Poznaj powiat łosicki. Przewodnik turystyczny

Poznaj Powiat Łosicki

przewodnik turystyczny

Wydawca:Starostwo Powiatowe w Łosicachul. Narutowicza 608-200 Łosicetel. 83 357 19 29e-mail: [email protected]

Przy współpracy: Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kulturyul. Narutowicza 6 pok. 3108-200 Łosice

Łosicki Dom Kulturyul. Piłsudskiego 408-200 Łosice

Geoinvest Marcin Rudaśul. Rynek 1208-200 Łosice

Opracowanie graficzne i skład:Agencja Reklamowo-Wydawnicza Kraina Buguul. Rynek 1208-200 Łosicewww.krainabugu.pl

Łosice, 2014Nakład 5000ISBN 978-83-929115-8-6

Jest nam niezmiernie miło przedłożyć Państwu publikację prezentującą najpiękniejsze zakątki Powiatu Łosickiego i gmin wchodzących w jego skład. Ziemia łosicka to obszar atrakcyjny dla wszystkich spragnionych ciszy, czystego powietrza i kontaktu z przyrodą, z daleka od wielkomiejskiego zgiełku. Urzekająca swą niezwykłą malowniczością rzeka Bug płynąca wartkim nurtem tworzy rozlewiska, tarasy zalewowe i starorzecza, tworząc niepowtarzalne pejzaże południowego Podlasia. Bogata i niezwykle ciekawa przeszłość tego regionu, unikatowe zabytki, urokliwe tereny dzikiej przyrody, nadbużańskie łęgi, rezerwaty przyrody, uroczyska, piękne lasy tworzą wyjątkowy klimat sprzyjający uprawianiu turystyki, zwłaszcza konnej, pieszej i rowerowej. Gospodarstwa agroturystyczne zapraszają do pobytu w swojskiej atmosferze wsi podlaskiej zaliczanej do Zielonych Płuc Polski.

Zapraszamy Państwa do odkrywania i zwiedzania Ziemi Łosickiej ciekawej turystycznie, pięknej przyrodniczo i po staropolsku gościnnej.

Wstęp

Spis treści

Wstęp 3

I. POWIAT ŁOSICKI I JEGO ATRAKCJE

Powiat łosicki 8

Miasto i Gmina Łosice 10

Gmina Huszlew 17

Gmina Olszanka 21

Gmina Platerów 24

Gmina Sarnaki 28 Gmina Stara Kornica 35

II. PRZYRODA Nadleśnictwo Sarnaki 40

Rezerwaty przyrody 41

Nadbużański Park Krajobrazowy 44

Park Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu 45

III. KULTURA I SZTUKA Instytucje kultury 50

Kalendarz wybranych imprez cyklicznych 52

IV. KOMUNIKACJA Stacje paliw 58

PKS 58

PKP 62

Promy i statki 63

V. NOCLEGI66 Gospodarstwa agroturystyczne72 Ośrodki wypoczynkowe73 Pensjonaty i zajazdy73 Pokoje do wynajęcia73 Pola namiotowe

VI. PROPOZYCJE WYCIECZEK – SZLAKI TURYSTYCZNE

76 Ścieżki przyrodnicze77 Szlakiem słowiańskich grodzisk78 Szlakiem dworów i kościołów81 Szlak rowerowy po gminie Platerów83 Szlak martyrologiczny

VII. PODSTAWOWE INFORMACJE 86 Gminne centrum informacji86 Telefony informacyjne86 Pomoc medyczna87 Urzędy pocztowe87 Banki88 Apteki89 Biblioteki89 Organizacje pozarządowe91 Gastronomia92 Usługi turystyczne93 Przydatne linki internetowe

VIII. MAPA

Powiat łosicki i jego atrakcje

9

Pozn

aj P

owia

t Łos

icki

. Prz

ewod

nik

tury

styc

zny


Rozdział I

Dwór w Kownatach

10

Powiat łosicki jest najdalej na wschód wysuniętym obszarem województwa mazowieckiego.

Powierzchnia powiatu jest niewielka, obejmuje zaledwie 772 km2.

Od zachodu graniczy z powiatem sie-dleckim, od północnego wschodu z po-wiatem siemiatyckim w województwie podlaskim a od strony południowego wschodu z bialskim w województwie lubelskim.

Przez rejon powiatu przebiega droga krajowa nr 19 o znaczeniu międzyna-rodowym. Położenie Łosic na zbiegu głównych szlaków komunikacyjnych sprzyja ponadlokalnym kontaktom go-spodarczym, a także stanowi dogodny punkt wypadowy dla turystów udają-cych się w pobliskie tereny nadbużań-skie. W skład powiatu wchodzą gminy: Huszlew, Łosice, Olszanka, Platerów, Sarnaki i Stara Kornica.

Podstawowe walory turystyczne po-wiatu tworzą atrakcyjne tereny nadbu-żańskie, które posiadają wyjątkową przyrodę. Powiat łosicki położony jest na obszarze Parku Krajobrazowego „Pod-laski Przełom Bugu”, którego kształt wyznacza dolina rzeki Bug. Rzeka za-

chowała swój naturalny, pierwotny cha-rakter – płynąca wartkim nurtem tworzy rozlewiska, tarasy zalewowe i starorze-cza. Unikatowe, utrzymane w naturalnej postaci zespoły starorzeczy rozciągają się w okolicy Mężenina i Zabuża. Krajobraz parku urozmaicają, niewysokie, łagod-nie zarysowane wzgórza morenowe. Bug otacza niezwykle cenny świat roślinny i zwierzęcy a obszary obfitują w okazy przyrody, które objęte są ochroną po-mnikową. Najcenniejsze obiekty przy-rody chronionej znajdują się na terenie gminy Platerów i Sarnaki.

Należy podkreślić, że teren chronio-ny w formie Parku Krajobrazowego – – „Podlaski Przełom Bugu” jest ważnym w skali kraju korytarzem ekologicznym, gdzie występują rzadkie i chronione ga-tunki roślin i zwierząt.

Na malowniczych i atrakcyjnych pod względem przyrodniczym terenach utworzone został rezerwaty przyrody „Kózki” i „Zabuże” na terenie, których są dostępne ścieżki edukacyjno-przy-rodnicze. Powiat wyróżnia się również zdrowym nadbużańskim klimatem. W gminie Sarnaki to Sereplice – malow-niczo położona miejscowość nad rzeką, u podnóża lesistego zbocza doliny Bugu, znana jest z wyjątkowo korzystnego mi-kroklimatu. Specyficzny leczniczy mi-

> Powiat łosicki

Starostwo Powiatowe w Łosicach

ul. Narutowicza 608-200 Łosicetel. 83 357 19 29tel/fax. 83 359 03 34e-mail: [email protected]


11

kroklimat, cisza, nieskażona przyroda, jak i życzliwość mieszkańców stwarzają bardzo dogodne i atrakcyjne warunki do wypoczynku, turystyki i rekreacji.

Atrakcje tego terenu to przede wszystkim rzeka Bug, szlacheckie dworki, zabytkowe szlacheckie dworki, zabytkowe kościoły parafialne i kaplice cmentarne, coraz rzadsze już wiatraki i przydrożne kapliczki.

Najcenniejszym z licznych zabytków jest barokowy kościół w Górkach, po-siadający długą historię sięgającą XVI w. Na cmentarzu w Ruskowie wznosi się wczesnobarokowa świątynia i ciekawa - wzniesiona w formie walca - dzwonnica z XVII w. Charakterystyczna czerwona cegła przyciąga wzrok monumental-nych i strzelistych brył neogotyckich kościołów w Łosicach i Ruskowie. W Sarnakach możemy podziwiać ko-ściół z początków XIX w. a całości ob-razu architektury sakralnej w powiecie dopełniają neogotycki kościół w Husz-lewie i cerkwie w Makarówce i Mszan-nie, obecnie kościoły rzymskokatolickie. W Serpelicach na niewielkiej wydmie wśród drzew stoi kościół i klasztor kapu-cynów wybudowany został po II wojnie światowej. Można w nim obejrzeć XVII wieczne obrazy, oraz kapliczki z ludowy-mi rzeźbami. Po drugiej stronie drogi za XX w. cmentarzem znajduje się ścieżka ze stacjami Drogi Krzyżowej zwanej Kalwarią Podlaską.

Krajobraz powiatu to również dwory i pałace, które idealnie komponują się z otaczającą przyrodą. Dwory w Klim-czycach, Zabużu i Mężnienie usytu-owane są w pobliżu rzeki Bug. Zacho-wały się również - klasycystyczny dwór w Huszlewie, murowany dwór w Sar-nakach z 1830 roku, pałace w Ruskowie i Hruszniewie. W niemal każdej z gmin powiatu spotkamy zagubione przydroż-ne kapliczki i stare krzyże.

Szczególnie atrakcyjne obszary po-wiatu to gmina Sarnaki i Platerów. Nie-zniszczone środowisko i czyste powietrze zachęcają do odpoczynku w tych stro-nach. Dzięki temu rozwija się agrotury-styka, gospodarstwa zapraszają do poby-tu w swojskiej atmosferze wsi podlaskiej. Na tych, którzy wolą tradycyjne formy wypoczynku, czekają liczne ośrodki zlo-kalizowane nad samym Bugiem. Dzieci, młodzież i turyści odwiedzający tereny nadbużańskie mogą znaleźć zakwatero-wanie w schroniskach młodzieżowych.

Status miejscowości turystycznych posiadają: Binduga, Borsuki, Bużka, Klepaczew, Kózki, Mierzwice, Serpeli-ce i Zabuże. W gminie Platerów funkcje miejscowości wypoczynkowych pełnią Mężenin i Ostromęczyn.

Dodatkowym atutem tych gmin są liczne sady jabłoniowe i wiśniowe porastające nadbużańskie tereny. Pra-wadziwym zagłębiem sadowniczym są Klimczyce w gminie Sarnaki.

Rejs statkiem po Bugu

12

Miasto i Gmina Łosice położone są we wschodniej części województwa mazowieckiego w Powiecie Łosickim. Obszar Miasta i Gminy wynosi 121,22 km². Przez gminy przepływa rzeka Toczna – lewobrzeżny dopływ

Bugu. Obecnie mieszka tu ponad 11 tysięcy mieszkańców. Łosice pełnią rolę ośrod-ka administracyjno-gospodarczego. Miasto stanowi również lokalny węzeł komu-nikacji samochodowej. Zbiegają się tu trasy: Lublin - Białystok, Warszawa - Siedl-ce - Białystok, Warszawa - Janów Podlaski - Terespol. Przez północno-zachodnią część gminy przebiega linia kolejowa Warszawa - Hajnówka ze stacją w Niemojkach.

Położenie gminy na szlaku turystycznym do miejscowości nadbużańskich znaj-dujących się na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”, a także do znanych i ciekawych miejsc kultu religijnego (Leśna Podlaska, Kodeń) oraz do słynnej w całym świecie stadniny koni w Janowie Podlaskim, czyste środowisko naturalne oraz brak przemysłu stwarzają doskonałe warunki do turystyki krajo-znawczo-przyrodniczej.

> Położenie

Miasto i Gmina Łosice

Urząd Miasta i Gminy Łosiceul. Piłsudskiego 608-200 Łosicetel. 83 357 35 42fax. 83 357 27 01e-mail: [email protected]

Polinów


13

Pierwsze wzmianki o Łosicach pochodzą z 1264 r., ale początków historii miasta należy doszukiwać się w grodzisku średniowiecznym pochodzącym z okresu XI-XIII w. leżącym w są-siedztwie wsi Dzięcioły. Udokumentowana histo-ria miasta zaczyna się od 1505 roku, kiedy to z rąk króla Aleksandra Jagiellończyka Łosice otrzymały prawa miejskie. Pierwszych dokładniejszych da-nych o stanie miasta dostarcza inwentarz starostwa mielnickiego z 1551 roku. W Łosicach istniały wówczas dwie cerkwie: pw. św. Przeczystej (Matki Boskiej) i św. Michała oraz dwa kościoły rzymsko-katolickie: pw. św. Zygmunta i św. Ducha. Około 1560 roku wraz z południową częścią starostwa mielnickiego zostały wyodrębnione jako osobna dzierżawa królewska, wkrótce potem nazwana starostwem. W XVI wieku Łosice weszły w okres rozwoju gospodarczego, większość mieszkańców utrzymywała się z handlu, rzemiosła oraz różnora-kich usług, handlowano trunkami, skórami, futra-mi, a także solą. Według rejestru poborów z 1580 roku w mieście istniało 47 stolarzy, 32 krawców, 20 piekarzy, 10 rzeźników, 8 krawców, 7 zdunów, 4 kowali, po 2 kuśniarzy, kropników, cieśli i mły-narzy. Był też ślusarz, tokarz, bednarz, złotnik oraz tkacz. Wojna ze Szwedami w latach 1655-1660 przyniosła niemal zupełną ruinę miasta. Jednak jego pozycja w XVIII wieku znacznie się popra-wiła. W okresie Królestwa Warszawskiego w 1809 roku Łosice awansowały do rangi miasta powia-towego. Pełniły tę funkcję również w Królestwie Polskim. Z mapy powiatowej Królestwa Łosice zniknęły w 1842 roku, po upadku powstania li-stopadowego, w wyniku przeprowadzonej carskiej reformy administracyjnej. Nadano jednak Łosi-com status miasta okręgowego. Taki stan utrzymał się do 1867 roku, kiedy to za zdecydowany udział miejscowej ludności w powstaniu styczniowym Łosice straciły prawa miejskie i zostały zdegra-dowane do roli gminy.

> Rys historyczny

Kosciół pw. św. Zygmunta Króla

Pomnik przy ul. Kolejowej w Łosicach

Macewy z Cmentarza Żydowskiego w Łosicach

14

W okresie II wojny światowej cen-trum Łosic zostało w dużym stopniu zniszczone. W wyniku nalotów lotni-czych zbombardowana została żydow-ska bożnica. Represji poddana została wielotysięczna społeczność żydowska. W 1942 r. po likwidacji getta kilka tysię-cy Żydów zostało wysłanych do Treblin-ki. Ziemia Łosicka była terenem wzmo-żonej działalności oddziałów BCh i AK, które często organizowały akcje zbroj-ne przeciwko okupantowi, szczególnie wsławił się oddział „Zenona”. Ważną postacią, związaną z ziemią łosicką jest Władysław Łukasiuk ps. „Młot” – kapi-tan Armii Krajowej. Kapitan Łukasiuk aktywnie współpracował ze Związkiem Walki Zbrojnej. Dowodził drużyną kon-spiracyjną wchodzącą w skład 8 kompa-nii, IX Ośrodka Sarnaki-Górki Obwo-du AK Siedlce. Brał udział w akcji „V” – przejęcia niewybuchu niemieckiego pocisku rakietowego V-2 pod Mężeni-nem. Po zakończeniu II wojny świato-wej zaczęło rozwijać się życie kulturalne i oświatowe, powstawały szkoły średnie. Aby spełniać rolę centrum administra-cyjnego, handlowego i kulturalnego w swoim regionie Łosice musiały ulec

daleko idącym przeobrażeniom. Wiele inwestowano w tych latach i znaczny był wysiłek społeczeństwa miasta, by nadać mu kształt odpowiadający ran-dze stolicy powiatu. Od 1999 r. Łosice są siedzibą Powiatu Łosickiego.

Teren gminy jest bardzo zróżnico-wany pod względem wartości przyrod-niczych, które można ocenić m.in. na podstawie występowania i rozmieszcze-nia różnych gatunków ptaków. Łącznie w ostatnich latach stwierdzono wystę-powanie na obszarze miasta i gminy 115 gatunków ptaków lęgowych. Znaczącą część całego obszaru gminy zajmują środowiska mocno przekształcone, gdzie dominują pola uprawne. Wśród nich znajduje się niewielka liczba lasów i zadrzewień.

Z punktu widzenia przyrodnicze-go najbardziej cennymi środowiskami wodnymi są stawy rybne w Woźnikach i Rudniku, w dolinie Tocznej. Stanowią

> Walory przyrodnicze

Obchody upamiętniające bitwę pod Jeziorami


15

ostoję wielu lęgowych i przelotnych ga-tunków ptaków. Wśród ptaków lęgo-wych znajdują się gatunki zagrożone wyginięciem lub rzadkie w skali całego kraju czy regionu środkowo-wschod-niej Polski. Wymienić tu można m.in.: bąka, zielonkę, perkoza rdzawoszyjego i błotniaka łąkowego. W miejscach tych spotyka się także wiele gatunków prze-lotnych z grupy wodno-błotnych, m.in. różne gatunki kaczek, gęsi oraz ptaki brodzące i siewkowe. Na podmokłych łąkach spotkać można dobrze zachowa-ne, naturalne zespoły roślinne. Wzrok przyciągają kwitnące w maju i czerwcu łany firletki poszarpanej, ostrożenia łą-kowego, jaskrów czy też lokalnie spo-tykane chronione storczyki – plamisty i krwisty. Wśród motyli obserwować można rzadko spotykane czerwończy-ki większe, czerwończyki fioletki, pazie królowej, modraszki korydony, mianiaki tęczowce, strużniki, pokłonniki osinow-ce i rusałki żałobniki. Niezwykle waż-ną rolę odgrywają niewielkie zbiorniki wodne, zarówno te o naturalnym cha-rakterze, jak również sztuczne. Stano-wią bardzo ważne miejsca dla rozrodu

wielu gatunków płazów (m.in. ropuch, żab wodnych, moczarowych i trawnych, kumaków nizinnych oraz traszek). Cha-rakterystycznym elementem są wynie-sienia terenu, które w wielu miejscach zostały zamienione na żwirownie, sta-nowiące bardzo ciekawe siedliska wielu sucho – i ciepłolubnych zwierząt oraz roślin. Urwiste skarpy w żwirowniach wykorzystują jaskółki brzegówki, które budują gniazda w wykopanych przez siebie norkach. Czasami zdarza się, że w takich miejscach zagnieździ się rów-nież kolorowy zimorodek lub niezwykle rzadka w Polsce żołna. Spośród roślin często spotyka się kocanki piaskowe – rośliny częściowo chronione. Żwirownie zasiedlane są często przez rzadkie i cie-kawe gatunki owadów, m. in. świersz-cze i grzebiuszkę ziemną – rzadkiego gatunku płza bezogonowego. Najbar-dziej urozmaicona jest wschodnia część gminy, gdzie znajduje się więcej terenów podmokłych oraz obszarów leśnych. Spotkać tu można częściej duże gatun-ki ssaków: sarny, dziki, lisy czy też od czasu do czasu wędrujące łosie.

Malowniczy zachód słońca

16

Niewątpliwą atrakcję turystyczną stano-wią miejscowe zabytki architektury.

Łosice

�� Neogotycki kościół parafialny pod wezwa-niem św. Zygmunta, zbudowany w latach 1906-1909. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII wieku – natomiast w ołtarzu bocznym daw-na Ikona Matki Boskiej Przeczystej.

�� Dawny klasztor księży Komunistów, tzw. se-minarium z pierwszej połowy XIX wieku, przebudowany na szpital (obecnie rewitali-zowany z przeznaczeniem na Transgraniczne Centrum Dialogu Kultur).

�� Neogotycka kaplica cmentarna pod wezwa-niem św. Stanisława Biskupa Męczennika; z 1845 r.

�� Figurka Chrystusa Zmartwychwstałego w Zakrzu z XVI w.

�� Pomnik Dzieci Zamojszczyzny, znajdujący się na miejscowym cmentarzu

�� Tatarska Góra, na której znajduje się tablica i krzyż upamiętniające najazd Tatarów na ziemie Podlasia w XIII w.

�� Cmentarz żydowski położony na terenie Parku XX-lecia PRL. Utworzony na mocy przywileju wydanego przez króla Jana III Sobieskiego w 1690 r., zniszczony przez hitlerowców w czasie II wojny światowej. Zbiór macew z łosickiego cmentarza jest najliczniejszą kolekcją żydowskiej sztuki kamieniarskiej na południowym Podlasiu. Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku.

> Atrakcje turystyczne

Tablica i krzyż. Tatarska Góra

Kaplica pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika

Pomnik Dzieci Zamojszczyzny


17

Gmina

�� Zespół kościoła parafialnego w Niemojkach. Ko-ściół klasycystyczny pw. św. Piotra i Pawła z 1783 r., budowla posiada oryginalną fasadę parawanową, rozczłonkowaną dwiema parami pilastrów toskań-skich dźwigających belkowie z tryglifowym fryzem. Klasycystyczne katakumby na cmentarzu z 1838 r. z grobami rodziny Faytów i Dobrzańskich.

�� Izba Pamięci Narodowej mieszcząca się w budynku Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Niemojkach. Na ok.1500 eksponatów składają się m. in.: zbiory etnograficzne i wytwory sztuki ludowej (ozdobne tkaniny, fragmenty stroju ludowego, haft, ceramika, sprzęty gospodarstwa domowego, wyroby kowal-skie, kolekcja starych fotografii dokumentujące historię Ziemi Łosickiej i Podlasia), dokumenty poświęcone Stefanowi Żeromskiemu, obrazy i pa-miątki rodzinne oraz tomiki poezji i rękopisy po-etki i literatki związanej z Niemojkami – Wacławy z Grodzickich Czechowskiej. Do ciekawych zbiorów zaliczyć należy również oryginalne dokumenty, ulotki, gazety wydawane przez władze okupacyjne i organizacje podziemne w latach 1939-1945, a także fragmenty niemieckich pocisków V – 2.

Tatarska Góra

Kapliczka w Toporowie

18

�� Dwór w Chotyczach z XIX w. w stylu neogotyckim. Wokół dworu zachowały się pozostałości parku dworskiego z po-łowy XIX w.

�� Zespół dworski w Toporowie z XIX w., na który składa się dwór, park oraz kapliczka z rzeźbą Matki Bożej Niepokalanie Po-czętej z 1790 r.

�� Grodzisko w Dzięciołach zlokalizowane 6 km na północny wschód od Łosic, gdzie

podczas badań archeologicznych natra-fiono na fragmenty ceramiki z okresu średniowiecza.Dodatkową atrakcją Łosic jest zalew usy-

tuowany blisko centrum miasta i dworca PKS z wypożyczalnią kajaków i rowerów wodnych. Również nowoczesna baza spor-towo-rekreacyjna (stadion miejski, boiska, korty tenisowe, plac zabaw, skate park) po-zwalają na miłe spędzanie czasu w naszym mieście.

Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Niemojkach

Kościół pw. Macierzyństwa NMP w Łuzkach


19

Gmina Huszlew leży w połu-dniowej części powiatu łosic-kiego. Siedzibą gminy jest wieś

Huszlew, położona 12 km na pd-wsch od Łosic.

Już na przełomie IX i X w. w Huszle-wie istniał najprawdopodobniej lokalny ośrodek władzy, związany z istniejącym tu grodziskiem obronnym. Położone między Huszlewem a Makarówką gro-dzisko nazywane było „Horodysko” lub „Horodzisko”. Tworzyła je podwójna li-nia wałów o rozpiętości 130x115 m i wy-sokości do 2 m. Zdaniem archeologów, którzy prowadzili tam badania w 1936 r., a później w 1957, 1965 i 1975 r. były to pozostałości grodziska z przełomu IX i X wieku. Badania archeologiczne prze-prowadzone w 1996 r. wykazały jednak, że stajnie i budynki mieszkalne przy-legały do zewnętrznych ścian wałów,

a na terenie wewnątrz wałów obronnych nie było śladów osadnictwa wielose-zonowego. Świadczyłoby to o tym, że plac wewnątrz wałów wykorzystywa-no do ćwiczeń wojskowych. Tak więc jest to pierwszy odkryty na ziemiach polskich obóz wojskowy i w związku z tym ma bezcenną wartość historyczną. Pochodzi bowiem z początków państwa polskiego. Archeolodzy przypuszczają, że na linii Brześć, Dobrzyń Duży, Leśna Podlaska, Huszlew i Klimy istniał ciąg obozów wojskowych, zabezpieczający wschodnią granicę państwa.

Jednak pierwsza wzmianka o wsi Huszlew pochodzi z 1390 r., kiedy król Władysław Jagiełło nadał ją, razem z in-nymi włościami Abrahamowi z Jaxów Chamcowi herbu Gryf. Wieś począt-kowo należała do klucza woźnickiego, ale na przełomie XV i XVI w. usamo-dzieliła się.

Gmina Huszlew

Urząd Gminy HuszlewHuszlew 7708-206 Huszlewtel. 83 358 01 23fax. 83 358 01 08www.huszlew.pl

> Położenie

> Rys historyczny

W XVI w. Huszlew stał się stolicą obszernych dóbr podlaskich Mleczków herbu Korczak. Ostatnim z rodu był

20

Huszlew to gmina typowo rolnicza. Użytki rolne zajmują większą część jej powierzchni. Nie brakuje też lasów, które stanowią 13 procent powierzchni. Do-minuje tu uprawa zbóż i ziemniaków, ale zauważalna jest też uprawa owoców (w szczególności aronii) i warzyw. Bo-gactwem naturalnym gminy są złoża kredy piszącej w okolicy Zień i Bachorzy.

Na terenie gminy można odnaleźć liczne zabytki architektury i sztuki sa-kralnej oraz pozostałości po dworskich posiadłościach.

Huszlew�� Socrealistyczny budynek szkoły.�� Neogotycki kościół pw. św. Antoniego-Pa-

dewskiego wznoszący się w centrum wsi. Bogate wyposażenie kościołą stanowią neogotyckie ołtarze: główny ze sceną ukrzyżowania, lewy boczny – ze słynącym łaskami obrazem św. Antoniego oraz pra-wy – Matki Boskiej Nieustającej pomocy.



Wojciech Mleczko. Po jego śmierci na mocy wyroku sądowego Huszlew do-stał Jan Władysław Kunat Wyrozębski. W 1726 r. hetman koronny Franciszek Woroniecki herbu Korybut poślubił jego córkę, Joannę Petronelę Wyrozębską. Do roku 1944 r. Huszlew i okoliczne dobra należały do Woro nieckich. Po-tomkowie Woronieckich zapisali się na kartach historii i mieli znaczny wpływ na rozwój wsi. Prawnukowie Franciszka Woronieckiego – Jeremi Woroniecki był fundatorem miejscoweg kościoła, a Lu-cjan był kapitanem kawalerii w powsta-niu listopadowym, odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Za czasów rodziny Woronieckich został przebudowany dwór – najcenniejszy zabytek Huszlewa.

Mieszkańcy wsi należących dzisiaj do Gminy Huszlew wielokrotnie stawali w obronie Ojczyzny – w czasie najaz-du szwedzkiego w XVII w., w powsta-niach listopadowym i styczniowym oraz w czasie I i II wojny światowej.

Tablica na kościele w Huszlewie


21

�� Dzwonnica – brama z ok. 1860 r., wybudowa-na z czerwonej cegły, okuta miedzianą blachą, z metalową bramą główną i bramkami bocz-nymi. Zwieńczeniem budowli są dwa wysokie ostrosłupowe hełmy z pasowym krzyżem że-laznym umiejscowionym na kuli.�� Wikariat z ok. 1930 r.�� Plebania z końca XIX w.�� Kostnica zbudowana około 1860 r. z fundacji

Anny i Franciszka Woronieckich.�� Neobarokowa brama cmentarna, wybudowa-

na ok. 1860 r.�� Zespół dworski z klasycystycznym dworem

murowanym z przełomu XVIII i XIX wieku (obecnie stanowi własność prywatną), rząd-cówką z ok. 1865 r., chlewnią z ok. 1915 r. i neogotyckim lamusem wybudowanym przez Jeremiego Korybuta Woronieckego. Wokół dworu zobaczyć można pozostałości dwor-skiego parku z XIX z dużym stawem (z wy-sepką) i ruinami oranżerii z XIX w.

Makarówka�� Dawna cerkiew grekokatolicka, w 1935 r. za-

mieniona na rzymskokatolicki kościół para-fialny pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. W dawnej cerkwi uwagę przyciąga drewniany ołtarz główny i dwa drewniane ołtarze boczne z XVIII wieku, feretron ba-rokowy z dwustronnym obrazem na desce „Matka Boska z Dzieciątkiem” i „Św. Anto-ni” (XVII/XVIII w.), krucyfiks procesyjny drewniany, krucyfiks drewniany barokowo-ludowy, tabliczka epitafijna Jacka Joachima Kulczyńskiego.

Kopce�� kaplica murowana pw. M.B. Częstochowskiej

pobudowana w końcu XIX w.

Kownaty�� Drewniany dwór Rytlów z I poł. XIX w. oto-

czony parkiem, od 1990 roku jest własnością prywatną

Brama cmentarna w Huszlewie

Kapliczka w Makarówce

Kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Makarówce

22

Dziadkowskie�� Dwór murowany z przełomu XIX i XX

wieku. Obecnie własność prywatna.

Mostów�� neobarokowy kościół parafialny pw. Mat-

ki Boskiej Anielskiej z 1854 r. przebudo-wany w 1937 r.

Krasna�� dawny dwór wybudowany w 1918 r. dla

ziemskiej rodziny Hornowskich

Bachorza�� Późnoklasycystyczny dwór z poł. XIX w.,

otoczony parkiem dworskim z aleją świer-kową i dwoma stawami. Do dworu prowadzi aleja lipowa. Obecnie własność prywatna.

Siliwonki�� murowana kaplica przydrożna z 1915 r.

Liwki �� Kopiec Frankowskich. Powstańców stycz-

niowych.

Dwór w Huszlewie

Kaplica pw. św. Dominika w Dziadkowskich Kaplica przydrożna w Siliwonkach Dwór w Bachorzy


23

Gmina Olszanka położona jest na obszarze Podlasia we wschodniej części woj. mazowieckiego, w południowo zachodniej części powiatu łosickie-go. Od południowego wschodu graniczy z gminą Międzyrzec Podlaski

w województwie lubelskim, od zachodu z gminami Zbuczyn Poduchow ny, Mor-dy i Przesmyki z powiatu siedleckiego, a od północy i wschodu z gminami Łosice i Huszlew w powiecie łosickim.

Od X w. rozpoczął się napływ pierwszych osadników na Podlasiu, zasiedlali tereny wzdłuż Bugu i Narwi. Proces ten nie ominął i terenów należących dzisiaj do gminy Olszanka. Na terenie gminy można też odnaleźć ślady osadnictwa po-chodzącego ze średniowiecza, świadczą o tym resztki grodziska w miejscowości Klimy. Na terenach dzisiejszej gminy, podobnie jak i na całym Podlasiu ścierały się wpływy litewskie i ruskie, z których ludność utworzyła swoją własną, niepowta-rzalną kulturę. Od zachodu i południa teren dzisiejszego miasta Łosice otaczały osady drobnej szlachty mazowieckiej: Pietrusy, Szawły, Bolesty, Wyczółki, Szańków, Radlnia, Biernaty – Rudnik, Biernaty, Płosodrza, Nowosielec, Biernaty – Średnie. Na wschód od Łosic powstawały osady ruskie. Nazwa Olszanka należy do nazw tzw. pochodzenia topograficznego. Rody szlacheckie przybywające na te tereny i osiedlające się tutaj nadawały tworzonym przez siebie osadom nazwy najczęściej pochodzące od nazwisk, zajęcia i przydomków. Nazwa Olszanka wywodzi się naj-prawdopodobniej z osady założonej w pobliżu lasu olchowego, olszyny, których i obecnie nie brakuje na naszych terenach.

Początkowo ziemie dzisiejszej gminy należały do Wielkiego Księstwa Litew-skiego. W roku 1505 król Aleksander Jagiellończyk nadał Łosicom przywilej lokacyjny. Około roku 1560 miasto Łosice i południowa część starostwa miel-

> Położenie

> Rys historyczny

Gmina Olszanka

Urząd Gminy OlszankaOlszanka 3708-207 Olszankatel. 83 357 51 23fax. 83 357 51 83www.olszanka.gminarp.pl

24

nickiego zostały wyodrębnione jako osobna dzierżawa wkrótce nazwana starostwem łosickim. W skład staro-stwa weszły: Kornica, Rudka, Szpaki, Szydłówka, Olszanka, Próchenki, Łepki, Korczówka. Po rozpadzie województwa w 1566 roku na ziemię drohicką i bial-ską, weszły w skład ziemi drohickiej, powiat mielnicki, starostwo łosickie. Od 1795 r. tereny należące do gminy weszły do zaboru austriackiego, nazy-wane były Galicją Zachodnią. W latach 1809 - 1815 należały do departamentu siedleckiego w Księstwie Warszawskim. Województwo podlaskie w 1815 roku zostało podzielone na 4 obwody. Gmina Olszanka weszła w skład obwodu bial-skiego powiatu łosickiego.

Lata 1864-1914 to czasy przynależ-ności Olszanki do guberni siedleckiej powiat konstantynowski i zaistnienia Olszanki jako gminy. Od 1912 roku gmina należała do guberni lubelskiej pozostając nadal w powiecie konstan-tynowskim.W 1919 roku utworzono 5 województw, w tym województwo lubelskie obejmujące teren dwóch przedwojennych guberni: lubelskiej i siedleckiej. W skład nowoutworzonego województwa lubelskiego weszła gmina Olszanka. Po 1933 roku Olszanka weszła w skład powiatu siedleckiego, a w 1939 r. wraz z całym powiatem siedleckim przyłączona została do dystryktu war-szawskiego. Po wojnie województwo lubelskie powróciło do starych granic i Olszanka ponownie znalazła się w po-wiecie siedleckim.

Po ostatniej reformie administracyj-nej od 1 stycznia 1999 r. gmina Olszanka wraz z całym powiatem łosickim należy do województwa mazowieckiego.

W 1997 r. Rada Gminy Olszanka podjęła uchwałę o nadaniu herbu i fla-gi gminie. Przygotowania do podjęcia

takiej uchwały trwały już od dłuższe-go czasu. Wypracowanie ostatecznego kształtu i symboliki herbu zostało po-przedzone długotrwałym poszukiwa-niem w historii gminy wydarzeń war-tych upamiętnienia w symbolice herbu. Herb gminy przedstawia czerwone pole z trzema kłosami i umieszczo-nymi nad nimi dwa krzyże: militar-ny i unicki w złotym kolorze. Każdy z elementów ma swoją symbolikę: trzy kłosy symbolizują zarówno rolniczy charakter gminy jak i hojność Matki-Ziemi, z płodów której hojnie korzy-stają mieszkańcy, krzyż militarny – na-wiązuje do walk w okresie powstania styczniowego toczących się na terenie gminy, a krzyż unicki to nawiązanie do wiary i przeszłości, kiedy to na terenie gminy istniały parafie unickie, których wyznawcy, w czasie zaboru rosyjskiego, byli dotkliwie męczeni. Krzyż ten jest też symbolem jedności i współistnie-nia obok siebie dwóch religii: katolickiej i unickiej.

Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Bejdach


25

Gmina Olszanka leży w granicach makroregionu Nizina Południopodla-ska. Północne i centralne tereny gminy leżą na Wysoczyźnie Siedleckiej, tere-ny południowe należą do mezoregionu Równina Łukowska. Powierzchnię gmi-ny przecinają dwie rzeki: Liwiec i Tocz-na. Liwiec to lewostronny, największy dopływ Bugu. Wypływa on z podmo-kłych łąk w okolicach Próchenek. Na odcinku 23 km stanowi południowo-za-chodnią granicę gminy. Toczna swoje źródło ma w miejscowości Korczówka i płynie na północ.

Krajobraz charakteryzuje się otwar-tymi panoramami szerokich pół upraw-nych, pasami niskiej zabudowy i nie-wielkimi pasmami ścian leśnych.

Olszanka

�� Kapliczka przydrożna poświęcona mar-tyrologii miejscowych unitów.

Mszanna

�� Dawna cerkiew murowana z 1914 r., obecnie kościół rzymskokatolicki. We-wnątrz znajduje się chrzcielnica klasy-cystyczna z końca XVIII wieku o orygi-nalnym kształcie i bogatej ornamentyce oraz kropielnica granitowa. Obok kościo-ła znajduje się pomnik upamiętniający męczeństwo unitów, którzy oddali życie w obronie świątyni podczas prześlado-wań w 1875 r.

Hadynów

�� Drewniano-murowany kościół o konstrukcji zrębowej z przełomu XVII/XVIII w. W latach 1778-1870 został filią para-fialnego kościoła w Łosicach. Był kilka-krotnie przebudowywany. Z wyposażenia zachowały się w nim m.in. barokowe i ro-kokowe rzeźby, późnogotycki krucyfiks o cechach ludowych z XVI w., monstran-cja zestawiona z szesnastowiecznych ele-mentów (modus, figurka MB), pacyfikał o cechach renesansowych. Ponadto kilka zabytkowych ornatów i dwa dzwony z po-czątków XVII w. (1607 i 1616 r).

Klimy

�� Pozostałości średniowiecznego grodziska.

We wsiach Korczówka i Szydłówka można zobaczyć chaty i zabudowania kry-te strzechą.



Kwitnące irysy

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Hadynowie

26

Gmina Platerów leży w północnej części powiatu łosickiego. Gmina od stro-ny północnej graniczy z powiatem siemiatyckim w województwie podla-skim, od strony zachodniej – z powiatem siedleckim. Od południa sąsiaduje

z gminą Stara Kornica i miastem i gminą Łosice, zaś od wschodu z gminą Sarnaki.

Na przełomie XV – XVI w. na tereny obecnej gminy przybywała drobna szlachta mazowiecka zakładając liczne wsie. W 1440 r. powstała pierwsza na tym terenie parafia rzymsko – katolicka w Ruskowie, a w 1471 r. – kolejna w Górkach.

Nazwa Gminy ma związek z właścicielami majątków ziemskich w okolicy Łosic – rodziną Broel – Plater. W 1906 roku wybudowano linię kolejową z Siedlec do Czeremchy. Broel – Platerowie spowodowali, że na linii przebiegającej przez ich włości utworzono stację kolejową, która otrzymała nazwę Platerowo. Kolej była czynnikiem rozwoju osiedla, które szybko wyprzedziło w rozwoju gospodarczym okoliczne miejscowości. Dodatkowym impulsem była po II wojnie światowej bu-dowa drogi łączącej Łosice z Sarnakami i dalej z Białymstokiem, która w latach 70-tych stała się fragmentem ważnej trasy z północy na południe kraju.

Platerów i jego okolice to tereny Południowego Podlasia, które niegdyś przecho-dziły z rąk do rąk. Najpierw były to ziemie Rusi Kijowskiej, następnie Litwy, a po Unii Lubelskiej – Polski. W tym okresie stały się miejscem intensywnego osadnictwa. Jego granicą był Bug. Po lewej stronie rzeki Bug miejsca dla siebie szukała szlachta mazowiecka, po prawej zaś dominowały nadal wpływy ruskie. O mozaice etniczno-religijnej tych okolic świadczy choćby rozmieszczenie parafii. Chłopków – niegdyś prawosławna, później unicka, Górki, Rusków, Sarnaki – katolicka, Łysów – niegdys prawosławna, później unicka. Zabytki historyczne tego regionu, stanowiące obecnie atrakcję regionu, to przede wszystkim ukryte w zieleni parków dawne kościoły, dworki, kapliczki i krzyże. Stanowią one ważny element historii.

Gmina Platerów

Urząd Gminy Platerówul. 3 Maja 508-210 Platerówtel. 83 357 84 47fax. 83 357 84 47www. platerow.com.pl

> Położenie

> Rys historyczny


27

Dzisiejsza rzeźba terenu Gminy Pla-terów została ukształtowana w czasie czwartorzędu. Miały na to wpływ takie czynniki rzeźbotwórcze jak: dzia łalność lodowca z okresu zlodowacenia środko-wopolskiego, denudacja pery glacjalna oraz w niewielkim stopniu procesy ho-loceńskie. Na współczesną rzeźbę tere-nu gminy Platerów miały wpływ takie czynniki rzeźbotwórcze jak działalność lodowca z okresu zlodowacenia środko-wopolskiego, denudacja peryglacjalna oraz w niewielkim stopniu procesy ho-loceńskie.

W podłożu gminy występują pre-kambryjskie skały krystaliczne. Na nich zalegają niewielka pokrywa osady mezozoiczne i kenozoiczne oraz utwory trzeciorzędu i czwartorzędu. Trzecio-rzęd reprezentowany jest przez mułki, piaski i żwirki. W skład czwartorzędu wchodzą utwory plejstocenu i młod-szego plejstocenu reprezentowane przez warstwy akumulacji lodowcowej, wodnolodowcowej i zastoiskowej oraz osady rzeczne i utwory holoceńskie re-

prezentowane przez osady współcze-sne – namuły organiczne, torfy i piaski humusowe.

Pod względem hydrograficznym gmina Platerów leży w zlewni rzeki Bug, która jest jedną z większych rzek w Polsce. Charakteryzuje się jednymi z lepszych bonitacyjnie gleb w powiecie łosickim. Macierzystą skałą gleb gmi-ny Platerów są utwory czwartorzędo-we: piaski i gliny zwałowe oraz utwory rzeczne i bagienne. Jest też zaraz po gminie Sarnaki najbardziej zalesioną gminą powiatu łosickiego. Gmina może też pochwalić się dużymi zasobami su-rowców ilastych oraz niewielkimi zło-żami surowców mineralnych jak piasek i żwir.


Pałac w Hruszniewie

Penik

28

Na terenie gminy występują obszary chronione o wysokich walorach przy-rodniczych: obszar Parku Krajobrazowe-go Podlaski Przełom Bugu (wraz z otu-liną ok. 60% obszaru gminy), niewielki obszar Nadbużańskiego Parku Krajobra-zowego (354 ha), 3 użytki ekologiczne i 26 pomników przyrody. W planach jest powołanie 2 rezerwatów przyrody, których brakuje na terenie gminy.

Platerów�� Kościół pw. Podwyższnia Krzyża Święte-

go, wzniesiony w latach 30-tych XX wieku

Kisielew�� Pozostałości zespołu folwarcznego oraz

przykłady budownictwa ludowego.


Wiatrak w Chłopkowie

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Platerowie

Kaplica cmentarna w Górkach


29

Lipno�� Kaplica z 1910 r.

Mężenin�� Zabytkowy murowany dwór z przełomu

XIX/XX w.�� Nietypowy domek ze skałek.

Rusków�� Neogotycki kościół parafialny pw. św.

Izydora Oracza z 1908r.�� Wczesnobarokowy kościół pw. Wniebo-

wzięcia NMP�� Pałac w zespole pałacowo – parkowym

Zaborze�� Zagroda młynarska ze starym drewnia-

nym młynem wodnym z 1920 roku.

Górki�� Kościół pw. św. Wojciecha zbudowany

w XVI wieku, obok wznosi się dzwonnica z XVII/XVIII wieku.

Hruszniew�� Dawny pałac z XVIII w. zbudowany dla

Kuczyńskich, później własność gen. Teo-dora Lubicz - Szydłowskiego, a w końcu rodziny Plater.

Chłopków�� Kościół pw. Wniebozięcia NMP, obecny

budynek świątyni powstał w 1880 r. Pier-wotnie była to świątynia unicka, później cerkiew prawosławna, a od 1920 roku kosciół rzymsko-katolicki.

Oprócz wymienionych wcześniej obiektów zabytkowych godne odwiedzin są wsie Ostromęczyn z zabudowaniami dawnego folwarku z połowy XIX wieku, jest to najstarsza miejscowość na terenie gminy. Zachował się też stary wiatrak z 1920 r. oraz Puczyce – malowniczo położone wśród rozległych łąk z pięknym dworkiem zbudowanym na przełomie XIX i XX wieku, należącym wówczas do wybitnego działacza Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego Adama Goltza – później jako własność doktora Stanisława Nasiłowskiego pełnił funkcję szpitala.

Specyficzna architektura – dom ze skałek

Dzwonnica przy kościele w Górkach

30

Gmina Sarnaki położona jest we wschodniej części województwa mazowiec-kiego, w odległości 20 km od Łosic – miasta powiatowego i 140 km od Warszawy. Od strony północnej naturalną granicą z województwem pod-

laskim jest rzeka Bug. Od południa gmina graniczy z województwem lubelskim.

Brak jest konkretnych zapisów na temat prapoczątków dzisiejszej osady. Ślady najstarszego osadnictwa w obecnym powiecie łosickim pochodzą z okresu mezolitu i neolitu. W 1967 roku w Sarnakach odkryto cmentarzysko zawierające znaleziska archeologiczne z okresu wpływów rzymskich (II i III wiek po Chrystusie). Wyko-palisko nie zawierało grobów mężczyzn, co zaowocowało hipotezą, że istniała na tym terenie oryginalna organizacja społeczna, w której dominującą rolę odgrywały kobiety.

Według przekazów na terenie dzisiejszych Sarnak istniała prastara „sadyba” pogańskich Jaćwingów należąca do skupiska osiedli wokół Drohiczyna. Jednym z głównych wodzów Jaćwingów miał być człowiek o imieniu Sarnak. Wzmianka o nim jest jedną z legend tłumaczących nazwę miejscowości. Inna legenda głosi, że nazwa związana jest z występującą w okolicznych lasach ogromną ilością saren, ale najprawdopodobniej nazwa pochodzi od rodziny kolonistów Sarnickich lub Sarnac-kich herbu Ślepowron, którzy otrzymali te ziemie za zasługi w walce z Krzyżakami i na miejscu zniszczonej sadyby Jadźwingów założyli wioskę. Musiało to być przed rokiem 1430, gdyż w tym czasie w Sarnakach istniała już parafia i kościół. W tym okresie ziemie sarnackie były częścią średniowiecznej Litwy. W 1569 roku unia lubelska zjednoczyła Wielkie Księstwo Litewskie z Koroną, w wyniku czego Sarnaki wraz z województwem podlaskim weszły w skład ziem koronnych. Sarnaccy cały czas zdobywali wpływy jako lokalni urzędnicy, obejmowali stanowiska sędziów

Gmina Sarnaki

Urząd Gminy Sarnakiul. B. Joselewicza 308-220 Sarnakitel./fax 83 359 91 98

83 359 91 48 83 359 93 71

www.sarnaki.pl

> Położenie

> Rys historyczny


31

i podsędków ziemskich i grodzkich mielnickich, poborców mielnickich – Sarnaki należały do ziemi mielnickiej.

Rodzina Sarnackich powiększała się przez co automatycznie jej majątek ulegał rozdrobnieniu. Coraz mniejsze schedy nie dawały utrzymania potomkom założy-cieli i powodowały ich sprzedaż lub zamianę, w wyniku czego zaczęli się zmieniać właściciele Sarnak. Dobra ziemskie przejął Adam Kosiński h. Rawicz, kasztelan podlaski, po nim Wawrzyniec Rawicz – Witanowski, a następnie Butlerowie. Butle-rowie, którzy zapisali się swoją działalnością na stałe w dziejach miejscowości byli szlachtą wywodzącą się z Anglii. Pierwszym z rodu, który objął dobra sarnackie był hrabia Marek Butler dziedzic na Międzylesiu i Opolu, podkomorzy drohicki, starosta pryński, pułkownik królewski, poseł. Miał on ambicję podźwignąć Sarnaki z dwukrotnego zniszczenia, jakiemu uległy w trakcie napaści kozackiej, a potem zarazy morowej. Dzięki staraniom Butlerów w 1716 roku Sarnaki otrzymały przy-wilej organizowania jarmarków, a w roku 1754 uzyskały prawa miejskie. Było to miasto prywatne – mieszkańcy musieli płacić czynsz właścicielowi. Przybywało w nim warsztatów, kramów kupieckich, zwiększała się liczba ludności, w tym żydowskiej. Po śmierci Butlera Sarnaki przejął w wyniku małżeństwa z Rozalią Butlerówną Antoni Ossoliński. Ród Butlerów zamieszkiwał Klimczyce będące centrum rozległych dóbr ziemskich (tzw. „klucza klimczyckiego”), w tym także Sarnak. Okres prosperity miasteczka przyhamował trzeci rozbiór Polski, kiedy to w 1795 r. znalazło się ono na pograniczu dwóch zaborców Austrii i Prus. Ogra-niczyły się kontakty handlowe z miastami za Bugiem: Mielnikiem, Drohiczynem i Siemiatyczami, które znalazły się w innym zaborze.

Od 1809 roku, po zwycięstwach ks. Józefa Poniatowskiego nad Austrią, Sarnaki weszły w skład Księstwa Warszawskiego, a po Kongresie Wiedeńskim znalazły się w granicach Królestwa Polskiego. Miasteczko znów zaczęło się rozwijać. Wzno-wiono stosunki handlowe z sąsiednimi miejscowościami. Powiększała się liczba ludności, głównie żydowskiej.

Pałacyk w Klimczycach Pomnik poświęcony bohaterom akcji „V2”

32

W 1863 roku Sarnaki stały się terenem działań powstańczych. Skutkiem po-wstania było uwłaszczenie, które spowodowało, że w roku 1864 Sarnaki przestały być prywatnym miastem. Gospodarce to jednak wiele nie pomogło. W 1869 roku po 115 latach działalności miejskiej Sarnaki utraciły prawa miejskie i stały się czę-ścią składową gminy Chlebczyn, utworzonej ze zlikwidowanej gminy Klimczyce.

W ostatnich latach XIX wieku Sarnaki znów zaczęły się rozwijać. Stało się to głównie dzięki przeprowadzeniu w pobliżu kolei żelaznej oraz założeniu w 1869 roku browaru, którego działalność zapewniła utrzymanie wielu rodzinom i spowodowała rozwój handlu z sąsiednimi miasteczkami, nie mówiąc już o prospericie wyszynków. Kolej wspomogła handel, powstawały sklepy spożywcze, olejarnie, młyny.

I Wojna Światowa spowodowała kolejny zastój gospodarki. Wycofujący się przed wojskiem niemieckim Rosjanie w 1915 roku zniszczyli częściowo browar, a Niemcy, którzy wkroczyli po nich zdewastowali i okradli miasteczko.

Po odzyskaniu niepodległości życie gospodarcze i społeczne znów się uaktywniło. Istniejącą wcześniej gminę Chlebczyn przemianowano na gminę Sarnaki i osada stała się centralnym ośrodkiem mieszczącym władze. Później, aż do II Wojny Świa-towej Sarnaki rozwijały się sukcesywnie. Wybudowano Dom Ludowy mieszczący remizę strażacką i salę ze sceną do przedstawień amatorskich i zabaw. W 1927 roku powstał budynek VII – klasowej szkoły powszechnej. W roku 1930 miasteczko liczyło ok. 200 domów mieszkalnych,

II Wojna Światowa diametralnie zahamowała rozwój miejscowości. W 1941 roku w pierwszym dniu wojny niemiecko – rosyjskiej Sarnaki zbombardowano. Jedna z bomb spowodowała pożar i zniszczeniu uległo centrum osady.

Od początku okupacji hitlerowskiej w okolicach Sarnak powstawały drużyny Związku Walki Zbrojnej, przemianowane w 1942 roku na Armię Krajową. W jej skład weszły też oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej. Sławą cieszył się od-dział majora „Zenona”, który szczególnie „dokuczył” okupantom. Pod koniec wojny teren Sarnak i okolicy stał się poligonem doświadczalnym dla niemieckich rakiet V2. Wiosną 1944 roku miała miejsce spektakularna akcja przejęcia niewybuchu rakiety V2 i przesłanie jej do Warszawy, a następnie do Londynu, dzięki czemu

Kalwaria Podlaska w SerpelicachDzwonnica przy kościele w Sarnakach


33

udało się rozpracować broń, która miała być użyta do zniszczenia stolicy Wielkiej Brytanii. 14 maja 1995 roku odsłonięto w Sarnakach pomnik upamiętniający tę akcję, udaną dzięki patriotycznej postawie mieszkańców regionu, m.in. Władysława Łukasiuka „Młota” i poświęceniu oddziałów partyzanckich.

Duża część powierzchni gminy zajmują lasy, położone w malowniczej dolinie Bugu. Liczne starorzecza, łąki, pola i plaże nad Bugiem czynią oko-licę bardzo atrakcyjną turystycznie. W Serpelicach i Mierzwicach działają ośrodki wczasowe, a na terenie gminy działa kilkanaśnie gospodarstw agrotu-rystycznych z ofertę dostosowaną dla najbardziej wymagających turystów.

Można wędkować, lasy zapraszają na grzybobranie, w okresie letnim organi-zowane są spływy tratwami po Bugu. Po wyznaczonych szlakach i trasach tury-stycznych można wybrać się na piesze i rowerowe wycieczki.

Północno-wschodnia część gminy znajduje się w granicach Parku Krajo-brazowego „Podlaski Przełom Bugu”.


Jezioro Trojan

Krajobraz nadbużański

34

Sarnaki�� Drewniany kościół wybudowany w 1816 r.

z trzema klasycystycznymi ołtarzami z początków XIX wieku. Teren przyko-ścielny ogrodzony jest murem i podzie-lony na dwie części: południową i pół-nocną. W części południowej znajduje się kościół, trzy kapliczki z figurami Naj-świętrzej Marii Panny, Chrystusa oraz św. Jana Nepomucena, grota skalna z figurą NMP wkomponowana w ogrodzenie, kamienny budynek dawnej kostnicy oraz dwa zabytkowe nagrobki z począt-ku XIX w. W części północnej znajduje się wybudowana na początku XIX wieku murowana dzwonnica z trzema arkado-wymi przejściami i prześwitami na trzy dzwony oraz aleja lipowa.�� Cmentarz parafialny.�� Murowany dwór wybudowany w 1830 r.

należący niegdyś do właścicieli Sarnak, a obecnie przebudowany jest w posiada-niu Nadleśnictwa Sarnaki.�� Browar, którego początki istnienia datuje

się na 1869 r.

Chlebczyn�� Wieś i folwark założona przed 1786 r.

W miejscowości znajdują się przykłady budownictwa ludowego, w tym drewnia-ny wiatrak koźlak z końca XIX w.

Binduga�� Dawna wieś rybacka założona w I poł.

XVII w.

Klimczyce�� Zespół dworsko-parkowy wybudowany

w 1840 r. w stylu gotyku angielskiego. Budynek dworu otacza park dworski,

w którym zachowały się alejki, polany, staw oraz liczny starodrzew. Na obrze-żach parku zlokalizowana jest drewniana oficyna oraz figura NMP.�� Należy również wspomnieć o zespole

folwarcznym w Klimczycach-Kolonii, gdzie do dziś istnieje murowany z kamie-nia spichlerz z XVIII w., przebudowany w XIX w. na budynek mieszkalny oraz towarzysząca mu zabudowa gospodarcza.


Kościół pw. Piotra i Pawła w Serpelicach

Wiatrak w Hołowczycach


35

Na uwagę zasługuje także drewniany czworak należący dawniej do majątku Klimczyce. Zachowany w bardzo dobrym stanie i funkcjonujący dotychczas jako dom mieszkalny.

Stare Mierzwice�� Przykłady tradycyjnego budownictwa

wiejskiego, wieś letniskowa.

Zabuże�� Zespół dworsko-ogrodowy skadający się

na budynek dworu, stajnię, stróżówkę, resztkowo zachowany starodrzew par-ku, aleję dojazdową-lipową oraz szpale-ry starodrzewu okalające dwór i ogród. Dwór w Zabużu to nowoczesny obiekt oferujący komfortowe warunki noc-legowe i szkoleniowe.

Klepaczew�� Wieś kościelna założona przed 1576 r.,

obecnie miejscowośc wypoczynkowa z licznymi przykładami budownictwa ludowego.

Serpelice�� Zwane też „perłą Podlasia”, tu należy wy-

mienić zespół Klasztoru Ojców Kapucy-nów oraz kościoł pw. Św. Piotra i Pawła . Kościół w Serpelicach z Kalwarią Podla-ską położoną w pobliskim lesie stanowi w diecezji drohiczyńskiej Sanktuarium Męki Pańskiej. Jest to miejscowość wy-poczynkowa ze specyficznym mikrokli-matem, z rozbudowaną bazą noclegową.

Borsuki�� Wieś królewska założona na przełomie

XIII i XIV w., we wsi można odnaleźć przykłady budownictwa ludowego.�� Pomnik przyrody – wiąz szypułkowy.

Warto też wspomnieć o kościele w Horoszkach Dużych, który został wybudowany przez społeczność lokal-ną w 1933 r. i rozbudowany do obecnej postaci w 1944r. Jest to trójnawowa bu-dowla drewniana z transeptem i wieżą. Obiekt ten jest postulowany do wpisu do rejestru zabytków ze względu na jego wartość historyczną oraz artystyczną.

Do obiektów sakralnych zalicza się także kapliczki i krzyże przydroż-ne wśród których znajdują się bardzo cenne przykłady sztuki ludowej. Należy

Klasztor Ojców Kapucynów w Serpelicach

36

tu wspomnieć o kapliczce z Starych Li-tewnik, która zlokalizowana jest przy dawnym zespole dworskim, kapliczka z Serpelic, Nowych Litewnik, Starych Mierzwic przy drodze do Sarnak, Chy-bowie, XIX wieczne figury Chrystusa, NMP oraz św. Jana Nepomucena przy kościele parafialnym w Sarnakach. Naj-ciekawszym i jednym z najstarszych jest krzyż przydrożny z Klepaczewa z figurą ukrzyżowanego Chrystusa.

Na terenie gminy zachowały się również trzy wiatraki koźlaki: w Ho-łowczycach Starych, Horoszkach Ma-łych i Chybowie oraz dobrze zachowane przykłady budownictwa ludowego (za-grody wiejskie kryte strzechą i chałupy) w Horoszkach Dużych i Litewnikach Nowych.W Terlikowie natomiast znaj-duje się jedyny zarejestrowany zespół zabudowy zaścianka szlacheckiego, na-leżący do rodziny Soszyńskich.

Figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem w Serpelicach

Kaplica z końca XIX w. w Serpelicach

Kościół pw. Matki Boskiej Anielskiej w Horoszkach


37

Gmina Stara Kornica położona jest na Nizinie Południowopod-laskiej, w południowo-wschod-

niej części województwa mazowieckie-go. Od północy graniczy z gminami Platerów i Sarnaki, od wschodu z gmi-na Konstantynów i Leśna Podlaska, od południa z gminą Huszlew, a od zacho-du z gminą Łosice.

Przez całą długość gminy przebiega droga wojewódzka nr 698 Siedlce – Ło-sice – Terespol.

Pierwsza wzmianka o osadnictwie na tym terenie mówi o wczesnośrednio-wiecznym grodzisku i powstałej w XII wieku Osadzie w Walimie. W 1560 roku Kornica, Szpaki i Ruda (dziś Rudka) wchodziły w skład nie grodowego sta-rostwa Łosickiego. W przeszłości Kor-nica była wsią królewską, przynależną do Korony. Pierwotna jej nazwa miała brzmieć Koronica, jednak z uwagi na pewne trudności w wymowie tej nazwy uproszczono ją, nazywając Kornica.

W końcu XIX wieku Kornica znana już była z wydobywania i przerobu kredy.

Najstarsi mieszkańcy tej miejscowości wspominają jaką metodą wydobywano biały minerał, bogactwo tej ziemi. Kor-niczanie drążyli w ziemi otwory przy-pominające studnie i wydobywali kredę za pomocą koszyków zaczepionych na linach. Z kredy wydobywanej sposobem chałupniczym formowano bryłki przy-pominające osełki masła, które później suszono pod wiatrem. Ten sposób eks-ploatacji kredy został przerwany przez powstałe w 1955 roku Kornickie Zakłady Kredowe. Obecnie nie wykorzystuje się złóż kredy na terenie zakładów. Prywat-ni właściciele czynią próby efektywnego wykorzystywania tego surowca znajdu-jącego się na tym terenie.

Gmina Stara Kornica

Urząd Gminy Stara KornicaStara Kornica 19108-205 Kornicatel. 83 358 78 22fax. 83 358 78 93www.kornica.org

> Położenie

> Rys historyczny

Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Starych Szpakach

38

Powierzchnia terenu ma charakter lekko pofałdowanej równiny. Obszar gminy stanowi morenowa wysoczy-zna plejtoceńska, urozmaicona mor-fologicznie poprzez występowanie moren czołowych, pagórków kemo-wych, ozów, a także rozległych równin sandrowych, dolin lokalnych cieków i obniżeń wytopiskowych. Bogactwem naturalnym gminy są złoża kredy po-łożone na wschód od Starej Kornicy. Dominującą część powierzchni gminy tworzą równiny sandrowe zbudowane z piasków wolnolodowcowych. Na ich powierzchni występują liczne obniże-nia wytopiskowe i dolinne wypełnione osadami organicznymi.

W rejonie wsi Kornica znajdują się bogate złoża płytko zalegającej kre-dy. Już w XIX w. miejscowość znana

była z jej wydobywania i przerobu. W okresie tym powstał tu specyficzny styl budownictwa. Były to małe i niskie budynki o narożnym podcieniu, pod-parte drewnianym słupem. W każdym niemal obejściu suszyły się gomółki białej kredowej glinki. Złoża były eks-ploatowane metodą odkrywkową przez Kornickie Zakłady Kredowe. Z od-krywkowej kopalni kreda trafiała do zmechanizowanego zakładu przeróbki wstępnej. Otrzymywano z niej mate-riały mające zastosowanie w przemyśle chemicznym, szklarskim, papierniczym oraz w rolnictwie i budownictwie. Obok nieczynnego zakładu znajduje się ciekawe zalane wyrobisko.

Stara Kornica

�� Pomnik ku czci ofiar miejscowego spo-łeczeństwa z 1925 r.�� Pomnik poświęcony bohaterskiej walce

żołnierzy AK.�� Przydrożny krzyż poświęcony ofiarom II

wojny światowej.�� Kapliczka przydrożna pochodząca z 1835 r.,

wybudowana jako dziękczynienie ludzi za powstrzymanie epidemii.�� Neogotycki kościół parafialny pw. Nie-

pokalanego Poczęcia NMP.�� wikariat przy kościele parafialnym

Stare Szpaki

�� Drewniany kościół parafialny pod we-zwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej z 1966 r.



Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Starej Kornicy


39

Wólka Nosowska�� Ruiny zespołu pałacowo – parkowe-

go z ok. 1840 r. wybudowanego przez Ignacego Wężyka i pozostałości parku przypałacowego z połowy XIX w. ze szpalerem lip.

Czeberaki�� Zespół dworski z dworem z 1913 r., staj-

nia i spichlerzem i pozostałościami parku przypałacowego.

Kobylany�� Z dawnego majątku ziemskiego zachowa-

ły się reszki budynku drewnianego kon-strukcji zrębowej, zwanego rządcówką, z pierwszej połowy XIX wieku. We wsi znajduje się także figura przydrożna Nie-pokalanego Poczęcia NMP z przełomu XVIII i XIX w.

We wsiach Koszelówka i Walim mo-żemy jeszcze zobaczyć drewniane chaty kryte słomianą strzechą.

Wnętrze kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Starej Kornicy

Wikariat przy kościele pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Starej Kornicy

Pozn

aj P

owia

t Łos

icki

. Prz

ewod

nik

tury

styc

zny

Rozdział II

Przyroda

Śnieżyczka przebiśnieg

42

Nadleśnictwo Sarnaki administracyjnie znajduje się w województwie mazo-wieckim, w powiecie łosickim w gminach: Platerów, Sarnaki, Stara Korni-ca, Huszlew, Łosice, Olszanka oraz Korczew, Mordy i Przesmyki w powie-

cie siedleckim. Nadleśnictwo Sarnaki składa się z dwóch obrębów leśnych: Sarnaki i Łosice. Jest podzielone na 7 leśnictw.

Nadleśnictwo Sarnaki cechuje bogactwo przyrodnicze, którego najcenniejsze frag-menty objęte są ochroną prawną. Znaczna część terenów leśnych znajduje się w gra-nicach malowniczego Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”i „Nadbu-żańskiego Parku Krajobrazowego”. W Nadleśnictwie Sarnaki znajduje się też sześć rezerwatów przyrody: „Dębniak”, „Kaliniak”, „Przekop”, „Zabuże”, „Mierzwice” i „Kózki”. Nie brakuje również licznych pomników przyrody. Na terenie Nadleśnic-twa występują 33 pomniki przyrody, z czego 20 to pojedyncze drzewa, 8 grup drzew, 4 głazy narzutowe i jeden pomnik powierzchniowy, ustanowiony w celu ochrony tajęży jednostronnej. W ujęciu ilościowym ochroną pomnikową objętych jest 75 drzew, z czego najwięcej stanowią dęby szypułkowe (66 szt.), inne to sosna zwyczajna (3 szt.), lipa drobnolistna (3 szt.), jesion wyniosły (2 szt.) i jedna topola czarna.

Bogaty jest też świat ptaków. Z gniazdujących ptaków na uwagę zasługuje: orlik krzykliwy, zimorodek, orzechówka, puchacz, lelek kozodój, żurawie i błotniaki. Na terenie Nadleśnictwa występuje wiele rzadkich i chronionych roślin. Należą do nich tajęża jednostronna, parzydło leśne, wielosił błękitny.

Położenie Nadleśnictwa Sarnaki zachęca do wycieczek pieszych i rowerowych. Rzeka Bug, pagórkowata rzeźba terenu i urozmaicone krajobrazy pozwoliły na utworzenie ścieżek przyrodniczo-leśnych umożliwiających turystom zapoznanie się z najciekawszymi zakątkami terenów należących do nadleśnictwa.

Nadleśnictwo Sarnaki

ul. 3 Maja 6/408-220 Sarnakitel. 83 359 91 51fax. 83 359 92 [email protected]/nadlesnictwo

Rusałka pawik

Świtezianka DziewicaŻaba BrunatnaZawilec Gajowy

Przyroda

43

W Polsce wydzielonych jest 1441 rezerwatów, z czego 671 to rezerwaty leśne zajmujące 1,6 procent powierzchni zarządzanej przez Lasy Państwowe. W Nad-leśnictwie Sarnaki znajdują się 5 rezerwatów: Dębniak, Kaliniak, Kózki, Przekop, Zabuże i Mierzwice.

> Rezerwaty przyrody

Rezerwat przyrody „Zabuże” utworzono w 1983r. Jest to obszar lasu o po-wierzchni 34,07 ha położony w Leśnictwie Zabuże – Nadleśnictwo Sarnaki. Nazwa rezerwatu pochodzi od Uroczyska ,,Zabuże” położonego nad rzeką Bug między miejscowościami Mierzwice – Zabuże – Hołowczyce. Głównym przedmiotem ochrony na terenie rezerwatu są dobrze zachowane drzewostany dębowo – sosnowe z interesującym runem i ciekawą awifauną, ponadto formy ukształtowania terenu, będące efektem zlodowacenia środkowopolskiego. Największe powierzchnie stano-wią gleby brunatne właściwe – podtyp gleb najmniej przekształconych gospodarką człowieka. Fakt ten świadczy o dużej naturalności występujących siedlisk i zbioro-wisk roślinnych jest skorelowany z aktualnym składem gatunkowym drzewostanu. Gatunkiem panującym jest dąb szypułkowy w wieku około 140 lat. Z roślin chronio-nych i rzadkich występują tu: lilia złotogłów, buławnik czerwony, listeria jajowata, gnieźnik leśny i wawrzynek wilczełyko. Ponadto występują: pierwiosnka lekarska, czernieć gronkowy, fiołek przedziwny, fiołek drobny, pomocnik baldaszkowy. Bo-gatą awifaunę reprezentują 32 gatunki gniazdujące na terenie rezerwatu np.: zięba, świstunka, sikora modra, bogatka. Osobliwością jest gniazdowanie muchołówki, myszołowa, dzięcioła czarnego, kruka. Ochroną rezerwatową objęte są utwory geologiczne pochodzenia glacjalnego, wąwozy erozyjne.

Nadbużańskie łąki

44

Rezerwat leśny ,,Dębniak” utworzony został w 1978 r. Ma 20.90 ha powierzchni. Znajduje się we wschodniej części Kor-czewa. Chroni naturalne fragmenty sta-rodrzewia dębowo-lipowego z bogatym i ciekawym florystycznie runem. Spo-tkać możemy w nim orlika pospolitego, kruszczyk szerokolistny, lilię złotogłów, naparstnicę zwyczajną czy znajdującą się pod ochroną częściową pierwiosnkę wyniosłą. Rezerwat ma charakter parku przypałacowego z dobrze zachowaną in-frastrukturą (ścieżki edukacyjne, zbiornik retencyjny). Rezerwat Dębniak jest pozo-stałością parku przy pałacu w Korczewie należącego do hrabiego Ostrowskiego.

Rezerwat leśny ,,Przekop” powstał w 1964 r. Jego powierzchnia to 20.80 ha. Położony jest w północnej części gminy Korczew, w granicach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Stworzony dla ochrony naturalnych fragmentów wilgot-nych i żyznych lasów liściastych charakte-rystycznych dla terenów nadbużańskich. W rezerwacie chronione są płaty łęgów wiązowo – jesionowych i olszowo – jesio-nowych. Średni wiek drzewostanu w prze-ważającej części rezerwatu wynosi ponad 100 lat. Uwagę zwracają dorodne jesiony i przestoje starych, wiekowych dębów. We florze możemy spotkać wawrzynek wil-czełyko, kruszczyk szerokolistny (ochrona ścisła), czy będący pod ochroną częściową kopytnik pospolity.

Rezerwat ,,Kaliniak” to kolejny le-śny rezerwat o powierzchni 53,38 ha. Znajduje się na zachód od Szczeglacina w gminie Korczew, w granicach Nadbu-żańskiego Parku Krajobrazowego. Chroni naturalne fragmenty lasów liściastych z bogatym w rzadkie gatunki runem. Ży-zne gleby i ich duża wilgotność determi-nują występujące tu zbiorowiska roślinne.

Kwitnąca jabłoń

Brzozy jesienną porą

Tablica informacyjna w rezerwacie „Zabuże”

Przyroda

45

W runie spotkać możemy kokorycz, śle-dziennicę skrętolistną, czerniec gronko-wy, lilię złotogłów.

Rezerwat ,,Mierzwice” został utwo-rzony w 2010 r. Jest najmłodszym rezer-watem o powierzchni 12,99 ha. Rezerwat florystyczny w pobliżu miejscowości Za-buże. Posiada bogate zaplecze gatunków objętych ścisłą ochroną (orlik pospolity, tajęża jednostronna). Obecność śladów przejścia ostatniego lodowca – bliskość wąwozów, widoczne głazy narzutowe na-daje specyficzny charakter temu rezerwa-towi. Rezerwat utworzono aby zachować stanowiska roślinności kserotermicznej oraz otaczającego fragmentu lasu liścia-stego z licznymi stanowiskami chroniony-mi i zagrożonych gruntów roślin.

Poza tym w zasięgu działania nadle-śnictwa Sarnaki jest rezerwat ,,Kózki” Rezerwat powstał w 2000 roku, jego po-wierzchnia to 86.12 ha. Położony jest w północnej części gminy Sarnaki, tuż przy moście, na trasie Łosice – Siemiaty-cze. Północną granicę rezerwatu stanowi koryto rzeki Bug, zaś południową ciąg starorzeczy tej rzeki. Jest to rezerwat orni-tologiczny, który powstał w celu ochrony muraw kserotermicznych w bezpośred-nim sąsiedztwie koryta Bugu. Bogactwo i duża różnorodność siedlisk tworzy tu wspaniałe środowisko bytowania licznych gatunków ptaków np.: sieweczki obrożnej, dzięciołów, czajki, rybitwy białoczelnej.

Jednym z najbardziej znanych i oka-załych rezerwatów na terenie Parku Kra-jobrazowego „Podlaski Przełom Bugu” jest „Szwajcaria Podlaska”, położony w gminie Terespol w okolicy wsi Neple, skupiający w swoim obrębie najwięcej gatunków chronionych roślin i ptaków. Miejsce to jest prawdziwą skarbnicą wiedzy naukowej i doznań estetycznych.

Mniszek Lekarski

Dojrzewające żyto

Gniazdo bocianie

Tędy również przebiega szlak ścieżki przyrodniczej o tej samej nazwie.

46

> Nadbużański Park krajobrazowy

Nadbużański Park Krajobrazowy jest jednym z największym parków kra-jobrazowych w Polsce, położony w środkowo - wschodniej części woje-wództwa mazowieckiego powstał w 1993 roku na powierzchni 57 680 ha

w dolnym biegu rzeki Bug. Obejmuje fragment dolnej Narwi i Liwca, a do terenu Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego zaliczają się również obszary leśne Pusz-czy Białej, Borów Łochowskich i Lasów Ceranowskich. Do 2002 r. obszar parku zwiększył się do 74 136,5 ha, obecnie w jego granicach położonych jest częściowo lub w całości 20 gmin wiejskich i 3 miasta.

Obszary parku – jak na tereny nizinne charakteryzują się wyjątkowo dużym zróżnicowaniem krajobrazu, powstałym w wyniku działalności lodowca oraz współ-czesnych rzek. Największym walorem Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego jest przełomowa dolina Bugu, wijącego się wśród morenowych wzgórz. Dzika, nieujarz-miona rzeka, płynąca swym naturalnym korytem zaliczana jest do najpiękniejszych nizinnych rzek w Polsce. W parku zachowała się bardzo bogata szata roślinna, m. in. ciekawe zbiorowiska łąk zalewowych i lasów łęgowych. Występują tu również piaszczyste wydmy i torfowiska.

Cała zachowana w naturalnej postaci roślinność z licznymi wyspami, kępami i starorzeczami jest miejscem gnieżdżenia się rzadkich gatunków ptaków i stwarza doskonałe warunki dla żyjących tu zwierząt. Na terenie parku i otuliny występuje znaczna liczba dużych ssaków kopytnych. Nad Bugiem można znaleźć ślady żerowa-nia bobrów. Coraz częściej spotykana jest także wydra. Spośród ginących gatunków gadów bardzo rzadko występują: żółw błotny i gniewosz plamisty. Inne gatunki to zaskroniec, żmija zygzakowata, padalec i jaszczurki. Dla zachowania w niezmienio-nej formie biocenoz parku utworzono 14 rezerwatów. Są to rezerwaty o charakterze leśnym, florystycznym, ornitologicznym, krajobrazowym i torfowiskowym.

Obszar parku jest położony na pograniczu trzech regionów historyczno-kul-turowych: Kurpi, Mazowsza i Podlasia. Jest to teren interesujący pod względem występowania walorów kulturowych. Zabytkowe obiekty stanowią dużą atrakcję turystyczną, świadczą, bowiem o historii obszaru i pozwalają na jej poznanie. W wielu przypadkach to one są magnesem, przyciągającym turystów. Nie dotyczy to jedynie wysokiej klasy, unikalnych zabytków, ale również obiektów mniej cennych, ale jakże interesujących, nie tylko dla miłośników historii i architektury. We wsiach nadbu-

RosiczkaDywan konwalijki dwulistnej

Przyroda

47

żańskich ciągle dominuje tradycyjna zabudowa drewniana. Kulturowy krajobraz wypełniają znikające już młyny wodne i wiatraki. Na uwagę zasługuje młyn w Płat-kownicy gm. Sadowne, zbudowany w konstrukcji szachulcowej (drewno i cegła). Spotykamy też zespoły dworsko-parkowe o randze ponadregionalnej, a także pałace w Korczewie, Sterdyni i Ceranowie. Licznie spotykane są kapliczki, figury i krzyże przydrożne. Jedną z ciekawszych jest XVIII – wieczna drewniana kapliczka św. Jana Nepomucena z Grabin gm. Sadowne, typowana do cenniejszych obiektów w kraju. Rangę międzynarodową posiada Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince.

Atrakcyjność walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych Nadbu-żańskiego Parku Krajobrazowego dla rozwoju różnych form turystyki aktywnej: pieszej, rowerowej, konnej, narciarskiej, przyrodniczej, kulturowej związana jest przede wszystkim z dobrze zachowanym krajobrazem doliny Bugu, fragmentem doliny Narwi, zasobami wodnymi w postaci rzek i starorzeczy, walorami krajo-brazowymi i widokowymi, kompleksami leśnymi głównie Lasów Łochowskich i Ceranowskich, z pięknym starodrzewiem, bogactwem flory i fauny oraz licznymi elementami kultury materialnej i niematerialnej.

> Park krajobrazowy „Podlaski Przełom bugu”

Park Krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu” obejmuje fragment doliny dol-nego Bugu od Terespola do rzeki Tocznej oraz duże kompleksy leśne po-łożone na wysoczyznach polodowcowych. Obszar parku jest położony na

terenie trzech mezoregionów: Podlaskiego Przełomu Bugu obejmującego dolinę rzeki (północna część parku), Wysoczyznę Siedlecką (część zachodnia) oraz Rów-niny Łukowskiej (część wschodnia).

Polodowcowy układ terenu pozostawił pagórkowate podłoże z dolinami nie-wielkich rzek, które wspólnie decydują o atrakcyjności parku. Najbardziej cennymi

Widok na rzekę Bug w Gnojnie

48

pod względem przyrodniczym zbiorowiskami są nadrzeczne łęgi wierzbowo-topo-lowe. W dolinie Bugu spotykane są dosyć często, chociaż nie występują na dużych powierzchniach. Na żyznych glebach doliny Bugu występują także łęgi wiązowo-jesionowe, o bardzo bogatym runie. Na brzegach rzeki, starorzeczy oraz na wystę-pujących w korycie licznych wyspach występują formacje krzewiaste wierzb, np. wierzby purpurowej, wiciowej, białej i kruchej.

Charakterystycznym środowiskiem doliny Bugu są starorzecza z typową ro-ślinnością pływającą, bogate pod względem faunistycznym. Brzegi starorzeczy zasiedlają zbiorowiska szuwarowe, np. skrzyp bagiennego i oczeretu jeziornego. Mniejsze powierzchnie zajmują szuwary manny jadalnej, pałki szerokolistnej, pałki wąskolistnej, płonnika błotnego i jeżogłówki gałęzistej. Zewnętrzny pas szuwarów tworzą zazwyczaj zbiorowiska wielkoturzycowe, budowane przez kilka gatunków turzyc. Na terenach bardziej wyniesionych, suchych i piaszczystych, występują zbiorowiska murawowe z gatunkami sucholubnymi, tworzącymi barwne kobierce w okresie kwitnienia.

Rozdrobnienie powierzchni leśnej na obszarze parku krajobrazowego jest znaczne, co jest typowe dla krajobrazu Podlasia. W granicach parku występują trzy większe kompleksy leśne położone w jego zachodniej części. Są to: uroczyska Drażniew-Ostromęczyn liczące wraz z przylegającymi lasami prywatnymi około 1600 ha, uroczysko Zabuże liczące razem z lasami koło Serpelic około 2500 ha oraz uroczysko Konstantynów zajmujące 2200 ha. Wymienione trzy kompleksy stanowią 60% powierzchni leśnej parku. Na całym obszarze parku i otuliny występuje duża liczba mniejszych kompleksów i zadrzewień.

Na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu” stwierdzono wy-stępowanie 765 gatunków roślin. Z grupy roślin chronionych występuje 36 gatun-ków objętych ochroną ścisłą oraz 16 podlegających ochronie częściowej. Bardzo liczna jest-licząca 136 gatunków-grupa roślin rzadkich w skali kraju i regionu. Na szczególne podkreślenie zasługuje obecność takich gatunków chronionych

Gniazda jaskółki brzegówkiWtyk straszykPustułka

48

Przyroda

49

jak: widłak wroniec, widłak spłaszczony, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, lepnica litewska, tojad smukły, zawilec wielkokwiatowy, parzydło leśne, goryczka gorzka, zimoziół północny, kosaciec syberyjski, tajęża jednostronna. Gatunki te należą do bardzo rzadkich dla niżu środkowopolskiego i występują na terenie parku bardzo nielicznie. Szczególnie cenne jest występowanie storczyka kukuczki kapturkowatej– gatunku podawanego w Polsce z kilkunastu stanowisk, zaliczanego do zagrożonych wyginięciem.

Na obszarze parku stwierdzono występowanie 290 gatunków reprezentujących wszystkie gromady kręgowców: ssaki, ptaki, gady, płazy i ryby. Stanowi to 52% bogactwa gatunkowego krajowej fauny kręgowców. Możemy tu spotkać takie ga-tunki ptaków, jak: błotniak łąkowy, jastrząb, krogulec, myszołów, wodnik, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, srokosz i kruk. Stosunkowo wysoki poziom liczebności tych gatunków wynika głównie z wyjątkowo dobrze zachowanej mozaiki wszystkich typów środowisk charakterystycznych dla tarasu zalewowego Bugu.

Do rzadkich gatunków ssaków występujących jeszcze niedawno na obszarze parku należy wilk. Coraz częściej spotykane są wydry i bóbr. Najbardziej zagro-żonym gatunkiem gada jest żółw błotny, występujący sporadycznie na niektórych starorzeczach. Z rzadkich gatunków ryb notowanych w Bugu stwierdzono m.in.: babkę łysą, kiełbia białopłetwego, czarnego bassa wielkogębowego i kozę złotawą.

Istotne znaczenie ma również fakt, przyłączenia znacznej części Parku Krajobra-zowego „Podlaski Przełom Bugu” do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000.

Stokrotka pospolita

Rzeka Toczna w Drażniewie

Złoć żółta

Pozn

aj P

owia

t Łos

icki

. Prz

ewod

nik

tury

styc

zny

Rozdział III

Kultura i sztuka

52

Łosicki Dom Kulturyul. Piłsudskiego 4,08-200 Łosicetel. 83 359 05 09fax. 83 357 34 23www.powiat.losice.pl (zakładka kultura i oświata - ŁDK)e-mail: [email protected]

Gminny Ośrodek Kulturyul. Dworcowa 2108-210 Platerówtel./fax. 83 357 84 10www.gokplaterow.cba.ple-mail: [email protected] , [email protected]

Gminny Ośrodek Kulturyul. Teatralna 108-220 Sarnakitel. 83 359 91 04www.goksarnaki.ple-mail: [email protected]

Kino za Rogiemul. Piłsudskiego 408-200 Łosicetel. 83 359 05 09www.powiat.losice.pl (zakładka kultura i oświata - ŁDK)e-mail: [email protected]

> Instytucje kultury

Kultura i sztuka

53

54

Kalendarz wybranych imprez cyklicznych

> wiosNa/laTo

KwiecieńEliminacje Powiatowe Ogólnopolskiego Konkursu RecytatorskiegoŁosicki Dom Kulturytel. (83) 359 05 09

Przegląd Piosenki Religijnej „Wielbię Ciebie Panie”Gminny Ośrodek Kultury w Platerowietel. (83) 357 84 10,www.gokplaterow.cba.pl

Regionalny Przegląd Piosenki Dzieci i Młodzieży o Specjalnych Potrzebach EdukacyjnychOśrodek Szkolno – Wychowawczy w Łosicachtel. (83) 359 06 87www.oszwlosice.pl

MajObchody Uroczystości Uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Mazowieckie Spotkania Historyczne – – Festyn HistorycznyŁosicki Dom Kulturytel. (83) 359 05 09

CzerwiecPiknik rodzinny „Mały Jeździec” na Dzień Dziecka we FranopoluUrząd Gminy Sarnakitel. (83) 359 91 48www.sarnaki.pl

Dzień Dziecka w Starej KornicyUrząd Gminy Stara Kornicatel. (83) 358 78 22www.kornica.org

Biegiem przez Platerów - - „Podlaska Dycha”Gminny Ośrodek Kultury w Platerowietel. (83) 357 84 10www.gokplaterow.cba.pl

Dni SarnakUrząd Gminy Sarnakitel. (83) 359 91 48www.sarnaki.pl

Gminny Ośrodek Kultury w Sarnakachtel. (83) 359 91 04 www.goksarnaki.pl

Dni ŁosicUrząd Miasta i Gminy Łosice tel. (83) 357 35 42www.losiceonline.republika.pl

Łosicki Dom Kulturytel. (83) 359 05 09

Rajd Konny Szlakiem Oddziału Partyzanckiego 34 p.p. AK „Zenona”Łosicki Dom Kulturytel. (83) 359 05 09

Łosickie Święto Pieczarki PieczarkaliaWOKAS - Kopalnie Torfutel. (83) 359 05 5www.wokas.pl

LipiecDzień PlaterowaUrząd Gminy Platerówtel. (83) 357 84 47www.platerow.com.pl

Gminny Ośrodek Kultury w Platerowietel. (83) 357 84 10,www.gokplaterow.cba.pl

Kultura i sztuka

55

Styczeń

Powiatowy Festiwal Kolęd i PastorałekŁosicki Dom Kulturytel. (83) 359 05 09

Podlodowe Mistrzostwa KołaPolski Związek Wędkarski – Koło w Sarnakachwww.pzw.org.pl

Luty

Otwarty Bieg Narciarski „Serpel” w SerpelicachUrząd Gminy Sarnakitel. (83) 359 91 48www.sarnaki.pl

Wrzesień

Biesiada konna w SerpelicachOśrodek Wypoczynkowy „Skarpa”

tel. 83 359 80 63Październik

Spinningowe Mistrzostwa KołaPolski Związek Wędkarski – Koło w Sarnakachwww.pzw.org.pl

ListopadPowiatowy Przegląd Piosenki i Pieśni Patriotycznej

Konkurs im. Romualda Mikoszewskiego

Zaduszki PoetyckieŁosicki Dom Kulturytel. (83) 359 05 09Grudzień

Otwarty Mikołajkowy Turniej Par Brydża SportowegoŁosicki Dom Kulturytel. (83) 359 05 09

> jesień/zima

Festyn Nadbużański w SerpelicachStarostwo Powiatowe w Łosicachtel. (83) 359 03 34www.powiat.losice.plUrząd Gminy Sarnakitel. (83) 359 91 48,www.sarnaki.pl

W trakcie festynu odbywa się Przegląd Zespołów Ludowych Doliny Bugu, którego organizatorem jest:Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Tygiel Doliny Bugu”

tel. 85 655 77 06 www.tygieldolinybugu.pl

Sierpień

Festiwal Muzyki Granej Na Żywo „Gramy Swoje”Gminny Ośrodek Kultury w Platerowie

tel. (83) 357 84 10www.gokplaterow.cba.pl

Jarmark Łosicki Na Pożegnanie LataŁosicki Dom Kultury i OSP Łosicetel. (83) 359 05 09

Międzynarodowy Turniej SzachowyGminny Ośrodek Kultury w Sarnakachtel. (83) 359 91 04www.goksarnaki.pl

Dożynki PowiatoweStarostwo Powiatowe w Łosicachtel. (83) 359 03 34www.powiat.losice.pl

„Golgota Młodych” SerpeliceZakon Braci Mniejszych Kapucynów tel. 797 907 384

5656

Zdj.: 1, 2 – Dni Łosic

Zdj.: 3, 4 – Platerów. Koncert “Gramy Swoje 2013”

1

3 4

2

Kultura i sztuka

5757 Zdj.: 8, 9 – Festyn Nadbużański w Serpelicach. Przegląd Zespołów Ludowych

Zdj.: 5, 6, 7 – Biegiem przez Platerów - „Podlaska Dycha” 2013. Rozgrzewkę prowadzi Lidia Chojecka

8

6

5

7

9

Pozn

aj P

owia

t Łos

icki

. Prz

ewod

nik

tury

styc

zny

Komunikacja

Rozdział IV

Spływ kajakowy po rzecze Bug

60

PPHU „JUWO” Omelańczuk, Gochnioul. Siedlcecka 3008-200 Łosicetel. 83 357 35 53

SP „CEZAND BIS” Pawłowski Sp. Jawnaul. Krasickiego 308-200 Łosice

SP „ROLNAFT” Hryciuk i Wspólnicy Sp. J.ul. Targowa 1608-200 Łosice

Stacja paliw Oleksiuk Annaul. Lubelska 4008-200 Łosicetel. 83 359 00 53

Stacja paliw „Stefaniuk”ul. Kolejowa 1808-200 Łosice

PKS w Łosicachul. Kolejowa 22tel. 83 357 32 47

Stacja paliw Zenon SawczukHuszlewtel. 83 358 03 86

Stacja paliw „ROLNAFT” Edmund HryciukOlszanka 4308-207 Olszanka

Stacja paliw „RAFPOL” Rafał PostrzygaczOlszanka 35B08-207 Olszanka

Stacja paliw – PW. „NIKI”Ostromęczyn 1908-210 Platerówtel. 83 357 91 36

Petrodom Stacja Paliwul. Kolejowa 4208-220 Sarnakitel. 83 359 91 36

Orlen – Stacja Paliwul. Kolejowa 6908-220 Sarnakitel. 83 359 93 02

Stacja paliw – „AFOR” Sp. JawnaStara Kornica08-205 Stara Kornicatel. 83 358 76 22

> sTacje Paliw

> Pks

Dyspozytortel. 83 357 32 47, 697 131 133Informacja czynnaw dni robocze w godz. 5:00-17:00oraz w dni świąteczne w godz. 13:00-21:00

Dyżurny ruchutel. 83 357 36 94

Informacja w godz. 800 do 1600 (tylko w dni robocze)

PKS w Łosicach sp. z o.o. 08-200 Łosice ul. Kolejowa 22 tel. 83 357 32 47

Komunikacja

61

Linia Przez St. Godz. Odjazdów Dworzec PKS Łosice

Biała Podl. Huszlew, Swory 6 6 15F 8 20

F 10 20FE 14 20

F 15 40FE

Biała Podl. Kornicę, Komarno, Konstant. 7 14 20

F7qb

Biała Podl. Kobylany, Kornicę, Leśną P. 7 6 45F

Białystok Sarnaki, Siemiat. 3 6 50

F 7 055,7,1UV

[SED] 13 50PU

[RZE]

15 305,6,7VU

[SED]

Bejdy Olszankę, Szydł. 8 14 25S

Biernaty 2 13 30S 14 30

S

Borsuki Litewniki, Serpelice 4 13 00Ua

Czeberaki 12 50S

Dąbrowa Łysów 1 7 00S 14 40

S

Drażniew Patków, Rusków, Tokary 2 13 40FE 15 25

F

Drażniew Puczyce, Rusków, Tokary 4 7 40FE

Dubicze Górki, Falat, Kornicę 4 13 20FE

Dziadkowskie Huszlew, Władysławów 6 7 35S 13 05

S 14 50FE

Dzięcioły Zakrze, Nowosielec 2 7 00S 12 35

S 14 30S

Falatycze Łuzki, Popławy, Czeberaki 7 15 30FME

Gdańsk Siedlce, Olsztyn 5 8 50Pd

Hadynów 8 15 40S

Hołowczyce Górki, Litewn. 4 15 40FE

Huszlew Łuzki 6 6 10S

Janów Podl. Kornicę, Konstant. 7 11 105,7,1UV

[SED] 19 105,6,7UV

[SED]

Kopce Łuzki, Huszlew, Mostów 6 7 35FE

Korczew Łysów, Dąbrowę 1 15 40FE

Korczew Łysów, Drażniew 2 10 40F

62


Kornica Łuzki 7 10 30F 13 10

6 14 10S 17 05

F

Kornica Łuzki, Walim 7 15 20FME

Korczówka Olszankę 8 6 20S

Korczówka Łepki, Olszankę 8 14 30S

Kożuszki Olszankę, Próchenki 8 15 40FE

Krasna Huszlew, Żurawlówkę 6 7 45S 13 00

S

Lublin McP. - Radz. Podl. 6 10 455

Makarówka Mostów, Huszlew 6 15 30FE

Meszki 4 14 40S

Mężenin Platerów, Kisielew 3 15 30F

Mierzwice Stare Platerów, Sarnaki 3 14 25

S

Mordy Wojnów 5 13 40S

Mostów Łuzki, Huszlew 6 6 10S 13 10

7 14 30S

Mostów Mszannę, Kopce 6 6 40Ny

Myszkowice Niemojki, Patków 2 7 55S 12 35

S 14 25S

Platerów Niemojki, Patków, Hruszniew 2 9 10

F

Próchenki Olszankę, Hadynów 8 14 25FE

Przesmyki Lipiny 1 12 20S

Przesmyki Korczew 1 15 40FE

Rzeszów Radz. Podl., Lublin 6 12 20PU

[BIA]

Sarnaki Górki, Platerów 3 7 50FA6 13 45

F 15 40FE

Serpelice Górki, Litewniki 3 5 50F 14 25

FE 18 25F6

Serpelice Platerów, Sarnaki, Mierzw. 3 7 50HJ 16 40

F6

Siedlce Niemojki, Lipiny, Przesmyki 1 14 20S

[SED]

Komunikacja

63


Siedlce Korczew 2 7 00S

Siedlce Wojnów, Mordy 5

5 45F6 6 50

F 7 45U 8 55

U[SED] 10 00

F6

10 155,7,1

[SED] 105 12 30F6 13 10

S

14 20S7 15 30

FE 17 505,7,1

[SED]

Siemiatycze Platerów, Sarnaki, Kózki 3 9 30F 10 45

F6 11 30FE 14 05

U[SED]

Szkoła RCKU 8 7 50S 14 15

S 15 05S

Szpaki Huszlew,Falatycze, Kornicę 7 15 30H

Szpaki Łuzki, Kornicę 7 12 05F 15 30

FE

Terespol Kornicę, Janów Podl., Pratulin 7 11 00

7U

Warszawa Patków, Drażniew, Korczew, Siedlce 5 7 10

5,7,LY

Warszawa Wojnów, Mordy, Siedlce 5

6 00F6 7 00

6,7,1,UV[SED] 8 40

F6

10 156,UV

[SED] 11 45F 13 53

5,7,1,UV[SED]

15 207U 16 35

Ua 18 20U7q

Wólka Nosowska Kobylany, Kornica 7 17 05

F

Wykaz oznaczeń kursów

Symbol Opis

Kolor niebieski Kursy wykonywane przez PKS Łosice# kursuje od poniedziałku do czwartku w dni robocze+ kursuje w dni świąteczne1 kursuje w poniedziałki robocze2 kursuje we wtorki robocze3 kursuje w środy robocze4 kursuje w czwartki robocze5 kursuje w piątki robocze6 kursuje w soboty nieświąteczne7 kursuje w niedziele> przewóz szkolny specjalny@ nie kursuje 02.01a nie kursuje w 1-sze dni świąt B.N.W.Nocy, Wigilię, oraz 31.12b W okresie wakacji kursuje tylko w niedzieled kursuje od 29.06-01.09 w piątki, soboty i niedziele

64

Symbol Opis

Kolor niebieski Kursy wykonywane przez PKS Łosicee kursuje od 30.06-2.09 w soboty, niedziele i poniedziałkig nie kursuje w sobotyq kursuje w drugi dz.Św.B.N. ,W-nocy, W-sobotę, 24 i 31.12.r kurs przelotowyy nie kursuje w dni nauki szkolnejż kursuje w piątki w dni nauki szkolnejA nie kursuje w okresie wakacjiC kursuje w soboty, niedzielę i świętaF kursuje w dni roboczeG kursuje w soboty i niedziele w okresie wakacjiH kursuje w okresie wakacjiI kursuje od poniedz. do piątku w okresie wakacji szkolnychJ nie kursuje w niedziele i świętaL nie kursuje 25, 26.12, 1.01 i dwa dni WielkanocyM pierwszeństwo dla posiadaczy biletów miesięcznychN nie kursuje 25.12 i pierwszy dzień WielkanocyP kurs pospiesznyQ kursuje od poniedziałku do czwartkuR kurs zawieszonyS kursuje w dni nauki szkolnejU nie kursuje w 1-szy dz. B.N., Wielkiejnocy i 1.01V Kurs przyśpieszonyY nie kursuje w dni nauki szkolnejŻ kursuje codziennie oprócz piątków w dni nauki szkolnej

> PkPPolskie Koleje Państwowe S.A.Centralaul. Szczęśliwicka 6200-973 WarszawaKancelaria ogólna:tel. 22 474 94 19

Dzięki współpracy przewoźników ze Spółkami Grupy PKP powstały wyszuki-warki połaczeń kolejowych: www.rozklad-pkp.pl.

Plakatowy Rozkład Jazdy (możliwość sprawdzenia odjazdów i przjazdów po-ciagów wg stacji) wyszukiwarka połaczeń (PKP PLK SA).

W ramach Grupy PKP funkcjonują dwie aplikacje mobilne związane z wyszu-kiwaniem połączeń kolejowych:

Bilkom (wszyscy przewoźnicy)IC Mobile Navigator (połączenia PKP Intercity)Rozkład kolejowy (wszyscy przewoźnicy)

Komunikacja

65

Nazwa przewoźnika Infolinia Strona internetowa

PKP Intercity 19 757 www.intercity.pl

Przewozy Regionalne

703 20 20 20 (703 203 800 dla użytkowników

T-Mobile)

www.przewozyregionalne.pl

Koleje Mazowieckie (22) 364 44 44 www.mazowieckie.com.pl

Koleje Dolnośląskie (76) 753 52 05 www.kolejedolnoslaskie.eu

Koleje Wielkopolskie (61) 279 27 78 www.koleje-wielkopolskie.com.pl

Koleje Śląskie (32) 428 88 88 www.kolejeslaskie.com

Arriva 801 081 515 (22) 481 39 48 www.arriva.pl

Szybka Kolej Miejska 801 044 484 www.skm.warszawa.pl

Warszawska Kolej Dojazdowa

(22) 758 00 12 (22) 755 70 82 www.wkd.com.pl

> Promy i sTaTki

Rejs statkiem po BuguKlepaczew 3408-221 Sarnakitel. 510 980 134, 694 967 594www.braciabobinscy.pl

Rejsy statkiemStanisław Daniluk "Marta"Serpelice 83C08-221 Hołowczycetel. 697 909 290

Prom rzeczny Niemirów - Gnojno tel. 500 390 846

Spływy tratwami po rzece BugMarek Szaniawskitel. 83 359-87-39, 694 122 392

Prom rzeczny Mielnik – Zabużetel. 85 657 70 81tel. kom. 503 080 799, 606 279 964

500 390 864

Prom rzeczny Drohiczyn - Bużyskatel. 85 655 71 81tel. kom. 604 128 302

Pozn

aj P

owia

t Łos

icki

. Prz

ewod

nik

tury

styc

zny

Noclegi

Rozdział V

Dwór w Kownatach

68

Gospodarstwa agroturystyczne

Agroturystyka „Borsuki pod Lipą” Anna Maksymiuk

Borsuki 3008-221 Sarnakite. 512 192 090, 512 192 080e-mail: [email protected]

Agroturystyka Dariusz Jakoniuk

Borsuki 7508-221 Hołowczycetel. 83 359 81 88

Agroturystyka „Nad Sarenką” Danuta Świszczewska

Franopol 208-220 Sarnaki tel. 506 194 522, 512 340 794e-mail: [email protected]

Agroturystyka Barbara Olichwiruk

Hruszniew Kolonia 308-210 Platerówtel. 691 964 990e-mail: [email protected]

Noclegi

69

Agroturystyka Józefa Bobińska

Klepaczew 3408-220 Sarnakitel. 83 359 88 17e-mail: [email protected]

Agroturytyka „Nad stawem” Roman Kałuży

Hołowczyce Kolonia 1608-221 Sarnakitel. 83 359 89 01e-mail: [email protected]

Aroturystyka Cecylia Czyżyk

Klepaczew 23a08-220 Sarnakitel. 83 359 89 60

Agroturystyka Jarosław Tyszko

Klepaczew 08-221 Sarnakitel. 83 359 94 99, 502 020 579

70

Agroturytyka „Eljanek” Elżbieta i Jan Mosiewicz

Mierzwice Stare 3308-220 Sarnakitel. 83 355 61 78, 781 277 457


Agroturystyka Jerzy Czeżyk

Klepaczew 3708-220 Sarnakitel. 83 359 88 15, 662 896 955

Agroturytyka „U Małgosi” Małgorzata i Sławomir Jóźwiak

Mierzwice Kolonia 108-220 Sarnakitel. 83 355 49 16, 602 625 846

Agroturystyka Lucyna Demianiuk

Mierzwice 4808-220 Sarnakitel. 501 026 650

Noclegi

71

Agroturystyka „Kulikowo” Lidia Kościan

Rzewuszki 1108-220 Sarnakitel. 83 359 93 23, 504 906 923e-mail: [email protected]

Lucyna i Waldemar Bielak Agroturystyka „U Waldka”

Ostromęczyn Kolonia 3908-210 Platerówtel. 83 357 96 72, 505 104 786e-mail: [email protected]

Agroturystyka „Leśne Zacisze” Lucyna Paździor

Płosków Kolonia 708-220 Sarnakitel. 503 069 581

Agroturystyka „Gajki” Dariusz Wyrzykowski

Popławy 4208-205 Kornicatel. 25 644 20 03, 600 137 277

72


Agroturystyka Barbara i Robert Zawistowscy

ul.Spokojna 408-220 Sarnakitel. 83 359 92 52, 502 769 451e-mail: [email protected]

Agroturystyka „Pod Lasem” Sabina Świć

Zabuże 1408-221 Hołowczycetel. 83 359 87 34

Agroturystyka „Leśniczówka Zabuże” Agnieszka Wyganowska

Zabuże 27A08-221 Sarnakitel. 83 359 89 41, 661 536 814e-mail: [email protected]

Agroturystyka „Nad Bugiem” Elżbieta i Wiesław Jakoniuk

Zabuże 4108-220 Sarnakitel. 83 359 88 29, 604 138 760www.zabuze.pl

Noclegi

73

Pozostałe gospodarstwa agroturystyczne

AgroturystykaPiotr i Teresa OsiadaczChlebczyn 71a08-220 Sarnakitel. 83 359 94 15

AgroturystykaAnna i Maciej ChybowscyMierzwice Stare 5208-220 Sarnakitel. 83 355 61 84

AgroturystykaBogdan SemeniukBorsuki 5908-221 Sarnakitel. 83 359 82 70

„Maxturist”Hruszew 2808-210 Platerówtel. 83 357 67 80, 696 840 961

Agroturystyka „Chata za Wsią”Elżbieta KołodziejczukChłopków 1608-210 Platerówtel. 533 734 078, 605 512 725

Agroturystyka „Chata za wsią”Leon TrzeciakSerpelice 108-221 Sarnakitel. 609572173

Małgorzata Kamińska „Odpocznij w Zabużu” Zabuże 3608-220 Sarnaki tel.83 359 94 48, 516 193 042

Agroturystyka Magdalena Klimiuk

Zabuże 4208-220 Sarnakitel. 606 719 829www.zabuze.prv.pl

74

Ośrodek wypoczynkowy „Ostoja”Serpelice 12708-220 Sarnakitel. 83 359 81 48, 605 542 281e-mail: [email protected]środek Rehabilitacyjno-Wypoczynkowy „Relax”Serpelice 12808-220 Sarnakitel. 83 359 81 14, 359 81 40

Ośrodek Wczasowy „Partner”Serpelice08-220 Sarnakitel. 83 359 81 26, 504 295 306e-mail: [email protected]

Ośrodek Turystyczno-Wypoczynkowy„Urocza”Serpelice08-220 Sarnakitel. 83 359 81 25, 606 411 135e-mail: [email protected]

Ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy„Skarpa”Serpelice08-220 Sarnakitel. 83 359 80 33www.skarpa-serpelice.pl

Dom Duszpasterstwa Młodzieży„Porcjunkula”Serpelice 8908-220 Sarnakitel. 83 359 80 70, 693 611 468

Ośrodek Wypoczynkowy „Małgosia”Seperlice08-220 Sarnakitel. 83 359 81 48

Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „As”Serpelice08-220 Sarnakitel. 605 732 158

„Łuksja” Spółdzielnia im. gen. Kleeberga Mierzwice-Kolonia08-220 Sarnakitel. 83 359 92 16

Ośrodek PTTK Oddział „Podlasie” w SiedlcachMierzwic Stare 10008-220 Sarnakitel. 83 359 92 15, 605 732 15

Ośrodek Wczasowy „Jolanta”Kózki 4608-220 Sarnakitel. 25 631 59 50, 605 465 549,

604 348 821

Centrum Wypoczynkowe „Eureka”Mierzwice Stare 11008-220 Sarnakitel. 83 359 92 16, 606 948 317

Całoroczne schronisko przy Bursie Szkolnejul. Czarkowskiego 208-200 Łosicetel. 83 357 27 45

Ośrodki wypoczynkowe i schroniska

Noclegi

75

Pensjonaty / ZajazdyDwór w ZabużuZabuże 4008-220 Sarnakitel. 83 359 87 25, 606 102 228e-mail: [email protected]ór ZaścianekBorsuki 1b08-220 Sarnakitel. 83 359 80 39, 509 221 813www. zascianek.home.pl

Gospoda u Olkaul. Lubelska 4008-200 Łosicetel. 696 446 352-zamówienia i rezerwacjetel/fax 83 359 00 53-restauracjawww.gospodauolka.plZajazd LeśnyHoroszki Małe 2708-220 Sarnakitel. 83 359 80 72, 509 168 046www.zajazdlesny.info

Pokoje do wynajęcia Pola namiotowePokoje do wynajęciaBar „Orchidea”ul. Rynek 1208-200 Łosicetel. 501-986-520, 505-115-323e-mail: [email protected] do wynajęcia„Nadbużańskie Smaki”Ostromęczyn-Kolonia 43B (stacja CPN)08-210 Platerówtel. 535 050 713Mariola WyrzykowskaPokoje do wynajęciaul. Białostocka 11A08-200 Łosicetel.608 106 226, 698 764 166 „Bankiet” Janina BrygołaNoclegiul. Białostocka 2108-210 Łosicetel. 607 532 516

Pole biwakowe – Mierzwice Stare08-220 Sarnakitel. 83 355 92 15

Centrum Wypoczynkowe EurekaMierzwice Stare 11008-220 Sarnakitel. 83 359 92 16

Pole biwakowe – SerpeliceSerpelice 108-220 Sarnakitel. 83 343 66 50, 609 572 173

„Maxturist”Hruszew 2808-210 Platerówtel. 83 357 67 80, 696 840 961

Pozn

aj P

owia

t Łos

icki

. Prz

ewod

nik

tury

styc

zny

Propozycje wycieczek.Szlaki turystyczne.

Rozdział VI

Kalwaria Podlaska w Serpelicach

78

Ścieżka przyrodnicza „Kózki” położona jest na terenie rezerwatu ornitologicz-nego „Kózki”. Znajduje się na niej 7 przystanków. Rozległy teren pokryty wydmami z licznymi rowami, często wypełnionymi wodą jest efektem procesów akumulacji i erozji wodnej. Występuje ciąg porośniętych olszynami bużysk. Na wydmach króluje roślinność ksenotermiczna, a w dole roślinność hydrofilna. Występuje tu rozchodnik ostry, kocanki piaskowe, jastrzębiec kosmaczek, pięciornik piaskowy, macierzanka piaskowa, dziewanna wielkokwiatowa, szczotlicha siwa, połonicznik. Spośród gniazdujących gatunków ptaków o wysokiej randze faunistycznej spotyka się: rybitwę białoczelną i sieweczkę obrożną (oba gatunki wymienione są w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt). Typowe dla doliny Bugu ptaki to: czajka, rybitwa zwyczajna, sieweczka rzeczna i obrożna, brodziec piskliwy. Spośród przelatujących i wypoczywających stad ptaków zalicza się gęsi: gęgawa zbożowa, mała oraz liczne kaczki jak gągął, różeniec świstun. Do gatunków gniazdujących należą: łabędź nie-my, kaczka krzyżówka, łyska, derkacz. Na podmokłych łąkach występuje storczyk krwisty objęty ścisłą ochroną. Wśród olszyn spotyka się krętogłowy, kowaliki oraz dzięcioły: dużego, średniego i zielonego.

Ścieżka przyrodnicza „Trojan” znajduje się nieopodal rezerwatu leśnego „Za-buże” i wytyczona jest na łąkach wokół malowniczego jeziorka o nazwie Trojan. Występuje 6 przystanków opisujących kolejno zbiorowiska wiklin nadrzecznych (głównie wierzby), zbiorowisko łęgu topolowo-wierzbowego. Spotykamy tu dęby szypułkowe jako pomniki przyrody. Jeziorko Trojan to największy naturalny zbiornik wodny na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu” , mający stałe połączenie z Bugiem. Spośród roślinności wodnej występują na jeziorku: grążel żółty, grzybienie białe oraz okrężnica bagienna, pływacz zwyczajny, rzęsa drobna i trój rowkowa a także osoka aloesowata. Dalej w wielogatunkowym żyznym lesie lipowo-dębowo-grabowym występuje parzydło leśne i objęte całkowitą ochroną: orlik pospolity, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, podkolan biały, kruszynek sze-rokolistny. Częściowo chronione to: kopytnik pospolity, porzeczka czarna, marzanka wonna, kalina koralowa, konwalia majowa, kruszyna pospolita. Spośród gatunków rzadkich występuje olsza szara. W sosnowym lesie obok łąk bytują typowe gatunki ptaków: dudek, dzięcioły, krętogłów, dzieżba srokosz. W starorzeczu spotyka się kaczki krzyżówki, łabędzie, cyranki, głowienki, ciernice łyski. Na ostatnim przy-stanku wchodzi się na stary trakt, który łączył kiedyś dwa państwa Polskę i Litwę.

Ścieżki przyrodnicze

Ważka Piaszczyste murawyMost na rzece Bug w KózkachKrajobraz w okolicy wsi Kózki

Starorzecze Trojan Starorzecze Trojan Jezioro Trojan

Propozycje wycieczek. Szlaki turystyczne

79

> szlakiem słowiańskich grodzisk

Ścieżka „Przyrodniczo – Leśna” Nadleśnictwa Sarnaki przebiega przez drzewostany leśnictwa Mierzwice, w tym przez część rezerwatu „Zabuże” a na odcinku długości ok. 500m po skarpie rzeki Bug. Na ścieżce tej znajduje się 16 przystanków które po-zwalają na praktyczne zapoznanie się z większością zagadnień związanych z gospodarką leśną.

Obecność wielu polnych dróg i lasów, a w nich licznych leśnych duktów to istny raj dla pasjonatów wycieczek rowerowych. Świetną okazją na poznanie okolicznej przyrody i na miłe spędzenie czasu może być wycieczka rowerowa ścieżką ekolo-giczną „Kisielew – Drażniew”, która położona jest w północnej części gminy Pla-terów (rozpoczyna się w Kisielewie) i przebiega przez malowniczy fragment Parku Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu. Na trasie umiejscowiono 11 przystanków o szerokiej tematyce przyrodniczej i historycznej, wyposażone w tabliczki opisujące podstawowe, występujące tu gatunki drzew. Jest też miejsce postoju pojazdów oraz dwa miejsca odpoczynku.

DzięciołyNa wschód od wsi znajduje się trójczłonowe wczesnośredniowieczne grodzisko w po-

staci pozostałości po obwałowanych budowlach o obronnym charakterze. Zlokalizowane jest w podmokłej dolinie rzeki Tocznej na jej lewym brzegu. Grodzisko prawdopodobnie dało początek miastu Łosice.

Dzięcioły Ostromęczyn Chłopków Walim

Grodzisko w Dzięciołach

Śledziennica skrętnolistna

Stannica przydrożna

Kwitnący rzepak Przylaszczka pospolita Jaszczurka zwinka

80

OstromęczynOsada przygrodowa z okresu wczesne-

go i późnego średniowiecza (XI-XIV w.). Położona jest po wschodniej stronie gro-dziska o obszarze 300x350 m.

ChłopkówGrodzisko wczesnośredniowieczne.

Jest to wzniesienie o silnie spłaszczonej po-wierzchni 30x28 m i podstawie 56x44 m, położone na krawędzi strumienia dopłyu Tocznej. Grodzisko było częściowo znisz-czone w czasie budowy plebanii ok. 1880 r.

Walim Pierwsze ślady osadnictwa na tym terenie to wczesnośredniowieczne grodzisko i po-

wstała w XIII w. osada w oddalonej we wsi Walim. Zajmuje obszar około 450x200 m. Odnaleziono kurhany z pochówkami szkieletowymi.

Grodzisko w Ostromęczynie

> szlakiem dworów i kościołów

W powiecie łosickim atrakcję turystyczną stanowią zabyt-ki architektury: stare kościoły,

dwory i pałace. Wędrówkę szlakiem dwo-rów i kościołów zaczynamy w Sarnakach. Tutaj możemy zobaczyć kościół z począt-ków XIX w., okazale prezentujący się na niewielkim wzniesieniu przy wjeździe do osady. Podlaskie pejzaże to także ukryte w zieleni parków dwory i pałace. Ich nie-zaprzeczalny urok tkwi w harmonijnym wpisaniu się w otaczającą przyrodę. Dwo-ry w Klimczycach, Zabużu i Mężeninie usytuowane zostały w pobliżu Bugu, rzeka stanowi ich tło i naturalną oprawę. War-to też obejrzeć murowany dwór w Sarna-kach z 1830 roku.

Do najmłodszych osad w rejonie nale-ży Platerów. Niewątpliwie najważniejszym Kościół św. Wojciecha w Górkach

Sarnaki Chłopków GórkiPlaterów Rusków Łosice Mszanna Makarówka


81

zabytkiem Platerowa jest kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1936 r. Z Platerowa możemy dojechać do wsi Chłopków, położonej na 12 km na północny wschód od Łosic. Naszą uwagę zwraca kościół pw. Wniebowzięcia NMP. Obecny budynek powstał w 1880 r. Pierwotnie była to cerkiew prawosławna, później świą-tynia unicka, a od 1920 r. parafia rzymsko-katolicka.

Kolejnym przystankiem na naszym szlaku są Górki. Tutaj najcenniejszym z za-bytków jest utrzymany w duchu barokowym XVI -wieczny kościół św. Wojciecha z 1622 r. z murowaną dzwonnicą z 1861 r. Wiele elementów wyposażenia kościoła wpisano do rejestru zabytków. Z Górek kierujemy się do Hruszniewa. Tutaj mo-żemy zobaczyć zespół pałacowo-parkowy z przełomu XVI i XVII w. Współczesny dwór pochodzi z I połowy XIX w. Zamieszkiwała go wówczas rodzina Podczaskich. W latach 1866-1939 należał do hrabiny Katarzyny Broel-Plater. Wtedy dwór prze-budowano na pałac a majątek uprzemysłowiono. Po wojnie mieściło się tu PGR. Obecnie zespół hruszniewski składa się z parku o bogatej szacie roślinnej, pałacu

Kościół pw. Wniebowzięcia NPM w Chłopkowie Zabytkowy kościół w Makarówce.

Wnętrze odrestaurowanego dworu w ZabużuDwór w Zabużu

82

który jest własnością prywatną, stawów, sadu, gorzelni oraz osady folwarcznej.

Podczas naszej wycieczki nie możemy pominąć Ruskowa. Znajdują się tu dwa kościoły. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP – pochodzi z 1646 roku. Obok kościoła znaj-duje się dzwonnica z XVII w. wzniesiona na planie koła i zabytkowy cmentarz dawnych właścicieli majątku ruskowskiego. Drugi, ko-ściół pw. Św. Izydora Oracza wybudowany został w latach 1905-1908 na planie krzyża łacińskiego w stylu neogotyckim z bogatym wyposażeniem, którego liczne elementy ze względu na unikalne walory wpisano do re-jestru zabytków.

Zgaszoną czerwienią ścian przyciągają wzrok monumentalne strzeliste bryły neo-gotyckiego kościoła w Łosicach, a obrazu architektury sakralnej dopełniają kościóły w Mszannie i Makarówce – obecnie świąty-nie rzymskokatolickie.

Warto także zapoznać się z historią Po-linowa, dawnego majątku królewskiego na ziemi łosickiej oraz z legendami dotyczącymi ,,Góry Tatarskiej”. Jedna z nich mówi o tym, ze w 1240 r. wojownicy mongolscy zaata-kowali Kijów. Szturm na gród zakończył się strasznym pogromem mieszkańców. Zginę-ło tysiące ludzi. Ruszając dalej na zachód, po zniszczeniu ziemi halicko-wołyńskiej (zachodnia Ukraina) i wymordowaniu lub wzięciu do niewoli większości jej ludności, Tatarzy stanęli u polskich granic. Armia ta-tarska została rozdzielona na 2 części – jed-na w sile ok. 70.000 ludzi ruszyła na Węgry, druga, mniejsza (ok. 30.000 żołnierzy), miała ruszyć na Polskę. W styczniu 1241 r. ich od-działy przed przeprowadzeniem głównego uderzenia dokonały z rejonu Włodzimierza Wołyńskiego (zachodnia Ukraina, przy gra-nicy z Polską) kilku mniejszych wypadów. Ich celem było rozpoznanie terenów, rzuce-nie postrachu na ludność, co miało sparali-żować wszelki opór i utrudnić mobilizację. Jeden z tych oddziałów podążając wzdłuż

Kościół pw. Wniebowzięcia w Ruskowie

Kościół pw. Ścięcia Jana Chrzciciela w Mszannej


83

Bugu zniszczył doszczętnie Brześć, potem zamek w Mielniku, aby następnie do-trzeć do Drohiczyna. Gród w Drohiczynie oparł się najeźdźcom. Po tej nieudanej próbie zdobycia grodu Tatarzy przeprawili się na lewy brzeg Bugu i przez ziemie południowego Podlasia wrócili do miejsca koncentracji (okolice Włodzimierza Wołyńskiego). Pech chciał, że ich droga powrotna prowadziła przez późniejsze okolice Polinowa. Prawdopodobnie na pobliskim wzniesieniu rozegrała się krwawa bitwa lub rzeź miejscowej ludności.Póxniej nazwano to miejsce „Tatarską Górą” i przez wieki cieszyło się złą sławą. Historycy wojskowości obliczyli, że czas tego tatarskiego wypadu na południowe Podlasie wyniósł 10-14 dni, jego głębokość na linii Brześć-Drohiczyn – ok. 220 km, a jego szerokość – 200 km, co niezbicie dowodzi, że musieli przejeżdżać przez okolice dzisiejszego Polinowa.

Przystanek 1 – PlaterówPoczątek jest w Platerowie. Znajduje się przy wiacie ekologicznej w centrum

Platerowa. Z umieszconej tu tablicy można poznać lokalizację najciekawszych miejsc gminy oraz zaplanować trasę wycieczki rowerowej lub pieszej.

Przystanek 2 – RuskówTu ścieżka przyrodnicza gminy Platerów łączy się ze ścieżką przyrodniczo- leśna

Nadleśnictwa Sarnaki. Rusków, dawniej zwana Ruskowo lub Ruszków to wieś poło-żona 15 km na północ od Łosic, w dolinie rzeki Toczny. Wieś Rusków pierwotnie należała do parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Hadynowie. Pierwszy kościół został ufundowany w 1440 r. przez Rafała Raczko z Puczyc Puczyckiego herbu Gozdawa, sędziego bielskiego i starostę mielnickiego. W 1560 r. parafia w Ruskowie przestała istnieć, a kościół zamieniono na zbór protestancki z powodu przejścia na prote-stantyzm ówczesnej właścicielki Ruskowa, Myszkowic i Czuchowa – Katarzyny z Lubani Raczkowej, żony Stanisława Raczko, posła ziemi mielnickiej. W 1619 roku świątynia została zwrócona katolikom. Potomek właścicieli Ruskowa Adam Raczko Puczycki, po swoim nawróceniu wzniósł w latach 1646-1662 wczesnoba-rokowy kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Drugi z kościołów znajdujący się we wsi, to neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Izydora Oracza. Na przykościelnym cmentarzu wyróżnia się klasycystyczny nagrobek z piaskowca Michała Kobylskiego, sędziego pokoju okręgu łosickiego zmarłego w 1859 r., a także nagrobki Rozalii Bądzyńskiej z 1818 r., Sebastiana Orłowskiego z 1826 r., Jana Bądzyńskiego sędziego pokoju z 1855 r.

Warto zwrócić uwagę na dzwonnicę z XVII w. i pałac w stylu klasycystycznym

> szlak rowerowy Po gmiNie PlaTerów

Platerów Rezerwat KisielewszczyznaRusków Mężenin Kolonia Mężenin

84

pochodzący z początków XIX w., w którym obecnie mieści się budynek szkoły. Na całej trasie znajdują się tablice poglądowe przedstawiające bogactwo przyrod-nicze gminy oraz formy ukształtowania terenu

Przystanek 3 – Rezerwat KisielewszczyznaKisielew znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu.

Dzięki temu położeniu zyskujemy walor przyrodniczy w postaci utworzonego przez Park Krajobrazowy rezerwatu projektowanego o nazwie „Kisielecczyzna”.

Przystanek 4 – Mężenin KoloniaPrzystanek zlokalizowany niedaleko rzeki Bug. Znakomite miejsce na wędko-

wanie, majówkę i rodzinne pikniki.

Przystanek 5 – MężeninPrzystanek ustuowany przy posiadłości dworkiej w Mężeninie. Początki Męże-

nina sięgają prawdopodobnie przełomu XIV i XV wieku. Jak głosi legenda, nazwa wsi pochodzi od rodu Mężyńskich, który w XV w. przybył z Mazowsza na te tereny. Była to niewielka włość szlachecka leżąca na Ziemi Mielnickiej województwa podla-skiego. W 1689 r. majątek odziedziczył Wiktoryn Kuczyński (razem z Hruszniewem, Górkami i Falatyczami). Z czasem Mężenin stał się ważną przystanią i punktem przeładunkowym zboża. Właścicielem folwarku na początku XIX w. był Michał Kobylski (pochowany na cmentarzu w Ruskowie).

Dawny dwór znajduje się na nadbużańskiej skarpie. Niestety nie zachował się w pierwotnym stanie i zatracił styl. Wszystko zostało gruntownie przebudowane – głównie po pożarze w 1936 roku.

Brama wjazdowa do dworu w Mężeninie


85

> szlak bohaTersTwa

Rusków – płyta nagrobna ku czci ludności rozstrzelanej przez NiemcówPomnik X- lecia w Górkach

Szlak przebiega przez gminę Platerów. Rozpoczyna się w Chłopkowie, prze-biega przez Górki, Rusków, Las Kisielewszczyzna i kończy się w Mężeninie.

W Chłopkowie znajduje się cmentarz parafialny z mogiłami żołnierzy, ofiar I wojny światowej.

W Górkach – pomnik X-lecia niepodległości RP oraz ofiar wojny 1920r., a w kościele parafialnym tablica nagrobna Teodora Lubicz-Szydłowskiego, generała z okresu Powstania Listopadowego. W Ruskowie odnajdziemy płytę pamiątkową w miejscu egzekucji mieszkańców Ruskowa i Hruszewa rozstrzelanych przez Niem-ców w 1943 roku. Mężenin jest ostatnim punktem na szlak – jest to miejscowość znana z aktywnej działalności AK w czasie ostatniej wojny (wydobycie niewypału rakiety V2), a później w okresie powojennym z początków działalności oddziału Władysława Łukasiuka ps “Młot”, jednego z najbardziej znanych dowódców po-wojennego podziemia na Podlasiu.

Dzięcioły Ostromęczyn Chłopków Walim

Pozn

aj P

owia

t Łos

icki

. Prz

ewod

nik

tury

styc

zny

Podstawoweinformacje

Rozdział VI

88

Gminne centrum informacji

Łosickie Centrum Informacjiul. Piłsudskiego 408-200 Łosice83 357 33 25e-mail: [email protected]

Gminne Centrum Informacji w Platerowieul. Dworcowa 2408-210 Platerówtel. 83 357 84 10e-mail: [email protected]

Gminne Centrum Informacji w Sarnakachul. Teatralna 108-220 Sarnakitel. 83 359 91 91e-mail: [email protected]

Gminne Centrum Informacji w OlszanceOlszanka 3708-207 Olszankatel. 83 357 51 43e-mail: [email protected]

Telefony informacyjne

Numer 112 jest jednolitym numerem alarmowym obowiązującym na terenie całej Unii Europejskiej, służy do powiadamiania w sytuacjach zagrożenia zdrowia, życia lub mienia.

Zachowane pozostają numery:

Policja 997; 83 359 02 22Straż Pożarna 998; 83 357 22 41Pogotowie Ratunkowe 999; 83 357 33 09Straż Miejska w Łosicach 83 357 37 70

Pomoc medyczna

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia stomatologiczna „EVAN” w Łosicachul. Szpitalna 2tel. 83 359 06 40

SP ZOZ Łosiceul. Słoneczna 1tel. 83 357 32 31, 83 357 24 38

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Fenix” w Łosicachul. Majora Zenona 5tel. 83 359 06 55

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Eskulap” w Łosicach ul. Narutowicza 5tel. 83 359 08 88

NZOZ „RAD-MED” Przychodnia Lekarzy Rodzinnych w Łosicachul. Siedlecka 20Atel. 83 357 23 40, 357 25 53 502-170-788

Niepubliczny Zakład Opieki ZdrowotnejPrzychodnia Stomatologiczna „DENTICO” w Łosicachul. Piłsudskiego 17 Atel. 83 357 28 42

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w HuszlewieHuszlew 150tel. 83 358 01 21

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „VENA”w Sarnakachul. Kilińskiego 4btel. 83 359 91 91

Podstawowe informacje

89

Niepubliczny Zaklład Opieki Zdrowotnej „Eskulap” w Platerowieul. Kościelna 17tel. 83 357 880 70

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w HruszniewieHruszniew 5atel. 83 357 98 60

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Eskulap” w RuskowieRusków 104tel. 83 343 23 78

Ośrodek Zdrowia w Starej KornicyStara Kornica 201tel. 83 358 78 21

Gminny Ośrodek Zdrowia w OlszanceOlszanka 30atel 83 357 51 25

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Eskulap” w HołowczycachNowe Hołowczyce 1508-220 Sarnakitel. 83 359 80 88

Urzędy pocztowe

Urząd Pocztowy w Łosicachul. Kościuszki 308-200 Łosicetel. 83 357 34 01

Urząd Pocztowy w Platerowieul. Pocztowa 1008-210 Platerówtel. 83 357 84 70

Urząd Pocztowy w OlszanceOlszanka 38 08-207 Olszankatel. 83 357 51 70

Urząd Pocztowy w HuszlewieHuszlew 7708-206 Huszlewtel. 83 358 01 70

Urząd Pocztowy w SarnakachKolejowa 808-220 Sarnakitel. 83 359 91 26

Filia Urzędu PocztowegoStara Kornica 16808-205 Kornica

Banki

Bank Spółdzielczy w Łosicachul. Bialska 608-200 łosicetel. 83 359 05 17, 83 359 05 18fax.: 83 359 05 16Filie BS w Łosicach:nr 1 ul. Rynek 1, tel.83 359 06 00nr 2 ul. Narutowicza 5, 83 343 36 47nr 3 ul. Kolejowa 10, tel. 83 342 38 86

Bank PKO S.A.ul. Rynek 1408-200 Łosicetel. 83 357 37 52fax. 83 357 34 21

Bank PKO BPul. Piłsudskiego 208-200 Łosicetel. 83 414-40-00

Bank Spółdzielczy o/ Platerówul. 3 Maja 2008-210 Platerówtel. 83 357-84-14

90

Bank Spółdzielczy o/ Sarnakiul. Kolejowa 208-220 Sarnakitel. 83 359 91 61fax. 83 359 91 27

Bank Spółdzielczy o/ OlszankaOlszanka 3808-207 Olszankatel. 83 357 51 94

Bank Spółdzielczy w Starej KornicyStara Kornica 19a08-205 Stara Kornicatel. 83 358 78 16

Bank Spółdzielczy o/HuszlewHuszlew 7708-206 Huszlewtel. 83 358 01 66

Apteki

Apteka Bliska ul. Rynek 1208-200 Łosicetel. 83 311 11 17

Apteka Cefarm ul. Joselewicza 808-200 Łosicetel. 83 357 35 23

Apteka Centrum ul. Rynek 108-200 Łosicetel. 83 357 21 38

Apteka Stefaniuk Anna ul. Kolejowa 1B08-200 Łosice tel. 83 359 05 69

Apteka „RODZINNA” przy ZOZ Eskulapul. Narutowicza 508-200 Łosicetel. 83 34 44 009

Apteka S.C. Żołądkowscyul. Rynek 2908-200 Łosicetel. 83 359 03 73

Aptekaul. Słoneczna 108-200 Łosicetel. 83 357 32 31

Aptekaul. Kilińskiego 308-220 Sarnakitel. 83 359 91 18

Aptekaul. 3 Maja 308-210 Platerówtel. 83 357 84 86

AptekaStara Kornica 19608-205 Stara Kornicatel. 83 358 76 32

Punkt aptecznyOlszanka 30a08-207 Olszankatel. 83 357 56 57


91

Biblioteki

Biblioteka Pedagogicznaul. I. Krasickiego 108-200 Łosicetel./fax: 83 357 35 67e-mail: [email protected]

Miejska Biblioteka Publicznaul. Piłsudskiego 708-200 Łosicetel. 83 357 24 30

Biblioteka PublicznaDworcowa 2108-210 Platerówtel. 83 357 84 31

Świetlica WiejskaMężenin 25a08-210 Platerów

Filia Biblioteki PublicznejGórki 408-210 Platerów

Gminna Biblioteka Publicznaul. Berka Joselewicza 308-220 Sarnakitel. 83 359 91 98 wew. 102fax. 83 343 65 36

Filia Gminnej bibliotekiSerpelice 75 08-220 Sarnaki

Gminna Biblioteka PublicznaOlszanka 4208-207 Olszankatel. 83 357 51 14www.gbpolszanka.com

Filia Gminna Biblioteka Publiczna w PróchenkachPróchenki 90tel. 83 357 54 36

Filia Gminna Biblioteka Publiczna w SzydłówceSzydłówka 6208-207 Olszanka

Biblioteka ZPPO w Starej KornicyStara Kornica 172tel.83 358 78 27

Gminna Bibilioteka publiczna w HuszlewieHuszlew 7708-206 Huszlewtel. 83 358 01 65

Organizacje pozarządowe

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łosickiejul. Berka Joselewicza 1308-200 Łosicewww.tpzl.info

Stowarzyszenie Przyjaciół SerpelicSerpelice 7408-221 SarnakiAdres do korespondencji:ul. Księcia Witolda 6/721-500 Biała Podlaska

Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju EQUUSul.Piłsudskiego 608-200 Łosicetel./fax. 083 359 04 20e-mail: [email protected]

92

Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kulturyul. Narutowicza 6 pok.3108-200 Łosicetel. 83 357 19 31e-mail: [email protected]

Mazowiecko-Podlaskie Stowarzyszenie Agroturystyczneul. Kazimierzowska 2108-110 Siedlcee-mail: [email protected]

Nadbużańskie Stowarzyszenie Oświatowo-Ekologiczne „Mężenin” z siedzibą w Platerowie, Szk. Podst.ul. Siedlecka 708-210 Platerówwww.platerow.org

Chrześcijańskie Stowarzyszenie Sportowe „Bonum”Krasna 1a08-206 Huszlew

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi KrzywośnityKrzywośnity 2608-206 Huszlew

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi PróchenkiPróchenki 9008-207 Olszanka

Stowarzyszenie Klub Abstynenta „Enklawa”ul. 11-go Listopada 1508-200 Łosicewww.enklawalosice.cba.pl

Polski Związek Katolicko-Społeczny Oddział regionalny Łosice – Huszlew – Stara KornicaMakarówka 1008-206 Huszlew

Polskie Towarzystwo Sportowe Sprawni Razem o/Biała Podlska z siedzibą w Łosicachul. Czarkowskiego 1008-200 Łosice

Stowarzyszenie „Lokalna Inicjatywa – Wspólny Cel”Stara Kornica 17208-205 Stara Kornicatel. 83 358 78 27

Stowarzyszenie Ziemi Łosickiej z siedzibą w HuszlewieHuszlew 77a08-206 Huszlew

Stowarzyszenie Informacji Społecznejul. 11 Listopada 7a08-200 Łosice

Stowarzyszenie Rozwoju Inicjatyw Lokalnych KORONAul. Piłsudskiego 608-200 Łosice

Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Park Wólka NosowskaWólka Nosowska 12108-205 Stara Kornica

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Sarnackiejul. B. Joselewicza 308-220 Sarnaki


93

Stowarzyszenie Rozwoju Wsi MostówMostów 1008-206 Huszlew

Polski Związek Wędkarski Koło nr 8 Łosiceul. Sienkiewicza 5/piwnica08-200 Łosicetel. 602 876 952

Gastronomia

Bar Gastronomiczny „Zajazd”ul. 1 Maja 908-200 Łosicetel. 83 357 36 09

Bar Gastronomiczny „Smak”ul. Piłsudskiego 1408-200 Łosicetel. 83 357 36 08 511 844 333

Bar „Orchidea”ul. Rynek 308-200 Łosicetel. 501-986-520, 505-115-323e-mail: [email protected]

Właściciele „Orchidei” posiadają także drugi lokal, znajdujący się przy dworcu PKS w Łosicach.

Pizzeria „Siódemka”ul. Białostocka 708-200 Łosicetel. 501 662 413, 83 359 00 00

Pizzeria Grandeul.Przemysłowa 208-200 Łosicetel. 515 303 675

Pizzeria w „Galerii M” ul. Kolejowa 1008-200 Łosicetel. 83 351 10 10

Czerwony Smokul. Floriańska 108-200 Łosicetel: 512 533 466

Restauracja Orientalna „Zielona Azja”ul. Kolejowa 1008-200 Łosicetel. 83 359 95 95

„Gospoda u Olka”ul. Lubelska 4008-200 Łosicetel. 696 446 352 - zamówienia i rezerwacjetel. 83 359 00 53 - restauracja

Bar „Zalew” Barbara Czabajul. Piłsudskiego 1108-200 Łosice(w okresie letnim)

Bar Gastronomiczny Jan Broniszul. Kolejowa 5708-220 Sarnaki

Bar Gastronomicznyul. 3 Maja 1508-222 Sarnaki

Bar Gastronomiczny „u Ted’a” Jakub MałaczekStare Mierzwice08-220 Sarnaki

„Nadbużańskie Smaki” Ostromęczyn-Kolonia 43B (stacja CPN)08-210 Platerów

94

Ośrodek Wypoczynkowy „Partner” Serpelice nad Bugiem08-221 Hołowczycetel. 83 359-81-26, 504 295 306

Ośrodek Wypoczynkowy „Małgosia” Serpelice 12708-221 Serpelicetel. 83 359 81 48

Ośrodek Turystyczno-Wypoczynkowy “UROCZA”Serpelice 12308-220 Sarnakitel. 83 359 81 25, 606 429 932

Dwór „Zabuże”Zabuże 4008-200 Hołowczyce tel. 83 359 87 25 83 359 87 92 606 10 22 28

Ośrodek Rehabilitacyjno-Wypoczynkowy „Relaks”Serpelice 12808-221 Hołowczycetel. 83 359 81 14

Oryginalna Turecka gastronomia „Bistro Kebab u Aylin”Serpelice 12108-221 Hołowczyce

Zajazd LeśnyHoroszki Małe 2708-220 Sarnakitel. 83 359 80 72, 509 168 046www.zajazdlesny.info

Minibar Dunajewskaul. Piłsudksiego 14 (przy dworcu PKS)08-200 Łosice

Cafe D’orul. Kolejowa 208-200 Łosice

Usługi turystyczne

Szkoła Przetrwania „SERWAL” Kinga i Sławomir GacSerpelicetel. 600 500 525

Xtreme Jakub Małaczektel. 502 545 660Mierzwice Stare(quady, paintball, spływy kajakowe)

Spływy tratwami po rzece Bug Marek Szaniawskitel. 83 359-87-39, 694 122 392

Przejażdżki wozami, kuligiJerzy Czeżyktel. 83 359-88-15, 662 896 955

„Stajnia za Wsią”Kisielew 11208-210 Platerówtel. 698 686 912www.stajniazawsiakisielew.blogspot.com

Fundacja „Mały Jeździec”Franopol 3208-220 Sarnakitel. 605 956 114www.malyjezdziec.galopuje.pl

Basen przy Ośrodku rehabilitacyjno-wypoczynkowym „Relax”Serpelice 12808-221 Hołowczycetel. 83 359 81 14, 83 359 8140


95

BasenZabuże 4008-220 Sarnakitel. 83 359 87 25, 606 102 228www.zabuzedwor.pl

Przydatne linki internetowe

www.powiat.losice.plwww.krainabugu.plwww.nadbugiem.com.plwww.nlot.pl

www.nawsi.plwww.nocleginamazowszu.plwww.polinow.pl

www.ziolowyzakatek.plwww.tygieldolinybugu.plwww.bug.plwww.bugrajem.euwww.siedlce.pttk.plwww.korczew.plwww.npk.plwww.podlaskiprzelombugu.pl

Notatki

ZDJĘCIA:

Michał RzącaMarcin BobrykAnna SokolikTomasz ZłotkowskiBartek KosińskiMichał OstrowskiMaciej Omelniukmateriały własne Starostwa Powiatowego w Łosicach

Poznaj powiat łosicki. Przewodnik turystyczny

Documents

Transcript of Poznaj powiat łosicki. Przewodnik turystyczny