1

Uniwersytet Łódzki

Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny

Studia podyplomowe „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro”

Joanna Michalska, Anna Wasilewska

POLSKA I CZECHY W DRODZE DO STREFY EURO

Praca dyplomowa napisana

pod kierunkiem naukowym

prof. zw. dra hab. Janusza Bilskiego

w Katedrze Międzynarodowych

Stosunków Gospodarczych

Łódź 2015

2

Spis treści

Wstęp……………………………………………………………..……………………………3

Rozdział 1 KRYTERIA KONWERGENCJI……………………………………………….4

1.1 Kryteria konwergencji……………………………………………………………………...4

1.1.1. Kryterium stabilności cen………………………………………………………5

1.1.2. Kryterium stóp procentowych………………………………………………….5

1.1.3. Fiskalne kryterium konwergencji………………………………………………6

1.1.4. Kryterium kursu walutowego…………………………………………………..7

Rozdział 2 REALIZACJA PRZEZ POLSKĘ KRYTERIÓW KONWERGENCJI..........8

2.1 Wprowadzenie………………………………….…………………………………………8

2.2 Kryteria konwergencji w Polsce…………………………………………………………..8

2.2.1. Kryterium stabilności cen w Polsce……………………………………………8

2.2.2. Kryterium stóp procentowych w Polsce ……………………………………..10

2.2.3. Fiskalne kryterium konwergencji w Polsce…………………………………..11

2.2.4. Kryterium kursu walutowego w Polsce……………………………………....12

Rozdział 3 GOSPODARKA CZESKA NA DRODZE DO STREFY EURO…………....15

3.1 Wprowadzenie………………………………….………………………………………..15

3.2 Kryteria konwergencji w Czechach……………………………………………………...15

3.2.1. Kryterium stabilności cen w Czechach……………………………………….16

3.2.2. Kryterium stóp procentowych w Czechach…………………………………..17

3.2.3. Fiskalne kryterium konwergencji w Czechach……………………………….18

3.2.4. Kryterium kursu walutowego w Czechach…………………………………...19

Rozdział 4 PORÓWNANIE STANU PRZYGOTOWANIA POLSKI I CZECH DO

PRZYJĘCIA EURO……………………………………………………………21

Zakończenie ………………………………………………………………………………...28

Bibliografia …………………………………………………………………………………29

Spis tabel……………………………………………………………………………………..31

Spis wykresów…………………………………………………………………………….....31

3

WSTĘP

Strefę euro tworzy grupa państw posługujących się wspólną walutą euro; natomiast

nie wszystkie kraje znajdujące się w Unii Europejskiej tworzą tę właśnie grupę, ponieważ

do tego celu niezbędne jest spełnienie wszystkich koniecznych warunków. Warunki te

to kryteria konwergencji, czyli kryteria zbieżności określające wymogi dotyczące gospodarki,

jakie muszą spełnić kraje chcące przystąpić do trzeciego etapu tworzenia unii gospodarczej

i walutowej (UGW), a zarazem do przyszłej strefy euro.

Celem niniejszej pracy jest próba oceny i analizy stopnia w jakim Polska i Czechy

spełniają warunki konwergencji. Cel stanowi identyfikację kluczowych problemów obu

gospodarek związanych z dostosowaniem się do strefy euro. Zakres badania prezentuje się w

obszarze merytorycznym - dotyczy porównania polskiej i czeskiej gospodarki oraz oceny ich

na tle strefy euro.

Praca składa się z czterech rozdziałów:

- w rozdziale I opisane zostały warunki konwergencji, które powinny spełniać kraje

członkowskie, aby przystąpić do strefy euro. Rozdział ten poświęcony jest przybliżeniu

definicji każdego z kryteriów;

- w rozdziale II na podstawie danych statystycznych podjęto próbę oceny poziomu

konwergencji Polski ze strefą euro;

- w rozdziale III analizie zostały poddane Czechy oraz stopień w jakim kraj ten zbliżył się

do poziomu krajów strefy euro;

- w rozdziale IV podjęta została próba porównania obu sąsiedzkich krajów oraz interpretacja

danych statystycznych.

Do napisania niniejszej pracy wykorzystana został podstawowa literatura przedmiotu,

w tym: pozycje książkowe, artykuły, raporty unijne oraz informacje umieszczone

na witrynach internetowych.

4

ROZDZIAŁ I

KRYTERIA KONWERGENCJI

1.1. Kryteria konwergencji.

Od 1999 roku czyli od momentu utworzenia strefy euro, była ona rozszerzana

pięciokrotnie. Zgodnie z logiką integracji europejskiej przedsiębiorstwa i konsumenci na

powiększającym się obszarze posługują się wspólnym pieniądzem, ma to na celu

wyeliminowanie barier w funkcjonowaniu wspólnego rynku. Traktat z Maastricht dążąc do

tego celu nałożył na kraje członkowskie Unii Europejskiej obowiązek przyjęcia euro,

jednakże wiele z nich nadal posługuje się swoją walutą narodową1.

Kryteria konwergencji zostały określone w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę

Europejską (TWE). Traktat o Unii Europejskiej określił również podstawowe zasady dla

wprowadzenia wspólnej waluty. Zasady te precyzują jakie warunki muszą spełniać kraje

członkowskie, aby przyjąć euro. Warunki te określane są w dwojaki sposób „kryteriów

konwergencji” lub „kryteriów z Maastricht” i obejmują niską i stabilną inflację, stabilność

kursu wymiany walut jak również dobrą kondycję finansów publicznych2.

Warunkiem przyjęcia euro jest trwałe wypełnienie kryteriów konwergencji nominalnej

i prawnej, a mianowicie:

• nominalnej – spełnienie kryteriów dotyczących:

- stabilności cen,

- poziomu długoterminowej stopy procentowej,

- dyscypliny budżetowej czyli finansów publicznych,

- stabilności kursu walutowego;

• prawnej – analizowanie zgodności ustawodawstwa krajowego z prawem wspólnotowym,

w kwestii dotyczącej niezależności banku centralnego i integracji z Eurosystemem.

1 M. Klamut (red.)., Ekonomia , Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2011, str. 349

2 http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/index_pl.htm, 05.04.2015, godzina: 19:49

5

1.1.1. Kryterium stabilności cen

Kryterium stabilności cen określa osiągnięcie wysokiego stopnia stabilności cen,

wynikającego ze stopy inflacji zbliżonej do istniejącej w trzech Państwach Członkowskich

osiągających najlepsze rezultaty w tej kwestii.

Państwo Członkowskie, aby spełniać powyższe kryterium powinna mieć trwały

poziom stabilności cen, zaś średnia stopa inflacji w ciągu jednego roku poprzedzającego

badanie nie powinna przekroczyć w więcej niż 1,5 punktu procentowego inflacji trzech

Państw Członkowskich o najbardziej stabilnych cenach.

Kryterium stabilności cen stosuje się, obliczając stopę inflacji na podstawie zmian 12-

miesięcznej średniej wartości zharmonizowanego wskaźnika cen towarów i usług

konsumpcyjnych (HICP) w stosunku do średniej wartości tego wskaźnika w bezpośrednio

poprzedzającym okresie 12 miesięcy. Istotny jest fakt, iż nie wystarczy osiągnąć wysoki

poziom stabilności cen, ale konieczne jest jego utrzymanie w kolejnych miesiącach, jak

również po przyjęciu euro3.

1.1.2. Kryterium stóp procentowych

Kryterium stóp procentowych, to kryterium badające trwałość procesu konwergencji

osiągniętego przez Państwo Członkowskie i jego udziału w Mechaniźmie Kursów

Walutowych (ERM II)4, odzwierciedlające się w poziomach długoterminowych stóp

procentowych5.

Państwo Członkowskie w ciągu jednego roku przed badaniem powinno posiadać

średnią nominalną długoterminową stopę procentową nieprzekraczającą więcej niż o dwa

punkty procentowe stopy procentowej trzech Państw Członkowskich o najbardziej stabilnych

3 Ibidem, s.39. 4 Wraz z rozszerzeniami Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. i 1 stycznia 2007 r., banki centralne nowych 12

członków EU zostały zobowiązane do przystąpienia do ERM II. Waluty poszczególnych państw członkowskich znajdą się w ERM II w różnym czasie, zgodnie z umowami bilateralnymi.

Estońska korona, litewski lit i słoweński tolar zostały objęte ERM II już 28 czerwca 2004 r. Cypryjski

funt, łotewski łat i maltańska lira w rok później – 2 maja 2005 roku. Z kolei słowacka korona – 28 listopada

2005 roku. lew bułgarski, czeska korona, forint węgierski,złoty polski, lej rumuński nadal nie mają

wyznaczonego terminu przystąpienia do ERM. Powinno to nastąpić w ciągu najbliższych kilku lat.

Warunkiem przystąpienia krajów do strefy euro jest utrzymanie przez dwa kolejne lata swojej waluty w systemie

ERM II. Konieczne jest ponadto spełnienie pozostałych czterech kryteriów konwergencji. 5 Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej

i Walutowej, op. cit., s. 42.

6

cenach, które obliczane są na podstawie długoterminowych obligacji państwowych lub

porównywalnych papierów wartościowych, z uwzględnieniem różnic w definicjach

krajowych6.

Kryterium stóp procentowych, czyli średnia nominalna długoterminowa stopa

procentowa, która została określona w ciągu jednego roku przed badaniem jest obliczana jako

średnia asymetryczna z ostatnich 12 miesięcy, dla których dostępne są dane statystyczne

dotyczące wskaźnika HICP; natomiast określenie trzech państw członkowskich o najbardziej

stabilnych cenach odnosi się do nieważonej średniej arytmetycznej długoterminowych stóp

procentowych tych samych trzech państw UE, które uwzględnione zostały do obliczenia

wartości referencyjnej dla kryterium stabilności cen7.

1.1.3. Fiskalne kryterium konwergencji

Fiskalne kryterium konwergencji, to kryterium które wymaga stabilnej sytuacji

finansów publicznych, co odzwierciedlone jest w sytuacji budżetowej – nie wykazującej

nadmiernego deficytu budżetowego tzn.8:

• stosunek planowanego bądź rzeczywistego deficytu sektora instytucji rządowych

i samorządowych do PKB nie przekracza wartość referencyjną, która została określona na

poziomie 3%, chyba, że:

- stosunek ten zmniejszył się znacznie oraz w sposób stały i osiągnął poziom bliski

wartości referencyjnej, lub

- przekroczenie wartości referencyjnej ma charakter wyjątkowy oraz tymczasowy

i stosunek ten pozostaje bliski wartości referencyjnej;

• stosunek długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB nie przekracza

wartość referencyjną nadmiernego deficytu określoną na poziomie 60% PKB, chyba że

stosunek ten zmniejsza się dostatecznie oraz zbliża się do wartości referencyjnej

w zadowalającym tempie.

6 W przypadku kraju, dla którego nie ma dostępnych danych o zharmonizowanych długoterminowych stopach

procentowych, przeprowadzana jest możliwie najbardziej wszechstronna analiza rynków finansowych,

z uwzględnieniem poziomu długu publicznego i innych istotnych wskaźników, w celu oceny trwałości

konwergencji osiągniętej przez państwo członkowskie. 7 Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej

i Walutowej, op. cit., s. 42. 8 Ibidem, s. 40.

7

Do oceny sytuacji fiskalnej państwa członkowskiego z derogacją stosuje się programy

konwergencji oraz notyfikacje fiskalne; idąc dalej jeśli Komisja Europejska stwierdza, iż

dyscyplina fiskalna nie jest przestrzegana przez państwo członkowskie, wówczas

przygotowuje opinię o występowaniu nadmiernego deficytu skierowaną do Rady Ecofin,

która następnie zapoznając się z nią podejmuje decyzje i wydaje rekomendacje skierowane do

danego kraju – mówiące o obniżeniu danego deficytu poniżej określonego poziomu

referencyjnego. Rada Ecofin podejmuje również decyzję o zakończeniu procedury

nadmiernego deficytu, ale dopiero po wcześniejszych rekomendacjach ze strony Komisji

Europejskiej oraz po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Europejskim Bankiem

Centralnym. Rada Ecofin, taką decyzję powinna podjąć w możliwie najszybszym czasie,

natomiast nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od terminu wysłania notyfikacji fiskalnej,

wskazującej redukcję deficytu poniżej wartości referencyjnej9.

1.1.4. Kryterium kursu walutowego

Kryterium kursu walutowego wymaga uczestnictwa w systemie ERM II. Kursowe

kryterium konwergencji nakłada marginesy wahań kursów przewidzianych mechanizmem

wymiany walut Europejskiego Systemu Walutowego przez co najmniej dwa lata bez

dewaluacji w stosunku do wahań innego Państwa Członkowskiego10

.

Europejski Bank Centralny opisując zastosowanie Traktatu stwierdził, iż ocena

stabilności kursu walutowego w stosunku do euro skupia się na tym, czy kurs walutowy

znajdował się blisko kursu centralnego w ERM II – uwzględniając czynniki, które mogły

spowodować aprecjację; stwierdził również, że szerokość pasma wahań w ERM II nie

wywiera negatywnego wpływu na ocenę kryterium stabilności kursu walutowego. Natomiast

zagadnienie „poważnych napięć” jest rozpatrywane poprzez11

:

• badanie stopnia odchyleń kursów walutowych wobec euro od kursów centralnych

w ERM II,

• zastosowanie wskaźników takich jak zmienność kursu walutowego względem euro

oraz jego trend, jak również różnice krótkoterminowych stóp procentowych w stosunku

do strefy euro i ich zmiany,

• badanie roli, jaką odegrały interwencje na rynku walutowym.

9 Ibidem. 10 Ibidem. 11

Ibidem, s. 41.

8

ROZDZIAŁ II

REALIZACJA PRZEZ POLSKĘ KRYTERIÓW KONWERGENCJI

2.1. Wprowadzenie

Polska od 1 maja 2004 roku jest państwem członkowskim Unii Europejskiej; jak

również jest uczestnikiem tzw. trzeciego etapu tworzenia europejskiej Unii Gospodarczej

i Walutowej, przy zachowaniu derogacji, czyli tymczasowego zawieszenia niektórych praw

i obowiązków związanych z formalnym uczestnictwem w tego rodzaju ugrupowaniu.

W tym przypadku derogacja dotyczy przede wszystkim wprowadzenia na terytorium państwa

członkowskiego wspólnego europejskiego pieniądza, euro12

.

Polska podpisując Traktat Akcesyjny i przystępując do Unii Europejskiej, zobligowała

się do tworzenia warunków, które umożliwią wprowadzenie euro, zastępując nim złotego.

Moment wprowadzenia euro nie został sprecyzowany w Traktacie Akcesyjnym, zaś nadzór

nad nim prowadzi polska władza gospodarcza.

Zgoda na przyjęcie wspólnej waluty euro, było warunkiem akcesji do Unii

Europejskiej, jak również obrazowało integrację nie tylko gospodarczą, ale także walutową.

2.2. Kryteria konwergencji w Polsce

Polska uczestniczy w III etapie UGW na prawach państwa objętego derogacją; jest to

jednoznaczne z tym, iż zobowiązała się do spełnienia kryteriów konwergencji i przyjęcia euro

w przyszłości.

2.2.1. Kryterium stabilności cen w Polsce

W Polsce w okresie referencyjnym od maja 2013 r. do kwietnia 2014 r. – średnia 12-

miesięczna stopa inflacji HICP wynosiła 0,6 %, czyli była znacząco niższa od przyjętej

wartości referencyjnej przyjętej dla kryterium stabilności cen, określonej na poziomie 1,7%13

.

Kształtowanie rocznej inflacji cen konsumpcyjnych w Polsce w dłuższym okresie,

przez ostatnie dziesięć lat waha się pomiędzy 0,8% a 4,2%. Po przystąpieniu Polski do Unii

Europejskiej w 2004 r., nastąpił chwilowy wzrost inflacji, który w kolejnych latach 2005-

12 Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej

i Walutowej, Narodowy Bank Polski,, Warszawa 2009, s. 7. 13

Raport o Konwergencji, Europejski Bank Centralny, czerwiec 2014 r., s. 91.

9

2006 obniżył się do niskiego poziomu, ale na krótko gdyż pod koniec 2006 r. ceny wzrosły

i w 2008r. inflacja przekroczyła 4,0% i utrzymywała się na wysokim poziomie w 2009 r.

Sytuacja makroekonomiczna Polski do połowy 2008 r. cechowała się stabilnym wzrostem

aktywności gospodarczej, przerwanej tylko w pierwszej połowie 2005 r., jak również

wzrostem cen surowców. Natomiast w latach 2007-2008 pojawiła się presja w zakresie mocy

produkcyjnych, która osłabła wraz z wybuchem światowego kryzysu finansowego.

Spowolnienie gospodarcze i obniżenie światowych cen surowców w lecie 2010 r.

spowodowały chwilowy spadek rocznej inflacji HICP poniżej 2%, ale nie na długo gdyż

w 2011 r. za przyczyną wzrostu światowych cen surowców, deprecjacji nominalnego kursu

walutowego oraz podwyżki VAT przy silnym popycie krajowym - spowodowały jej wzrost.

Jednakże, w 2012 r. rozpoczęło się osłabienie krajowej aktywności gospodarczej, które

w połączeniu ze zmianami światowych cen surowców spowodowały w 2013 r. gwałtowny

spadek inflacji do najniższego dotąd poziomu, tj. w czerwcu 2013 r. roczna stopa inflacji

zeszła do 0,2% i utrzymywała się na niskim poziomie, gdyż w kwietniu 2014 wynosiła

0,3%14

.

Polska w listopadzie i grudniu 2014 r. wypełniła kryterium stabilności cen. Średnie

12-miesięczne tempo wzrostu HICP wyniosło: w listopadzie 0,2% i było niższe o 1,1 pkt.

proc. od wartości referencyjnej (1,3%), a w grudniu 0,1% (do tej pory najniższy poziom)

i było niższe o 1,2 pkt. proc. od wartości referencyjnej (1,3%), która została obliczona na

podstawie danych z 3 państw o najbardziej stabilnych cenach (Cypr, Portugalia, Hiszpania)15

.

Tabela 2.1. Kryterium stabilności cen i stóp procentowych w Polsce i strefie euro (listopad

2014 r.)

HICP

Wartość bieżąca 12 miesięczna średnia Różnica względem kryterium *

Polska - 0,3 0,2 - 1,1

Strefa euro 0,3 0,5 - 0,8

Długoterminowa stopa procentowa

Polska 2,5 3,7 - 1,8

Strefa euro 1,5 2,2 - 3,3

*Wartość kryterium stabilności cen z listopada 2014 r. 1,3; wartość dla kryterium stóp procentowych 5,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych opublikowanych przez Komisję Europejską

14 Ibidem. 15 Z grupy referencyjnej wykluczone zostały Bułgaria oraz Grecja, w których średnie 12-miesięczne tempo

wzrostu cen było znacząco niższe od średniej w strefie euro (o odpowiednio 2,0 i 1,8 pkt. proc.).

10

W styczniu 2015 r. Polska wypełniła kryterium stabilności cen. Średnie 12-miesięczne

tempo wzrostu HICP wyniosło 0,0% (znów najniższy poziom) i było niższe 0 1,3 pkt. proc.

od wartości referencyjnej, do obliczeń której przyjęto dane również z państw wyżej

wymienionych16

.

W lutym 2015 r. Polska znalazła się wśród trzech państw tworzących grupę

referencyjną kryterium stabilności cen, co jest jednoznaczne z wypełnieniem przez Polskę

tego kryterium – gdyż: średnie 12 – miesięczne tempo wzrostu indeksu HICP wynosiło –

0,2% i znów było historycznie na najniższym poziomie oraz było niższe o 1,4 pkt. proc. od

wartości referencyjnej. Wartość referencyjna została obliczona na podstawie danych z 3

państw UE o najbardziej stabilnych cenach, wśród których znalazły się Hiszpania, Węgry

oraz Polska; zaś z grupy referencyjnej znów wykluczone zostały Bułgaria i Grecja, w których

średnie 12-miesięczne tempo wzrostu cen było znacząco niższe od średniej w strefie euro

o odpowiednio 1,9 i 1,8 pkt. proc.17

Zimowe prognozy Komisji Europejskiej implikują wypełnianie przez Polskę

kryterium stabilności cen z dużym marginesem bezpieczeństwa przez cały okres objęty

prognozą, tj. do IV kw. 2016 r.18

2.2.2. Kryterium stóp procentowych w Polsce

W Polsce podczas kryzysu długoterminowa stopa procentowa była dość zmienna, zaś

ustabilizowała się w drugim półroczu 2009 r., i na początku 2010 r.; ale w 2010 r., znów

spadła, co spowodował wzrost popytu na polskie obligacje skarbowe ze strony

międzynarodowych inwestorów. Wraz z końcem 2010 r. i na początku 2011r.

długoterminowa stopa procentowa nieco wzrosła, do czego przyczyniły się napięcia na

rynkach finansowych. Natomiast od połowy 2011 r. do połowy 2013 r. stopa o której mowa

wykazywała tendencję spadkową, ale za chwilę nieco wzrosła, ale od maja 2013 r., do

kwietnia 2014 r., wynosiła 4,2%, czyli była znacznie niższa od wartości referencyjnej dla tego

kryterium konwergencji, wynoszącej 6,2%19

.

W listopadzie i grudniu 2014 r. Polska wypełniła kryterium stóp procentowych gdyż

za ostatnie 12 miesięcy średnia długoterminowa stopa procentowa wynosiła odpowiednio

16 M. Albinoski, Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów, Departament Polityki

Makroekonomicznej, nr 3/2015, s.1. 17 M. Albinoski, Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów, Departament Polityki

Makroekonomicznej, nr 4/2015, s.1. 18 Ibidem. 19

Raport o Konwergencji, Europejski Bank Centralny, op. cit., s. 93.

11

3,7% i 3,5% i ukształtowała się o 1,8 pkt. proc. poniżej wartości referencyjnej – wynoszącej

5,5% i 5,3%. Wartość referencyjna była obliczana na podstawie danych z Portugalii oraz

Hiszpanii20

(Cypr na podstawie wniosków zawartych w Raporcie o konwergencji 2013, został

wyłączony z analizy; powodem był brak finansowania zadłużenia sektora publicznego

poprzez emisję instrumentów dłużnych na rynkach finansowych)21

.

Tabela 2.2. Długoterminowe stopy procentowe w Polsce

Przekrój lat Długoterminowe stopy procentowe

Polska

2012 5,0

2013 4,0

2014 4,2*

*dane dotyczące okresu od maja2013 r. do kwietnia 2014 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych opublikowanych przez Komisję Europejską

W styczniu 2015 r. Polska wypełniła kryterium stóp procentowych, gdyż średnia

długoterminowa stopa procentowa za ostatnie 12 miesięcy wyniosła 3,3% (historycznie

najniższy poziom), a tym samym ukształtowała się o 1,7 pkt. proc. poniżej wartości

referencyjnej, która wyniosła 5,0%22

.

W lutym 2015 r. Polska wypełniła kryterium stóp procentowych – średnia

długoterminowa stopa procentowa za ostatnie 12 miesięcy wynosiła 3,1% i znów historycznie

była na najniższym poziomie, odzwierciedleniem czego było ukształtowanie się o 2,2 pkt.

proc. poniżej wartości referencyjnej wynoszącej 5,3%. Podstawą do obliczania wartości

referencyjnej były dane z Hiszpanii, Węgier oraz Polski23

.

2.2.3. Fiskalne kryterium konwergencji

W Polsce w referencyjnym roku 2013 saldo sektora instytucji rządowych

i samorządowych wykazało deficyt w wysokości 4,3% PKB, czyli wyraźnie powyżej 3-

20 M. Albinoski, Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów, Departament Polityki

Makroekonomicznej, nr 1/2015, s.1 i nr 2/2015, s.1.

22 M. Albinoski, Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów, Departament Polityki

Makroekonomicznej, nr 3/2015, s.1. 23 M. Albinoski, Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów, Departament Polityki

Makroekonomicznej, nr 4/2015, s.1.

12

procentowej wartości referencyjnej; natomiast wskaźnik długu publicznego brutto dla PKB

wyniósł 57,0%, czyli był niższy od 60-procentowej wartości referencyjnej. Jeśli chodzi o inne

czynniki fiskalne, to wskaźnik deficytu publicznego w 2013 r. był wyższy relacja inwestycji

publicznych do PKB24

.

Ze względu na nałożoną na Polskę procedurę nadmiernego deficytu kryterium fiskalne

pozostaje niewypełnione. Komisja Europejska pozytywnie oceniała działania Polski dążące

do obniżenia deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych poniżej 3% PKB.

Niebawem, gdyż wiosną 2015 r. Komisja Europejska przedstawi kolejną ocenę działań

Polski, bazującą na programie konwergencji i raporcie o działaniach, które zostały podjęte

w celu zredukowania nadmiernego deficytu. Rokowania Komisji Europejskiej są

optymistyczne25

.

Tabela 2.3. Sytuacja finansów publicznych w Polsce

Finanse publiczne

Przekrój Nadwyżka/deficyt sektora finansów

publicznych*

Dług publiczny brutto*

Polska 2013 - 4,3 57,0

2014 - 5,7 49,2

*Dane za rok 2014 pochodzące z prognozy Komisji Europejskiej 2014, ajko procent PKB

2.2.4. Kryterium kursu walutowego

W dwuletnim okresie referencyjnym złoty polski nie należał do ERM II, zaś jego kurs

był płynny, jak również wykazywał się dużą zmiennością wobec euro. Stopniowa aprecjacja

złotego w stosunku do euro miała miejsce do sierpnia 2012 r., zaś w połowie 2013 r.,

nastąpiła jego deprecjacja połączona ze wzmożonymi wahaniami; do końca okresu

referencyjnego złoty stopniowo się umacniał. Różnica między krótkoterminową stopą

procentową w Polsce a 3-miesięczną stopą EURIBOR utrzymywała się na dość wysokim

poziomie. Narodowy Bank Polski i EBC pod koniec 2008 r. zawarły porozumienie w sprawie

transakcji repo, zgodnie z którym NBP uzyskał limit kredytowy w wysokości 10 mld EUR.

24 Raport o Konwergencji, Europejski Bank Centralny, op. cit., s. 92. 25 M. Albinoski, Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów, Departament Polityki

Makroekonomicznej, nr 1/2015, s.1, nr 2/2015, s.1, nr 3/2015, s.1, nr 4/2015 s.1.

13

Poza tym od połowy 2009 r. dostępna jest elastyczna linia kredytowa z MFW, która była już

dwukrotnie przedłużana w 2011 i 2013 r., linia ta ma zaspokoić potrzeby kredytowe związane

z zapobieganiem kryzysom oraz łagodzeniem ich skutków (Polska nie dokonała do tej pory

żadnych wypłat w ramach tej linii). Porozumienia te pomogły w zmniejszeniu ryzyka

związanego z brakiem odporności finansowej oraz przyczyniły się do złagodzenia presji kursu

walutowego. W dłuższym ujęciu zarówno realny efektywny kurs złotego, jak i jego realny

dwustronny kurs wobec euro były w kwietniu 2014 r. zbliżone do swoich średnich

dziesięcioletnich. Natomiast jeśli chodzi o inne czynniki zewnętrzne, deficyt na połączonym

rachunku bieżącym i kapitałowym bilansu płatniczego Polski w latach 2007-2008 był wysoki.

W roku 2009 wystąpiła wyraźna korekta salda, które wynosiło w roku 2012 1,5% PKB,

a w roku 2013 1,0% PKB; w tym samym czasie międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto

Polski znacznie się pogorszyła, a mianowicie: z 41,6% PKB w 2004 r. do -68% w 2013 r.;

dlatego też duże znaczenie dla równowagi zewnętrznej i konkurencyjności gospodarki nadal

ma polityka fiskalna i strukturalna26

.

Kryterium kursu walutowego nie jest wypełnione ponieważ Polska nie uczestniczy

w mechanizmie ERM II. W grudniu 2014 r., odnotowano wzrost wskaźnika zmienności

ERV27

w miesięcznym ujęciu (z 2,9 do 6,2 w listopadzie 2014 r.), jak również w ujęciu

kwartalnym (z 3,3 do 4,1 w listopadzie). Natomiast w drugiej połowie grudnia odnotowano

wzrost zmienności implikowanej z notowań opcji walutowych, szczególnie w horyzoncie

jednego oraz trzech miesięcy28

.

Tabela 2.4. Kształtowanie się kursu polskiego złotego wobec euro

Kurs walutowy

Przedział w

latach

Kurs wobec euro* Udział w ERM II

Polska 2012 - 1,6 Nie

2013 - 0,3 Nie

2014 - 0,3 Nie

*Średnioroczna zmiennna procentowa. Liczba ujemna oznacza deprecjację waluty

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komisji Europejskiej

26 Raport o Konwergencji, Europejski Bank Centralny, op. cit., s. 92-93. 27 Współczynnik zmienności to klasyczna miara zróżnicowania rozkładu cechy (w odróżnieniu od odchylenia

standardowego, które określa bezwzględne zróżnicowanie cechy), współczynnik zmienności jest miarą

względną, czyli zależną od wielkości średniej arytmetycznej. 28 M. Albinoski, Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów, Departament Polityki

Makroekonomicznej, nr 1/2015, s.1.

14

W styczniu 2015 r. znów zaobserwowano wzrost wskaźnika zmienności ERV, gdyż

w ujęciu miesięcznym wzrósł do 7,7 wobec 6,2 w grudniu 2014 r., natomiast w ujęciu

kwartalnym do 5,6 z 4,1 w grudniu 2014 r. W styczniu 2015 r. odnotowano także wzrost

zmienności implikowanej z notowań opcji walutowych, dla wszystkich horyzontów

czasowych29

.

W lutym 2015 r. zaobserwowano spadek wskaźnika zmienności ERV w ujęciu

kwartalnym; jednakże nie odnotowano znaczących zmian w zmienności implikowanej

z notowań opcji walutowych, która utrzymuje się na podwyższonym poziomie w stosunku do

2014 r.30

W marcu 2015 r. odnotowano wzrost wskaźnika zmienności ERV w ujęciu

miesięcznym, a także stabilizację w ujęciu kwartalnym. Ponadto w marcu zmniejszyła się

oczekiwana stopa zmienności kursu PLN implikowana z notowań opcji walutowych31

.

Ponadto prawo polskie nie spełnia wszystkich wymagań dotyczących niezależności

banku centralnego, poufności, zakazu finansowania ze środków banku centralnego oraz

integracji prawnej z Eurosystemem; a Polska jako państwo członkowskie UE objęte derogacją

musi całościowo spełnić wymagania dostosowawcze, które zostały określone w art. 131

Traktatu32

.

29 M. Albinoski, Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów, Departament Polityki

Makroekonomicznej, nr 2/2015, s.1. 30 M. Albinoski, Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów, Departament Polityki

Makroekonomicznej, nr 3/2015, s.1. 31 M. Albinoski, Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów, Departament Polityki

Makroekonomicznej, nr 4/2015, s.1. 32

Raport o Konwergencji, Europejski Bank Centralny, op. cit., s. 94.

15

ROZDZIAŁ III

GOSPODARKA CZESKA NA DRODZE DO STREFY EURO

3.1. Wprowadzenie

Czechy są państwem europejskim, które w procesie integracji bierze udział od

16.12.1991, najpierw jako część Czechosłowacji, a później jako Republika Czeska, kiedy to

4.10.1993 r. podpisali Traktat Stowarzyszeniowy. W roku 1996 Czechy złożyły wniosek

o członkostwo. Oficjalne negocjacje akcesyjne z Unią Europejską rozpoczęły się 30.03.1998

r., głównym negocjatorem był Pavel Telička. Podobnie jak w innych krajach tak i w Czechach

zostało przeprowadzone 13-14.06.2003 roku referendum dotyczące przystąpienia tego kraju

do Unii Europejskiej. Frekwencja w głosowaniu wyniosła 55,21 %, a głosy rozkładały się

następująco: za – 77,33 %, przeciw – 22,67 %. Ostatecznie 1.05.2004 roku Czechy stały się

członkiem Unii Europejskiej. Kolejnym etapem było przystąpienie do strefy Schengen

w grudniu 2007 roku. Do tej pory w Republice Czeskiej nadal nie przyjęto wspólnej waluty

euro, aczkolwiek tak jak inne państwa, które przystąpiły do UE w 2004 roku, tak też Czesi

musieli przyjąć 100 % unijnego prawa, w tym również zobowiązanie, iż w bliżej

nieokreślonej przyszłości przyjmą euro jako swoją walutę33

.

3.2. Kryteria konwergencji w Czechach

W chwili obecnej Czechy podobnie jak Bułgaria, Chorwacja, Litwa, Węgry, Rumunia,

Szwecja, a także Polska mają status państwa członkowskiego objętego derogacją, czyli nie

wprowadziły jeszcze euro, jako waluty narodowej. Na mocy art. 434

aktów dotyczących

warunków przystąpienia Czechy uczestniczą w unii gospodarczej i walutowej z dniem

przystąpienia jako państwo członkowskie objęte derogacją w rozumieniu art. 139 Traktatu.

33

Źródło: http://wyszehrad.com/czechy/polityka/czlonkostwo-w-UE, z dnia 05.04.2015,godzina: 19:00 34 Akt dotyczący warunków przystąpienia Raepubliki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki

Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Republiki Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w traktatach stanopwiących podstawę Unii Europejskiej (Dz. U. L 236 z

23.9.20003, s. 33)

16

3.2.1. Kryterium stabilizacji cen w Czechach

Średnia 12 – miesięczna stopa inflacji HICP w Czechach w okresie referencyjnym

od maja 2013 r. do kwietnia 2014 r. wyniosła 0,9 %, co oznacza, że była znacznie niższa

od wartości referencyjnej 1,7 %, która przyjęta została dla kryterium stabilności cen.

Roczna inflacja cen konsumpcyjnych w tym kraju przez dłuższy okres (lata 2004 – 2007)

kształtowała się między 1,6 % a 3 %, zaś w roku 2008 osiągnęła ona najwyższy poziom.

Na skutek kryzysu finansowego stopa inflacji znacznie spadła, pod koniec 2009 r. stopniowo

rosła, aż wreszcie w 2013 r. ponownie wyhamowała i wyniosła 1,4 %. Przez znaczną część

okresu według, którego została przeprowadzona analiza przeciętne wynagrodzenie rosło

szybciej niż wydajność pracy. W wyniku kryzysu dynamika jednostkowych kosztów pracy

zmalała, a nawet przez jakiś czas była ujemna, natomiast w roku 2012 znowu wzrosła.

W 2013 r. spadła nieznacznie poniżej zera ze względu na obniżenie się przeciętnego

wynagrodzenia. Ceny importu w latach 2005 – 2010 przeważnie spadały, od 2011 r. zaś

głównie rosły na skutek deprecjacji czeskiej waluty. Z końcem roku dynamika cen importu

zwiększyła się z powodu osłabienia korony. W listopadzie 2013 r. czeski bank centralny35

przeprowadził interwencję na rynku walutowym, która miała na celu osłabienie waluty

narodowej. Decyzja ta podjęta została na rzecz stabilności cen. Odnosząc się do ostatniego

okresu, to na początku 2014 r. roczna stopa inflacji HICP w znacznym stopniu obniżyła się,

co miało związek z ustępowaniem wpływu wcześniejszych podwyżek podatków pośrednich,

jak również gwałtownym spadkiem regulowanych cen energii elektrycznej. W kwietniu 2014

r. inflacja wyniosła 0,2 %.

Według najnowszych prognoz głównych instytucji międzynarodowych inflacja będzie

stopniowo rosła i wyniesie między 1,8 % a 2,2 %. W okresie, który został objęty prognozą

silniejszy popyt krajów i wyższe ceny towarów importowanych mają doprowadzić do wzrostu

docelowego poziomu 2 %. W nadchodzących latach na inflację albo na kurs nominalny może

wpływać proces nadrabiania dystansu rozwojowego, ze względu na to, iż zarówno PKB per

capita jak i poziom cen w Czechach wciąż są niższe niż w strefie euro36

.

35 Narodowy Bank Czeski (Česká národní banka), ČNB - bank centralny Czech, mający swoją siedzibę w Pradze. Został

powołany 1 stycznia 1993, wraz z rozpademCzechosłowacji. Mówi o tym artykuł 98 Konstytucji Czech. Najwyższym organem zarządzającym bankiem jest Rada Bankowa (czes. bankovní rada ČNB) składająca się z siedmiu członków - Prezesa, dwóch Wiceprezesów i czterech Dyrektorów Wykonawczych. Każdy z członków Rady pełni kadencję przez okres 6 lat. Jego prezesem od 1 lipca 2010 roku jest Miroslav Singer. 36 Raport o konwergencji czerwiec 2014, Narodowy Bank Centralny, Eurosystem

17

Tabela 3.1. Kryterium stabilności cen i stóp procentowych w Czechach i strefie euro (listopad

2014 r.)

HICP

Wartość bieżąca 12 miesięczna średnia Różnica względem kryterium *

Czechy 0,6 0,5 -0,8

Strefa euro 0,3 0,5 -0,8

Długoterminowa stopa procentowa

Czechy 0,9 1,7 -3,8

Strefa euro 1,5 2,2 -3,3

*Wartość kryterium stabilności cen z listopada 2014 r. 1,3; wartość dla kryterium stóp procentowych 5,5

Źródło: Opracowanie wsłasne na podstawie: Monitor Konwergencji Nominalnej, styczeń 2015

3.2.2. Kryterium stóp procentowych w Czechach

W okresie referencyjnym od maja 2013 r. do kwietnia 2014 r. średnia długoterminowa

stopa procentowa była znacznie niższa od wartości referencyjnej dla tego kryterium

konwergencji – 6,2 % i wynosiła 2,2 %.

Swoje maksimum stopa ta osiągnęła w czerwcu 2009 r. - 5,5 %, później znacznie się

obniżała. Rentowność obligacji wykazywała pewną zmienność, co było widoczne również

w innych krajach ze względu na kryzys zadłużeniowy strefy euro. Pod koniec okresu

referencyjnego długoterminowa stopa procentowa wynosiła 2,0 %. Jej spadek od 2009 r. wraz

z podwyższonym poziomem stóp długoterminowych w strefie euro spowodowały, iż różnica

między nimi zmniejszyła się i spadła znacznie poniżej zera. Następnie długoterminowa stopa

w tymże kraju spadała w znacznie mniejszym tempie niż stopy w strefie euro, co skutkowało

tym, że spred zawęził się do mniej więcej -0,4 pkt procentowego37

.

37

Raport o konwergencji…, op.cit.

18

Tabela 3.2 Długoterminowe stopy procentowe w Czechach

Przekrój lat Długoterminowe stopy procentowe

Czechy

2012 2,8

2013 2,1

2014 2,2*

*dane dotyczące okresu od maja2013 r. do kwietnia 2014 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych opublikowanych przez Komisję Europejską

3.2.3. Kryterium fiskalne w Czechach

W chwili obecnej Czechy objęte są decyzją Rady UE w sprawie istnienia nadmiernego

deficytu, a termin jego skorygowania wyznaczono na 2013 r. Saldo sektora instytucji

rządowych i samorządowych w tymże roku wykazało deficyt w wysokości 1,5 %, co oznacza,

że znajdował się on wyraźnie poniżej 3 % wartości referencyjnej.

Tabela 3.3. Sytuacja finansów publicznych w Czechach

Finanse publiczne

Przekrój Nadwyżka/deficyt sektora finansów

publicznych*

Dług publiczny brutto*

Czechy 2013 -1,5 46,0

2014 -1,9 44,4

*Dane za rok 2014 pochodzące z prognozy Komisji Europejskiej 2014, ajko procent PKB

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych opublikowanych przez Komisję Europejską

Wskaźnik długu publicznego brutto do PKB wyniósł 46,0 % PKB, co oznacza, że był

on niższy od 60 % wartości referencyjnej. Natomiast jeśli chodzi io inne czynniki fiskalne,

to wskaźnik długu publicznego nie przewyższył relacji inwestycji publicznych do PKB.

Czesi przede wszystkim muszą skorygować nadmierny deficyt, aby dostatecznie

zbliżyć się do swojego celu średniookresowego, a w dalszym kroku prowadzić odpowiednio

wyważoną politykę fiskalną38

.

38

Raport o konwergencji…, op.cit.

19

3.2.4. Kryterium kursu walutowego w Czechach

W dwuletnim okresie referencyjnym korona czeska nie należała do ERM II, jej kurs

natomiast był płynny. Pod koniec 2013 roku bank centralny Czech oznajmił, iż aby zapobiec

utrzymaniu się inflacji przez dłuższy okres poniżej jej celu, przeprowadzi interwencję

na rynku walutowym. Zobowiązał sie również do tego, że nie dopuści do aprecjacji korony

w stosunku do euro poniżej określonego poziomu. Kurs korony wykazywał się stosunkowo

dużymi wahaniami, chciażby ze względu na to, iż do września 2012 r. umacniała się, by

następnie do listopada 2013 r. stopniowo sie osłabić. W kolejnym kroku deprecjacja została

pogłębiona do poziomu jaki wyznaczył bank centralny.

Tabela 3.4.: Kształtowanie się kursu korny czeskiej wobec euro

Kurs walutowy

Przedział w

latach

Kurs wobec euro* Udział w ERM II

Czechy 2012 -2,3 Nie

2013 -3,3 Nie

2014 -5,6 Nie

*Średnioroczna zmiennna procentowa. Liczba ujemna oznacza deprecjację waluty

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komisji Europejskiej

W okresie referyncyjnym przez 3 miesiące do marca 2014 r. różnica między

krótkoterminową stopą procentową a 3 – miesięczną stopą EURIBOR wynosiła 0,1 pkt

procentowy. Natomiast w dłuższym ujęciu zarówno realny dwustronny kurs wobec euro były

w kwietniu 2014 r. zbliżone do swoich średnich dziesięcioletnich.

Aby stworzyć w Czechach warunki sprzyjające trwałej konwergencji wymagane jest

m.in. utrzymanie w średnim okresie polityki pieniężnej ukierunkowanej na stabilność cen.

Co prawda Komisja Europejska w swoim sprawozdaniu w ramach mechanizmu ostrzegania

nie wybrała Czech do szczegółowego przeglądu dotyczącego nierównowagi

makroekonomicznej. Nie zmienia to jednak faktu, że kraj ten musi się zmierzyć z wieloma

różnymi wyzwaniami w dziedzinie polityki gospodarczej.

Nie ulega wątpliwości, że prawo czeskie nadal nie spełnia wszystkich wymogów

dotyczących niezależności banku centralnego, poufności, zakazu finansowania ze środków

banku centralnego, a także intergracji prawnej z Eurosystemu. Czechy jako państwo

20

członkowskie Unii Europejskiej objęte derogacją muszą w całości spełniać wymagania

dostosowawcze, które zostały określone w art.131 Traktatu39

.

39

Raport o konwergencji …, op.cit.

21

ROZDZIAŁ IV

PORÓWNANIE STANU PRZYGOTOWANIA POLSKI I CZECH DO

PRZYJĘCIA EURO

Polskę i Czechy obecnie wiele łączy w Unii Europejskiej. Warto również zwrócić

uwagę na to, iż kraje te wiążą podobne losy historyczne - druga wojna światowa. Naturalne

jest to, że te właśnie doświadczenia są źródłem wspólnych interesów, jak również

porównywalnych postaw względem głównych wyzwań współczesności40

.

Nie bez znaczenia jest również fakt, iż oba kraje przystąpiły na podobnych warunkach

zarówno w 1999 r. do NATO, jak i w 2004 r. do Unii Europejskiej.

Polska i Czechy jako kraje członkowskie Unii Europejskiej, według unijnego prawa

są zobowiązane do przystąpienia do jednowalutowego obszaru, który funkcjonuje w ramach

Unii, jednakże będzie to możliwe po spełnieniu wyznaczonych kryteriów konwergencji

nominalnej i realnej41

.

W związku z powyższymi czynnikami jak również z bliskim sąsiedztwem często

porównujemy się do Czechów pod względem gospodarki, a także względem poziomu życia.

W ciągu ostatnich paru lat Czechy urosły w oczach Polaków i postrzegane są jako kraj,

w którym żyje się dostatnio.

Jeśli porównamy niektóre ze wskaźników gospodarczych w Czechach i w Polsce

okazuje się, iż jako naród „całościowo” radzimy sobie całkiem dobrze, jednakże

w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniki kształtują się bardzo różnie.

W celu przeprowadzenia badania i oceny gospodarek obu krajów weźmy pod uwagę

10 czynników:

1. PKB w przeliczeniu na siłę nabywczą PPS42

,

2. PKB per capita w przeliczeniu na siłę nabywczą,

3. wzrosty PKP rok do roku,

4. płaca minimalna,

5. stopa bezrobocia,

40 H. Fajmon, „Euro nie jest dobrą walutą ani dla Czech, ani dla Polski” 41 J. Bilski, M. Janicka, M. Konarski, Materiały i studia Zeszyt nr 291, Integracja rynków walutowych

wybranych krajów Europy Środkowej z rynkiem euro w perspektywie ich przystąpienia do ERM II i Unii

Gospodarczo – Walutowej, str. 3. 42

Ang. Purchasing Power Standard

22

6. dług publiczny,

7. rentowność 10 – letnich obligacji,

8. deficyt budżetowy,

9. inflacja,

10. sprzedaż detaliczna w ujęciu rocznym.

Jak pokazują poniższe wykresy w pięciu z tych wskaźników lepsze wyniki mają Czechy.

Chodzi tu o dług publiczny, stopę bezrobocia, PKB per capita PPS, deficyt budżetowy oraz

rentowność obligacji. Jeśli chodzi o inflację to możemy wywnioskować, iż jesteśmy na tym

samym poziomie, natomiast przodujemy w pozostałych trzech kryteriach.

Wykres 4.1. Dług publiczny jako procent PKB – porównanie Polski i Czech

27,128,6 28,9 28,4 28,3 27,9 28,7

34,6

38,441,4

46,2 46

42,2

47,145,7

47,1 47,745

47,1

50,9

54,9 56,2 55,6 57

0

10

20

30

40

50

60

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Dług publiczny jako proc. PKB

Czechy

Polska

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych z forsal.pl

Na podstawie powyższego bezwzględnie odczytać możemy, iż dług publiczny liczony

jako odsetek PKB nasi sąsiedzi mają znacznie mniejszy. Pod tym względem w 2013 roku

pobiliśmy niechlubny rekord 57 proc. PKB, Czesi swój rekord pobili w roku 2012,

aczkolwiek nawet wtedy daleko im było do Polski z długiem szacowanym na 46 proc. PKB.

23

Wykres 4.2. Stopa bezrobocia – porównanie Polski I Czech

Czechy i Polska - stopa bezrobocia

8,88,1

7,3 7,8 8,3 7,97,1

5,34,4

6,7 7,3 6,7 7 7

16,1

18,3

20 19,819,1

17,9

13,9

9,6

7,18,1

9,7 9,7 10,1 10,1

0

5

10

15

20

25

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Czechy

Polska

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych z forsal.pl

W tym przypadku również możemy zaobserwować znaczącą przewagę naszych sąsiadów.

Natomiast nie możemy pominąć faktu, iż od 2002 roku gdzie stopa bezrobocia sięgała u nas

20 % i osiągała swoje apogeum, ulegała w ostatnich latach znacznemu obniżeniu i tak na

przykład w roku 2015 wynosi ona 7,8 %.

Biorąc pod uwagę niektóre z badanych wskaźników takich jak rentowność obligacji

czy deficyt budżetowy, to stwierdzić można, że przeciętny obywatel bezpośrednio

i natychmiastowo nie odczuwa zmian na tych obszarach, aczkolwiek kilka z nich daje

względny obraz tego na ile gorzej bądź lepiej żyje się naszym sąsiadom.

Dla przykładu poniżej zobrazowane zostały dwa kryteria: PKB przeliczony na siłę nabywczą,

który w Polsce wzrósł o ponad 60 proc. od roku 2004, w Czechach natomiast raptem o 25

proc., oraz PKB PSS przeliczone na głowę, które w Polsce stanowi 68 proc. średniej unijnej,

podcza gdy u naszych południowych sąsiadów wyniosło aż 80 proc.

24

Wykres 4.3. PKB – porównanie Polski i Czech

Polska i Czechy - PKB mln

PPS (Purchasing Power Standard)

673473659677

630353593409

541951536241517600467299

439673417621386156376977

216058217215213551207150203252210609212935194166181910172330161503152911

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Polska

Czechy

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych z forsal.pl

Wykres 4.4. PKB per capita w PPS – porównanie Polski i Czech

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych z forsal.pl

Polska i Czechy - PKB per capita w PPS

(średnia EU28 = 100)

74 77 78 79 80 83 81 82 81 81 81 80

48 49 51 51 52 54 56

60 63 65 67 68

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Czechy

Polska

25

Analizując powyższe wykresy nasuwa się wniosek, że czeska gospodarka jeśli chodzi

o wzrost PKB , kurczyła się w ostatnich latach, polska natomiast rosła.

Wykres 4.5. Deficyt budżetowy jako proc. PKB – porównanie Czech i Polski

Polska i Czechy - deficyt budżetowy jako proc. PKB

-5

-5,4

-4,1

-3,6

-1,9

-3,7

-7,5-7,8

-5,1

-3,9

-4,3

-6,5-6,7

-2,8

-3,2

-2,4

-0,7

-2,2

-5,8

-4,7

-3,2

-4,2

-1,5

-6,2

-9

-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Polska

Czechy

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych z forsal.pl

Wykres 5 jest doskonałą ilustracją tego, iż Czesi znacznie lepiej zbilansowali swój

budżet. W 2013 roku ich deficyt budżetowy wyniósł 1,5 proc. PKB, nasz natomiast w tym

samym okresie już 4,3 proc. PKB.

Według wstępnych danych szacunkowych Czeskiego Urzędu statystycznego

opublikowanych 13.02.2015 r. PKB Czech w IV kw. 2014 r. wzrósł międzyrocznie o 1,3 %.

Porównując do poprzedniego kwartału odnotowano natomiast wzrost o 0,2 %.

Tabela 4.1.Kwartalna dynamika PKB w Czechach w 2014 r.

Kwartalna dynamika PKB RCz w 2014 r.

I kw II kw III kw IV kw 2014

r/r 2,9% 2,5% 2,4% 1,3% 2,0%

kw/kw 0,4% 0,3% 0,4% 0,2%

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych z forsal.p

26

Szacuje się, że w roku 2015 deficyt sektora publicznego w Polsce będzie poniżej 3

proc. PKB , dzięki czemu Polska wyjdzie z procedury nadmiernego deficytu.

Poniżej został zilustrowany poziom inflacji w obu krajach. Jest to wskaźnik, w

stosunku, do którego możemy ogłosić remis względem obu Państw.

Wykres 4.6. Inflacja HICP – porównanie Polski i Czech

Polska i Czechy - średnioroczna inflacja HICP

3,5

0,8

3,5

1

2,5

4,2

3,5

2,6

4,3

3,7

0,9

4,5

2,6

1,6

6,3

0,6

1,2

2,1

1,5

0

1,9 2,1

1,4

3

0,8

2,1

-0,1

3,5

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Polska

Czechy

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych z forsal.pl

Ostatni z czynników, który możemy z dumą zaprezentować to płaca minimalna, która

w Polsce jest wyższa o 74 euro, a jest to zasługą podwyżce płacy z roku 2013.

Wykres 4.7. Płaca minimalna – porównanie Polski i Czech

Polska i Czechy - płaca minimalna przeliczona na euro

217,18

175,25

207,86

232,9244,32

336,47

178,34

206,73

235,85

261,03

291,07

198,96

313,34307,21

320,87

348,68 392,73

196,35

300,44 297,67 302,19

319,22

310,23 318,08

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Polska

Czechy

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych z forsal.pl

27

Dla podsumowania rankingu jakim posłużyliśmy się w trakcie porównywania Polski

i Czech zamieszczone zostały dane w poniżej tabeli.

Tabela 4.2. Podsumowanie porównania gospodarki Polski i Czech

POLSKA I CZECHY

Kategoria Polska Czechy

PKB w mln PPS plus minus

PKB per capita w PPS minus plus

PKB zmiana roczna plus minus

Deficyt budżetowy jako proc. PKB minus plus

Dług publiczny jako proc. PKB minus plus

Stopa bezrobocia minus plus

Płaca minimalna w EUR plus minus

Rentowność 10-letnich obligacji minus plus

Inflacja HICP minus minus

Sprzedaż detaliczna plus minus

4 5

6 5 Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych z forsal.pl

Na podstawie powyższego stwierdzić można, że w rankingu tym nieznacznie przodują

nad nami Czesi, aczkolwiek nie można do końca z całą pewnością, stwierdzić, że wynik ten

jest w pełni uczciwy, chociażby dlatego, że Czechów jest nieco ponad 10 mln, a Polaków 40

mln. Nie bez znaczenia jest tu również fakt, że gospodarki obu tych krajów pracują

w zupełnie inny sposób. Jednakże dzięki takim porównaniom możemy obserwować,

w których obszarach mamy jeszcze dużo do zrobienia.

28

ZAKOŃCZENIE

Przy badaniu zgodności z kryteriami konwergencji zasadniczym czynnikiem jest

ocena trwałości, ponieważ konwergencja powinna być stała, a nie doraźna.

Kryterium stabilności cen w Polsce i Czechach zostało spełnione gdyż średnia 12-

miesięczna stopa inflacji była wyraźnie niższa od wartości referencyjnej (średnioroczne stopy

inflacji HICP za ostatnie dziesięć lat wyniosły w Polsce 2,9%, zaś w Czechach 2,4%).

Kryterium konwergencji długoterminowych stóp procentowych jest wypełnione przez

Polskę i Czechy ponieważ ich wskaźniki kształtują się poniżej wartości referencyjnej dla

danego kryterium.

Kryterium fiskalne zarówno w Polsce, jak i Czechach pozostaje niewypełnione;

ponadto Polska i Czechy są objęte jest procedurą nadmiernego deficytu, w związku z czym

muszą w wiarygodny sposób i terminowo wypełniać swoje zobowiązania wynikające

z w/w procedury, tak aby w uzgodnionym czasie sprowadzić deficyt finansów publicznych

poniżej wartości referencyjnej. Jednakże w Polsce rokowania są optymistyczne by jeszcze

w bieżącym roku zdjąć procedurę nadmiernego deficytu.

Kryterium kursu walutowego nie jest wypełnione, gdyż ani Polska ani Czechy nie są

objęte mechanizmem ERM II. Należy wspomnieć, iż korona czeska była notowana w

systemie kursu płynnego, jednakże w listopadzie 2013 r. bank centralny Czech przeprowadził

interwencję na rynku walutowym w celu osłabienia korony, jak również zadeklarował, że nie

dopuści do aprecjacji jej kursu wobec euro poniżej określonego poziomu – powyższa decyzja

banku centralnego Czech podjęta została w ramach działań na rzecz stabilności cen;

reasumując: w okresie referencyjnym kurs korony wobec euro wykazywał stosunkowo dużą

zmienność, natomiast różnica w krótkoterminowych stopach procentowych między Czechami

a strefą euro była stosunkowo niewielka.

Spełnienie kryteriów konwergencji należy traktować nie tylko jako element realizacji

programu rozwoju oczekiwanego przez Unię Europejską, ale również jako gwarancję

stabilności i rozwoju gospodarczego zarówno Polski, jak i Czech.

29

Bibliografia

1. Akt dotyczący warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej,

Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki

Węgierskiej, Republiki Malty, Republiki Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki

Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę

Unii Europejskiej (Dz. U. L 236 z 23.9.2003).

2. Albinoski M., Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów,

Departament Polityki Makroekonomicznej, nr 1/2015.

3. Albinoski M., Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów,

Departament Polityki Makroekonomicznej, nr 2/2015.

4. Albinoski M., Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów,

Departament Polityki Makroekonomicznej, nr 3/2015.

5. Albinoski M., Monitor Konwergencji Nominalnej, Ministerstwo Finansów,

Departament Polityki Makroekonomicznej, nr 4/2015.

6. Bilski J., Janicka M. Konarski M., Materiały i studia Zeszyt nr 291, Integracja rynków

walutowych wybranych krajów Europy Środkowej z rynkiem euro w perspektywie ich

przystąpienia do ERM II i Unii Gospodarczo – Walutowej.

7. Binek Z., Szudra P., Integracja Walutowa, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu

Zielonogórskiego, Zielona Góra 2013 r.

8. Ekonomista, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław

2011 r.

9. Fajmon H., Euro nie jest dobrą walutą ani dla Czech, ani dla Polski.

10. Klamut M., Ekonomia , Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu,

Wrocław 2011.

11. Kowalewski P., Tchorka G., Górski J., Mechanizmy funkcjonowania strefy euro,

NBP, Warszawa 2014 r.

12. Osiewicz E., Michałowski T., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie

Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2013 r.

13. Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii

Gospodarczej i Walutowej, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2009.

14. Raport o Konwergencji, Europejski Bank Centralny, czerwiec 2014 r.

15. Schroeder J., Puślecki Ł., Gospodarka międzynarodowa – wyzwania i nowe trendy,

Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2011 r.

30

Strony internetowe:

1. www.forsal.pl

2. http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/index_pl.htm

3. http://wyszehrad.com/czechy/polityka/czlonkostwo-w-UE, z dnia 05.04.2015

31

Spis tabel:

Tabela 2.1. Kryterium stabilności cen i stóp procentowych w Polsce i strefie euro (listopad

2014 r.)…………………………………………………………………………………………9

Tabela 2.2. Długoterminowe stopy procentowe w Polsce………..…………………………..11

Tabela 2.3. Sytuacja finansów publicznych w Polsce………………………………………...12

Tabela 2.4. Kształtowanie się kursu polskiego złotego wobec euro.…………………………13

Tabela 3.1. Kryterium stabilności cen i stóp procentowych w Czechach i strefie euro (listopad

2014 r.)………………………………………………………………………………………..17

Tabela 3.2. Długoterminowe stopy procentowe w Czechach…….…………...……………...18

Tabela 3.3. Sytuacja finansów publicznych w Czechach…………………………………….18

Tabela 3.4. Kształtowanie się kursu korny czeskiej wobec euro…………….……………….19

Tabela 4.1. Kwartalna dynamika PKB w Czechach w 2014 r……….……………………....25

Tabela 4.2. Podsumowanie porównania gospodarki Polski i Czech…………...……...……...27

Spis wykresów:

Wykres 4.1. Dług publiczny jako procent PKB – porównanie Polski i Czech………………22

Wykres 4.2. Stopa bezrobocia – porównanie Polski I Czech………………………………...23

Wykres 4.3. PKB – porównanie Polski i Czech…………………………………………… 24

Wykres 4.4. PKB per capita w PPS – porównanie Polski i Czech…………………………..24

Wykres 4.5. Deficyt budżetowy jako proc. PKB – porównanie Czech i Polski……………...25

Wykres 4.6. Inflacja HICP – porównanie Polski i Czech………………….……………...….26

Wykres 4.7. Płaca minimalna – porównanie Polski i Czech……………….……………...…26