożeniowe oraz systemy zarządzania środowiskowego.

Strategie i programy wdrożeniowe

Konieczne jest opracowanie strategii rozwoju gminy Łapy, uwzględniającej wszystkie sfery działalności: gospodarczą, społeczną i

ekologiczną.

Zarówno program ochrony środowiska, jak i plan gospodarki odpadami stanowią politykę ochrony środowiska do 2011 roku oraz

określają program wdrożeniowy na najbliższe 4 lata (2004 - 2007).

Systemy zarządzania środowiskowego

Od zakładów przemysłowych, które nadal są źródłem poważnych zagrożeń dla środowiska, oczekuje się zwiększonej aktywności na rzecz

jego ochrony. Ochrona ta nie może sprowadzać się tylko do naprawy już zaistniałych szkód i spełniania wymogów zdefiniowanych w

pozwoleniach na korzystanie ze środowiska. Konieczne staje się przede wszystkim zapobieganie powstawaniu negatywnych oddziaływań czy

szkód w środowisku. Działania na rzecz, ochrony środowiska wymuszane były przez czynniki zewnętrzne: społeczeństwo, przepisy prawne,

administrację publiczną zajmującą się ochroną środowiska. Koncepcja zrównoważonego rozwoju stwarza podstawę do zmiany nastawienia

97

przedsiębiorców do ochrony środowiska, polegające na samodzielnym definiowaniu problemów i szukaniu (z wyprzedzeniem) środków

zaradczych. Stąd powstała koncepcja zarządzania środowiskowego.

Cechą zarządzania środowiskowego jest włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnień

do kompetencji zarządu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (systemy sformalizowane -

np. normy ISO 14000, EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Powinny być prowadzone działania inspirujące firmy

do starań o wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego, wskazujące na niewątpliwe korzyści wynikające z jego wprowadzenia.

98

2. Finansowanie zadańKoszt wykonania wymienionych w programie ochrony środowiska zadań oszacowano na podstawie wskaźników kosztów realizacji

inwestycji przyjętych w Programie Ochrony Środowiska dla województwa podlaskiego, Programie Ochrony Środowiska Powiatu

Białostockiego na lata 2004 – 2011 oraz biorąc pod uwagę nakłady na inwestycje o podobnym charakterze. Uwzględniono również

informacje o planowanych kosztach inwestycji zawarte w ankietach nadesłanych przez Urząd Miejski w Łapach.

Koszty realizacji zadań własnych Urzędu Miejskiego w latach 2004 – 2007 wyniosą około 56134 tys. zł (tabela nr 30).

Tabela 30 Nakłady samorządów na ochronę środowiska w latach 2004 – 2007 wg. kierunków inwestowania (w tys. zł)

Lp Kierunki inwestowaniaNakłady planowane w latach

2004 2005 2006 2007 razemZadania koordynowane(zadania samorządu gminy)

1 Ochrona przyrody i krajobrazu 3 3 62 Ochrona gleb i wód podziemnych 0,5 0,7 0,4 1,63 Ochrona przed hałasem i promieniowaniem 0,25 0,25 0,25 0,25 1

4 Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii 10,5 10 20,5

5 Racjonalne użytkowanie zasobów 0,3 0,3Razem zadania koordynowane 0,75 11,75 13,65 3,25 29,4Zadania własne gminy

1 Ochrona przyrody i krajobrazu 0,2 1,2 1,2 1,2 3,82 Ochrona gleb i wód podziemnych 100 500 6003 Ochrona wód powierzchniowych 449 9090 24435 17735 517094 Gospodarka odpadami 902,4 1238,9 863,9 808 3219,35 Ochrona powietrza

6 Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii 4 4

7 Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych 4 4Razem zadania własne – bez gospodarki odpadami 449,2 9199,2 24436,2 18236,2 52320,8Razem zadania własne 1351,6 10438,1 25300,1 19044,2 56134

OGÓŁEM 56163,4Źródło: Opracowanie własne.

99

Należy jednak zauważyć, że w wielu przypadkach nie uzyskano informacji na temat wysokości nakładów inwestycyjnych (głównie w

zakresie gospodarki odpadami).

W latach 2001 – 2003 w gminie Łapy wydatkowano na inwestycje ochrony środowiska i gospodarki wodnej kwotę 3213,4 tys. zł (tabela

nr 25).

Możliwości realizacji inwestycji w zakresie ochrony środowiska ze środków własnych samorządów są limitowane ogólną sumą

możliwych do uzyskania dochodów oraz potrzebą realizacji inwestycji w innych sferach działalności. W roku 2003 suma dochodów budżetu

samorządu gminy wynosiła 26859 tys. zł. Wydatki samorządu w tym okresie wyniosły 24970 tys. zł, z czego na inwestycje wydatkowano 1249,3

tys. zł, tj. 5,0% wydatków ogółem, przy czym na inwestycje w ochronie środowiska i gospodarce wodnej wydatkowano 630,1 tys. zł, tj. 2,5%

wydatków ogółem.

W latach realizacji krótkoterminowego programu ochrony środowiska (lata 2004-2007), należy przewidywać, że samorząd gminy

powinien zabezpieczyć na inwestycje w zakresie ochrony środowiska środki własne w wysokości minimum 50% kosztów realizacji zadań. Na

realizację zadań wymienionych w niniejszym programie samorząd gminy powinien zabezpieczyć środki własne w wysokości (50% wymaganych

środków), to jest kwotę 28081,7 tys. zł (średniorocznie 7020,4 tys. zł). Wydatki te stanowić powinny około 32,8% przewidywanych wydatków

ogólnych budżetu samorządu.

W latach realizacji Programu dofinansowanie zadań będzie możliwe z funduszy celowych oraz programów pomocowych i strukturalnych

UE:

• Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Województwa Podlaskiego na lata 2004 – 2006 umożliwia uzyskanie dofinansowania zadań

z zakresu ochrony środowiska w ramach:

− działania 1.2 na infrastrukturę ochrony środowiska w zakresie gospodarki wodnościekowej oraz gospodarki odpadami – 7 000 tys.

EURO,

100

− działania 4.1 Rozwój wsi i infrastruktury lokalnej związanej z rolnictwem – 7000 tys. EURO,

− działania 4.2 Tworzenie warunków dla zwiększenia poziomu inwestycji lokalnych – 3 400 tys. EURO,

− działania 4.3 Promocja turystyki –3 000 tys. EURO,

W ramach działań 4.1 – 4.3 na infrastrukturę można będzie przeznaczyć jedynie część środków – około 40 % tzn. 5 360 tys. EURO.

Łącznie ze środków Programu Operacyjnego… można będzie pozyskać 6 180 tys. EURO, tj. około 24 720 tys. zł.

Szacowana kwota dofinansowania może ulec zmianie w związku z faktem, iż ostateczna wersja Zintegrowanego Programu Operacyjnego

Rozwoju Regionalnego na lata 2004 – 2006, od którego zależy tekst Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Województwa

Podlaskiego, jest w fazie opiniowania przez Komisję Europejską.

• Wojewódzki, powiatowe i gminne fundusze OŚiGW dysponują rocznie kwotą około 24 000 tys. zł. Zakładając pełne wykorzystanie

środków w ciągu 4 lat można będzie dofinansować zadania kwotą około 96 000 tys. zł, w tym inwestycyjne kwotą około 85 000 tys. zł.

• Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych dysponuje rocznie kwotą około 1 000 tys. zł, tzn., że przy spełnieniu warunków dofinansowania zadań

można będzie uzyskać w ciągu 4 lat około 4 000 tys. zł.

• Fundusz SAPARD przeznacza na rozwój infrastruktury w rolnictwie kwotę 3 515 531 EURO tj. około 14 000 tys. zł.

• Fundusz Spójności będzie od roku 2004 wspierał zadania inwestycyjne o wartości powyżej 10 000 tys. EURO. Będzie on finansował

zadania na podobnych zasadach jak obecnie fundusz ISPA. Uwarunkowania, co do wartości zadań oraz nieustalone dotychczas limity dla

województw, pozwalają jedynie na szacunkowe określenie możliwości dofinansowania zadań. Szacunkowa kwota pozyskania środków z

funduszu spójności wynieść może nawet 664 647 tys. zł. Przyjęto jako kwotę realną dla całego województwa podlaskiego 200 000 tys. zł.

• Ekofundusz oraz NFOŚiGW; fundusze te dysponują w skali roku środkami w wysokości około 2 250 000 tys. zł. Zakładając

dofinansowanie zadań z funduszy ekologicznych na poziomie lat ubiegłych, można przewidywać uzyskanie dofinansowania z tych

funduszy w kwocie około 25 000 tys. zł rocznie tj. 100 000 tys. zł w skali całego województwa.

101

Realizacja zadań wymienionych w programie zmierza do zmniejszenia dysproporcji w rozwoju sieci wodociągowych i kanalizacyjnych,

zwiększenia liczby obsługiwanych mieszkańców w zakresie oczyszczania ścieków, znacznej poprawy stanu czystości powierzchni ziemi,

poprawy stanu czystości wód i powietrza oraz zwiększenia stopnia bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców. Okres realizacji programu

winien także owocować wzrostem świadomości ekologicznej mieszkańców, niezbędnej dla realizacji zadań proekologicznych.

Nadal jednak pozostanie do realizacji wiele zadań inwestycyjnych, niezbędnych do uzyskania stanu pełnej poprawy w zakresie ochrony

środowiska. Będzie to głównie kontynuacja zadań wymienionych w niniejszym programie, w zakresie:

– budowy i modernizacji oczyszczalni ścieków i rozbudowy sieci kanalizacyjnej,

– rekultywacji składowisk odpadów, poprawy efektywności selektywnej zbiórki odpadów oraz budowy Zakładu Zagospodarowania

Odpadów,

– modernizacji istniejących źródeł ciepła oraz rozwoju i modernizacji instalacji zapobiegających zanieczyszczaniu powietrza,

– rozwoju energetyki odnawialnej,

– poprawy infrastruktury komunikacyjnej miast, zwłaszcza położonych przy głównych szlakach komunikacyjnych,

– doskonalenia zakresu monitoringu środowiska,

– rozwoju materiało- i energooszczędnych technologii,

– upowszechniania edukacji środowiskowej.

102

Literatura

1. Ankieta wypełniona przez Urząd Miejski w 2004 r.,

2. Audyt Zrównoważonego Rozwoju Gmina Łapy – stowarzyszenie konsultantów UMBRELLA,

3. Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju - Polska 2025; Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa 2000 r.,

4. II Polityka Ekologiczna Państwa, Warszawa, 2001 r.,

5. Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu białostockiego, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży, 2002 r.,

6. Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 r.,

7. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju; Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, 2000 r.,

8. Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej - projekt, Ministerstwo Środowiska, 2002 r.,

9. Krajowa strategia ograniczenia emisji metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń organicznych; Ministerstwo Środowiska, 1999 r.,

10. Krajowy plan gospodarki odpadami, Warszawa 2002 r.,

11. Narodowa strategia edukacji ekologicznej; Ministerstwo Środowiska, 1998 r.,

12. Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006; Ministerstwo Środowiska, 2000 r.,

13. Narodowa strategia rozwoju regionalnego; Ministerstwo Gospodarki, 2000 r.,

14. Narodowy Plan Rozwoju (NPR), Ministerstwo Gospodarki, 2003 r.,

15. Narodowy program przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej; Komitet Integracji Europejskiej, 1998 r. (ze zmianami),

16. Narodowy Spis Powszechny i Spis Rolny Gmina Łapy; Białystok 2002 r.,

17. NATURA 2000 Europejska sieć ekologiczna, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 r.,

18. Ocena stanu czystości rzek w 1997 r. na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego; WIOŚ Białystok 1998 r.,

19. Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do produkcji rolniczej; IUNG Puławy 2002 r..

20. Ogólnie dostępne źródła internetowe.

21. Plan Gospodarki Odpadami Gminy Łapy,

103

22. Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Białostockiego,

23. Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego; Białystok 2003 r.,

24. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego, projekt, Podlaskie Biuro Planowania Przestrzennego, Białystok, 2002 r.,

25. Plany Zagospodarowania przestrzennego gminy Łapy,

26. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, Warszawa 2002 r.,

27. Polityka leśna państwa (wraz z dokumentami uzupełniającymi, takimi jak Krajowy program zwiększania lesistości, Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej i in.), Ministerstwo Środowiska, 1996 r.,

28. Polityka transportowa państwa na lata 2001 - 2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju, Ministerstwo Infrastruktury, 2001 r.,

29. Program Ochrony Środowiska Powiatu Białostockiego, Białystok 2003 r.,

30. Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego, Białystok 2003 r.,

31. Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 -2010.

32. Rocznik Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Informacje i opracowania statystyczne, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2002 r.,

33. Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego; Białystok 2000 - 2003 r.,

34. Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa; Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 1999.

35. Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej, Ministerstwo Środowiska, 1996 r.,

36. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej; Ministerstwo Środowiska, 2000 r.,

37. Strategia rozwoju turystyki w latach 2001-2006; Ministerstwo Gospodarki, 2001 r.,

38. Strategia rozwoju turystyki województwa podlaskiego, 2002 r.,

39. Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego,

40. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Łapy,

41. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi – stowarzyszenie konsultantów UMBRELLA,

42. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapy,

43. Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 1998 r.,

104

44. Wskaźniki emisji substancji zanieczyszczających wprowadzanych do powietrza z procesów energetycznego spalania paliw, Materiały informacyjno-instruktażowe, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 1996 r.,

45. Wytyczne dla Planów Gospodarki Odpadami na szczeblu Gmin/Powiatów - opracowane przez Ministerstwo Środowiska.

46. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym – opracowane przez Ministerstwo Środowiska.

47. Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku, Ministerstwo Gospodarki, 2000 r.,

105

SPIS TABEL

106

TABELA 1 LICZBA MIESZKAŃCÓW GMINY ŁAPY W LATACH 2000-2003...........16TABELA 2 STRUKTURA ZATRUDNIENIA W GMINIE ŁAPY (BEZ ZATRUDNIENIA W INDYWIDUALNYCH GOSPODARSTWACH ROLNYCH) W 2003 R..................................................................19TABELA 3 DOCHODY I WYDATKI GMINY (TYS. ZŁ, CENY BIEŻĄCE).................20TABELA 4 MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA GMINY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA...............................................23TABELA 5. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW NA OBSZARZE GMINY ŁAPY W 2002 R.......................................................24TABELA 6 PRZEPŁYWY CHARAKTERYSTYCZNE I WPŁYWY JEDNOSTKOWE W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH GŁÓWNYCH RZEK GMINY ŁAPY...................................................................................27TABELA 7 PRZEPŁYWY WÓD POWIERZCHNIOWYCH W GMINIE ŁAPY..........27TABELA 8 WIELKOŚCI PRZEPŁYWOWE RZEK M3/SW GMINIE ŁAPY W LATACH 1998-2000........................................................27TABELA 9 RZĘDNE LUSTRA FALI POWODZIOWEJ (M. N.P.M.).............................28TABELA 10 WYDAJNOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH STUDNI ZAOPATRUJĄCYCH WODOCIĄGI MIEJSKIE W ŁAPACH:...............30TABELA 11 PRZYKŁADOWE WYDAJNOŚCI INNYCH STUDNI NA TERENIE MIASTA.......................................................................30TABELA 12 KLASY BONITACYJNE GLEB W GMINIE ŁAPY....................................33TABELA 13 KOMPLEKSY GLEBOWE W GMINIE ŁAPY............................................34TABELA 14 WSKAŹNIK BONITACJI GLEB GMINY ŁAPY W PORÓWNANIU Z POWIATEM BIAŁOSTOCKIM............................35TABELA 15 POWIERZCHNIA GRUNTÓW LEŚNYCH NA OBSZARZE GMINY ŁAPY W 2001-2002 R................................................36TABELA 16 ROZKŁAD TEMPERATUR W GMINIE ŁAPY NA PODSTAWIE BADAŃ STACJI METEOROLOGICZNYCH W BIAŁYMSTOKU I SZEPIETOWIE....................................................................................37TABELA 17 ROZKŁAD OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH..........................................38TABELA 18 PRĘDKOŚĆ I CZĘSTOTLIWOŚĆ WIATRÓW..........................................39TABELA 19 SIEĆ WODOCIĄGOWA NA TERENIE GMINY ŁAPY.............................49TABELA 20 ZBIORCZE SYSTEMY KANALIZACYJNE - OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW, SIECI KANALIZACYJNE.......................50TABELA 21 GOSPODARKA ODPADAMI NA TERENIE GMINY ŁAPY.....................53TABELA 22 WYKAZ OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W ZLEWNI PILOTOWEJ O WIELKOŚCI POWYŻEJ 2000 RML......................56TABELA 23 ZESTAWIENIE EMITORÓW ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA. 58TABELA 24 ŹRÓDŁA I WIELKOŚĆ EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA W GMINIE ŁAPY W 2003 R............................59TABELA 25 ZREALIZOWANE I PLANOWANE INWESTYCJE Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W GMINIE ŁAPY W LATACH 2001-2007 (TYS. PLN)..................................69TABELA 26 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZADAŃ REALIZOWANYCH W LATACH 2001 – 2007 W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W GMINIE ŁAPY....................................69

107

TABELA 27 WYSOKOŚĆ PLANOWANYCH NAKŁADÓW NA INWESTYCJE Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPY (W TYS. ZŁ)................................................................................................70TABELA 28 ZADANIA WŁASNE GMINY.........................................................................77TABELA 29 ZADANIA KOORDYNOWANE.....................................................................80TABELA 30 NAKŁADY SAMORZĄDÓW NA OCHRONĘ ŚRODOWISKA W LATACH 2004 – 2007 WG. KIERUNKÓW INWESTOWANIA (W TYS. ZŁ)..........................................................................................99

108

ZAŁĄCZNIKI

Załącznik nr 1

Informacja n/t miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obowiązujących na obszarze gminy Łapy.

Posiadamy n/w obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, sporządzone i uchwalone pod rządami ustawy z dnia 7 lipca

1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późn. zm.).

Są to:

1) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego części obszaru gminy Łapy , zatw. uchwałą nr XXXII/310/97 Rady Miejskiej w

Łapach z dnia 1997-05-22, obejmuje obszar większości terenów wiejskich (Publikacja: Dz. Urz. W. B. Nr 12, poz. 45 z 25 czerwca 1997 r.);

2) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego fragmentów osiedla Łapy – „Centrum” , zatw. uchwałą nr XLI/375/98 Rady

Miejskiej w Łapach z dnia 1998-04-30; obejmuje obszar miasta, ograniczony ulicami: Piaskową, Główną, Bohaterów Westerplatte, Śliską

oraz Przechodnią (Publikacja: Dz. Urz. W. B. Nr 11, poz. 55 z 5 czerwca 1998 r.);

3) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów zabudowy mieszkaniowej osiedla „Goździki” w Łapach, zatw. uchwałą nr

IX/60/99 Rady Miejskiej w Łapach z dnia 1999-04-30; obejmuje obszar miasta, położony pomiędzy ulicami Główną, Glinianą i Krańcową

(Publikacja: Dz. Urz. W. P. nr 19, poz. 289 z 7 czerwca 1999 r.);

4) Zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego fragmentów miasta Łapy , zatw. uchwałą nr X/80/99 Rady

Miejskiej w Łapach z dnia 1999-05-28. (zmiany dotyczyły głównie: wprowadzenia stref ochrony bezpośredniej i pośredniej istniejących ujęć

wody, przeznaczenia pod zabudowę mieszkaniową z usługami – terenu przeznaczonego dotychczas pad zabudowę administracyjno –

usługową, przeznaczenia pod zabudowę jednorodzinną szeregową – terenu przeznaczonego dotychczas pod zabudowę wielorodzinną,

109

przeznaczenia pod zabudowę jednorodzinną terenów przeznaczonych poprzednio pod uprawy polowe oraz łąki i pastwiska); Publikacja: Dz.

Urz. W. P. Nr 12, poz. 344 z 25 czerwca 1999 r.;

5) Zmiana miejscowego planu szczegółowego zagospodarowania przestrzennego fragmentów osiedla Łapy – „Barwiki” , zatw. uchwałą

nr X/81/99 Rady Miejskiej w Łapach z dnia 1999-05-28 (zmiana dotyczyła przeznaczenia pod zabudowę mieszkaniowo – usługową

szeregową terenów przeznaczonych dotychczas w planie pod pawilon handlowo – usługowy, stację transformatorową, przedszkole ze

studnią awaryjną oraz ciąg pieszy). Publikacja: Dz. Urz. W. P. Nr 12, poz. 345 z 25 czerwca 1999 r.;

6) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego osiedla mieszkaniowego „Bociany” w Łapach, zatw. uchwałą nr XIX/179/2000 Rady

Miejskiej w Łapach z dnia 2000-04-28; obejmuje część obszaru miasta ograniczonego ulicami: 3 – go Maja, Graniczną, Długą, Żurawią,

Nowowiejską, Sienkiewicza, Grzybową oraz wzdłuż granicy Łapy – Szołajdy do ulicy 3 – go Maja (Publikacja: Dz. Urz. W. P. Nr 15, poz.

161 z 26 maja 2000 r.);

7) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego części obszaru miasta Łapy, położonego w rejonie ulic: Długiej, Południowej oraz

Żwirki i Wigury, zatw. uchwałą nr XXVII/253/2001 Rady Miejskiej w Łapach z dn. 2001-02-23 (Publikacja: Dz. Urz. W. P. Nr 8, poz. 155

z 12 kwietnia 2001 r.);

8) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego osiedla mieszkaniowego „Bociany I”, zatw. uchwałą nr XL/362/02 Rady Miejskiej w

Łapach z dnia 31 maja 2002 r., obejmuje obszar miasta położony w rejonie ulic: Nilskiego – Łapińskiego, Wodociągowej, 3 – go Maja,

Długiej (Publikacja: Dz. Urz. W. P. Nr 26, poz. 658 z 2 lipca 2002 r.);

9) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego części miasta Łapy i gminy Łapy, zatw. uchwałą nr XIV/81/03 Rady Miejskiej w

Łapach z dnia 31 października 2003 r., obejmuje południową część obszaru miasta Łapy oraz tereny wsi przyległych do południowej granicy

miasta (Publikacja: Dz. Urz. W. Podl. Nr 118, poz. 2197 z 19 listopada 2003 r.);

10) Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego m. Łapy , zatw. uchwałą Rady Miejskiej w Łapach z dnia 31

października 2003 r. (Publikacja: Dz. Urz. W. P. Nr 118, poz. 2198 z 19 listopada 2003 r.).

110

W dniu 30 grudnia 2003 r. Uchwałą Nr XVI/107/03 Rada Miejska w Łapach uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

części miasta i gminy Łapy (obejmuje centralną i północną część obszaru miasta Łapy wraz z terenami położonymi w granicach Narwiańskiego

Parku Narodowego). Dokumentacja planistyczna wraz z kopią w/w uchwały została przesłana Wojewodzie w celu oceny zgodności z prawem i

publikacji w Dzienniku Urzędowym Województwa Podlaskiego.

Po wejściu w życie w/w planu (nie wcześniej, niż po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, co winno nastąpić w miesiącu lutym), cały obszar

miasta i gminy Łapy w 100 % będzie posiadał obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

111

Załącznik nr 2

1. Obiekty podlegające gminie (ciepłownie lokalne, budynki użyteczności publicznej, szkoły, przedszkola itp.), w których

w ostatnim czasie (5 lat) zostały zmodernizowane lub zainstalowane nowe źródła ciepła, (poniższa tabela)

Tabela

Lp. Obiekt

Źródło energii

Przed Po

modernizacji

Moc [MW]

Efekt ekologicznyIlość zużywanego

paliwa[t/MW] lub [n?/MW]

Przed Po

% redukcjiemisji w

przeliczeniu na S02

Rokmoderni-

zacjiKoszt tyś. zł

1Kotłownia „Polna"

Kotłownia ta zastąpiła 3 dotychczaseksploatowane kotłownie.

węgiel Gaz,biomasa

Przed3,71

po 7, 92:Gaz 3,92,biomasa

4,00

269

Gaz 250270,biomasa925 ton

59 2002 4372

2 Kotłownia „Górna" węgiel

Z sieciciepłow-

niczejKotłowni„Polna"

Przed2,12 350 100 2002 357

3 Kotłownia „Nowy Rynek" węgiel

Z sieciciepłowni

czejKotłowni„Polna"

Przed2,12 258 100 2002 352

4

Kotłownia „Westerplatte"Zastąpiła 5 kotłowni lokalnych, ponadto

podłączono dwa budynki mieszkalnewielorodzinne z ogrzewaniem piecowym

węgiel Gaz Przed 0,7,po 4,12 269 124512 98 2002 947

5 Kotłownia w Budynku UM węgiel GazPrzed0,25

po 0,255380 147525 99 2002 223

6 Szkoła Podstawowa Nr 2 w Łapach węgiel GazPrzed0,48

po 0,34167 147 774 99 2002 283

7 Przedszkole samorządowe Nr 2 w Łapach węgiel GazPrzed0,15

po 0,13400 230769 99 1999 80

8 Szkoła Podstawowa Nr 1 w Łapach iMOPS węgiel

Z sieciciepłowni-

czejKotłowni„Polna"

Przed0,5 300 100 1998 242

9 Kotłownia „Cmentarna" węgielZ sieci

ciepłowni-czej

Przed2,04 363 100 2000 351

10 Szkoła Podstawowa w Daniłowie Dużym węgiel olejPrzed0,120

po 0,09543 189 62 1999 35

11 Szkoła Podstawowa w Uhowie węgiel Pompaciepła

Przed 0,2po 0,16 250 91 2001 334

12 Szkoła Podstawowa w Łupiance Starej węgiel Pompaciepła

Przed0,16

po 0,15281 89 2001 352

13 Szkoła Podstawowa Nr 3 w Łapach węgiel olejPrzed0,34

po 0,25206 92 70 1998 60

14 Gimnazjum N2 w Łapach węgiel

Z sieciciepłowni

czejKotłowni„Westerp

latte"

Przed 1,4 202 100 2002 295

2. Lista obiektów, w których wykorzystywane są odnawialne źródła energii (poniższa tabela).

TabelaLp. Obiekt Źródło energii Moc

[KW]

Udział % w

zasilaniu

Rok

instalacjiKoszt tyś. zł

1 Szkoła Podstawowa w Uhowie Pompy ciepła 0,16 100% 2002 334

2 Szkoła Podstawowa w Łupiance Starej Pompy ciepła 0,15 100% 2002 352

3 Kotłownia lokalna przy ul. Polnej w Łapach biomasa 4000 50,5% 2002 4372

Procentowy udział zainstalowanej mocy odnawialnych źródeł energii w całkowitej mocy zainstalowanej przez Gminę - 30 %

.

Załącznik nr 3 Zadanie priorytetowe nr 1. Budowa kanalizacji

L.p.Lokalizacja

zadania

Zakres rzeczowy Planowany koszt zadania tys. zł

Nazwa Jednostka

w 2004 roku

III

kwartał

IV

kwartał

w

2005

roku

w

2006

roku

2007

do 2010 rokudo 2015

roku

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

3

Daniłowo

Małe,

Daniowo

Duże,

Gąsówka

Stara Kol.

Kolektory

sanitarne

(grawitacyjne)Mb. 6606 220 350 150 2900

Przepompownie Szt.3 130 130 130

Kanały tłoczne Mb. 2896 100 100 610

Kanały

burzowe

Kanały

grawitacyjne

(inne)

Przyłącza

Zadanie priorytetowe nr 2. Budowa wodociągów i stacji uzdatniania wody

L.p.Lokalizacja

zadania


Nazwa Jednostka

w 2004 rokuw 2005

rokuw 2006 roku

III

kwartał

IV

kwartał2007

do 2010

rokudo 2015 roku

1 2 3 4 5 6 15 16

4

Płonka

Kościelna

– Łupianka

Stara i

przyległe

miejscowo

ści

Kolektory

sanitarne

(grawitacyjne)

Mb.

173513175

45002000 3075

Przepompowni

eSzt.16 390 520 1170

Kanały tłoczne Mb. 15457 25502750

800 830

Kanały

burzoweKanały

grawitacyjne(inne)

Przyłącza

l.p.Lokalizacja zadania

Zakres rzeczowy Planowany koszt zadania tys.zł

Nazwa Jednostka

w 2004 roku w 2005 roku w 2006III

kwartałIV kwartał 2007 do 2010 roku do 2015 roku

1 2 3 4 5 6 15 16Sieć

wodociąg

owa

(mb)

Przyłącza (sztuki)

m. Łapy

Budowa

stacji

uzdatniani

a wody

(sztuki) 1 100 3000 500

Uhowo, Płonka

Strumianka,

Daniowo Duże

Moderniza

cja

istniejącej

stacji

uzdatniani

a wody

(sztuki) 3 500 500 3000 3000

(inne)

Zadanie priorytetowe nr 3. Budowa oczyszczalni ścieków

L.p.Lokalizacja

zadania


Typ

oczyszczal

ni

Liczba

planow

anych

oczyszc

zalni

Przepust

owość

w 2004 rokuw 2005

rokuw 2006 roku

III

kwartał

IV

kwart

ał

2007do 2010

roku

do 2015

roku

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14m. Łapy

rozwiązani

e problemu

gospodarki

osadami

Mechanicz

no

biologiczna

110000

m3/d

100005000 20000

Zadanie priorytetowe nr 4. Budowa składowisk i kompostowni odpadów

L.p. Lokalizacja zadania

Zakres rzeczowy Liczba Pojemność

Planowany koszt zadania tys. złw 2004 roku w 2005 roku w 2006 rokuIII

kwartałIV

kwartałIV

2007 do 2010 roku do 2015 roku

1 2 3 4 5 6 7Budowa

składowiskaRekultywacja istniejącego składowiska

Budowa kompostowni

odpadów

Uhowo Urządzenia na składowisku

Waga i wyposażenie

części socjalnej

100

Uhowo

Linia technologiczna do segregacji

odpadów

50 100 3 000

Zadanie priorytetowe nr 5. Budowa kotłowni przyjaznych środowisku

L.p. Lokalizacja zadania

Typkotłowni

Liczba planowanych

kotłowni

Planowana moc

kotłowni

Planowany koszt zadaniaw 2004 roku w 2005 roku w 2006 rokuIII

kwartałIV

kwartał I II III IV I II III IV do 2010 roku do 2015 roku

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

L.p.

Planowany termin realizacji zadaniaw 2004 roku w 2005 roku w 2006 rokuIII

kwartałIV

kwartał I II III IV I II III IV do 2010 roku do 2015 roku

18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY ŁAPY...

Documents

Transcript of PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY ŁAPY...