P. Smoleń (red.), W. Wójtowicz (red.), M. Burzec, M. Duda-Hyz, A. Gorgol, B. Kucia-Guściora, M. Münnich, P. Pomorski

Prawo podatkowe3. wydanie

PODRĘCZNIKI PRAWNICZE

Paweł Smoleń, Wanda Wójtowicz (red.) • Prawo podatkowe

W sprzedaży:

R. MastalskiPRAWO PODATKOWE, wyd. 9Studia Prawnicze

H. Dzwonkowski (red.) PRAWO PODATKOWE, wyd. 2Podręczniki Prawnicze

R. OktabaPRAWO PODATKOWE, wyd. 2Podręczniki Prawnicze

VAT, wyd. 19Twoje Prawo

ORDYNACJA PODATKOWA, wyd. 34Twoje Prawo

www.ksiegarnia.beck.pl

Redaktorzy

dr hab. Paweł Smoleńprofesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

Jana Pawła II

prof. dr hab. Wanda Wójtowiczprofesor zwyczajny na Uniwersytecie

Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach

Prawo podatkoweAutorzy

dr Marcin Burzecdr Michalina Duda-Hyz

dr hab. Andrzej Gorgol, prof. UZdr hab. Beata Kucia-Guściora

dr Monika Münnichdr Piotr Pomorski

dr hab. Paweł Smoleń, prof. KULprof. dr hab. Wanda Wójtowicz

3. wydanie

WYDAWNICTWO C. H.BECK WARSZAWA 2017

© Wydawnictwo C.H.Beck 2017

Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Elpil, Siedlce

ISBN 978-83-255-9209-7

ISBN e-book 978-83-255-9210-3

Poszczególne części opracowali:

Marcin Burzec: rozdział VII § 29, § 31; rozdział VIII § 36; rozdział X § 47, § 48 pkt I–II, § 50; rozdział XI § 53, § 54, § 55

Michalina Duda-Hyz: rozdział II § 7; rozdział VI § 24, § 26Andrzej Gorgol: rozdział III § 9; rozdział IV § 11; rozdział VI § 25; rozdział VII § 32, § 33;

rozdział VIII § 38Beata Kucia-Guściora: rozdział V § 18, § 19, § 22; rozdział VII § 30, rozdział IX, rozdział X § 48

pkt III, § 49Monika Münnich: rozdział IV § 12–17; rozdział V § 20–21 Piotr Pomorski: rozdział II § 8; rozdział III § 10; rozdział V § 23; rozdział VII § 34, § 35;

rozdział VII § 28; rozdział VIII § 40; rozdział XI § 51–52, § 56–57Paweł Smoleń: rozdział VIII § 37, § 39 Wanda Wójtowicz: rozdział I; rozdział VII § 27

Wydawca: Aneta Flisek

Recenzent wydawniczy: Prof. zw. dr hab. Leonard Etel

Spis treści

Wykaz skrótów ................................................................................................................. XIIIPrzedmowa ........................................................................................................................ XVII

Rozdział I. Pojęcie i charakter podatku jako dochodu publicznego ........................ 1 § 1. Dochody publiczne i ich klasyfikacja ................................................................ 1 § 2. Definicja podatku ................................................................................................ 6 § 3. Struktura podatku ................................................................................................ 9 § 4. System podatkowy i klasyfikacja podatków ...................................................... 20 § 5. Zasady systemu podatkowego ............................................................................ 24 § 6. Funkcje systemu podatkowego ........................................................................... 27

Rozdział II. Standardy polskiego prawa podatkowego .............................................. 29 § 7. Źródła i zasady tworzenia prawa podatkowego ................................................ 29

I. Uwagi ogólne ............................................................................................. 29 II. Źródła prawa podatkowego w Konstytucji RP ......................................... 30 III. Ustawy podatkowe ..................................................................................... 35 IV. Rozporządzenia jako źródło prawa podatkowego .................................... 40 V. Miejscowe prawo podatkowe .................................................................... 44 VI. Zasady tworzenia prawa podatkowego w świetle Konstytucji RP .......... 47

§ 8. System podatkowy i jego uwarunkowania ........................................................ 54 I. Tworzenie systemu podatkowego .............................................................. 54 II. Problem fiskalizmu podatkowego i granic opodatkowania ...................... 58 III. Społeczne postawy wobec systemu podatkowego .................................... 63 IV. Polski system podatkowy – spojrzenie praktyczne .................................. 67

Rozdział III. Ordynacja podatkowa – część materialna ............................................ 75 § 9. Zagadnienia ogólne ............................................................................................. 75§ 10. Prawo o zobowiązaniach podatkowych ............................................................. 79

I. Obowiązek podatkowy ............................................................................... 79 II. Zobowiązanie podatkowe i sposoby jego powstania ................................ 81 III. Struktura zobowiązania podatkowego ....................................................... 84 IV. Termin i zasady płatności podatków ......................................................... 87 V. Zaległości podatkowe ................................................................................. 90 VI. Nadpłata podatku ....................................................................................... 96 VII. Preferencje podatkowe – ulgi w spłacie podatku ..................................... 98

1. Uwagi ogólne ......................................................................................... 982. Problem klauzul generalnych i uznania administracyjnego ................. 1013. Aspekty proceduralne ulg w spłacie podatku ...................................... 1044. Ulgi w spłacie podatków a pomoc publiczna ...................................... 105

VI Spis treści

VIII. Potrącenie podatkowe (kompensata podatkowa) ...................................... 107 IX. Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz

Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w zamian za zaległości w płatności podatków państwowych lub samorządowych . 109

X. Pozostałe preferencje podatkowe ............................................................... 111 XI. Wygasanie zobowiązań podatkowych ....................................................... 112 XII. Zabezpieczenie zobowiązań podatkowych ................................................ 113

1. Uwagi ogólne ......................................................................................... 1132. Sposoby zabezpieczenia podatkowego w ustawie o postępowaniu

egzekucyjnym w administracji .............................................................. 1163. Sposoby zabezpieczenia podatkowego według Ordynacji podatkowej 1174. Hipoteka i zastaw skarbowy – zagadnienia wstępne ........................... 1185. Hipoteka podatkowa .............................................................................. 1196. Zastaw skarbowy ................................................................................... 121

XIII. Odpowiedzialność za wykonanie zobowiązań podatkowych ................... 1231. Uwagi ogólne ......................................................................................... 1232. Odpowiedzialność podatnika ................................................................. 1243. Odpowiedzialność płatnika i inkasenta ................................................ 1264. Odpowiedzialność następców prawnych .............................................. 1285. Spadkobiercy jako następcy podatkowi ................................................ 1286. Sukcesorzy przekształceń i połączeń osób prawnych jako następcy

podatkowi ............................................................................................... 1297. Zapisobiercy jako następcy podatkowi ................................................. 1308. Odpowiedzialność osób trzecich ........................................................... 1319. Rozwiedziony małżonek podatnika ...................................................... 134

10. Członek rodziny podatnika ................................................................... 13511. Nabywca przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części ............... 13512. Odpowiedzialność za firmanctwo ......................................................... 13613. Odpowiedzialność osób trzecich za zaległości podatkowe związane

z władaniem nieruchomościami oraz wykorzystywaniem ich do prowadzenia działalności gospodarczej ........................................... 137

14. Wspólnicy spółek osobowych ............................................................... 13815. Członkowie zarządu spółek kapitałowych ............................................ 13916. Nowo powstała (nowo zawiązana) osoba prawna ............................... 14017. Gwarant (poręczyciel) zobowiązania podatkowego ............................. 14018. Odpowiedzialność związana z dostawą towarów wrażliwych ............ 141

Rozdział IV. Ordynacja podatkowa – część procesowa ............................................. 143§ 11. Prawne aspekty kodyfikacji procedur podatkowych ......................................... 143§ 12. Zasady ogólne postępowania podatkowego ....................................................... 148

I. Katalog zasad ogólnych ............................................................................. 1491. Zasada praworządności, czyli legalizmu ............................................. 1492. Zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie

do organów podatkowych ..................................................................... 1513. Zasada udzielania niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach

prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania .......................................................................................... 153

4. Zasada prawdy obiektywnej .................................................................. 1545. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu .............................. 156

VIISpis treści

6. Zasada przekonywania strony .............................................................. 1577. Zasada szybkości postępowania .......................................................... 1588. Zasada pisemności ................................................................................. 1599. Zasada dwuinstancyjności postępowania podatkowego ..................... 159

10. Zasada trwałości ostatecznych decyzji podatkowych ......................... 16011. Zasada jawności postępowania wyłącznie dla stron ............................ 161

§ 13. Uczestnicy postępowania podatkowego ............................................................. 162 I. Organy podatkowe i ich właściwość ....................................................... 162 II. Właściwość instancyjna, rzeczowa i miejscowa państwowych organów

podatkowych (stan prawny obowiązujący do 1.3.2017 r.) ..................... 164 III. Właściwość instancyjna, rzeczowa i miejscowa państwowych organów

podatkowych (stan prawny obowiązujący po 1.3.2017 r.) ..................... 168 IV. Właściwość instancyjna, rzeczowa i miejscowa samorządowych

organów podatkowych ............................................................................... 170 V. Właściwość miejscowa organów orzekających o odpowiedzialności

osób trzecich ............................................................................................... 171 VI. Zasady ustalania właściwości miejscowej organu podatkowego

w przypadku zmiany miejsca zamieszkania lub siedziby podatnika w trakcie roku podatkowego ..................................................................... 172

VII. Spory o właściwość organów podatkowych ............................................. 173§ 14. Wyłączenie pracownika organu podatkowego oraz organu podatkowego ....... 175§ 15. Strona i podmioty uprawnione do uczestnictwa w postępowaniu na prawach

strony ................................................................................................................... 179§ 16. Ogólne instytucje procesowe i czynności materialno-techniczne

postępowania podatkowego ................................................................................ 184 I. Załatwianie spraw ...................................................................................... 184 II. Doręczenia .................................................................................................. 189 III. Wezwania .................................................................................................... 193 IV. Przywrócenie terminu ................................................................................ 196 V. Metryka, protokoły i adnotacje (czynności materialno-techniczne) ........ 197 VI. Udostępnianie akt stronie postępowania ................................................... 199 VII. Zawieszenie postępowania podatkowego .................................................. 199 VIII. Kary porządkowe ....................................................................................... 201 IX. Koszty postępowania ................................................................................ 202

§ 17. Przebieg postępowania podatkowego (tryb zwyczajny i tryby nadzwyczajne) 203 I. Tryb zwyczajny postępowania podatkowego ............................................ 205

1. Wszczęcie postępowania ....................................................................... 2052. Postępowanie wyjaśniające (dowodowe) .............................................. 2113. Przesłuchanie świadka ........................................................................... 2154. Rozprawa ............................................................................................... 2235. Decyzje i postanowienia oraz zwyczajne środki odwoławcze ............ 2246. Wygaśnięcie decyzji .............................................................................. 2297. Postanowienie ....................................................................................... 2308. Odwołanie .............................................................................................. 2309. Zażalenia ................................................................................................ 233

II. Nadzwyczajne tryby wzruszenia decyzji ostatecznej ............................... 2331. Wznowienie postępowania ................................................................... 2332. Stwierdzenie nieważności decyzji podatkowej .................................... 2353. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej ............................................ 237

VIII Spis treści

Rozdział V. Inne rodzaje postępowań w sprawach podatkowych ............................. 239§ 18. Interpretacje przepisów prawa podatkowego ..................................................... 239§ 19. Postępowanie w sprawie porozumień w sprawach ustalania cen

transakcyjnych ..................................................................................................... 248§ 20. Czynności sprawdzające ..................................................................................... 253§ 21. Kontrola podatkowa .......................................................................................... 255§ 22. Wymiana informacji podatkowych z innymi państwami .................................. 261§ 23. Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń ........................................... 269

Rozdział VI. Pośrednie podatki państwowe ................................................................. 272§ 24. Podatek od towarów i usług ............................................................................... 272

I. Zagadnienia teoretyczne ............................................................................. 2721. Geneza i rozwój ogólnych podatków obrotowych ............................... 2722. Rozwój ogólnego podatku obrotowego w Polsce ................................ 2753. Formy ogólnego podatku obrotowego .................................................. 2774. Formy podatku od wartości dodanej .................................................... 2805. Podstawowe cechy konstrukcji obowiązującego podatku od wartości

dodanej ................................................................................................... 2836. Źródła prawa w zakresie podatku od towarów i usług ....................... 286

II. Zakres podmiotowy podatku ..................................................................... 2891. Podatnik ................................................................................................. 2892. Płatnik .................................................................................................... 2933. Przedstawiciel podatkowy ..................................................................... 2944. Organy podatkowe ................................................................................. 296

III. Zakres przedmiotowy podatku ................................................................... 2971. Uwagi ogólne ....................................................................................... 2972. Odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju .................................. 3003. Odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju ................................. 3024. Eksport i import towarów ..................................................................... 3035. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT)

i wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT) ............................. 3056. Zwolnienia ............................................................................................. 307

IV. Podstawa opodatkowania ........................................................................... 309 V. Stawki podatku ........................................................................................... 310 VI. Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe .................................. 313 VII. Odliczenie i zwrot podatku naliczonego ................................................... 316 VIII. Obowiązki podatników .............................................................................. 320 IX. Procedury szczególne ................................................................................. 325

§ 25. Podatek akcyzowy .............................................................................................. 328§ 26. Podatek od gier ................................................................................................... 344

I. Zagadnienia teoretyczne ............................................................................. 344 II. Zakres podmiotowy opodatkowania .......................................................... 346 III. Zakres przedmiotowy opodatkowania ....................................................... 348 IV. Podstawa opodatkowania i stawki podatku .............................................. 350 V. Obowiązki podatników .............................................................................. 351 VI. Dopłaty ....................................................................................................... 353

IXSpis treści

Rozdział VII. Bezpośrednie podatki państwowe ......................................................... 355§ 27. Teoretyczne modele opodatkowania dochodów osób fizycznych ..................... 355

I. Koncepcje zakresu podmiotowego podatku dochodowego ...................... 355 II. Koncepcje zakresu przedmiotowego podatku dochodowego ................... 357

§ 28. Podatek dochodowy od osób fizycznych ........................................................... 359 I. Uwagi ogólne ............................................................................................. 359 II. Podmiotowy zakres opodatkowania .......................................................... 360

1. Status rezydenta i nierezydenta ............................................................ 3602. Stan cywilny i rodzina jako przesłanka zmiany zasad

opodatkowania ...................................................................................... 3633. Opodatkowanie wspólników spółek osobowych i spółki cywilnej ..... 3674. Wyłączenia podatkowe .......................................................................... 3685. Problem minimum wolnego od podatku .............................................. 369

III. Przedmiotowy zakres opodatkowania ....................................................... 3701. Przychód ................................................................................................ 3702. Koszty .................................................................................................... 3713. Dochód i strata ...................................................................................... 374

IV. Przegląd najważniejszych kategorii przychodów objętych podatkiem dochodowym .............................................................................................. 3741. Przychody ze stosunku pracy ................................................................ 3742. Przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej ......................... 3753. Przychody z działalności wykonywanej osobiście ............................... 3774. Przychody z działów specjalnych produkcji rolnej ............................. 3785. Przychody z odpłatnego zbycia nieruchomości ................................... 3796. Przychody ze sprzedaży ruchomości .................................................... 3797. Przychody kapitałowe ........................................................................... 3798. Przychody z giełdy ................................................................................ 3809. Przychody z najmu lub dzierżawy ........................................................ 380

10. Przychody z praw autorskich ................................................................ 38011. Pozostałe przychody objęte podatkiem dochodowym ......................... 380

V. Zwolnienia podatkowe ............................................................................... 381 VI. Technika obliczania podatku dochodowego od osób fizycznych ............. 382 VII. Ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych .................................. 384 VIII. Formalności podatkowe ............................................................................. 388

§ 29. Uproszczone formy podatku dochodowego od osób fizycznych ...................... 389 I. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ........................................... 389

1. Oświadczenie o wyborze formy opodatkowania .................................. 3912. Zakres podmiotowy ............................................................................... 3913. Przedmiot opodatkowania i stawki podatkowe .................................... 3934. Tryb i warunki płatności ....................................................................... 395

II. Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych . 396§ 30. Podatek dochodowy od osób prawnych ............................................................ 397

I. Geneza i charakter podatku dochodowego od osób prawnych ................ 397 II. Zakres podmiotowy podatku dochodowego od osób prawnych .............. 400 III. Zakres przedmiotowy podatku dochodowego od osób prawnych ........... 405 IV. Zwolnienia przedmiotowe ........................................................................ 414 V. Podstawa opodatkowania i ulgi ją korygujące ........................................ 416 VI. Skala i stawki podatkowe .......................................................................... 419 VII. Tryb płatności podatku dochodowego od osób prawnych ....................... 423

X Spis treści

§ 31. Podatek tonażowy ............................................................................................... 425 I. Zakres podmiotowy .................................................................................... 427 II. Zakres przedmiotowy ............................................................................... 427 III. Podstawa opodatkowania i wysokość podatku ......................................... 428 IV. Pobór podatku ........................................................................................... 429

§ 32. Podatek od wydobycia niektórych kopalin ........................................................ 430§ 33. Specjalny podatek węglowodorowy ................................................................... 438§ 34. Podatek od instytucji finansowych ..................................................................... 443§ 35. Podatek od sprzedaży detalicznej ...................................................................... 444

Rozdział VIII. Podatki samorządowe ........................................................................... 446§ 36. Opodatkowanie nieruchomości ........................................................................... 446

I. Uwagi wstępne ........................................................................................... 446 II. Podatek od nieruchomości ......................................................................... 452

1. Geneza podatku ..................................................................................... 4522. Podmiot opodatkowania ........................................................................ 4553. Przedmiot opodatkowania .................................................................... 4564. Zwolnienia w podatku od nieruchomości ............................................ 4575. Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe ..................................... 4596. Tryb i warunki płatności ...................................................................... 462

III. Podatek rolny ............................................................................................. 4631. Geneza podatku ..................................................................................... 4632. Zakres podmiotowy ............................................................................... 4663. Przedmiot opodatkowania ..................................................................... 4674. Zwolnienia ............................................................................................. 4685. Podstawa opodatkowania oraz stawki podatkowe ............................... 4706. Ulgi w podatku rolnym ......................................................................... 4737. Tryb i warunki płatności ....................................................................... 476

IV. Podatek leśny ............................................................................................. 4771. Geneza podatku ..................................................................................... 4772. Przedmiot opodatkowania .................................................................... 4783. Podmiot opodatkowania ....................................................................... 4794. Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe ..................................... 4795. Zwolnienia ............................................................................................ 4806. Tryb i warunki płatności ....................................................................... 480

§ 37. Podatek od spadków i darowizn ........................................................................ 481 I. Geneza podatku .......................................................................................... 481 II. Modele podatku .......................................................................................... 484 III. Zakres opodatkowania ............................................................................... 485 IV. Zwolnienia z opodatkowania ..................................................................... 488 V. Obowiązek podatkowy ............................................................................... 491 VI. Podstawa opodatkowania ........................................................................... 492 VII. Skala podatkowa ........................................................................................ 496 VIII. Ulga mieszkaniowa .................................................................................... 497 IX. Zasady płatności ......................................................................................... 499

§ 38. Podatek od czynności cywilnoprawnych ........................................................... 500§ 39. Karta podatkowa ................................................................................................. 506

I. Istota ryczałtu jako uproszczonej formy opodatkowania ......................... 506 II. Zakres opodatkowania ............................................................................... 507

XISpis treści

III. Zasady płatności ......................................................................................... 509§ 40. Podatek od środków transportowych ................................................................. 511

Rozdział IX. Międzynarodowe prawo podatkowe ....................................................... 514§ 41. Zakres i pojęcie międzynarodowego prawa podatkowego ............................... 514§ 42. Międzynarodowe podwójne opodatkowanie i sposoby jego eliminacji ........... 515§ 43. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania .............................................. 520

I. Status prawny i znaczenie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania ............................................................................................ 520

II. Zakres przedmiotowy i podmiotowy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania ............................................................................................ 525

III. Zasady rozdziału roszczeń podatkowych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania ....................................................................... 529

IV. Postanowienia szczególne umów o unikaniu podwójnego opodatkowania .......................................................................................... 539

§ 44. Prawo UE a bilateralne umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania .................................................................................................... 544

§ 45. Raje podatkowe ................................................................................................... 548§ 46. Inne podatkowe umowy międzynarodowe ........................................................ 553

I. Konwencja arbitrażowa ............................................................................ 553 II. Konwencja o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach

podatkowych ............................................................................................... 555

Rozdział X. Prawo podatkowe Unii Europejskiej ....................................................... 557§ 47. Wprowadzenie do prawa podatkowego UE ...................................................... 557

I. Źródła prawa UE ........................................................................................ 557 II. Zasada niedyskryminacji i zakaz protekcjonizmu podatkowego ............. 561

§ 48. Harmonizacja podatków pośrednich .................................................................. 565 I. Podatek od wartości dodanej ..................................................................... 565 II. Podatek akcyzowy ...................................................................................... 570 III. Podatki pośrednie od gromadzenia kapitału ............................................. 572

§ 49. Harmonizacja podatków bezpośrednich ............................................................. 574 I. Cechy harmonizacji podatków bezpośrednich .......................................... 574 II. Dyrektywy odnoszące się do opodatkowania dochodów osób prawnych 574 III. Dyrektywa w sprawie opodatkowania dochodów z oszczędności

w formie wypłacanych odsetek ................................................................. 585 IV. Inne inicjatywy UE dotyczące podatków bezpośrednich ........................ 587

1. Wspólna skonsolidowana podstawa podatkowania (CCCTB) ............. 5872. Agresywne planowanie podatkowe ..................................................... 5903. Zapobieganie podwójnemu opodatkowaniu spadków ........................ 5924. Pozostałe inicjatywy podatkowe ........................................................... 593

§ 50. Wymiana informacji. Współpraca w sprawach podatkowych w UE ............... 596 I. Ogólna charakterystyka współpracy w sprawach podatkowych ............. 596 II. Wymiana informacji oraz pomoc w zakresie doręczeń pism

urzędowych w podatku od wartości dodanej .......................................... 597 III. Wymiana informacji oraz pomoc w zakresie doręczeń pism

urzędowych w podatku akcyzowym ........................................................ 598 IV. Wymiana informacji oraz pomoc w zakresie doręczeń pism

urzędowych w podatkach bezpośrednich ................................................. 599 V. Współpraca w zakresie poboru zobowiązań podatkowych ..................... 601

XII Spis treści

Rozdział XI. Parapodatki ............................................................................................... 604§ 51. Pojęcie i cechy opłat oraz parapodatków .......................................................... 604§ 52. Opłata skarbowa ................................................................................................. 605§ 53. Opłaty lokalne ..................................................................................................... 607

I. Uwagi ogólne ............................................................................................. 607 II. Opłata targowa ........................................................................................... 608 III. Opłata miejscowa oraz opłata uzdrowiskowa ........................................... 609 IV. Opłata od posiadania psów ........................................................................ 611 V. Opłata reklamowa ...................................................................................... 612

§ 54. Opłata planistyczna ............................................................................................ 614§ 55. Opłata adiacencka ............................................................................................... 615§ 56. Opłata eksploatacyjna oraz inne opłaty geologiczne ........................................ 618§ 57. Opłaty w prawie wodnym .................................................................................. 619

Indeks rzeczowy ................................................................................................................ 621

Wykaz skrótów

1. Akty prawne

DochJSTU ........................... ustawa z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu teryto-rialnego (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 198 ze zm.)

dyrektywa 2006/112/WE (dyrektywa VAT) ................ dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie

wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347 z 11.12.2006 r., s. 1)

EgzAdmU .......................... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w admini-stracji (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 599 ze zm.)

FinPublU ............................ ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 ze zm.)

GryHazU ............................ ustawa z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 471 ze zm.)

KASU .................................. ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1947)

KC ...................................... Kodeks cywilnyKK ...................................... Kodeks karnyKKS .................................... Kodeks karny skarbowyKPA .................................... Kodeks postępowania administracyjnegoKRO ................................... Kodeks rodzinny i opiekuńczyKSH .................................... Kodeks spółek handlowychOrdPU ................................ ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U.

z 2017 r. poz. 201) PAkcyzU ............................ ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jedn. Dz.U.

z 2017 r. poz. 43) PAkcyzU2004 .................... ustawa z 23.1.2004 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 29,

poz. 257 ze zm.)PCCU ................................. ustawa z 9.9.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych

(tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 223 ze zm.) PDOFizU ............................ ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycz-

nych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.) PDOPrU ............................. ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób praw-

nych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1888 ze zm.) PlanZagospU ...................... ustawa z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu prze-

strzennym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 778 ze zm.)PLeśU ................................. ustawa z 30.10.2002 r. o podatku leśnym (tekst jedn. Dz.U.

z 2016 r. poz. 374 ze zm.)PLokU ................................ ustawa z 12.1.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst

jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 716 ze zm.)

XIV Wykaz skrótów

PrGeolGórnU ..................... ustawa z 9.6.2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1131 ze zm.)

PRolU ................................. ustawa z 15.11.1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 617 ze zm.)

PrPostSAdm ....................... ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 718 ze zm.)

PSpDarU ............................ ustawa z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 205 ze zm.)

PWydKopU ........................ ustawa z 2.3.2012 r. o podatku od wydobycia niektórych kopa-lin (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1581)

RyczałtU ............................. ustawa z 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodo-wym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fi-zyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 2180 ze zm.)

SKOU ................................. ustawa z 12.10.1994 r. o samorządowych kolegiach odwoław-czych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1659 ze zm.)

SłCelU ................................ ustawa z 27.8.2009 r. o Służbie Celnej (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1799 ze zm.)

SPWU ................................ ustawa z 22.7.2014 r. o specjalnym podatku wodorowym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 979 ze zm.)

TFUE .................................. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202 z 7.6.2016 r., s. 47)

TWE ................................... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.Urz. UE C 321E z 29.12.2006 r., s. 37)

UrzSkarbU ......................... ustawa z 21.6.1961 r. o urzędach i izbach skarbowych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 578 ze zm.)

VATU ................................. ustawa z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.)

2. Publikatory i czasopisma

Biul. Skarb. ........................ Biuletyn SkarbowyCBOSA .............................. Centralna Baza Orzeczeń Sądów AdministracyjnychD.P. ..................................... Doradca PodatnikaDor. Pod. ............................ Doradztwo PodatkoweDz.U. .................................. Dziennik Ustaw Dz.Urz. ............................... Dziennik Urzędowy FK ...................................... Finanse KomunalneKPPubl ............................... Kwartalnik Prawa PublicznegoM.P. .................................... Monitor Polski MoP .................................... Monitor Prawniczy MoPod ................................ Monitor Podatkowy ONSA ................................. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSN .................................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNAiP ............................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna i Pracy OSG .................................... Orzecznictwo w Sprawach GospodarczychOSP .................................... Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA .............................. Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OSS .................................... Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych OTK ................................... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Pal. ..................................... Palestra

XVWykaz skrótów

PiP ...................................... Państwo i Prawo POP .................................... Przegląd Orzecznictwa PodatkowegoPP ....................................... Przegląd Podatkowy Pr. i Pod. ............................. Prawo i PodatkiR. Pr. ................................... Radca PrawnyZb.Orz. ............................... Zbiór Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii EuropejskiejZNSA ................................. Zeszyty Naczelnego Sądu Administracyjnego

3. Organy i instytucje KAS .................................... Krajowa Administracja SkarbowaKIS ..................................... Krajowa Informacja SkarbowaNSA .................................... Naczelny Sąd Administracyjny SKO .................................... Samorządowe Kolegium Odwoławcze SN ...................................... Sąd Najwyższy TK ...................................... Trybunał Konstytucyjny TS ....................................... Trybunał Sprawiedliwości Unii EuropejskiejWSA ................................... Wojewódzki Sąd Administracyjny

4. Inne skrótyart. ...................................... artykuł cz. ....................................... część itd. ...................................... i tak dalej itp. ...................................... i temu podobne j.s.t. ..................................... jednostka(i) samorządu terytorialnego lit. ....................................... litera m.in. ................................... między innymi nast. .................................... następny np. ....................................... na przykład nr ........................................ numer nast. .................................... następujące orzecz. ................................ orzeczenie pkt ...................................... punkt por. ..................................... porównaj poz. ..................................... pozycja r. ......................................... rok red. ..................................... redakcja s. ......................................... strona t. ......................................... tom tekst jedn. ........................... tekst jednolitytzn. ...................................... to znaczy tzw. ..................................... tak zwany ust. ...................................... ustęp wg ....................................... według wyr. ..................................... wyrok ww. ..................................... wyżej wymienione w zw. .................................. w związku zd. ....................................... zdanie ze zm. ................................. ze zmianami zob. ..................................... zobacz

Przedmowa

Prawo podatkowe stanowi bardzo istotną część systemu prawnego obowiązu-jącego w każdym państwie. Bez wątpienia wpływy z podatków pobieranych czy to na rzecz budżetu państwa, czy budżetów samorządowych nabrały współcześnie bardzo istotnego znaczenia, przybierając zazwyczaj rolę zasadniczego źródła do-chodów publicznych. W naturalny sposób wpływa to na duże zainteresowanie tą problematyką, także w kontekście ciągłego procesu doskonalenia tej sfery prawa.

W Polsce proces reformy prawa podatkowego trwa już od wielu lat. Niestety nie zawsze udaje się osiągnąć właściwe rezultaty planowanych modyfikacji sto-sowanych już rozwiązań czy też aplikacji nowych instrumentów podatkowopraw-nych. Stosunkowo często nowe rozwiązania są wprowadzane pochopnie, z kalku-lacją osiągania tylko doraźnych efektów, bez uwzględnienia szerszej perspektywy. W konsekwencji prowadzi to do konieczności opracowania dalszych zmian i po-wszechnego odczucia braku stabilności tej dziedziny prawa. W sposób bezpośredni przekłada się to na niską znajomość prawa podatkowego zarówno wśród podatni-ków, jak i pracowników organów aparatu skarbowego. Trudności te dotykają także studentów wszystkich tych kierunków studiów, które mają związek z funkcjonowa-niem prawa podatkowego.

Przygotowana publikacja skierowana jest przede wszystkim do uczestników wykładów kursowych, wykładów specjalizacyjnych (konwersatoriów, fakultetów), seminariów magisterskich i doktorskich, prowadzonych dla studentów oraz absol-wentów prawa, administracji, europeistyki oraz kierunków ekonomicznych. Może być także pomocna w trakcie różnorodnych studiów podyplomowych, kursów dla doradców podatkowych czy aplikacji prawniczych. W swym zasadniczym zało-żeniu obejmuje ona podstawowe zagadnienia merytoryczne dotyczące podatków i prawa podatkowego. W zamyśle autorów podręcznik ma zawierać najważniej-sze kwestie z tego zakresu, niezbędne dla realizacji przede wszystkim głównego nurtu wykładu akademickiego. Struktura opracowania nawiązuje do tradycyjnej sekwencji omawiania poszczególnych zagadnień w toku wykładu akademickiego. Jednocześnie świadomie przyjęta została dwuczłonowa konstrukcja opracowania.

XVIII Przedmowa

Z założenia usystematyzowana warstwa szczegółowych rozwiązań obowiązującego porządku prawnego poprzedzona jest prezentacją – bezpośrednio z nią powiąza-nych – zagadnień teoretycznych. W szerokim stopniu starano się uwzględnić boga-ty dorobek nauki oraz orzecznictwo sądowe.

Lublin, luty 2017 r. Paweł Smoleń Wanda Wójtowicz

Nb. 1–2

Rozdział I. Pojęcie i charakter podatku jako dochodu publicznego

§ 1. Dochody publiczne i ich klasyfikacja

Prawidłowe funkcjonowanie każdego organizmu państwowego zależy od wielu czynników, tak politycznych, jak i gospodarczych, wewnętrznych i ze-wnętrznych, materialnych i pozamaterialnych. Wśród tych czynników istotną rolę odgrywa możność dysponowania przez państwo odpowiednimi środka-mi finansowymi (pieniężnymi), z których można pokrywać wydatki publicz-ne. Środki te muszą być tym większe, im większy jest zakres zadań finanso-wanych przez państwo lub samorząd terytorialny, a niepozostających w gestii podmiotów prywatnych. Dlatego też istotnego znaczenia wśród czynników de-cydujących o prawidłowym funkcjonowaniu państwa nabiera zapewnienie sta-łych i wydajnych źródeł dochodów.

Dochody uzyskiwane przez państwo i jednostki samorządu terytorialnego – czyli dochody publiczne, są podstawą funkcjonowania tych podmiotów. Służą także realizacji celów im przypisanych w podstawowych aktach prawnych i za-spokajaniu – przynajmniej w niezbędnym zakresie – potrzeb publicznych.

Dochody publiczne mogą mieć różny charakter, różną rangę i znaczenie. W procesie historycznym zmieniały się sposoby zdobywania środków niezbęd-nych do pokrywania wydatków publicznych. Różny bywał zakres obciążeń fi-nansowych poszczególnych grup ludności. Zmieniały się też rodzaje takich ob-ciążeń – podatki, cła, opłaty itp.

Wszystko to sprawiło, że w doktrynie prawa finansowego wypracowano różne definicje pojęć związanych z gromadzeniem środków niezbędnych do realizacji zadań publicznych. Określenia te – nie zawsze precyzyjne – zmie-niały się wraz ze zmianą warunków politycznych i gospodarczych, w których były formułowane. Także w aktach prawnych próbowano formułować legal-ne definicje poszczególnych pojęć: dochodów, podatków, opłat, ceł itp. Nie-stety definicje te bywały i są nadal często zmieniane pod wpływem różnych pozamerytorycznych okoliczności i doraźnych potrzeb. Najczęściej też, formu-łując definicje ustawowe, zapomina się o dorobku doktryny w tym zakresie. Ta-

1

2