PODSTAWY PRAWA

Sylwia Morawska

PODSTAWY PRAWAPojęcie prawa

Prawo - mówiąc najogólniej -jest zbiorem norm postępowania tworzonych przez państwo, a ściślej - przez uprawnione do tego na mocy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej organy państwowe.

DEFINICJEPrawo w znaczeniu prawniczym-prawo to zespól norm ustanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy państwowe, a przestrzegania prawa jest zagwarantowane w ostateczności przez przymus stosowany przez państwo

Prawo nie stwierdza , „jak jest", lecz określa „jak być powinno".

Norma prawna wskazuje więc jej adresatowi jak w danych okolicznościach powinien się w przyszłości zachować.

Przez normę prawną bowiem rozumie się normę postępowania uznaną za obowiązkową. Jej nieprzestrzeganie grozi sankcjami przymusu państwowego

Z praktycznego punktu widzenia trzeba podkreślić, że prawo jest ustalane przede wszystkim celem zapewnienia określonego ładu społecznego i gospodarczego i zapewnienia w tym zakresie bezpieczeństwa prawnego.

Każdy ma prawo oczekiwać, że jego uprawnienia wynikające z normy prawnej znajdują się pod ochroną prawną i w razie ich naruszenia będą stosowane odpowiednie sankcje przymusu państwowego.

I odwrotnie - obowiązki osoby fizycznej i osoby prawnej tak względem innej osoby, jak i państwa (np. obowiązek podatkowy) nie mogą wykraczać poza określone w prawie.

Prawo powinno cechować się trwałością obowiązywania. Nie jest to jednak trwałość absolutna. W zależności od zmieniających się warunków społeczno-gospodarczych i układów politycznych również prawo podlega odpowiednim zmianom.

Nierzadko można więc spotkać np. „ustawę o zmianie ustawy (...)" albo „rozporządzenie o zmianie rozporządzenia".

Nie wszystkie sfery życia są regulowane przez prawo. Tam, gdzie norma prawna nie wkracza, człowiek ma z punktu widzenia prawnego swobodę postępowania, w myśl zasady „co prawem nie jest zakazane, jest dozwolone".

Prawo bezwzględnie i względnie obowiązujące

Byłoby jednak błędem sądzić, że cały nasz system prawny składa się z norm będących nakazem lub zakazem określonego postępowania.

Istnieje wiele przepisów nie zawierających takich nakazów i zakazów albowiem inne są ich cele.

W stosunkach gospodarczych, obrocie gospodarczym uregulowanym umowami niezwykle ważne znaczenie praktyczne ma fakt, że w prawie cywilnym i prawie gospodarczym, a w wąskim zakresie także w prawie pracy prawodawca posługuje się nie tylko nakazem i zakazem, ale również regulacją prawną polegającą na tym, że określone normy prawne mają zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony umowy inaczej nie postanowiły.

Pierwsza grupa norm zawierająca nakazy i zakazy to normy bezwzględnie obowiązujące. Umowa naruszająca takie normy prawne byłaby nieważna.

Natomiast druga grupa norm - to normy względnie obowiązujące. Owa względność polega właśnie na tym, że mają one zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony danej umowy nie postanowiły inaczej.

Oto przykłady takich norm: - W myśl art. 182 § 2 Kodeksu spółek

handlowych jeżeli zbycie przez wspólników udziałów w spółce z o.o. zostało w umowie spółki uzależnione od zgody spółki, należy stosować ,jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej" dalsze przepisy tego artykułu Kodeksu. Zatem te przepisy stosuje się jedynie wówczas, gdy umowa nie stanowi inaczej.

Adresat normy prawnej

Norma prawna zawsze jest kierowana do imiennie oznaczonego adresata. Tymi adresatami są np. każdy człowiek lub każdy dorosły człowiek, przedsiębiorca, cudzoziemiec, pracownik, pracodawca, strony umowy lub danego rodzaju umowy itp.

Adresatem wielu norm ustawowych są również organy państwowe, zwłaszcza organy administracji państwowej.

To ustawy określają zakres kompetencji tych organów i zobowiązują je do określonego działania lubzezwalają na takie działanie.

Jest to jeden z filarów realizacji konstytucyjnej zasady, że Polska jest demokratycznym państwem prawnym. Jak to stanowi art. 83 Konstytucji „każdy ma obowiązek przestrzegania praw Rzeczypospolitej Polskiej."

Przymus państwowy jako cecha charakteryzująca prawo

Bezwzględnie obowiązująca norma prawna, narzucając jej adresatowi określony sposób postępowania, ogranicza jego swobodę postępowania.

Obowiązywanie normy prawnej nie wymaga jej akceptacji przez jej adresatów.

Konieczne jest więc zagwarantowanie przez państwo przestrzegania obowiązującego prawa przez wszystkich jego adresatów, bez względu na to, czy aprobują jego postanowienia. Tymi gwarancjami są określone formy przymusu.

Norma prawna jest więc realizowana między innymi dlatego, że jest zagrożona sankcją.

Do podstawowych sankcji przymusu państwowego należą:

1) egzekucja, 2) kara, 3) nieważność (bezskuteczność)

czynności prawnej w całości lub w części,

4) obowiązek odszkodowawczy.

Ad. 1. Egzekucja polega najogólniej na przymusowym wykonaniu stwierdzonego orzeczeniem sądu lub decyzją administracyjną obowiązku wynikającego dla danej osoby fizycznej lub prawnej z normy prawnej, na koszt tej osoby.

Przymus przy egzekucji świadczeń pieniężnych polega na

rozporządzeniu (z reguły - sprzedaży) przez organ egzekucyjny, w sposób i w granicach ustalonych przez prawo egzekucyjne, rzeczami (np. samochodem, maszynami i urządzeniami produkcyjnymi itp.) i innymi prawami majątkowymi (np. wierzytelnościami, papierami wartościowymi, udziałami w spółce z o.o.) dłużnika, wbrew jego woli, celem zaspokojenia wierzyciela lub wierzycieli wymagalnej należności pieniężnej.

W naszym systemie prawnym istnieją dwa rodzaje egzekucji: egzekucja sądowa, prowadzona przez sąd i komornika sądowego, oraz egzekucja administracyjna, prowadzona przez urząd skarbowy, a w ograniczonym zakresie także przez samych wierzycieli.

Do egzekucji sądowej należy

w szczególności przymusowe wykonywanie zobowiązań wynikających ze stosunków cywilnoprawnych, zaś do egzekucji administracyjnej - ściągalność podatków i innych świadczeń publicznych oraz składki na ubez pieczenie społeczne.

Egzekucję sądową reguluje Kodeks postępowania cywilnego, a egzekucję administracyjną - ustawa z 1966 r. o postępowa niu egzekucyjnym w administracji.

Ad. 2. Kara jest swoistą, w prawie karnym określoną dolegliwością za nieprzestrzeganie normy prawnej. Kodeks karny wyróżnia kary i środki karne.

Do kar należą kara pozbawienia wolności, w tym kara dożywotniego pozbawienia wolności, kara ograniczenia wolności i kara grzywny.

Środkami karnymi, będącymi w gruncie rzeczy karami dodatkowymi są:

pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonych stanowisk, wykonywania określonego zawodu prowadzenie określonej działalności gospodarczej, zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów, obowiązek naprawienia szkody, nawiązka, świadczenie pieniężne oraz podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Ad. 3. Sankcja nieważności oznacza, że dana czynność prawna jako nieważna nie wywiera od początku skutków prawnych, jest z mocy samego prawa bezskuteczna. Oto kilka przykładów sankcji nieważności w naszym prawie:

- z mocy art. 58 § l K.c. nieważna jest czynność prawna (m.in. umowa) sprzeczna z bezwzględnie obowiązującymi normami ustawowymi lub mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek.

- z mocy art. 58 § 2 K.c. nieważna jest czynność prawna (m.in. umowa) sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

- z mocy art. 13 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nieważne jest małżeństwo bigamiczne, tj. zawarte przez osobę pozostającą już w związku małżeńskim.

- z mocy art. 17 K.s.h. nieważna jest czynność prawna (umowa) jeżeli została podjęta - wbrew ustawie - bez zgody zgromadzenia wspólników spółki z o.o. lub spółki akcyjnej.

Ad. 4. Jest to sankcja występująca głównie w prawie cywilnym. W określonych przez to prawo sytuacjach sprawca szkody jest obowiązany do jej naprawienia. Dotyczy to m. in. szkód wyrządzonych czynem niedozwolonym (np. wypadkiem samochodowym) lub niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy. Obowiązek odszkodowawczy jest normowany również przez prawo pracy i prawo administracyjne.

Gdzie szukać aktów prawnych:

www.sejm.gov.pl www.polskieustawy.comwww.abc.com.plwww.nettax.com.plwww.infor.plwww.infor.pl/publikatory.htmlhttp://europa.eu.int/eur-lex/lex/

PODSTAWOWE AKTY PRAWA

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 roku, nr.78, poz. 483.)

USTAWA z dnia 23 listopada 2002 roku o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z dnia 31 grudnia 2002 roku, nr 240, poz. 2052)

USTAWA z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z dnia 1 września 2005 roku, nr 167, poz.2052

USTAWA z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z dnia 12 września 2001 roku, nr 98, poz.1070)

USTAWA z dnia 20 lipca 2000 roku o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jednolity Dz. U. nr 190, poz.1606)

PODSTAWOWE AKTY PRAWA

USTAWA z dnia 1 sierpnia 1997 roku o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z dnia 1 września 1997 roku, Dz. U. nr.102, poz.643)

1982 roku o Trybunale Stanu (tekst jednolity Dz. U. nr.1010, poz.925)

USTAWA z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji (tekst jednolity Dz. U. nr.7, poz.58)

USTAWA z dnia 20 czerwca 1985 roku o prokuraturze (tekst jednolity Dz.U.nr.21, poz. 206)

USTAWA z dnia 25 lipca 2002 roku Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z dnia 20 września 2002 roku, nr.153, poz.1269)

PODSTAWOWE AKTY PRAWA

USTAWA z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z dnia 20 września 2002 roku, Dz. U. nr 153, poz.1270)

USTAWA z dnia 17 listopada 1964 roku KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO (Dz. U. z dnia 1 grudnia 1964 roku, Dz. U. nr 43, poz. 296

USTAWA z dnia 23 kwietnia 1964 roku KODEKS CYWILNY (Dz. U. z dnia 18 maja 1964 roku, Dz. U. nr.16, poz.93)

USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (tekst jednolity Dz. U z 1998 roku, nr 21, poz.94)

PODSTAWOWE AKTY PRAWA

USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (tekst jednolity Dz. U z 1998 roku, nr 21, poz.94)

USTAWA z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U z 2000, nr 98, poz.1071)

USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (tekst jednolity Dz. U z dnia 2005, nr 8, poz. 60)

USTAWA z dnia 10 września 1999 roku Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z dnia 15 października 1999 roku, Dz.U.nr.83, poz.930)

USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z dnia 4 sierpnia 1997 roku Dz. U nr.89, poz.555)

USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (Dz. U. z dnia 2 sierpnia 1997 roku, nr.88, poz.553)

SYSTEM PRAWA

System prawa – termin używany w różnych znaczeniach np.: system prawa danego państwa, system prawa określonej gałęzi prawa czy system źródeł prawa.

SYSTEM PRAWA System prawa danego państwa oznacza całokształt obowiązujących w określonym czasie przepisów prawnych tego państwa, uporządkowanych Według przyjętych kryteriów.

Uporządkowany zbiór norm prawnych, który dzieli się na tzw. GAŁĘZIE PRAWA, które obejmują kompleksy norm regulujących określone kategorie stosunków społecznych. Ogół norm z danej gałęzi prawa (np. prawa cywilnego, karnego) nazywa się czasem systemem określonej gałęzi prawa

ŹRÓDŁA PRAWA źródła prawa sensu stricto (z łac.

fontes iuris oriundi) oznacza akty normatywne, czy też inaczej akty prawne zawierające przepisy prawa oraz tryb tworzenia takich aktów.

źródła poznania prawa (z łac. fontes iuris cognoscendi)– źródła poznania prawa obejmuje wszelkie materiały służące poznaniu prawa oraz wszelkie formy przekazu o prawie (dokumenty, publikacje, nawet Internet).

ŹRÓDŁA PRAWA . 

ŹRÓDŁA PRAWAŹródłami powszechnie obowiązującego

prawa Rzeczypospolitej Polskiej są (art. 87. Konstytucji):› konstytucja, › ustawy› ratyfikowane umowy międzynarodowe › rozporządzenia› akty prawa miejscowego na obszarze

działania organów, które je ustanowiły,

ŹRÓDŁA PRAWA Warunkiem wejścia w życie ustawy, rozporządzenia, aktu

prawa miejscowego jest ich ogłoszenie Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w

Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

Oprócz tego Konstytucja w art. 234 przewiduje kolejny akt powszechnie obowiązujący – rozporządzenie z mocą ustawy, wydawane przez prezydenta RP, wyłącznie w ściśle określonych przez Konstytucję wypadkach.

Zwyczaj - Konstytucja nie wymienia zwyczaju jako źródła prawa. W doktrynie polskiego prawa konstytucyjnego przyjmuje się, że Konstytucja wymienia jedynie katalog źródeł prawa stanowionego i nie wyklucza istnienia obok prawa stanowionego prawa zwyczajowego; prawo to jednak nie może stanowić podstawy decyzji organów państwowych wobec obywateli. Prawo zwyczajowe, ma jednak bardzo powszechna zastosowanie zarówno w obrocie krajowym jak i w obrocie międzynarodowym.

Prawo polskie

Art. 89.  1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą

Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy: 1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy

2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.

Art. 90.  1. Rzeczpospolita Polska może na

podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

Art. 91.  1. Ratyfikowana umowa

międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Prawo Unii Europejskiej

Od 1 maja 2004 r. tj. od dnia wejścia w życie Traktatu Akcesyjnego, na mocy którego Polska stała się Państwem Członkowskim Wspólnoty Europejskiej i podlega wszelkim normom prawa wspólnotowego, bez potrzeby ich inkorporacji.

Członkostwo w Unii Europejskiej oznacza, iż od 1 maja 2004 r. na terytorium Polski obowiązuje prawo wspólnotowe z całym jego dotychczasowym dorobkiem. Prawo to stanowi część krajowego porządku prawnego, zaś w przypadku kolizji z ustawami Państw Członkowskich, zgodnie z zasadami: bezpośredniego skutku, pierwszeństwa i efektywności - regulacje prawne prawa wspólnotowego mają pierwszeństwo przed normami krajowymi, co wynika z art. 91 ust. 3 Konstytucji RP.

ŹRÓDŁA PRAWA - UE pierwotne (tu należą przede wszystkim

traktaty międzynarodowe ustanawiające Wspólnoty: Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Traktat o Unii Europejskiej, Układ z Maastricht, Układ z Schengen, Traktat Amsterdamski)

wtórne, czyli rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.

ŹRÓDŁA PRAWA - UEAkty prawne UE to sformalizowane akty woli instytucji kierowniczych Wspólnot Europejskich, które mają doprowadzić do realizacji zadań nałożonych na państwo członkowskie Unii, osoby prawne, fizyczne i instytucje kierownicze:› rozporządzenia › dyrektywy › decyzje› zalecenia › opinie

ŹRÓDŁA PRAWA - UE

Rozporządzenie (regulation)

Akt o charakterze generalnym i abstrakcyjnym* przyrównywany niejednokrotnie do ustawy w porządkach prawnych krajów UE. Rozporządzenie musi obowiązywać w całości w każdym kraju członkowskim UE, ma bezpośrednią moc wiążącą, co oznacza, że nie wymaga żadnej transformacji na akty właściwe dla danego państwa (np. ustawy). Rozporządzenie jednoznacznie określa skutek, jaki ma być przez nie osiągnięty, jak i kroki prowadzące do jego realizacji. Rozporządzenia bezpośrednio dotyczą obywateli UE nadając im prawa i nakładając na nich obowiązki.

Sądy państw członkowskich muszą stosować bezpośrednio normy zawarte w rozporządzeniu. Jeśli prawo wewnętrzne państwa członkowskiego pozostaje w sprzeczności z rozporządzeniem wspólnotowym, istnieje obowiązek zmiany i dostosowania prawa wewnętrznego do rozporządzenia.

ŹRÓDŁA PRAWA - UE Rozporządzenia dzielą się na

› podstawowe (wydawane na podstawie delegacji zawartych w traktatach).

› wykonawcze (określają sposoby realizacji rozporządzeń podstawowych).

Rozporządzenia podstawowe wydaje zwykle Rada UE, a rozporządzenia wykonawcze w stosunku do rozporządzeń Rady wydaje Komisja UE. Rozporządzenia podlegają kontroli legalności i mogą być zaskarżone do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich przez państwo członkowskie lub nawet osobę fizyczną lub prawną, jeśli rozporządzenie dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie. Rozporządzenia wchodzą w życie za zwyczaj 20. dnia od ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich (seria L)

ŹRÓDŁA PRAWA - UEDyrektywa (directive)

wydawane przez Radę UE lub wspólnie przez Parlament Europejski i Radę UE.

wiąże państwa członkowskie jedynie w zakresie rezultatów, celów i terminów jej osiągnięcia, ale pozostawia organom wewnętrznym państwa swobodę w zakresie wyboru formy i metod realizacji swych założeń

adresowana do wszystkich lub tylko niektórych państw UE, a także do przedsiębiorstw działających na obszarze Unii.

Państwa członkowskie mają obowiązek dostosować swój porządek prawny tak, aby był zgodny z normami wprowadzonymi przez dyrektywę.

Państwa, które nie wprowadzą w życie treści dyrektyw w określonym terminie, mogą być pozwane przez Komisję Europejską przed Trybunał Sprawiedliwości WE. Mogą też w takim przypadku odpowiadać za szkody wyrządzone osobom prywatnym w skutek nie wykonania dyrektywy.

Dyrektywy publikuje się w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (seria L). Komisja UE wydaje także tzw. dyrektywy wykonawcze, ale nie mają one charakteru normatywnego i nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego w UE.

ŹRÓDŁA PRAWA - UEZalecenia (recommendations) i opinie (opinions)Nie mają charakteru wiążącego i w doktrynie (nauce prawa) zalicza się je do tzw. soft-law. Jaki jest zatem sens tych aktów. W istocie ich autorytet jest duży i państwa członkowskie starają się do nich dostosować. Zalecenia wyrażają stanowisko lub ocenę w danej sprawie. Mogą zawierać pewne propozycje / nakazy podjęcia działań w danej sprawie przez państwo członkowskie. Zalecenia wydawane są z inicjatywy samej instytucji europejskiej. Opinie natomiast, również wyrażają oceny, ale są wydawane na życzenie zainteresowanego podmiotu. Zalecenia i opinie mogą wydawać Rada Unii Europejskiej, Komisje Europejska, Parlament Europejski. Komitet Ekonomiczno-Społeczny wydaje jedynie opinie.

Prawo polskie

Art. 92.  1. Rozporządzenia są wydawane

przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.

Rozporządzenia w Polsce mogą wydawać: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów i ministrowie.

Art. 93.  1. Uchwały Rady Ministrów oraz

zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.

2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

PUBLIKACJA AKTÓW PRAWNYCH

Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. (Dz. U. z dnia 1 sierpnia 2000 r.)

Promulgatory:› Dziennik Ustaw› Monitor Polski› Monitor Polski B› Dzienniki ministerstw› Wojewódzkie dzienniki urzędowe

PUBLIKACJA AKTÓW PRAWNYCH-UE

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L › rozporządzenia; › dyrektywy; › decyzje; › zalecenia › opinie.

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C › zbiory orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości i Trybunału Pierwszej

Instancji; › protokoły z posiedzeń parlamentarnych; › sprawozdania Trybunału Obrachunkowego; › pisemne interpelacje parlamentarne oraz odpowiedzi udzielone

przez Radę lub Komisję; › oświadczenia, wydane przez Komitet Ekonomiczno-Społeczny oraz

Komitet Regionów; › zawiadomienia o konkursach rekrutacyjnych, › zaproszenia do udziału w programach i projektach; › dokumenty wydawane w następstwie legislacji Komisji; › publiczne kontrakty na pomoc żywnościową; › spis treści Dz. U. serii C E.

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C(A) Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C(E)

Dziennik Ustaw Konstytucję, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta

Rzeczypospolitej Polskiej, rozporządzenia wydane przez Prezydenta

Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów kierujących działami administracji rządowej, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, będących członkami Rady Ministrów, oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji,

teksty jednolite aktów, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów

normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw, uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenie

ministra. akty prawne dotyczące: stanu szczególne, referendum

zatwierdzającego zmianę Konstytucji i referendum ogólnokrajowego, wyborów, mobilizacji, inne

Monitor Polski zarządzenia Prezydenta, uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Prezesa Rady

Ministrów, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów

normatywnych uchwały Zgromadzenia Narodowego dotyczące:

regulaminu, uznania trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, postawienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu,

uchwały Sejmu i Senatu dotyczące: regulaminu, skrócenia kadencji, uchwalenia o wotum zaufania, absolutorium uchwalenia wotum nieufności, pociągnięcia do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu,

akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Monitor Polski B sprawozdania finansowe określone w

przepisach o rachunkowości, ogłoszenia i obwieszczenia

przedsiębiorców, jeżeli odrębne przepisy nie wymagają ich ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym,

inne akty prawne, a także informacje, komunikaty, ogłoszenia i obwieszczenia organów, instytucji i osób, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

Wojewódzki dziennik urzędowy akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy

administracji niezespolonej, akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa,

organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu i gminy,

statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów,

akty Prezesa Rady Ministrów uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej,

uchwałę budżetową województwa oraz sprawozdanie z wykonania budżetu województwa,

obwieszczenia o rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu lub rady gminy,

statut urzędu wojewódzkiego, inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i

ogłoszenia, jeżeli tak stanowią przepisy szczególne.

NORMA PRAWANorma prawna jest najmniejszym , stanowiącym sensowną całość elementem prawa. Przyjmuje się, że jest ona regułą zachowania noszącą dwie zasadnicze cechy; ma charakter generalny (skierowana do pewnej grupy adresatów) i abstrakcyjny (rodzajowe wskazanie zachowania a nie jego dokładnych cech).art. 147 KC „ Właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych , w taki sposób, żeby to groziło nieruchomością sąsiednim utrata oparcia

NORMA PRAWA

Budowa normy prawnej: Hipoteza Dyspozycja Sankcja (nie zawsze)

NORMA PRAWAHipoteza – określa krąg adresatów, do których norma jest skierowana oraz okoliczności, w jakich ma ona zastosowanie (warunki, w jakich adresat normy w określony sposób ma się zachować). Wyróżniamy w niej elementy podmiotowe i przedmiotowe.› Elementy podmiotowe – szczegółowo opisują

adresata, jego cechy sposób działania, okoliczności, miejsce, czas, stan psychiczny, zdrowotny, wykształcenie, zwód, wykonywana pracę, itp.

› Elementy przedmiotowe – określają stany i zjawiska zewnętrzne w stosunku do adresata lecz mające wpływ na jego zachowanie i działanie (kryzys gospodarczy, zwyżka lub obniżka cen, itp.).

NORMA PRAWA

Dyspozycja – określa wzór powinnego (wymaganego) zachowania się adresata w okolicznościach przewidzianych w hipotezie normy prawnej.

Formy, jakie może przyjąć wzór dyspozycji:› Obowiązek prawny- nakaz lub zakaz określonego zachowania się

zawarty w normie prawnej. Naruszenie obowiązków prawnych pociąga za sobą ujemne skutki prawne (sankcje) ze strony państwa.

› Uprawnienia– dają adresatowi prawo wyboru, co oznacza, iż może on skorzystać z danego prawa lub nie, nie ponosząc z tego tytułu żadnych konsekwencji.

Art. 12 ustęp 7 ustawy Prawo o ruchu drogowym „Zabrania się:

Ruchu po jezdni w kolumnie pieszych czasie mgły;zakaz ten nie dotyczy kolumny wojskowej lub policyjnej…”

NORMA PRAWA

Sankcja – jest to ujemna konsekwencja wynikająca z niezgodnego zachowania się, co do treści dyspozycji normy prawnej w okolicznościach przewidzianych hipotezą normy prawnej. Pełni ona rolę prewencyjną i dyscyplinującą.

Wyróżniamy 3 typy sankcji:› Karna› Egzekucyjna› Nieważności czynności prawnych

NORMA PRAWASankcja karna – pełni funkcje prewencyjną (ogólną lub szczególną),

izolacyjną (np. od społeczeństwa) i eliminacyjną (kara śmierci).

Kary obowiązujące w polskim systemie karnym: Grzywna – kara wymierzana za czyny drobne oraz wykroczenia w stawkach dziennych od

10 do 360 (wartość nie mniejsza niż 10 zł, nie większa niż 2.000 zł). Może występować, jako kara samoistna, bądź też obok kary pozbawienia wolności, a w razie jej nie uiszczenia zamieniana na karę pozbawienia wolności.

Ograniczenie wolności – jest karą orzekaną od 1 miesiąca do 12 miesięcy odbywaną na wolności.

Pozbawienie wolności – kara ta wymierzana jest za przestępstwo w przedziale czasowym od 1 miesiąca do 15 lat i odbywa się ją w zakładzie karnym (segregacja więźniów).

Kara 25 lat pozbawienia wolności i kara dożywotniego pozbawienia wolności – są to kary adekwatne i orzekane za najcięższe wykroczenia, typu: zabójstwo, zdrada Ojczyzny.

Środki karne – orzekane są tylko i wyłącznie obok kary. › pozbawienie praw publicznych, › zakaz zajmowania określonego stanowiska (zakaz wykonywania określonego zawodu lub działalności

gospodarczej),› zakaz prowadzenia pojazdów,› przepadek przedmiotów,› obowiązek naprawienia szkody,› nawiązka,› świadczenie pieniężne,› podanie wyroku do wiadomości publicznej,

NORMA PRAWA

Sankcja egzekucyjna – nakładana jest wówczas, gdy naruszone zostaną normy prawa administracyjnego lub cywilnego. Ma ona na celu doprowadzenie do stanu oczekiwanego przez prawo. Może polegać na przymusowym doprowadzeniu do wymaganego stanu np. zburzenie budynku wzniesionego bez odpowiednich zezwoleń

NORMA PRAWASankcja nieważności czynności prawnych – nakładana zostaje wówczas, gdy naruszone zostaną normy prawa cywilnego, bądź rodzinnego

Nieważności bezwzględna – z mocy samego prawa› Czynność dokonane przez osobę która nie mogła jej dokonać np.

zawarcie małżeństwa przez dwie osoby tej samej płci art. 13 KRO› Gdy czynność została dokonana bez wymaganej zgody organu

np. nabycie nieruchomości rolnych przez cudzoziemców bez zgody MSWIA

› gdy czynność została dokonana bez zachowania odpowiedniej formy np. przeniesienie własności nieruchomości zawsze w formie aktu notarialnego

Nieważność względna- gdy uprawniony podmiot wystąpi do odpowiedniego organu o stwierdzenie nieważności

np. czynność prawna dokonana pod wpływem groźby

NORMA PRAWAPodział norm prawnych

› normy nakazujące, › normy zakazujące› normy uprawniające,

Ze względu na zakres zastosowania:› normy imperatywne (ius cogens)-bezwzględnie

obowiązującymi,› normy dyspozytywne (ius dispositivum), względnie

obowiązującymi, które znajdują zastosowanie tylko wtedy, gdy adresaci nie przyjęli innych reguł niż wyrażone dyspozycją normy.

Ze względu na sposób określenia adresata oraz wzoru powinnego zachowania:› normy generalno- abstrakcyjne, › indywidualno- konkretne,

NORMA PRAWA

Ze względu na terytorialny zakres obowiązywania norm:› normy, które wiążą na obszarze całego

państwa (ius commune)› normy miejscowe (ius particulare)

Na koniec trzeba także wspomnieć o podziale norm na:› materialne,› proceduralne, › kompetencyjne,

PRZEPIS PRAWNYNORMA A PRZEPIS PRAWNY – relacja tak jak między treścią a formą. Treści prawa wyrażają normy, przepisy zaś są formą słowną, w która treść jest ujęta.Norma może być zbudowana:› W całości z jednego przepisu,› Na podstawie kliku, nawet bardzo wielu przepisów

RODZAJE PRZEPISÓW:› Lex generalis- przepisy ogólne regulujące szeroki zakres

spraw,› Lex specialis- przepisy szczególne, ustanawiające wyjątki › Przepis blankietowy › Przepis odsyłający › przepisy przejściowe/ intertemporalne› przepisy uchylające› przepisy wprowadzające

PRZEPIS PRAWNY

„Lex specialist derogat legis generalis”

Art 118 KC “jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawniwnia wynosi lat dziesieć , a dla świadczeńokresowychoraz roszczęń zwiazanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata”

PODZIAŁ WLADZY WŁADZA USTAWODAWCZA SEJM I SENAT

(art. 95. i następne Konstytucji) WŁADZA WYKONAWCZA-organami

egzekutywy są Prezydent Rzeczypospolitej, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz organy administracji rządowej.

WŁADZA SĄDOWNICZA Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej (art. 173 i następne Konstytucji)

TWORZENIE PRAWA

Stanowienie Współstanowienie jest rodzajem

stanowienia polegającego na tym, że w czynności konwencjonalnej uczestniczą co najmniej dwa podmioty.

Umowa jest co najmniej dwustronnym aktem prawodawczym, polegającym na tym, że strony uczestniczące w umowie ustalają wiążące je normy generalno- abstrakcyjne.

Zwyczaj Precedens jako sądowa decyzja tworząca

prawo jest formą, która charakteryzuje systemy common law.

TWORZENIE PRAWA

BUDOWA AKTU PRAWNEGO:› nazwa› data› tytuł› preambuł (arenga)› cześć ogólna› część szczególna› przepisy przejściowe i końcowe› podpis

TWORZENIE PRAWA Przepisy ogólne zawierają normy ogólne

wyznaczające podmiotowy i przedmiotowy zakres regulacji, zakres stosunków wyłączonych spod regulacji, definicje legalne.

Przepisy szczegółowe zawierają normy, które regulują psychofizyczne zachowanie ludzi oraz wyznaczają ważność czynności konwencjonalnych.

Przepisy przejściowe zawierają normy regulujące oddziaływanie nowego aktu normatywnego na stosunki ukształtowane w czasie obowiązywania dotychczasowego prawa.

Przepisy końcowe obejmują: › przepisy derogacyjne, › przepisy o wejściu w życie aktu, › przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej aktu.

TWORZENIE PRAWA

Tekst jednolity - Potrzeba formułowania tekstów jednolitych jest następstwem częstych zmian prawa, polegających na nowelizacji, czyli częściowej zmianie dotychczas obowiązującego aktu normatywnego przez akt później wydany, o tej samej albo wyższej mocy prawnej. Tekst jednolity nie jest nowym aktem normatywnym, a techniką przekazu informacji o obowiązujących normach. Tekst jednolity wymaga klarownego wskazania, jakie przepisy, jakich aktów normatywnych zostały uchylone z równoczesnym wskazaniem przepisów obowiązujących, co możliwe jest poprzez przytoczenie pełnego ich brzmienia.

TWORZENIE PRAWA Kodyfikacja prowadzi do ustanowienia kodeksu,

który jest całościowym, względnie wyczerpującym, syntetycznym oraz niesprzecznym unormowaniem- z reguły w drodze ustawy- jakiejś obszernej dziedziny stosunków społecznych, w miejsce wielu uchylonych aktów normatywnych.

Konsolidacja jest formą najbardziej zbliżoną do kodyfikacji. Polega ona na zespoleniu w jednym akcie normatywnym dwu lub więcej uchylonych aktów, które regulują w sposób „rozproszony” określoną dziedzinę stosunków społecznych.

Inkorporacja to usystematyzowany i opublikowany zbiór uprzednio ustanowionych aktów normatywnych bez zmiany ich treści. Forma ta nie ma charakteru prawodawczego.

Jakie są różnice pomiędzy tworzeniem prawa a stosowaniem prawa?

Tworzenie (stanowienie prawa) różni się od stosowania prawa tym, że w jego wyniku powstają normy generalne i abstrakcyjne.

Norma generalna charakteryzuje się tym, że jej adresatem jest pewna określona za pomocą posiadanej cechy grupa podmiotów, a nie wskazani indywidualnie adresaci.

Abstrakcyjność normy polega zaś na tym, że zachowanie się stosownie do płynącego z niej polecenia nie powoduje jej wygaśnięcia.

W wyniku stosowania prawa podejmowane są akty prawa (decyzje) zawierające normy o charakterze indywidualnym i konkretnym.

Indywidualność i konkretność aktów stosowania prawa polega na tym, że są one adresowane do konkretnego podmiotu i zachowanie się stosownie do płynącego z nich polecenia stanowi jednorazowe ich wypełnienie, np.: decyzja określająca podmiotowi wysokość podatku dochodowego za konkretny rok.

GAŁĘZIE PRAWAPodstawą podziału praw na gałęzie są:

› Charakter stosunków pranych - dana dziedzina życia i prawa np. prawo konstytucyjne, karne, cywilne

› Podmiot regulacji – kogo dotyczy np. regulacje dotyczące cudzoziemców, wojskowych

› Zakres terytorialny regulacji- prawo o zasięgu ogólnopaństwowym, prawo miejscowe.

Podział według kryterium metody regulacji:› Prawnocywilna› Prawnoadministracyjna› Prawnokarna/penalna

GAŁĘZIE PRAWA„ius publicum est quod ad statum rei Romanae spectat,

privatum, quod ad singulorum utilitatem”prawem publicznym jest to, które ma na względzie korzyść państwa rzymskiego, a prawe

prywatnym jest to, które ma na względzie korzyść jednostek.

prawo prywatne – chroni przede wszystkim interesy jednostki, traktuje równorzędnie podmioty będące stronami stosunków prawnych, zaś środkiem ochrony prawnej jest upoważnienie do domagania się ochrony prawnej ze strony państwa a korzystanie z niego zależy od woli upoważnionego podmiotu.

prawo publiczne – chroni tak czy inaczej rozumiany interes ogółu, społeczności państwowej, między podmiotami stosunków prawnych zachodzą relacje podporządkowania jednego podmiotu kompetencji drugiego podmiotu tego stosunku, a środkiem ochrony jest sankcja wymierzana przez upoważnione organy państwa, mające obowiązek jej wymierzenia w sytuacjach określonych przez normy prawne.

GAŁĘZIE PRAWA

prawo wewnętrzne zalicza się normy prawne stanowione przez właściwe organy państwa w ustalony sposób.

prawo międzynarodowe publiczne obejmuje normy prawne regulujące stosunki wzajemne pomiędzy państwami i organizacjami międzynarodowymi, a niekiedy innymi instytucjami o znaczeniu ponadpaństwowym.

GAŁĘZIE PRAWAZgodnie z kryterium dualistycznym gałąź prawa, to normy regulujące ten sam typ stosunków społecznych w oparciu o wspólną metodę regulacji. W ramach gałęzi prawa doktryna i praktyka prawnicza wyróżniają instytucje prawne. Są to normy regulujące jeden typ stosunków społecznych, właściwy dla danej gałęzi prawa. Podstawowy katalog gałęzi prawa obejmuje:

› prawo państwowe (konstytucyjne)› prawo cywilne› prawo rodzinne › prawo pracy› prawo administracyjne› prawo finansowe› prawo gospodarcze› prawo karne› prawo procesowe

GAŁĘZIE PRAWAPRAWO PRYWATNE PRAWO PUBLICZNE

CYWILNE MATERIALNE PRAWO PRACY KONSTYTUCYJNE

KARNE MATERIALNE

KARNE PROCESOWE

ADMINISTRACYJE MATERIALNE

ADMINISTRACYJE POSTEPOWANIE

POSTEPOWANIECYWILNE

PRAWO BANKOWE

PRAWO HANDLOWE

PRAWO RODZINNE

PAPIERY WARTOŚCIOWE

PRAWO KONSTYTUCYJNEzespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno – gospodarczego państwa.

Materia tej gałęzi prawa w szerokim rozumieniu – obejmuje te normy prawne, które określają:

› Podmiot władzy suwerennej w państwie i sposoby jej sprawowania – do kogo należy władza, określa jaka jest forma i charakter państwa,

› Podstawy ustroju społeczno – gospodarczego – wskazuje się w tej gałęzi formy własności w państwie, mechanizmy jej ochronnym sposób organizacji życia gospodarczego i społecznego,

› System organów państwowych – wskazuje się strukturę organów państwa, tryb ich funkcjonowania oraz ich wzajemnego stosunku do siebie,

› Status obywatela w państwie – prawo konstytucyjne określa prawa i wolności obywatela, a także nakładane na niego obowiązki. reguluje także procedury ochrony praw i wolności człowieka,

› Podstawy systemu wyborczego – określa sposób powoływanie organów przedstawicielskich.

PRAWO CYWILNEPRAWO CYWILNE – stanowi zespół norm, które regulują stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami, zarówno osobami fizycznymi, prawnymi jak i państwowymi osobami prawnymi, a także prawa niemajątkowe (prawa autorskie, dobra osobiste). Normy tej gałęzi prawa przewidują również obowiązek udzielania ochrony prawnej podmiotom, wobec których nie spełniono należnych im świadczeń, jednakże w zasadzie nawiązanie stosunków prawnych, jak i dochodzenie roszczeń pozostawione jest zainteresowanym stronom.

Definicja prawa cywilnego wymaga jednakże głębszego wyjaśnienia, bowiem stosunki majątkowe regulowane są nie tylko przez tę gałąź prawa, lecz także przez normy należące do innych gałęzi. Dla stosunków regulowanych przez prawo cywilne bardzo istotnym jest fakt, iż podmioty są tu wobec siebie równorzędne i żaden z podmiotów tego stosunku nie ma uprawnień władczych względem drugiego.

Niektóre stosunki zostały jednakże wyłączone ze względu na swoją specyfikę, z prawa cywilnego. Chodzi tu miedzy innymi o stosunki majątkowe:

wynikające ze stosunku pracy – którymi zajmuje się – prawo pracy, wynikające miedzy małżonkami, rodzicami, dziećmi – które objęte są

unormowaniami prawa rodzinnego

PRAWO ADMINISTRACYJNEPRAWO ADMINISTRACYJNE – stanowi zespół

nor regulujących strukturę i kompetencje organów administracji państwowej, stosunki prawne powstające w toku wykonawczo – zarządzającej działalności tychże organów. › Jest to gałąź prawa, która wyraźnie odznacza się od innych

gałęzi i nie ma szczególnych trudności z ustaleniem, jakie normy prawne do niej należą. Normy prawa administracyjnego stwarzają przede wszystkim ramy, w których działają organy administracji. Stosunki regulowane przez tę gałąź prawa mają kilka cech, które odróżniają je od stosunków innych gałęzi prawa, a mianowicie:

› powstają najczęściej poprzez wydanie jednostronnego aktu organu administracyjnego w konkretnej, indywidualnej sprawie,

› jedną ze stron stosunku jest zawsze organ administracji wyposażony w uprawnienia władcze, czyli nie występują tu relacje pomiędzy dwoma równorzędnymi stronami, jak ma to miejsce w prawie cywilnym,

› przedmiotem tych stosunków są wyłącznie te sprawy, w których organy administracji są uprawnione do działania (należące do kompetencji tych organów).

PRAWO FINANSOWEPRAWO FINANSOWE – jest to gałąź prawa, która obejmuje normy prawne regulujące publiczną działalność finansową. Zakres normowania tej gałęzi to przede wszystkim gromadzenie oraz rozdział i wydatkowanie środków pieniężnych a także określenie działalności organów i instytucji finansowych. W skład tej gałęzi wchodzi wiele przepisów dotyczących:› podatków, › działalności banków, › rynku pieniężnego, › systemu ubezpieczeń, › zasad rachunkowości

PRAWO KARNE

PRAWO KARNE – to zespół norm prawnych określających czyny społecznie szkodliwe, zwane przestępstwami, zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary, środki karne i zabezpieczające stosowane wobec ich sprawców.

W prawie karnym można wyróżnić 3 zakresy zagadnień:› prawo karne materialne › normy procedury karnej › prawo karne wykonawcze

PRAWO KARNE prawo karne skarbowe – dotyczy spraw związanych z

naruszeniem interesów finansowych Skarbu Państwa lub organów samorządu terytorialnego. Normuje odpowiedzialność za przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz postępowanie w tych sprawach.

prawo karne wojskowe – wiąże się ono z kręgiem żołnierzy, zapewniając dyscyplinę i gotowość obroną sił zbrojnych. Odpowiedzialność karna żołnierzy opiera się na tych samych zasadach co odpowiedzialność osób cywilnych, jednak z uwzględnieniem odrębności wynikającej ze specyfiki wojskowej.

przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej nieletnich – dotyczą osób, które popełniły czyn zabroniony przez prawo i nie ukończyły jeszcze 17 roku życia. Stosuje się wobec nich środki wychowawcze i poprawcze orzeczone przez sąd rodzinny. Jeśli jest to jednak osoba, która ukończyła 15 lat i popełniła szczególnie ciężkie przestępstwo (zabójstwo, zamach terrorystyczny, kwalifikowane zgwałcenie, rozbój) to podlega działalności karnej przed sądem karnym (nie rodzinnym).

PRAWO RODZINNE

PRAWO RODZINNE – dawniej zwane „familijnym”, zawiera normy regulujące stosunki zachodzące w rodzinie: małżeńskie i rodzinne. Stosunki małżeńskie dotyczą powstania małżeństwa, jego ustania, unieważnienia oraz stosunków prawnych między małżonkami. Stosunki rodzinne są to stosunki między rodzicami a dziećmi a także stosunki wynikające z przysposobienia, pokrewieństwa, opieki. Głównym źródłem prawa jest tu kodeks rodzinny i opiekuńczy.

PRAWO PRACY PRAWO PRACY – przedmiotem prawa pracy są stosunki pracy podporządkowanej, świadczonej na rzecz drugiego podmiotu dobrowolnie, osobiście i za wynagrodzeniem oraz inne stosunki nierozerwalnie związane ze stosunkiem pracy. Prawo pracy normuje stosunki przygotowujące stosunek pracy, stosunek związany z realizacją pośrednictwa pracy i stosunki prawne nadzorujące właściwą realizację prawa pracy, a zatem wchodzą tu unormowania dotyczące powstania i ustania stosunku pracy, obowiązków i uprawnień pracownika i pracodawcy, czasu pracy, urlopu, ochrony pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy a także rozstrzygania sporów ze stosunku pracy.

Prawo pracy wywodzi się z prawa cywilnego i przepisy kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio do stosunków pracy w przypadkach nie uregulowanych w kodeksie pracy, o ile przepisy te są zgodne z zasadami prawa pracy.

PRAWO PROCESOWEPRAWO PROCESOWE – nie stanowi jednolitej gałęzi prawa. W skład niej wchodzą trzy różne – podstawowe działy

prawo procesowe cywilne – określające tryb postępowania przed sądami w sprawach cywilnych, a także w sprawach gospodarczych, z zakresu prawa rodzinnego i prawa pracy. Określa prawa stron i innych osób biorących udział w postępowaniu.

prawo procesowe karne – ustala tryb działania sądów w sprawach karnych, określa uprawnienia prokuratora, oskarżonego i obrońców w poszczególnych stadiach procesu.

prawo o ustroju sądów i prokuratury – nie są one sensu stricto przepisami prawa procesowego, gdyż nie normuję postępowania sądowego. Przepisy o ustroju sądów określają strukturę i organizację sądów poszczególnych szczebli, zakres ich działania, ustrój wewnętrzny. Przepisy o prokuraturze określają zakres działalności poszczególnych organów prokuratury, obsadę tychże organów.

OBOWIĄZYWANIE PRAWA OBOWIĄZYWANIE W PRZESTRZENIE - prawo wewnętrzne

obowiązuje na całym terytorium państwa, którego organy je ustanowiły lub jego fragmencie administracyjnym (prawo miejscowe).

OBOWIĄZYWANIE PRAWA W CZASIE - dla każdej normy istnieje moment początkowy i końcowy obowiązywania.

Wejście w życie aktu prawnego 14 dni od jego opublikowania chyba, że inna data została wskazana przez ustawodawcę (VOCATIO LEGIS- SPOCZYNEK PRAWA)

art. 243 konstytucji „Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia”

art. 4 ustęp 1 Ustawy z dnia 20 lipca 2007 roku o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych „akt normatywny, zawierający przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi inny termin…”

ZASADY NIESPRZECZNOŚCI NORM I REGUŁY KOLIZYJNE regułę hierarchiczną (lex superior derogat legi

interiori), zgodnie z którą norma o wyższej mocy prawnej uchyla normę o niższej mocy bez względu na to, w jakim czasie obydwie normy weszły w życie i bez względu na to, która z nich jest bardziej ogólna;

regułę chronologiczną (lex posterior derogat legi priori), zgodnie z którą akt normatywny później wydany uchyla akt wcześniejszy pod warunkiem, że akt późniejszy ma co najmniej taką samą moc prawną jak akt wcześniejszy;

regułę merytoryczną (lex specialis derogat legi generali), zgodnie z którą norma bardziej szczegółowa wyłącza zastosowanie normy bardziej ogólnej. Lex specialis nie pozbawia zatem lex generali mocy obowiązującej.

LUKI W PRAWIE Luka konstrukcyjna polega na braku

elementów konstruujących ważność czynności konwencjonalnych, np. norma nakazuje organowi podejmować decyzje kolegialne a nie wyznacza quorum, zasad liczenia głosów.

Luka aksjologiczna polega na negatywnej ocenie braku norm, które regulowałyby określone zachowania.

Luka merytoryczna polega na braku wyraźnych „granic” normy. Spór o zakres kompetencyjnych uprawnień organu stosującego prawo jest związany właśnie z luką merytoryczną.

Analogia – inaczej „podobieństwo” jest sposobem wnioskowania z norm o normach i znajduje zastosowanie w prawie podatkowym do usuwania luk w przepisach.

Wyróżniamy dwa rodzaje analogii : 1)    analogię legis – inaczej analogia z

ustawy – polegająca na zastosowaniu normy najbardziej zbliżonej do nienormowanego stanu faktycznego; w zasadzie tylko ten rodzaj analogii jest dopuszczalny w polskim prawie podatkowym,

2)    „analogię iuris” – analogię z prawa – polegającą na tworzeniu normy prawnej dla nieuregulowanego stanu faktycznego na podstawie całego systemu prawa lub jego gałęzi albo ogólnych zasad prawnych, i w odniesieniu do preferencji ustawodawcy.

Analogię należy zawsze stosować niezwykle ostrożnie i tylko w uzasadnionych przypadkach z bezwzględnym nakazem respektowania zakazu stosowania analogii na niekorzyść podatnika,

WYKŁADNIA PRAWA

WYKŁADNIA PRAWA – termin oznaczający interpretację prawa, oznacza proces ustalenia właściwego znaczenia przepisów prawnych

WYKŁADNIA PRAWA Moc wiążąca wykładni związana jest z tym, kto i w jakim trybie dokonuje wykładni. Kryteria te są podstawą dla wyróżniania:

Wykładnia autentyczna- dokonywania przez podmiot, który przepis ustanowił (rzadko spotykana)

wykładnia legalna - dokonywana przez upoważniony do tego organ Państwa. W latach 1989 -1997 Trybunał konstytucyjny, obecnie w Polsce nie ma takiego organu.

Wykładnia operatywna- wykładnia organów stosujących prawo. Pytania prawne kierowane do sądów, zasady prawa. Ma moc wiążącą dla podmiotu jej dokonującej

Wykładnia doktrynalna

WYKŁADNIA PRAWA Wykładnia językowa- polega na dokonaniu interpretacji

przepisu przy wykorzystaniu reguł znaczeniowych i konstrukcyjnych języka prawnego, a także na zastosowaniu reguł poprawnego myślenia

Wykładnia systemowa obejmują te wszystkie reguły, które charakteryzują znaczenie normy ze względu na jej właściwości systemowe. Dyrektywy te spełniają rolę subsydiarną wobec wykładni językowej. Mogą decydować o tym, które z możliwych znaczeń uzna się za wiążące. Polega na ustaleniu rzeczywistego znaczenia przepisów ze względu na ich usytuowanie w akcie prawnym, w gałęzi prawa. Dokonując takiej wykładni trzeba mieć na uwadze ,iż w systemie nie powinno być norm sprzecznych, i że umieszczenie danego przepisu w danym akcie zostało podyktowane pewnymi przesłankami.Uchwała SN z dnia 27 czerwca 2001 roku „Dosłowne brzmienie przepisu nie może wyłącznie decydować o jego znaczeniu. Przy jego tłumaczeniu należy uwzględnić także wykładnie systemową .”

WYKŁADNIA PRAWA

Wykładnia funkcjonalna- celowościowa. Jej istota polega na ustaleniu znaczenia przepisu zgodnie z celem jaki chciał osiągnąć ustawodawca.

Wykładnia porównawcza- polega na porównaniu przepisów z innymi o ustalonym znaczniki wyciągnięciu wniosków co do znaczenia przepisów interpretowanych

WNIOSKOWANIA PRAWNE Argumentum ad maori ad minus jest to typ

wnioskowań, którego schemat jest następujący: „Jeżeli A to tym bardziej B”. „Komu jest dozwolone czynić więcej, temu tym bardziej dozwolone jest czynić mniej”.

Argumentum a minori ad maius ma zastosowanie do norm zakazujących, a wnioskowanie przebiega według schematu: „Komu jest zakazane czynić mniej, temu tym bardziej zakazane jest czynić więcej”.

Argumentum a contrario jest to typ wnioskowania z przeciwieństwa. Ten typ wnioskowania jest „odwróceniem” reguł wnioskowania przez analogię. Wnioskowanie z przeciwieństwa zakłada, że zwroty- „wyłącznie”, „jedynie”, „tylko”- użyte dla wyrażenia normy w przepisach prawa- oznaczają, że wolą prawodawcy było ograniczenie konsekwencji prawnych normy do faktów w niej wskazanych.

Argumentum a simile jest to typ wnioskowania przez podobieństwo, analogię.

analogię z ustawy (analogia legis) analogię z prawa (analogia iuris).

STOSUNEK PRAWNY

STOSUNEK PRAWNY to jeden z rodzajów stosunku społecznego,

czyli takich relacje zachodzące miedzy minimum dwiema osobami, w której zachowanie jednej osoby wywołuje reakcję drugiej i podlega kontroli norm społecznych. Pojęcie używane jest dla opisania zależności miedzy podmiotami prawa.

Powstanie stosunku prawnego zawsze jest związane z istnieniem norm prawnych, a często wynika bezpośrednio z normy.

STOSUNEK PRAWNYStosunki cywilnoprawne

Równouprawnione podmioty Nawiązanie stosunków najczęściej dobrowolne Zasada swobody umów Sankcje to zasadniczo nieważność czynności

Stosunki prawnoadministracyjna Nie równouprawnione strony stosunku Nawiązanie stosunku może nie być dobrowolne nawet dla obu stron Przedmiot i treść z reguły określone przez normy bezwzględnie

obowiązujące, nie mogące być dobrowolnie kształtowane przestrony

Sankcje to sankcja egzekucyjna, a czasem karna

Stosunki prawno karne: nawiązywane w wyniku popełnienia czynu zabronionego stroną stosunku jest państwo, mające pozycje władczą, nadrzędną pozycja stron wyznaczona przez normy o charakterze ius Cohen sankcje o charakterze karnym

STOSUNEK PRAWNYPODMIOT STOSUNKU PRAWNEGO – są osoby będące adresatami danych norm, które są uprawnione bądź zobowiązane do pewnych zachowań.W zależności od gałęzie prawa i rodzaju stosunku prawnego możemy wskazać różne typy podmiotów

PODMIOT STOSUNKÓW CYWILNOPRAWNYCH Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku KODEKS CYWILNY › OSOBY FIZYCZNE› OSOBY PRAWNE› JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE NIE BĘDĄCE OSOBAMI

PRAWNYMI (ułomne osoby prawne art. 331 KC)

STOSUNEK PRAWNYOsoby fizyczne Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i

obowiązków prawnych. Nabywa się ja z chwilą urodzenia, a traci w chwili śmierci. Każda osoba fizyczna ma zdolność prawna.

Zdolność do czynności prawnej to zdolność do składania oświadczeń woli ze skutkiem prawnym w postaci nawiązania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego:› brak zdolności do czynności prawnych› ograniczoną zdolność do czynności prawnych› pełną zdolność do czynności prawnych

1. Wiek: pełnoletni 18 lat, lub Kobieta, która ukończyła lat 16 i za zgodą sądu opiekuńczego zawarła związek małżeński, częściowa zdolność od 13 roku życia

2. Ubezwłasnowolnienie; częściowe, całkowite3. Skazujący wyrok karny orzeczenie kar dodatkowych w postaci utraty praw

publicznych, rodzicielskich i opiekuńczych powoduje następstwa w sferze prawa cywilnego.

4. Obywatelstwo odrębne zasady przy nabywani nieruchomości przez cudzoziemców.

5. Zdolność do dziedziczenia oznacza możliwość nabywania spadku i zapisu, która ma już nasciturus

6. Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy jako przeszkodą do zawarcia związku małżeńskiego

STOSUNEK PRAWNYOsoby prawne/ ułomne osoby prawneOsobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. › Zdolność prawna: z chwila powstania rejestracji,

ustawy, notyfikacji › Zdolności do czynności prawnej › Podmiotowości prawna

1. Art. 37. KC „ § 1.  Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.”

2. Art. 8. KSH „§ 1. Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana”

3. Art. 12 KSH „ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji albo spółka akcyjna w organizacji z chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółką akcyjną i uzyskuje osobowość prawną. Z tą chwilą staje się ona podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji.”

ORGANY OCHRONY PRAWNEJ

ORGANY ROZSTRZYGAJĄCEOrgany sądowe

› sądy powszechne; apelacyjne, okręgowe, rejonowe › sądy szczególne; sądy administracyjne, sądy wojskowe› Sąd Najwyższy› Trybunał Stanu› Trybunał Konstytucyjny› Trybunały i Sądy Międzynarodowe

Organy quasi-sądowe› Izba morska› Sąd polubowny i międzynarodowy arbitraż handlowy› Arbitraż› Samorządowe Kolegia Odwoławcze› Urząd Patentowy› Komisja Prawa Autorskiego

ORGANY OCHRONY PRAWNEJ

ORGANY KONTROLI LEGALNOŚCIOrgany kontroli legalności sensu stricto

› Prokuratura› Rzecznik Interesu Publicznego› Lustrator Spółdzielni

Organy kontroli legalności sensu largo› Najwyższa Izba Kontroli› Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych› Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji› Policja› Straż Graniczna› Straż gminna (miejska)› Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów› Państwowa Inspekcja Pracy› Inspekcja Handlowa› Państwowa Inspekcja Sanitarna› Organy Kontroli Skarbowej

ORGANY OCHRONY PRAWNEJ

ORGANY POMOCY PRAWNEJKorporacje ochrony prawa

› adwokatura› radcowie prawni› prawnicy zagraniczni› rzecznicy patentowi› doradcy podatkowi› notariat› komornicy sądowi

Rzecznicy praw i wolności› Rzecznik Praw Obywatelskich› Rzecznik Praw Dziecka› Powiatowy rzecznik konsumentów› rzecznik ubezpieczonych› konsulowie› organizacje społeczne

SĄD

USTRÓJ SĄDÓW POWSZECHNYCH Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku

Prawo o ustroju sądów powszechnych.Art. 1. § 1. Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe oraz sądy apelacyjne.

RODZAJE SĄDÓW

SĄD REJONOWY Sąd rejonowy powołany do rozpoznawania wszystkich spraw należących do sądów powszechnych, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądów wyższych instancji.Sąd rejonowy dzieli się na wydziały (w zależności od potrzeb):› cywilny, › karny, › rodzinny i nieletnich, › pracy (pracy i ubezpieczeń społecznych w sądach rejonowych

mieszczących się w miastach będących siedzibami sądów okręgowych, w których utworzono wydziały ubezpieczeń społecznych),

› ksiąg wieczystych, › gospodarczy (w sądach rejonowych mieszczących się w

miastach będących siedzibami sądów okręgowych), › grodzki

SĄD OKREGOWY Sąd okręgowy orzeka jako sąd pierwszej instancji tylko w sprawach wyraźnie wskazanych przez odpowiednie przepisy prawa karnego lub cywilnego. Z reguły są to sprawy o większym ciężarze gatunkowym, bardziej skomplikowane pod względem prawnym.

Wydziały cywilny karny penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń

karnych - do spraw penitencjarnych i nadzoru nad sądowym postępowaniem wykonawczym w sprawach z zakresu prawa karnego,

pracy (sąd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy oraz wydział ubezpieczeń społecznych (sąd ubezpieczeń społecznych) - do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych,

gospodarczy (sąd gospodarczy) - do spraw gospodarczych.

SĄD OKREGOWY-KPCArt. 17. KPC Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:

o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz o rozwiązanie przysposobienia,

o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych,

o roszczenia wynikające z Prawa prasowego, o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu

przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania i o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami oraz spraw o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,

wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni.

SĄD APELACYJNY

Sąd apelacyjny został powołany do rozstrzygania w II instancji spraw z obszaru działania co najmniej dwóch podległych mu sądów okręgowych (obszar apelacji).

Sąd apelacyjny jest również sądem dyscyplinarnymi dla sędziów.

Sądy apelacyjne utworzone zostały w 1990 r. wraz z przywróceniem przedwojennej, trójstopniowej organizacji sądownictwa.