aut. Jakub Palowski 01.01.2018

PIĘĆ WYZWAŃ DLA WOJSKA POLSKIEGO NA 100-LECIE NIEPODLEGŁOŚCI [PROGNOZA]

Finalizacja miliardowych przetargów, odbudowa rezerw, wdrożenie StrategicznegoPrzeglądu Obronnego i strukturalne zmiany w systemie pozyskiwania sprzętu, zacieśnieniewspółpracy międzynarodowej – takie wyzwania czekają polską armię w rozpoczynającymsię 2018 roku, w setną rocznicę odzyskania niepodległości.

Polskie Siły Zbrojne w 2018 roku, w roku 100-lecia odzyskania niepodległości będą się musiałyzmierzyć z szeregiem ważnych wyzwań. Konieczna będzie bowiem finalizacja najważniejszychprzetargów na modernizację techniczną, i jednocześnie wprowadzenie strukturalnych zmian,prowadzących do naprawy niewydolnego systemu zakupów sprzętu dla armii.

Wojsko Polskie czeka też – powiązany z powyższym – proces wdrażania rekomendacji StrategicznegoPrzeglądu Obronnego, zakładającego między innymi zwiększenie wydatków na obronę narodową ipodwyższenie liczebności armii do łącznie 200 tys. żołnierzy. Równie istotne będzie podjęcie kroków wcelu odtworzenia systemu rezerw, zaniedbanego po przejściu na armię zawodową. Wreszcie, wprzyszłym roku Siły Zbrojne RP będą dalej zwiększać współpracę międzynarodową – zarówno zeStanami Zjednoczonymi, jak i z NATO. Kooperacja w zakresie obronności staje się też priorytetem UniiEuropejskiej. Oto najważniejsze wyzwania, z jakimi zmierzą się Wojsko Polskie i MON wrozpoczynającym się 2018 roku.

Czytaj więcej: Modernizacja Sił Zbrojnych RP: Kluczowe umowy przechodzą na 2018 rok[PODSUMOWANIE]

1. Zawarcie kluczowych umów na modernizację techniczną. Pomimo planów MON, w ubiegłymroku nie udało się podpisać umowy na realizację pierwszego etapu programu Wisła, systemu artyleriirakietowej Homar czy śmigłowców dla Wojsk Specjalnych i Marynarki Wojennej, nie wybrano teżpartnera do programu okrętów podwodnych Orka. Polska otrzymała jednak zgody DepartamentuStanu na zakup pierwszej fazy systemu Wisła (baterii Patriot z IBCS) oraz wyposażenia dla zestawówartylerii rakietowej Homar pozyskiwanego w systemie FMS (po wcześniejszej rekomendacji dotyczącejprzejścia oferty Lockheed Martin do następnego etapu postepowania), co sprawiło że w obuprzypadkach rozmowy weszły w ostatnią fazę.

Czytaj więcej: Polska tarcza w budżecie wojskowym USA [5 PUNKTÓW]

Resort obrony zasygnalizował jednak, że w programie Homar mogą zostać wzięte pod uwagę inneoferty. Jak powiedział minister Macierewicz: "Doszło do zmian stanowiska naszego rozmówcy w ciągu

ostatnich kilkudziesięciu dni, co postawiło sprawę w zupełnie nowym świetle i będziemy musielibardzo poważnie rozważyć dalszy ciąg tych negocjacji". Z kolei w programie Wisła Polska otrzymałazgodę na zakup perspektywicznego systemu IBCS, ale proponowana przez Amerykanów maksymalnacena jest zbyt wysoka i przekracza budżet całego programu Wisła. MON prowadzi więc trudnenegocjacje.

Odpalenie rakiety Patriot. Fot. Missile Defense Agency / mda.mil

Rozpoczęcie realizacji kontraktów związanych z obroną powietrzną średniego zasięgu iartylerią rakietową jest jednym z najważniejszych, jeśli nie najważniejszym zadaniemresortu obrony w nadchodzącym roku. Oba programy mają kluczowe znaczenie dla modernizacjiSił Zbrojnych i ich zdolności operacyjnych, ale też dla możliwości realizacji innych planów. Chodzi tuzarówno o bezpośrednie powiązanie projektów (chociażby Wisły z systemem Narew, którego głównymwykonawcą ma być polski przemysł), jak i o możliwość rozdzielenia i zaplanowania środkówfinansowych w zależności od kosztów Wisły i Homara.

Czytaj więcej: Macierewicz w Krakowie: trudne negocjacje w programie Homar, realizacja Narwi od2019 roku

Najtrudniejszym projektem jest jednak obrona powietrzna średniego zasięgu, gdyż ma byćrealizowana w dwóch etapach. W drugiej fazie do systemu obrony powinien zostać dodany radardookólny i pociski SkyCeptor, a sam program ma służyć do budowy kompetencji przemysłowych.Najpierw jednak musi zostać zawarty kontrakt na pierwszą fazę Wisły, natomiast rozpoczęcie realizacjidrugiego etapu w 2018 roku jest mało prawdopodobne.

Fot. chor. R.Mniedło/11LDKPanc.

Oprócz tego w przyszłym roku powinny zostać zawarte umowy na przykład nabezzałogowce Orlik czy system Rosomak BMS, integrację tych transporterów z pociskamiSpike czy wreszcie samochody terenowe Mustang, wcześniej planowane do podpisania w 2017roku i istotne dla potencjału wojsk operacyjnych. W przyszłym roku mogą też zapaść decyzje kluczowe(na przykład o wyborze wykonawcy) dla programów Narew, Orka czy choćby śmigłowca szturmowegoKruk, jak i dla realizacji wpisanych niedawno do Planu Modernizacji Technicznej projektów zakupubroni przeciwpancernej. Biorąc pod uwagę dynamikę procesu modernizacji i możliwość opóźnień niemożna z całą pewnością powiedzieć, które z tych programów zostaną sfinalizowane (poprzezpodpisanie umów) w przyszłym roku, choć wiceminister Kownacki sugerował niedawno w wywiadziedla Defence24.pl, że sposób realizacji programu Kruk zostanie zdeterminowany przez inne projekty owiększym stopniu zaawansowania, jak Wisła, Homar czy Orka.

Czytaj więcej: Kownacki dla Defence24.pl: „Wyjaśniamy wątpliwości w sprawie ceny Patriotów. Niezrezygnujemy z IBCS” [WYWIAD]

2. Odbudowa systemu rezerw. Drugim kluczowym dla Wojska Polskiego wyzwaniem jestodbudowa systemu rezerw mobilizacyjnych. Warto pamiętać, że obecnie armia w znacznej mierzepolega na rezerwistach wyszkolonych w czasach obowiązywania powszechnego poboru, coraz częściejodbywają oni ćwiczenia. Szkolenie ochotników w ramach służby przygotowawczej pozwala tylko naczęściowe uzupełnienie niedoboru, takie treningi ma rocznie odbywać około 10 do 12 tys. żołnierzy.Resort obrony wprowadził szereg środków, mających na celu zwiększenie liczby osób zprzeszkoleniem wojskowym. Pierwszym jest formowanie Wojsk Obrony Terytorialnej.

Choć tworzą one oddzielny rodzaj Sił Zbrojnych i żołnierze podejmujący Terytorialną Służbę Wojskową

zasilą właśnie WOT, a nie rezerwy mobilizacyjne, to po zakończeniu kontraktów będą mogli zostaćpowołani również do innych jednostek. Będą dysponować umiejętnościami i doświadczeniem,pozwalającymi na wykonanie znacznej części zadań przeznaczonych dla żołnierzy rezerwy, a część znich będzie mogła przejść do służby zawodowej. Kolejnymi krokami w tym kierunku są tworzenie LegiiAkademickiej, w ramach której ochotnicze szkolenia będzie mogło docelowo rocznie przejść nawetponad 20 tys. studentów, jak i szkolenia klas mundurowych, co może dać kolejnych kilka tysięcyprzeszkolonych.

Zobacz też: Dworczyk o docelowym szkoleniu rezerwistów: rocznie 20-25 tys. w ramach LegiiAkademickiej i 5 tys. w klasach mundurowych [SKANER Defence24]

Jak mówił w programie SKANER Defence24.pl ówczesny wiceminister obrony Michał Dworczyk, doniedawna odpowiedzialny w resorcie za tę tematykę (obecnie sekretarz stanu w KPRM), wojskopotrzebuje przeszkolić rocznie 30-35 tys. rezerwistów. Wyzwaniem dla MON jest wdrożenie ipołączenie tych środków w jeden spójny system, jak i wypracowanie mechanizmówwspółpracy Wojsk Obrony Terytorialnej z wojskami operacyjnymi (zarówno jeżeli chodzi owspółdziałanie „w polu”, jak i o „zagospodarowanie” nowo przeszkolonych żołnierzy WOT i ichpotencjału w szerzej rozumianym systemie rezerw). Celem resortu obrony jest znacznezwiększenie liczby osób z przeszkoleniem wojskowym, bez konieczności wprowadzaniapowszechnego poboru. Warto dodać, że Strategiczny Przegląd Obronny zakłada reformę i unifikacjęrezerw osobowych SZ RP.

3. Wprowadzenie wytycznych Strategicznego Przeglądu Obronnego. Kolejnym ważnymzadaniem stojącym przed MON i Siłami Zbrojnymi RP jest wprowadzenie w życie wytycznychStrategicznego Przeglądu Obronnego. SPO jest pierwszym od lat dokumentem planistycznym,wyznaczającym w tak kompleksowy sposób kierunki rozwoju Sił Zbrojnych RP. Jego wdrożeniebędzie jednak wymagało dużego wysiłku nie tylko ze strony armii, cywilnego kierownictwapolitycznego, ale i całego państwa. Po pierwsze, zwiększenie liczebności i ogólnego zakresuzakupów możliwe będzie tylko przy założeniu podwyższenia wydatków na obronę.

Czytaj więcej: Siły zbrojne w cieniu konfliktu prezydenta i szefa MON [PODSUMOWANIE]

Stosowna ustawa została już przyjęta, ale teraz jej założenia muszą być realizowane w kolejnychlatach, co może być zależne nie tylko od woli decydentów, ale też od sytuacji gospodarczej i finansówpublicznych. Po drugie, wprowadzenie reformy systemu dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP,jednego z elementów SPO, będzie wymagało uzgodnienia między MON a Prezydentem RP.Z uwarunkowań konstytucyjnych wynika, że niezależnie od ostatecznego kształtu systemudowodzenia będzie on musiał zostać zaakceptowany zarówno przez prezydenta jak i resort obrony.

Czytaj więcej: Armia dwóch zwierzchników. Próba analizy konstytucyjnej

Wreszcie, SPO zarekomendował wprowadzenie szeregu zmian strukturalnych w Siłach Zbrojnych RP.Chodzi tu nie tylko o sformowanie nowej, dodatkowej dywizji, ale też (a może przede wszystkim)wzmocnienie struktur istniejących, między innymi o jednostki logistyczne, rozpoznania i inżynieryjne.Armia będzie więc musiała zmierzyć się z koniecznością jednoczesnego formowania nowych jednostekzarówno w istniejących związkach wojsk operacyjnych, jak i w całkowicie nowych jednostkach,również w WOT.

To duże wyzwanie pod kątem logistycznym i organizacyjnym, będzie wymagałokoordynacji podejmowanych działań. Jak wiadomo, SPO zarekomendował też szereg zmian w

programie modernizacji Sił Zbrojnych RP. Przykładowo, zamiast WWB Gepard ma być realizowanyprogram nowego czołgu, zdecydowano też o zwiększeniu zakupów różnego rodzaju systemówrozpoznania i broni przeciwpancernej, jak i systemów artyleryjskich jak Krab czy Homar.

Fot. Jerzy Reszczyński

Poszczególne elementy SPO zostały już w części włączone do Planu Modernizacji Technicznej (np.związane z nowym myśliwcem, czołgiem, czy modernizacją T-72), ale w pierwszych miesiącach 2018roku przewidywana jest głębsza redefinicja PMT. Zanim to nastąpi, powinny zostać zawarte kontraktyna pierwszą fazę programu Wisła, czy system artylerii rakietowej Homar, dzięki czemu MON będziemieć pełniejszy obraz puli środków finansowych, jakimi będzie mógł dysponować. Opóźnienia,nawet jeżeli wynikają z przyczyn obiektywnych, rzutują zarówno na zdolności operacyjneSZ RP jak i na proces planowania. Wreszcie, niezbędne będą zmiany strukturalne systemupozyskiwania sprzętu dla SZ RP (o czym niżej).

4. Reforma systemu zakupów sprzętu dla polskiej armii. W MON trwają prace nad reformąsystemu pozyskiwania sprzętu wojskowego i uzbrojenia dla Sił Zbrojnych RP. Powinny one zostaćwdrożone na podstawie opracowywanej Narodowej Polityki Zbrojeniowej, również StrategicznyPrzegląd Obronny wykazał potrzebę wprowadzenia zmian w systemie pozyskiwania. W lipcowymwywiadzie dla Defence24.pl przewodniczący Sejmowej Komisji Obrony Narodowej Michał Jachstwierdził, że SPO wykazał potrzebę powołania Agencji Uzbrojenia.

Czytaj więcej: Jach dla Defence24.pl: Rewolucja w finansowaniu armii. Plan ws. Agencji Uzbrojenia

Mowa o silnej instytucji koordynującej cały proces pozyskiwania sprzętu od definiowania wymagań iprowadzenia analiz, poprzez realizację procedur zakupów, wprowadzanie sprzętu do eksploatacji ipóźniejsze wsparcie w cyklu życia. Obecny system jest bowiem rozproszony i niewydolny, zaformułowanie wymagań odpowiada w sumie kilkanaście instytucji a Inspektorat Uzbrojenia maniewystarczające zasoby do wykonywania wszystkich zadań.

Fot. M. Dura.

Dowodem na to są opóźnienia w realizowanych przetargach. O ile w wielomiliardowychprogramach na zakup najnowocześniejszych, czy dopiero rozwijanych technologii czasem są onespowodowane przez przyczyny niezależne od MON, to z różnymi problemami borykają się równieżzakupy prostego sprzętu, jak choćby samochodów terenowych Mustang, czy systemu min Jarzębina-S(w 2017 roku umowę na etap projektowanie i rozwój udało się podpisać, w czwartym z koleipostępowaniu).

Często też brakuje całościowego podejścia i koordynacji, a niektóre stawiane warunki powodująutrudnienie realizacji programów bądź paradoksalnie wprowadzanie sprzętu, który nie spełniapotrzebnych z punktu widzenia zdolności operacyjnych wymogów. Przykładem jest postawiony przedlaty wymóg pływalności i transportu lotniczego samolotem C-130 Hercules dla KTO Rosomak, którystał się jedną z przyczyn rezygnacji z uzbrojenia go w kluczowe w naszych warunkach pociskiprzeciwpancerne.

Czytaj więcej: Wyścig zbrojeń na wschodniej flance w 2017 roku [5 PUNKTÓW]

Kilka lat temu podjęto decyzję o wdrożeniu zdolności użycia ppk, ale kontraktu na integrację zwieżami Hitfist, nie mówiąc już o gotowych transporterach w jednostkach nadal nie ma, a KTO służąod połowy poprzedniej dekady. Stawianie bezwzględnego wymogu pływalności dla wszystkich wozóweksploatowanych zarówno w brygadach zmechanizowanych i pancernych ułatwiło też decyzję orezygnacji z modernizacji BWP-1, przez co nadal reprezentują one poziom techniczny pierwszejpołowy lat 70. ubiegłego wieku.

Czytaj więcej: Zanim nadejdzie Borsuk. Potrzebna modernizacja BWP-1 [ANALIZA] Cz. 1

BWP-1. Fot. Katarzyna Przepióra/10bkpanc.wp.mil.pl.

Co za tym idzie, nawet jeżeli zgodnie z planem rozpocznie się wprowadzanie następcy, budowanego wStalowej Woli Borsuka na początku przyszłej dekady, to z uwagi na czas potrzebny na produkcję iprzezbrajanie kolejnych jednostek „bewupy” będą służyć co najmniej do roku 2030. W wywiadzie dlaDefence24.pl wiceminister Szatkowski przyznał przed kilkoma miesiącami, że w systemie zakupówbyło dużo „inercji”, przez co „struktury mogły uciekać w asekurantyzm albo fikcyjność”. W systemiepozyskiwania potrzeba więc zdecydowanych zmian, włącznie z nowelizacją przepisów naróżnym poziomie czy wreszcie postulowanym od dawna przez ekspertów powołanieminstytucji stanowiącej „środek ciężkości” systemu zakupów, zwanej Agencją Uzbrojenia.

5. Rozszerzenie współpracy międzynarodowej. W 2018 roku resort i Siły Zbrojne RP będą wcoraz szerszym stopniu angażować się we współpracę międzynarodową. Realizacja postanowieńszczytów NATO w Walii w 2014 roku i w Warszawie w 2016 roku już podniosła kooperację na nowepoziomy, najpierw dzięki wspólnym ćwiczeniom czy zaangażowaniu w siły bardzo szybkiegoreagowania NATO, tzw. szpicę, a następnie rozmieszczenie na terenie Polski bojowych jednosteksojuszniczych.

Mowa tu zarówno o batalionowej grupie bojowej NATO, będącej elementem systemu dowodzeniaPaktu Północnoatlantyckiego jak i stopniowo wzmacnianych (np. o dowództwo szczebla dywizyjnego,przemieszczone do Poznania) wojskach amerykańskich, podlegających bezpośrednio US Army Europe.W kolejnych latach ta współpraca będzie dalej rozszerzana. Jeżeli chodzi o działania NATO,okazją ku temu może stać się szczyt Sojuszu w Brukseli. Warto w tym miejscu przypomniećchoćby o apelu Litwy o wzmocnienie obrony powietrznej w rejonie Morza Bałtyckiego, jaki miałmiejsce w lipcu 2017 r.

Innym czynnikiem, jaki może skłonić sojuszników do dalszego wzmacniania szeroko rozumianegopotencjału (także dotyczącego całości sił zbrojnych, a nie tylko wysuniętej obecności czy sił

reagowania) są wnioski z przebiegu ubiegłorocznych manewrów Zapad. Polska złożyła też propozycjęprzekształcenia Wielonarodowego Dowództwa Korpusu Północ-Wschód w dowództwo szczeblaarmijnego. Niejako na niższym szczeblu cały czas wdrażane będą wnioski z kolejnych rotacji żołnierzy,dotyczące choćby współdziałania poszczególnych systemów broni, czy środków łączności.

Amerykanie potwierdzili natomiast w ubiegłym roku, że w Powidzu zostanie zbudowanabaza sprzętowa Army Prepositioned Stock. Trwają też przygotowania do rozmieszczenia wEuropie nowych jednostek US Army, w tym brygady artylerii czy pododdziałów OPL krótkiego zasięgu.W zależności od decyzji prezydenta i Kongresu dotyczących finansowania nie są wykluczone dalszekroki w tym kierunku tym bardziej, że już ustawa „autoryzująca” wydatki obronne na rok fiskalny2018 zawiera np. zapisy o wzmocnieniu obrony Europy przed atakiem pocisków manewrujących.

Odpalenie pocisku Standard SM-3 Block IB, podczas jednego z wcześniejszych testów. Fot. Chris Szkrybalo/MDA

W przyszłym roku ma też osiągnąć gotowość baza przeciwrakietowa w Redzikowie, któradocelowo ma zostać uzupełniona o środki obrony przeciwlotniczej. Minister AntoniMacierewicz w rozmowie z Defence24.pl mówił też o koncepcji stworzenia polsko-amerykańskichjednostek wyposażonych w systemy Patriot i HIMARS. Wszystkie te okoliczności dają szansę na dalszeposzerzanie współpracy bilateralnej ze Stanami Zjednoczonymi, z korzyścią dla bezpieczeństwaPolski. Polscy żołnierze biorą też udział w misjach zagranicznych, w tym na Łotwie (w ramach„kanadyjskiej” grupy batalionowej NATO), Rumunii, w Afganistanie i na Bliskim Wschodzie. Wreszcie,zgodnie z podjętymi niedawno decyzjami rozszerzona ma zostać współpraca obronna wramach struktur Unii Europejskiej.

Czytaj więcej: Macierewicz dla Defence24.pl: Polsko-amerykańskie jednostki Patriot i HIMARS

Spośród kilkunastu projektów współpracy strukturalnej (tzw. PESCO) Polska zdecydowała się na razieprzystąpić do dwóch, związanych z mobilnością sił zbrojnych na obszarze Unii (co ma kluczoweznaczenie dla przerzutu sił sojuszniczych) oraz radiostacji programowalnej. Kolejnym ważnymobszarem są instrumenty wsparcia przemysłu obronnego, w tym związane z planem stworzeniaEuropejskiego Funduszu Obronnego. Kluczowe znaczenie ma tu zaangażowanie polityków iprzemysłu już na wstępnym etapie, tak aby z jednej strony wziąć udział w kształtowaniuinstrumentów UE, z drugiej – przygotować się do ich realnego wdrożenia.

Czytaj więcej: Pracowity rok Unii Europejskiej w zbrojeniówce [ANALIZA]

Jak widać, w 2018 roku może mieć miejsce szereg wydarzeń istotnych dla rozwoju i wzmacnianiapolskiej obronności. Można zaryzykować tezę, że pierwszym planie pozostaje modernizacjatechniczna, gdyż dalsze opóźnienie zawierania największych kontraktów będzie wpływało nie tylko nazdolności armii, ale i na możliwość planowania kolejnych programów.

Z tym zagadnieniem powiązane jest też wdrożenie Strategicznego Przeglądu Obronnego.Przygotowanie tego dokumentu, zakończone w 2017 roku było niewątpliwie ważne i potrzebne, aleteraz nadszedł czas wdrażania wniosków, dotyczących modernizacji, struktur jednostek, ale teżsystemu dowodzenia i kierowania Siłami Zbrojnymi. Równolegle ze zmianami strukturalnymi w armiimusi nastąpić odbudowa systemu rezerw.

ORP "Ślązak". Fot. M. Dura

Dla procesu modernizacji, zwłaszcza w długim terminie, kluczowe znaczenie będą miały zmiany wsystemie pozyskiwania sprzętu. Jeżeli nie zostaną one wdrożone, to kolejne dodawane do PMTprogramy mogą podzielić los Huzara i Gawrona, będących symbolem braku skuteczności ikonsekwencji w modernizacji polskiej armii w ostatnim ćwierćwieczu. I wreszcie, w roku 100-lecia

niepodległości, w Polsce obecne są bojowe jednostki wojsk sojuszniczych, będące symbolemzaangażowania NATO i USA dla wspólnej obrony.

Współpraca międzynarodowa musi jednak być dalej doskonalona i poszerzana, a w na szczycie NATOw Brukseli mogą zapaść kolejne decyzje istotne dla bezpieczeństwa wschodniej flanki i Polski. Wprzyszłym roku gotowość osiągnie też system obrony przeciwrakietowej w Redzikowie, co może byćokazją do dalszego rozszerzenia współdziałania z USA, nie mniej ważna będzie też współpraca wramach Unii Europejskiej. Rok jubileuszu niepodległości będzie więc pełen wyzwań dla WojskaPolskiego, a od sprawności i skuteczności cywilnych i wojskowych decydentów będzie zależało, czyuda się wdrożyć środki niezbędne w długofalowym procesie wzmacniania obronności.