Pojęcia

• Kultura• Tożsamość kulturowa• Centrum kultury• Kultura polska• Kultura postmodernizmu

Badacze

• Antonina Kłoskowska• Leon Dyczewski• Jerzy Smolicz• Florian Znaniecki• Hanna Świda• Henryk Skolimowski

Badania – przykład Katedra Socjologii Kultury

L. Dyczewski od lat dziewięćdziesiątych, prowadzi badania nad tożsamością w Katedrze Socjologii Kultury Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Zob.: L. Dyczewski (red.). Społeczno-kulturowe czynniki rozwoju regionu środkowo-wschodniej Polski i Euroregionu Bug...; L. Dyczewski. Polacy w Bawarii...;

Zobacz także:

• Oblicza polskości. Red. A. Kłoskowka. Warszawa 1990

• L. Dyczewski. Trwałość i zmienność kultury polskie. Lublin 2002

• L. Dyczewski. Kultura polska w procesie przemian

Czym jest kultura?

Nie ma jednej definicji pojęcia kultura.U. Eco twierdził, że kultura służy międzyosobowej komunikacji za pomocą systemu znakówA. Kłoskowska - że kultura jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań

Czym jest kultura…

J. Szczepański uważa z kolei, że kultura jest to ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom

Czym jest kultura…

A. Kłoskowska podaje różne typy definicji pojęcia kultura:

• Definicje historyczne• Definicje normatywne• Definicje psychologiczne• Definicje strukturalne• Definicje genetyczne

Cechy kultury

• Kultura jest nierozerwalnie związana z życiem społecznym

• Kultura to świat tworzony przez człowieka• Kultura to świat wartości• Wytwory kulturowe są dziełem człowieka• Działania ludzkie są realizacją wartości• Kultura ma charakter kumulatywny • Kultura ma cechę pluralizmu

Cechy kulturowe

• Patrz: Słownik etnologiczny• Materialna lub niematerialna część składowa

kultury, która przez powiązanie z innymi tak samo określonymi elementami kultury warunkuje odrębne oblicze danej kultury

Cechy kulturowe c.d.

• Podejście analityczne do kultury – element kulturowy

• Podejście szersze systemowe – cecha kulturowa

Dyskusja

• Czym jest kultura systemem czy zbiorem?

Centrum kultury podstawą tożsamości kulturowej

„Osnową tożsamości kulturowej są wartości naczelne, ogniskowe kultury, etos grupy” – pisze M. Wieruszewska M. Wieruszewska. Wieś. Poszukiwaniu całości społeczno-kulturowej. Warszawa: PWN 1991 s. 80.

E. Erikson: „tożsamość ego jest zakorzeniona w tożsamości kulturowej”, czy w innym miejscu „rodząca się tożsamość spaja poszczególne fazy dzieciństwa, kiedy to cielesne „ja” oraz wizerunek rodziców otrzymują swe konotacje kulturowe” E. Erikson. Dzieciństwo i społeczeństwo… s. 283.

Funkcje tożsamości kulturowej

• Tożsamość kulturowa pełni wiele funkcji wobec jednostki i grupy. Najważniejszą wydaje się zakorzenienie jednostki w życie społeczne

• Tożsamość kulturowa to łącznik między systemem kultury, a systemem społecznym

• Kultura jest czynnikiem międzyosobowej Tożsamość kulturowa niesie za sobą mechanizmy

Tożsamość….

• W przypadku tożsamości grupy i społecznej tożsamości jednostki mamy do czynienia z dwoma grupami elementów: 1) obiektywnym i subiektywnym 2) samookreśleniem i określeniem przez inne grupy jednostki.

Centrum kultury…

• Centrum kultury to „zintegrowany zbiór centralnych wartości kulturowych i utrwalających je wytworów oraz ukształtowanie w związku z obydwoma poprzednimi elementami wzory reakcji uczuciowych, struktury myślowe, wzory międzyosobowych kontaktów wewnątrz społeczeństwa, jak też tego społeczeństwa z innymi społeczeństwami” L. Dyczewski. Trwałość kultury polskiej. W: Wartości w kulturze polskiej... s. 32.

Trzy elementy centrum kultury:

• Wartości• Wytwory kulturowe• Stany psychospołeczne

Treść centrum kultury polskiej

• Dotykając problemu kultury polskiej odnosimy się do zagadnienia polskiej tożsamości kulturowej

• Kim jesteśmy?• Jacy jesteśmy?• Skąd się wywodzimy?• Przy czym trwać a co odrzucać?

Treść centrum kultury polskiej

• Mieczysław Porębski – ziemia od sarmackich Alp po Bałtyk, polski język, twórczość literacka, twórczość artystyczna, kolory biały i czerwony, flaga

• Józef Borzyszkowski – …wspólnota ludzi jednego języka, religii, tolerancyjna, miłująca wolność, zdolna do poświęceń i ofiar…

• Henryk Skolimowski – upór w imię ideałów, honor, romantyzm, pańskość, troska o sprawy wielkie, duma ale nie pyszałkowatość

Wartości naczelne, centralne, rdzenne…

Badania Katedry Socjologii Kultury• rodzina, rodzinność, dom• Wspólnotowość, poczucie wspólnoty• Umiłowanie rodziny i dziecka, ważna rola kobiety• Wrażliwość na wartości transcendentne• Uczuciowość irracjonalizm, romantyzm• Wewnętrzna wolność, indywidualizm, honor, osobista godność• Zdolność przebaczania, brak okrucieństwa, mściwości• Gotowość do poświęceń, ofiar• Umiłowanie wolności, patriotyzm• Otwartość na inne kultury, tolerancja, uniwersalizm• Szacunek dla pracy twórczej• Demokracja, krytycyzm wobec władzy, obywatelskość

Wytwory kulturowe• Język polski, biały orzeł, flaga• Wydarzenia takie jak chrzest Polski, bitwy np.

Grunwald, wojna• Miejsca kultu religijnego i pamięci narodowej

Jana Góra, Wawel• Epopeje narodowe, Pan Tadeusz• Twórczość literacka, artystyczna Sienkiewicz,

Matejko, Chopin• Bohaterowie i postacie znaczące Piłsudski• Obrzędy i zwyczaje kolędy, Wielkanoc

Wyzwania dla polskiej tożsamości kulturowej po 1989 roku

• Sekularyzacja i desakralizacja• Fascynacja nienormalnością i złem• Cechy kultury postmodernizmu• Nowe wzory życia społecznego

Problemy, pytania

• Jak daleko mogą pójść zmiany w kulturze polskiej?

• Co znaczy być Polakiem, czym jest owa „polskość”?

• Doświadczenia zagraniczne, kontakt z kulturą polską za granicą.