Teologia  Starego  Testamentu  

     

Kompendium  Dr  Ingrid  Faro,  Brno,  wiosna  2015  

Spis treści

A. Wstęp do teologii Starego Testamentu 1. Definicja teologii i teologii Starego Testamentu……………....…...........................…...7 2. Sposoby zajmowania się teologią Starego Testamentu ….......................…………….10 3. Materiały w teologii …………………………………..........................................……..14

Autorytet i spójność Pisma Kanon

4. Perspektywa w zajmowaniu się teologią Starego Testamentu...............................…..16

Stary Testament i chrześcijanin Czytanie Prawa Czytanie proroczego przesłania

5. Przegląd Starego Testamentu ………………………...........................……………….20 Plan, cel i wydarzenia

Wstęp do głównych tematów B. Podejście tematyczne: główne tematy teologiczne w Starym Testamencie 6. Bóg ………………………………............................…………………………………....23 Stwórca, Monoteizm, imiona Boga i PANA Bóg-Duch-Słowo

Obecność: ogród, Boże objawienia, przybytek, świątynia, Emmanuel 7. Stworzenie………………….........................…………………………………………....26

Stworzenie przez Boże Słowo i Mądrość Stworzenie jako Boża świątynia Stworzenie jako kolebka ludzkości 8. Człowiek ……………………………………………….............................……………..26 Obraz Boga Tożsamość, cel i odpowiedzialność Grzech, zniekształcenie obrazu Boga: przyczyna i konsekwencje

9. Odkupienie ………………….............................………………………………………..29

Wybranie: błogosławieni, by być błogosławieństwem (Noe, Abraham-Izrael, Mojżesz, Dawid, Jezus, Kościół):

Przymierze i relacja: Boże przymierza (Noe, Abraham-Izrael, Mojżesz, Dawid, Jezus, Kościół)

Ofiara i przebłaganie: zawsze z łaski przez wiarę Pojednanie: cel odkupienia Nowe Stworzenie: uwieńczenie odkupienia C. Historia podejścia odkupieńczego: misja Boga w Starym Testamencie 10. 1 Mojżeszowa: od stworzenia do patriarchów………………...................………….33

Kluczowe tematy: biblijna historia odkupienia zaczyna się od stworzenia i człowieka jako obrazu i przedstawiciela Boga

Główne tematy teologiczne: monoteizm, stworzenie, Abraham, przymierze, ziemia

11. Od 2 do 5 Mojżeszowej: niewolnictwo i eksodus na pustynię.......................……..35 Kluczowe zagadnienia: Poznanie PANA, Eksodus jako wydarzenie odkupieńcze,

Oddanie się przymierzu i odnowienie go, Boża świętość i konsekwencje dla Jego narodu, pustynia jako test, przybytek jako Boża obecność (ze słupem ognia i przykrywającym obłokiem), kapłaństwo i reprezentowanie

Główna tematyka teologiczna: Kim jest PAN (obrońca, zaopatrzyciel, święty, jedyny Bóg), Boża obecność i ludzka reprezentacja (obraz i wstawiennik), odwrócenie grzechu (wiara, ofiara, posłuszeństwo) i odkupienie

12. Od Jozuego do Sędziów: Ziemia obiecana i sędziowie ....................……………….35

Kluczowe zagadnienia: Boża wierność w wypełnieniu Jego obietnic przymierza, podbój ziemi, posłuszeństwo i porażka, Boża sprawiedliwość i łaska, zadanie Ducha Pańskiego

Główna tematyka teologiczna: przymierze i ziemia, Boża obecność (Boże zaangażowanie w historię), konflikt między dobrem a złem (czynienie zła bądź dobra w oczach Pana)

13. Księgi Samuela i Królewskie: Od monarchii do wygnania ……………........……..36

Kluczowe zagadnienia: Boże panowanie, ludzkie panowanie/królestwo (dobre i złe), uwielbienie PANA kontra uwielbienie Baala (i innych bożków), Błogosławieństwa przymierza (przez pokutę i odnowienie) i przekleństwa (osąd i wygnanie z ziemi)

Główna tematyka teologiczna: przymierze (Arka Przymierza i przymierze Dawidowe), królestwo, Boża obecność, charyzmatyczne przywództwo, pierwotne i klasyczne proroctwo

14. Więksi i mniejsi prorocy: historia oczami proroków ………...............…………….36 Izajasz

Kluczowe zagadnienia: Jedynie PAN jest Bogiem, Boża wiarygodność, Boża suwerenność w osądzie i uwolnieniu Główna tematyka teologiczna: Święty Izraela, sługa Pana ,odkupiciel, eschatologia

Jeremiasz Kluczowe zagadnienia: prawo w sercu, Bóg jako garncarz, wygnanie

Główna tematyka teologiczna: Boża obecność, Boża prawość i sprawiedliwość, nowe przymierze, fałszywi prorocy

Ezechiel: spojrzenie na historię z Bożym okiem Kluczowe zagadnienia: Boże panowanie nad narodami, Boski sąd i ludzka

odpowiedzialność, wygnanie, przywrócenie Nowego Izraela pod Dawidowym królem

Główna tematyka teologiczna: „Syn Człowieczy”, ludzka odpowiedzialność, apokalipsa i eschatologia

Prorocy mniejsi: echa i wizje tamtego dnia

Kluczowe zagadnienia: Boża wierność i sprawiedliwość, społeczna sprawiedliwość (prawość, sprawiedliwość i szalom), sąd nad Izraelem i wszystkimi narodami (wszystkie narody odpowiadają przed Bogiem), resztka będzie zbawiona, odnowienie Izraela, wylanie Ducha, Dzień PAŃSKI

Główna tematyka teologiczna: przymierze, sprawiedliwość, wiara, prawość, odkupienie i odnowienie

15. Psalmy i Księgi mądrościowe: życie i przemyślenia dotyczące wiary…………..….37 Psalmy

Kluczowe zagadnienia: błogosławieństwo wierności Tory, królewskie panowanie Boga, chwalenie i uwielbianie Boga, stworzenie objawiające Boga

Główna tematyka teologiczna: Dawidowe Królestwo, Królestwo Boże, stworzenie, uwielbienie, ostateczne zwycięstwo Boga nad złem

Job Kluczowe zagadnienia: cierpienie i suwerenność, Bojaźń Pańska i mądrość, sprawiedliwość i dobroć Boża

Główna tematyka teologiczna: stworzenie, problem zła

Księga Przypowieści Salomona, Rut, Pieśń nad Pieśniami, Księga Kaznodziei Salomona, Treny

Kluczowe zagadnienia: mądrość, miłość i wierność przymierza, doskonała osoba, marność, praktyczna teologia

Główna tematyka teologiczna: bojaźń Pańska, zaufanie Panu, kochanie Pana, wszystkie pozostałe dążenia inne niż wierność przymierzu są marnością

Księgi Estery, Daniela, Ezdrasza, Nehemiasza Kluczowe zagadnienia: Bóg działa w historii nawet jeśli wydaje się, że się ukrył, końce i nowe początki, kryzys przywództwa, duchowe upoważnienie, praktyczna i duchowa mądrość

Główna tematyka teologiczna: wygnanie i powrót, nadchodzące Królestwo

Księga Kronik “Niech wyruszą!” Kluczowe zagadnienia: scentralizowanie uwielbienia świątynnego, rola kapłanów i proroków w królestwie, ocena królów

Główna tematyka teologiczna: uwielbienie, wierność, wygnanie i powrót

D. Podejście światopoglądu: jak żyć w upadłym świecie

16. Boża misja wśród ludzi: konflikt między dobrem a złem ……….....……………...40 Teodycea: teologiczny i fizjologiczny problem zła

Cel: stworzenie ramy w celu stawienia czoła, oceny i odpowiedzi na zło, ból i

cierpienie

Teologia biblijna, poczynając od 1Mojżeszowej, oferuje (przynajmniej) 4 główne zasady

17. Zasada działania – konsekwencji......................................................………………...40

Biblijna metaforyka - nasienie Zasada: każde działanie ma swoje konsekwencje, chyba że jest interwencja, by zmienić jego rezultat

Bóg wbudował część naturalnego prawa w stworzenie

18. Zasada autorytetu i odpowiedzialność...............................................……………...40

Biblijna metaforyka: obraz i podobieństwo Boga Zasada: ludzkości został dany autorytet i odpowiedzialność, by podtrzymywać Boże panowanie we wszystkich dziedzinach życia na tym świecie Dany przez Boga, oszukany i poddany Szatanowi obraz i wybór pozostają, przywrócony przez Chrystusa, dostępny przez bycie przemienionym na obraz Chrystusa

Najważniejszy klucz do zwalczania zła 19. Zasada naturalnego prawa i złych mocy............................................……………….41

Biblijna metaforyka: potwór morski (1 Moj 1:21) i wąż (1 Moj 3:1) Zasada: niektóre rzeczy są częścią naturalnego prawa – są dobre, ale mogą szkodzić, inne są częścią ciemnych mocy duchowych i złych zamiarów Odpowiedź na zagrożenie ze strony naturalnego prawa, klęski żywiołowej, „dzikich” zwierząt lub innych czynników środowiskowych Odpowiedź na zagrożenie wychodzące poza naturalne prawo, rozpoznaj źródło stojące za złem przychodzącym przez ludzkie bądź duchowe istoty

20. Zasada miłosierdzia i łaski…...............................…………………………………….42 Biblijna metaforyka: okrycie (kutonet), przymierze i znak

Zasada ta przewyższa pozostałe trzy: Bóg okazuje miłosierdzie temu kto pokutuje, a łaskę temu, ktory jest wierny

Od 1 Moj 3 poprzez całe Pismo zasada ta jest fundamentalna dla Bożej woli i charakteru, by przynieść zbawienie, odkupienie i pojednanie

21. Jak zatem powinniśmy żyć: przywrócenie obrazu Boga.............................………...42

E. Podejście mesjanistyczne

22. Most do NT ……………...................................……………………………………….43 Stary Testament jest „Pismem Świętym” w Nowym Testamencie

23. Jezus: Pan i Mesjasz ….…………………….………………………………………...44 1 Moj 1-3 i Jezus W 1 Mojżeszowej „widziany” w Noem, Abrahamie, Judzie Przepowiedziany przez Balaama

Eksodus i Jezus Zwiastowany w królestwie Dawidowym

Mesjasz w prorokach IX I VIII wieku Mesjasz w Izajaszu (prorok VIII wieku) Mesjasz w Jeremiaszu i Ezechielu (prorokach VII wieku) Mesjasz w Danielu (prorok VI wieku) Mesjasz w Zachariaszu i Malachiaszu 24. Wypełnienie Starego Przymierza w Nowym Przymierzu ……...........……………..45

Przymierze Abrahamowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – osobisty lub rodzinny wymiar przymierza Przymierze Mojżeszowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – narodowy wymiar przymierza Przymierze Dawidowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – dynastia, monarchia

25. Przyszła nadzieja……………………………………………………………………...47 Cienie i cykle: najlepszy z możliwych światów dopiero nastąpi

Izajasz i koniec smutku i konfliktu Daniel i nadchodzące królestwo

F. Wnioski………………………………………………………………………………47

Osobista refleksja studenta: napisz o tym, czego się nauczyłeś, a co było dla ciebie istotne w tym tygodniu.  

A. Wstęp do teologii Starego Testamentu

1. Definicja teologii i teologii Starego Testamentu Anzelm z Canterbury zdefiniował teologię w swoim słynnym motto „wiara poszukująca zrozumienia” (fides quaerens intellectum) co „oznacza coś jakby aktywne kochanie Boga poszukujące głębszej wiedzy o Bogu”1 Dla tych, którzy kochają Pana jest to prawdziwy cel w teologii i studiowaniu Biblii jako Bożego Słowa.

! Czym jest teologia? (pierwsza strona tego compendium jest zmodyfikowaną wersją Kompendium Andersa Gerdmara z kursu teologia Nowego Testamentu, jesień 2014)2

o Teologia oznacza ‘wiedza o Bogu’, theos, logos o Jako świecka dziedzina akademicka, teologia jest systematycznym studium myśli

np. Starego Testamentu lub pewnego tekstu czy też autora o Dla nas teologia jest wiedzą o Bogu

" Teologia to nie tylko wiedza o tym, co ktoś inny powiedział na temat Boga – nawet jeśli jest to interesujące

" to1) wiedza o Bogu i 2) znanie Boga ! Jednakże wierzymy, że poznajemy Boga głównie przez Biblię – i nigdy w opozycji do

Biblii o Bóg dał nam biblijną ramę dla naszej relacji z nim po to, abyśmy 1) wiedzieli o

Nim i 2) znali Go (hebrajskie słowo jada, używane zarówno w znaczeniu ‘wiedza’ ale również np. intymna seksualna więź pomiędzy mężem i żoną, 1 Moj 4:1; Mat 1:25)

o W naukowej pracy egzegetycznej studiujemy to, co Biblia mówi o nim. o Zatem teologia jest również ludzką intelektualną pracą:

" Formułujemy pytania ( Jaka jest nowotestamentowa teologia chrztu? Krzyża? itp.);

" Dokonujemy egzegetycznych poszukiwań (np. studiowanie słowa, analizowanie pokrewnych tematów, studium tła historycznego) w poszukiwaniu odpowiedzi na te pytania

" Systematyzujemy i nawet jeśli chcemy pozwolić autorom Starego Testamentu pokierować naszym sposobem systematyzowania, i tak nasze umysły i tradycje mają wpływ na ten system.

o “Pracowanie ze Słowem Pana”(Dz 6:3) miało miejsce od pierwszego dnia Kościoła, a ty, który jesteś powołany do służby musisz stać się pracownikiem Słowa (2Tym 2:15). o Przykład pracownika w “teologii Starego Testamentu”: Paweł ciężko studiował.

Zwoje i teksty, które musiał znać pochodziły z żydowskiej Biblii – naszego

                                                                                                               1  ”Saint Anselm,” Stanford Encyclopedia of Philosophy, revised Sept 25, 2007. Accessed Feb 2, 2015. http://plato.stanford.edu/entries/anselm/#FaiSeeUndChaPurAnsThePro    2  Wyciąg z „Kompendium teologii Nowego Testamentu” Andersa Gerdmara, Brno, jesień 2014.  

Starego Testamentu (2 Tym 3:16, Dz 26:24), studiowanie było jego stylem życia (2 Tym 4:13), jednocześnie dbał on o bliską relację z Bogiem!

o Jest więc powiązanie między studiowaniem Biblii a życiem w Duchu o Zauważ, że prawdziwa egzegeza tekstu nie jest zaprzeczeniem intymnego

poznania Boga przez Ducha Świętego. ! Czym w takim razie jest biblijna teologia, teologia Starego Testamentu, teologia Nowego

Testamentu i żydowska biblijna teologia? o Chociaż my, jako chrześcijanie, dzielimy Biblię na teologię Nowego Testamentu i

teologię Starego Testamentu musimy pamiętać, że Biblia jest jedną, pełną i połączoną księgą

o Biblijna teologia zajmuje się całą Biblią jako jednym dokumentem, w którym Bóg objawił się nam o Jaka jest różnica pomiędzy biblijną teologią, teologią Nowego Testamentu a

teologią Starego Testamentu? o Teologia biblijna systematyzuje cały materiał biblijny w jeden

system o Teologia Nowego Testamentu systematyzuje teologie autorów

Nowego Testamentu indywidualnie i zbiorowo. Teologia Nowego Testamentu próbuje dostrzec to co ‘nowe’ w objawieniu o Bogu, to co często było tajemnicą albo cieniem w Starym Testamencie (Ef 3:8-11; Hbr 8:4), zostało napisane by nas pouczyć i dać nam nadzieję (Rz 15:4; 1 Kor 10:6-11).

! ‘Nowe’ nie oznacza, że nie było tam od zawsze, ale że zostało objawione (apo-kaluptô)

o Teologia Starego Testamentu systematyzuje zagadnienia Starego Testamentu (lub różne zbiory tekstów wewnątrz Starego Testamentu) w jedną całość

o Jaka jest różnica między teologią biblijną a teologią systematyczną? " Johan Gabler po raz pierwszy oddzielił teologię biblijną od

dogmatycznej w 1787 roku. Zapoczątkował również podział pomiędzy zagadnieniami historyczno-humanistycznymi a teologiczno-uniwersalnymi.

Dla Gablera, doktryny o Bogu, grzechu i zbawieniu są zagadnieniami teologiczno-uniwersalnymi i powinny być one oddzielone od zagadnień historycznych bądź ich powiązań z nowoczesnymi wydarzeniami. Oddziela to w zasadzie świat akademicki od Kościoła (my nie będziemy ich rozdzielać podczas tego kursu!)

Stworzyło to również podział pomiędzy Starym a Nowym Testamentem, zaliczając ST do historycznych studiów, a NT do zagadnień teologicznych. Podział ten został pogłębiony przez zorientowane na historię badanie krytyki źródłowej, szczególnie przypisywane Juliusowi Wellhausenowi pod koniec XIX wieku kontynuowane w wieku XX i nawet do dziś.

System ten „okradł” część Biblii z jej autorytatywnego statusu: jeśli jakiś fragment Pisma określono „tylko” jako historyczny i mniej ważny, mniej autorytatywny i bardziej kwestionowany niż inne części, kanon Pisma był podzielony i Boska natura Słowa Bożego osłabiona

Teologia systematyczna gromadzi informacje ze studiów biblijnych, historii kościoła i dogmatów, ale obejmuje również horyzont, z którego tworzymy teologię. Celem nadrzędnym jest tu odnalezienie głównych zasad wiary. Dogmatyka, etyka i filozofia religii uważane są za poddyscypliny teologii systematycznej

Teologia biblijna koncentruje się na szczegółowej egzegezie fragmentów, które przyczyniają się do całkowitej interpretacji ksiąg i autorów tekstów biblijnych z kanonu i odkrycia objawienia Bożego. Celem nadrzędnym jest odnalezienie głównych tematów i kluczowych zagadnień w Bożej historii.

Teologia systematyczna jest bardziej dogmatyczno-opisową kategoryzacją listy zagadnień. Teologia biblijna jest w swej naturze bardziej historyczno-opisowa.

o Jaka jest różnica między teologią Starego Testamentu a teologią żydowską

(teologią Tanach)? " Często z różnych powodów w teologii chrześcijańskiej utrzymywano, że

Nowy Testament jest ważniejszy niż Stary Testament, bądź też traktowano Stary Testament jako zbędny w czytaniu i interpretacji Nowego Testamentu, czasami tworząc anty-żydowskie interpretacje zarówno Starego jak i NT.

" Marvin Sweeney stwierdza: „Z zasady judaizm oddany jest relacji z B-giem, który zdefiniowany jest w Boskiej Torze podczas gdy chrześcijaństwo oddane jest idei, że jego relacja z B-giem zdefiniowana jest przez Jezusa Chrystusa.”3

" Niektóre różnice widoczne są w kolejności ksiąg w kanonie. Chociaż są to te same księgi, porządek ksiąg w obu kanonach ma wpływ na czytanie w żydowskich i chrześcijańskich społecznościach.

Żydowski kanon odzwierciedla żydowskie oddanie Torze jako fundamentowi relacji z Bogiem. Wcześniejsi Prorocy (księgi historyczne) zakłócają ideał tej boskiej relacji, nad którą Późniejsi Prorocy lamentują, strofują i nawołują do powrotu, a także przewidują ideał. Pisma próbują przywrócić ideał utożsamiony w Torze, poczynając od psalmów, tworząc 5 ksiąg, które odwołują się do Tory, a kończąc na księgach Kronik i powrocie do ziemi obiecanej, „niech idą!” do ziemi.

Chrześcijański kanon odzwierciedla chrześcijańskie oddanie przyjściu i powrotowi Jezusa Chrystusa, kończąc na Prorokach Mniejszych, którzy ostrzegając, wypatrują „tego dnia” i Malachiaszu

                                                                                                               3  Marvin A. Sweeney, Tanak: A Theological and CriticalIntroductionto the JewishBible. Minneapolish, MN: Fortress, 2012.  

„wzejdzie słońce sprawiedliwości z uzdrowieniem na swoich skrzydłach”.

Struktura Tanach wskazuje na cykliczny wzór idealnego życia, zakłócenia życia i przywrócenia ideału.

Struktura Starego Testamentu historycznie i proroczo wskazuje na objawienie Jezusa Chrystusa jako punkt kulminacyjny ludzkiej historii. Sweeney zauważa, że: o Pięcioksiąg opisuje wczesną historię świata od momentu

stworzenia do patriarchów o Księgi historyczne opisują późniejszą historię Izraela od

wyjścia z Egiptu do Ziemi Obiecanej i wygnanie (od Jozuego do Imperium Perskiego)

o Księgi mądrościowe i poetyckie opisują „wieczną teraźniejszość, w której zawarte są pytania o sens życia i uwielbienie tego co boskie”

o Prorocy mówią o ukaraniu Izraela za nieposłuszeństwo i „oczekują czasu odkupienia”4

" Tanach czytane jest przez Żydów w ujęciu żydowskich tradycji, włączając w to pisma rabinistyczne, skupiając się na zdefiniowaniu ich tożsamości jako unikalnego i świętego narodu

" Chrześcijański Stary Testament czyta się zazwyczaj najpierw w powiązaniu z Nowym Testamentem, skupiając się na dopasowaniu ST do zagadnień NT (podejście teologii systematycznej albo podejście historyczno-odkupieńcze), często nazywane chrystologiczną bądź też teleologiczną perspektywą

o Problem obdarcia NT z jego semickich korzeni o Problem czytania o Jezusie w NT z perspektywy grecko-

rzymskiej a nie żydowskiej " Co należy uwzględnić podczas czytania Starego Testamentu jako

Tanach? 2. Sposoby zajmowania się teologią Starego Testamentu5

Co to jest teologia i jak ją rozumiemy? Czy biblijna teologia jest narzędziem dla kościoła czy dla świata akademickiego, czy też dla obu tych światów? Jakie jest podejście stojące za różnymi metodami?

                                                                                                               4Sweeney, ”The Task ofJewishBiblicalTheology,” location 790-791.  5 Obszerna część tej sekcji pochodzi z: Edward W. Klink III and Darian R. Lockett, Understanding Biblical Theology: A Comparison of Theory and Practice (Grand Rapids, MI: Zondervan, 2012), ”Introduction.”  

! Pięć głównych typów teologii biblijnej:  HISTORIA…………………………………………………………………..……………….….TEOLOGIA6          

Zakorzenione w: Podejściu historyczno-krytycznym Podejściu literackim  

! Teoria i praktyka różnią się od siebie w tych 5 typach teologii biblijnej o Typ 1: teologia biblijna jako opis historyczny

" Całkowicie historyczna i opisowa, bez zwracania uwagi na zastosowanie czy odniesienie do wiary w dniu dzisiejszym czy chrześcijańskiej praktyki. Podejście zainteresowane wyłącznie odkryciem i opisaniem tego, co oznaczał tekst biblijny w oryginale i historycznym kontekście (lub też założenia i konkluzje dotyczące prawdopodobnego oryginalnego kontekstu historycznego)

" Celem jest odszukanie i opisanie teologii, wierzeń i praktyk ludzi w „tamtych czasach”, w obrębie ich czasu, języka i kultury. Podejście kanoniczne nie jest częścią tej metody, nie jest nią też podejście literackie, które uważa Biblię za jeden tekst. Stary Testament nie jest czytany w świetle Nowego ani na odwrót.

" Ten typ teologii może być stosowany tylko w ujęciu akademickim, bazując na historycznej, archeologicznej i materialnej kulturze i studiach jako zadanie egzegetyczne zakorzenione w języku biblijnym

" Do jego pozytywnych elementów zaliczamy: James Barr, John Barton i wielu innych uważa ten typ jako pierwszy

krok, ale nie jedyny krok w procesie teologicznym – musimy wiedzieć co dany tekst oznaczał zanim będziemy mogli właściwie stwierdzić co on oznacza

Krister Stendahl postrzega zadanie kaznodziei jako umiejętność przetłumaczenia najpierw społeczno-historycznego języka starożytnego tekstu (praca wykonywana w świecie akademickim) na teraźniejszą sytuację społeczną (praca dokonywana przez kościół, gdzie kaznodzieja reprezentuje kościół)

" Problemy w tym podejściu: Może być ono aroganckie – możemy być zbyt pewni siebie co do

umiejętności analizy myśli, intencji i światopoglądu starożytnych kultur Możemy zaniedbać dużą część kanonu, zarówno żydowską jaki

chrześcijańską Możemy “wczytać” w tekst dużo innej starożytnej literatury Bliskiego

Wschodu bądź też przy interpretacji położyć zbyt duży nacisk na niebiblijne źródła i wczytać je w tekst biblijny

                                                                                                               6 Klink and Lockett, Understanding Biblical Theology, Chart and descriptions from ”Introduction.”  

Opis    historyczny  

Historia  odkupienia  

Opis  światopoglądu  

Podejście    kanoniczne  

Konstrukcja  teologiczna  

Stendahl krytykuje uczonych, którzy podkreślają podejście historyczno-opisowe jako tych, którzy są subiektywnie przekonani, że są obiektywnymi uczonymi dostrzegającymi tylko fakty

o Typ 2: Teologia biblijna jako historia odkupienia (odkupieńczo-historyczny)7 " Podejście to spogląda na historię, która przez Pismo objawia Boże cele w

kontynuowanym przez wieki procesie objawienia " Teologia ta zainteresowana jest ogólnym teologicznym przesłaniem Biblii dla

kościoła i wymaga wrażliwości na literacki odbiór. Skupienie chrystocentryczne. Wymaga podejścia do Biblii jako połączonej narracyjnej całości

" Chociaż typ ten jest mocno historyczny, zakorzeniony jest w koncepcji historii odkupienia w całym biblijnym kanonie. Podejście to jest linearnym, chronologicznym rozwojem historii odkupienia w Biblii od jednej księgi do kolejnej.

" Najważniejsze tematy w tym podejściu to: stworzenie, grzech, przymierze, ziemia, królestwo, odkupienie i odnowienie obserwowane w tekstach biblijnych

" Podobnie jak typ 1, jest to również zadanie naukowe, egzegetyczne, ale skupia się na zastosowaniu w kościele. Kluczowe tematy postrzegane są jako wynik Bożego „samo-objawienia” zmierzającego ku historii odkupienia

" Polega na indukcyjnej, egzegetycznej analizie fragmentów, która tworzy większą syntezę kończącą się na teologii systematycznej

" Istnieją przynajmniej trzy różne „szkoły”

o Typ 3: teologia biblijna jako historia światopoglądu8 " Ta środkowa kategoria jest literacka i filozoficzna, poszukująca wielkiej

historii w tekście narracyjnym dla teologicznych zagadnień, które łączą oba testamenty

" Głównym celem w tej metodzie jest poszukiwanie jedności w kształcie i fabule Biblii. Analiza dokonywana jest na podstawie zarówno historycznych jak i teologicznych elementów narracji w celu rozwinięcia kompleksowego, biblijnego światopoglądu. Podejście to odwołuje się zarówno do świata akademickiego jak i kościoła w jego metanarracyjnym podejściu

" Zamiast czytać Biblię jako jedną wielką rozwijającą się historię (tak jak to jest w przedstawionym powyżej podejściu historyczno-odkupieńczym), podejście to poszukuje całościowego połączenia Starego i Nowego Testamentu

" Umiejscawia fragmenty NT w kontekście historii światopoglądu pierwszych chrześcijan i judaizmu drugiej świątyni

                                                                                                               7W podręczniku napisanym przez Klinka i Locketta, podejście to jest opisem D. A. Carsona, podobnym do Geerhardusa Vosa i Rosnera 8W podręczniku napisanym przez Klinka and Locketta, pierwsza metoda jest opisem N. T. Wrighta i niektórych z jego zwolenników włącznie z Michaelem W. Goheenem i Christopherem J.H Wrightem  

" Niektórzy koncentrują się na literackiej spójności narracji biblijnej, podczas gdy inni rekonstruują historyczny świat Biblii.

" Zachęca czytelników do „zrozumienia pojedynczych fragmentów Pisma w świetle ich całościowej linii historycznej. Zamiast zaczynać od najmniejszych kawałków narracji aż po większą całość (BT3) podejście to zaczyna od większych fragmentów tekstu, przez które czytane są poszczególne części”9

o Typ 4: Biblijna teologia jako podejście kanoniczne10 " Próbuje połączyć podejścia historyczne i teologiczne. Zamiast patrzeć na

kanon Pism jako rozwijające się objawienie ze względu na jego kolejność, postrzega kanon jako Pismo chrześcijańskie

o Chociaż termin “kanon” często używany jest zamiennie ze słowem “Pismo”, niektórzy używają ich w innym znaczeniu

o Podejście to nie jest literackim czytaniem w poszukiwaniu struktury fabuły całej Biblii, ale jest to czytanie teologiczne całej Biblii w świetle wiary chrześcijańskiej.

" Typy 3 i 4 mogą się częściowo zazębiać, ponieważ podejście to również rozważa zarówno historyczne jak i teologiczne elementy narracji. Jednakże w tym podejściu nacisk kładziony jest na połączenie historycznego znaczenia tekstu z dzisiejszym zastosowaniem w kościele.

" Miesza akademicki rygor tego, co tekst oznaczał “wtedy” z nowoczesną kontekstualizacją. Wynikiem tego podejścia jest wielokanoniczna mieszanka z identyfikacją i rozwinięciem teologicznego tematu lub motywu.

" Ważnym dla tej metody jest rozpoznanie tworzenia się kanonu w jego ostateczną formę. Sam kanon staje się całościowym obrazem dla historycznej i teologicznej interpretacji Biblii. Zarówno świat akademicki jak i kościół są potrzebne w tym procesie tworzenia biblijnej teologii.

" Podejście to jest zarówno akademickie jak i skupione na praktycznym zastosowaniu w społeczności wyznaniowej, kościele. Jest ono zatem opisowe (historyczne) jak i normatywne (teologiczne), znaczy to, że powinno się je zastosować w życiu, a nie tylko studiować.

o Typ 5: Teologia biblijna jako konstrukcja teologiczna11 " Jest to podejście normatywne dopasowane do postmodernistycznego sposobu

myślenia " Brak zainteresowania i troski w kwestii okoliczności czy starożytnego

umiejscowienia tekstu biblijnego. " Metoda ta koncentruje się głównie na zastosowaniu w kościele przez

wyznającą społeczność, poza światem akademickim.

                                                                                                               9Klink and Lockett, rozdz. 5, ”BiblicalTheology as Worldview-Story,” (location 1693 of 3853), kursywa jak w oryginale.  10W podręczniku Klinka i Locketta, pierwsza metoda jest opisem Brevarda Childsa. Childs używa terminu „podejście kanoniczne”. James Sanders stworzył termin „krytycyzm kanoniczny”, inni w swoich teologicznych podejściach sugerują „kanoniczną świadomość” z podkreśleniem wewnątrzbiblijnej egzegezy.  11 W podręczniku Klinka i Locketta, metoda ta jest opisem metody Francisa Watsona.  

" Trzy główne podejścia: podejście “objawieniowe”, w którym tekst jest czytany dla odwiecznych prawd bez względu na oryginalny kontekst; podejście „tekstowe” poszukuje symbolicznego świata Biblii jako ramy pomagąjącej zrozumieć świat współczesny i podejście „funkcjonalne” umieszcza interpretację tekstu w rękach współczesnej społeczności wierzących – metoda „czytelnik-odpowiedź” – by nadać znaczenie tekstowi

" Problem dotyczący tego podejścia to subiektywność i otworzenie się na indywidualne interpretacje, które mogą być dalekie od intencji autora czy kontekstualnego celu tekstu

3. Materiały w teologii

! Autorytet i spójność Pisma

o Tekst biblijny sam w sobie, zarówno Stary jak i Nowy Testament jak i starożytne źródła i tradycje świadczą o autorytecie Pisma i nieustannym respekcie dla Księgi jako całkowitego dzieła powstałego pod wpływem Bożej inspiracji, oddzielonego od pozostałych dzieł literackich.12

o Uznanie jednolitości tekstu biblijnego i Bożej inspiracji jako jego źródła jest wymogiem w celu utworzenia prawdziwej chrześcijańskiej teologii biblijnej.

o Duża ilość używanych metod prowadzi do koncentracji na różnych rzeczach. Mimo tego, o ile podchodzimy do Biblii jako zainspirowanego przez Boga, całościowego tekstu, różnorodność metod tworzyć będzie mozaikę, która pomoże docenić zastosowanie biblijnego tekstu w naszym osobistym życiu i na misjach.

! Problemy dotyczące krytycyzmu historycznego i powody zastosowania literackiego

czytania Czy Biblia jest jedną księgą czy “workiem na odpadki”?13

o Historyczno-krytyczna metoda doprowadziła do “hermeneutycznej podejrzliwości” w stosunku do Biblii.

" Świat naukowy stwierdził, że Biblia, zwłaszcza Stary Testament, jest tylko zbiorem wielu źródeł stworzonym na zasadzie „wytnij-wklej” przez Żydów z ideologicznymi motywacjami dla ich własnych politycznych bądź religijnych celów

" Ludzie stali się bardzo sceptyczni i cyniczni w stosunku do Biblii traktowanej jako autorytatywne Boże Słowo

" Doprowadziło to wielu ludzi do błędnego pojęcia, że Stary Testament jest pełen błędów i został poprzekręcany na przestrzeni wieków podczas przepisywania, tak że nie możemy mieć zaufania do tego co zostało napisane.

" Ponadto przez dziesiątki lat idea Biblii jako kompletnego dzieła została zatracona a ludzie zarówno w świecie akademickim jak i kościele ulegli zwyczajowi czytania tekstu Pisma jakby to były oddzielne slogany, zbiór

                                                                                                               12 See R. Beckwith, The Old Testament Canon of the New Testament Church (Grand Rapids, MI: Eerdmans, 1984.  13Dempster, ”Chapter 1,” Dominion and Dynasty.  

odrębnych pism i zapisane powiedzenia, które zaprzeczają sobie nawzajem, tworząc zagmatwany, prawie nieczytelny bałagan, któremu brak spójnego przesłania.

o W ciągu ostatnich dekad część świata akademickiego zaczęła patrzeć na poszczególne księgi Biblii jako całość poprzez podejście literackie a także postrzegać Biblię jako całość przez pryzmat podejścia kanonicznego " Metody te dowiodły spójności ksiąg biblijnych i ich powiązania ze sobą

nawzajem, wskazując tym samym niektóre błędy w podejściu historyczno-krytycznym

" Skutkowało to korektą metody historyczno-krytycznej

! Literackie podejście do teologii biblijnej o Lepiej pojęło duży obraz, Dramat Pisma.

o Przez analizowanie fabuły i tematyki możemy wyraźniej zobaczyć wielką teologiczną narrację, powtórzoną i ponownie ujrzaną przez pryzmat teologicznych tekstów

o Studia literackie w ostatnich dekadach pokazały przez różne metody, że pomimo rozpoznania różnych źródeł, które były użyte podczas pisania i tworzenia Starego Testamentu, istnieje wyraźny związek, spójna historia i konsekwentne przesłanie. Wielka historia i główne tematy mistrzowsko wplecione są w różne księgi Biblii.

o Powiązane wzorce stworzenia – odwrotu – odnowienia, buntu – wygnania – powrotu i grzechu – pokuty – odkupienia powtarzają się w całym Piśmie. Przeplatanie się biblijnych tekstów i współgranie obrazów i historii tworzą wielką historię misji Boga od pierwszego do ostatniego rozdziału: dramat odkupienia.

! Kanon

o Będziemy korzystać z żydowskiej struktury hebrajskiej Biblii, tak jak w książce "Dominion and Dynasty” (Panowanie i dynastia). Zgodnie z tym co zauważył Rendtorff, chrześcijanie rzadko czytają Stary Testament według ostatecznego żydowskiego porządku, pomimo tego, że był to porządek według, którego czytał Jezus i wczesny Kościół.14

o Brevard Childs pisze, że „Historia wiary została w dużej mierze zachowana w historycznej sekwencji (od 1 Mojżeszowej do Ezdrasza) wraz z rozmaitymi komentarzami (psalmy, prorocy, księgi mądrościowe)”15

o Chrześcijański układ podkreśla eschatologię, a żydowski koncentruje się na etyce i powrocie do Ziemi (odnowionej żydowskiej społeczności)

o Porządek od wcześniejszych proroków (księgi historyczne) po których następują późniejsi prorocy (Prorocy Więksi i Mniejsi) buduje perspektywę, w której wydarzenia historyczne są „dziełem Bożego Słowa w historii”16

                                                                                                               14Dempster, Dominion and Dynasty, 38  15B. Childs, Biblical Theology of the Old and New Testaments: Theological Reflection on the Christian Bible. Minneapolis, MN: Fortess, 1992, 97), as quoted in Dempster, 39.  16Dempster, 42.  

4. Perspektywa w zajmowaniu się teologią Starego Testamentu

! Prawo w Starym Testamencie a chrześcijanin

o Znaczenie słowa “prawo” " Hebrajskie słowo torah(תֹורה), najprawdopodobniej pochodzi od korzenia

słowa yarah(ירה) „znaczącego pokazywanie palcem albo ręką, wskazywanie drogi, wskazywanie trasy” (HALOT); instrukcja

" Greckie słowo nomos używane jest jako tłumaczenie hebrajskiego słowa torah i oznaczające „prawo”. Według wiodącego greckiego leksykonu (BDAG) „Najważniejsze znaczenie odnosi się do tego, co jest uważane za standard albo ogólnie uznawane zasady zachowania społecznego zwłaszcza nakazywane przez tradycję...system postępowania...”

" W zachodniej kulturze słowo “prawo” rozumie się jako “ujednolicone normy prawne”

" Istnieje wiele użyć zarówno w ST jak i NT jako: cały kanon ST, Pięcioksiąg, dekalog, język prawniczy (patrz np. 1 Moj 26:5, 2 Moj 12:49, Przyp 1:8, Mt 7:12, J 8:5)

o Historyczne zastosowania “prawa” w protestantyzmie

" Według Lutra były DWA ZASTOSOWANIA PRAWA (tzn. 10 przykazań – nie chciał on przenosić prawa do chrześcijańskiego życia. Był podejrzliwy w stosunku do „teologii zasługiwania”

Pierwsze zastosowanie prawa – moralne – przekonuje grzeszników albo potępia niewierzących

Drugie zastosowanie prawa – cel cywilny – powstrzymuje bezbożnych

" Kalwin nie zgadzał się z Lutrem – wierzył, że były TRZY ZASTOSOWANIA PRAWA

Trzecie zastosowanie prawa – moralne – prawo jest przewodnikiem w Bożym sposobie życia – potrzebujemy prawa, zwłaszcza 10 przykazań, by udzieliło nam wskazówek jak mamy żyć

" Luter uważał, że Stary Testament nie jest już wiążący dla chrześcijan W luterańskim katechizmie 10 przykazań znajduje się w pierwszej

części – przekonanie o grzechu W katechizmie Kościoła Reformowanego (Katechizmie Heidelberskim)

znajduje się wśród zasad pobożnego życia " Obydwoje dostrzegali prawo rytualne, albo ceremonialne jako ogólnie

niedotyczące chrześcijan " Stereotypy i niebezpieczeństwa w obu ekstremach – Luter kontra tradycja

reformacyjna – istnieją powody na trochę różne sposoby praktycznego życia widoczne w obu tradycjach. Każde ekstremum jest niebezpieczne:

! Niebezpieczeństwo w tradycji reformowanej to podążanie w kierunku legalizmu

! Niebezpieczeństwo w tradycji Lutra to podążanie w kierunku antynomianizmu (wolność od etyki)

 " LEGALIZM <--------------------------------------------------# Antynomianizm

(Mogę robić co chcę)

o “Problem dotyczący tradycyjnych podejść, które w znaczny sposób nie dostrzegają ciągłości pomiędzy prawem a łaską i uczynkami a wiarą, sprawia, że trudno odpowiedzieć na pytanie dlaczego w ogóle Bóg dał Żydom prawo...”17

" “…nie ma takiego miejsca ani w Starym ani w Nowym Testamencie gdzie te rzeczy byłyby rozróżnione i wyciągnięte takie wnioski...istotnie, musimy zmienić nasze myślenie z „ograniczenia” albo „zasięgu”zastosowania prawa na „poziom” lub „rodzaj” zastosowania. Nie chodzi o to ile prawa powinno się stosować, ale jak je stosować.”18

o Stosunek chrześcijanina do Starego Testamentu – trzy główne punkty:

" Przymierze dostarcza kontekstu dla prawa, a nie odwrotnie. Całkowite relacyjne oddanie przymierzu stanowi kontekst dla zobowiązań w relacji. Dlatego też zastosowanie starotestamentowego prawa poza kontekstem odkupieńczego przymierza w Biblii nie działa.

" Starotestestamentowe prawo nigdy nie było stworzone by funkcjonować poza odkupieńczą relacją z Bogiem przymierza, w której jest osadzone.

Przymierze, które przyszło przez Mojżesza jest naturalnym przedłużeniem przymierza Abrahamowego i wnosi obietnice i zobowiązania tego przymierza w przyszłość Izraela jako narodu. Jako dzieci Abrahama przez wiarę w Chrystusa, który doskonale wypełnił prawo, wypełniamy Prawo w takim samym znaczeniu i w taki sam sposób jak Abraham – przez wiarę. Ale niesie to również ze sobą obietnice i zobowiązania dla nas jako naśladowców Chrystusa.

Zgodnie z powyższym, absolutnie żadna część starotestamentowego prawa nie „przeminęła” do dziś. „ani   jedna   jota,   ani   jedna  kreska  nie  przeminie  z  zakonu”  (Mt  5:18b)

" Dwa największe przykazania, które odzwierciedlają całe prawo: Mt 22:36-39; Łk 10:25-28; ponieważ miłość jest wypełnieniem prawa (Rz 13:8-10; Gal 5:14; Jk 2:8)

o Trzy właściwe ZASTOSOWANIA prawa według Pisma NT (prawo jest dobre jeśli

się go używa “zgodnie z prawem”):

                                                                                                               17A. Kuruvilla, Privilege the Test: A Theological Hermeneutic for Preaching, Chicago: Moody, 2013, 155. 18Richard E. Averbeck, “The Whole Law as Ethical: The Unity of the Law and Its Ethical Significance in the New Testament, in the Church, and in Society,” presented at ETS, in the Biblical Law Group, Nov 14, 2001, 20-21.  

Pierwsze zastosowanie prawa – regulacja narodu izraelskiego (Żydów) – Dz 15 – prawo było istotną częścią pierwotnego Bożego zamiaru w regulowaniu jego relacji z Izraelem jako narodem. Nie odnosi się ono do Kościoła w ten sposób – nie może ono być używane by regulować życie Kościoła w taki sposób w jaki regulowało ono narodem żydowskim. Patrz Dz 15:5 (zauważ co to oznaczało w świetle 21:20-21, 23-24) w odróżnieniu od 15:19-21 ( porównaj z 21:25).

Drugie zastosowanie prawa – 1 Tym 1:9 – prawo jest dla przestępców i

buntowników (nie po to by przekonywać wierzących): prawo było efektywne w pokazywaniu ludziom, że są grzesznikami. To jest dobra rzecz, a nie zła! To jeden ze sposobów w jaki prawo wciąż jest „dobre” (patrz, np. Rz 3:19-20; 7:7 itp.) – prowadzi do pokuty

Trzecie zastosowanie starotestamentowego prawa – prawo wciąż jest

użyteczne jako przewodnik w chrześcijańskim życiu (1 Tym 1:5) – pozytywny punkt w 1 Tym (Luteranie nie wierzą w trzecie zastosowanie prawa).

o Ostatecznie, według Pawła, celem nauczania Bożego Słowa – włączając w to

starotestamentowe prawo jest „jest miłość płynąca z czystego serca i z dobrego sumienia, i z wiary nieobłudnej” (1Tym 1:5) – porównaj z dwoma największymi przykazaniami Jezusa (Mt 22:34-40) a także tym co pisze Paweł w Rz 13:8-10, Gal 5:13-14, 22-23 (szczególnie werset 23b; porównaj też z Jk 2:8). To jest ten pozytywny punkt w 1 Tym 1:3-11!

Zatem starotestamentowe prawo było i nadal dzisiaj jest „dobre” (Rz

7:12-14 – „Tak więc zakon jest święty i przykazanie jest święte i sprawiedliwe, i dobre. (…) Wiemy bowiem, że zakon jest duchowy...” ) – nigdy nie powinniśmy iść na kompromis jeśli chodzi o tę zasadę!

Tak naprawdę jest ono nie tylko “dobre”, „ale jest również użyteczne dla chrześcijan”: „...od dzieciństwa znasz Pisma święte, które cię mogą obdarzyć mądrością ku zbawieniu przez wiarę w Jezusa Chrystusa. Całe Pismo przez Boga jest natchnione i pożyteczne do nauki, do wykrywania błędów, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwości, aby człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego dobrego dzieła przygotowany.” (2 Tym 3:15-17).

Ma to bezpośrednio zastosowanie dzisiaj w życiu chrześcijanina, w

Nowym Przymierzu „napisanym na sercu”, tak że żyjemy nim z miejsca przemienionego „serca” ( albo „ducha”) i dlatego uzewnętrzniamy je w sposobie naszego życia (Jer 31:31-34, Rz 8:4, 6, 2 Kor 3:3, 6-8).

Bóg posłał swojego własnego Syna by wyeliminować grzech jako

problem (Rz 8:1 i 3b) „aby słuszne żądania zakonu wykonały się na nas, którzy nie według ciała postępujemy, lecz według Ducha”(Rz 8:4).

! Czytanie proroczego przesłania

o Zawsze zawiera ostrzeżenie:

" “A chociaż Pan ostrzegał Izraela i Judę przez wszystkich swoich proroków, przez wszystkich jasnowidzów, mówiąc: Zawróćcie ze swoich błędnych dróg i przestrzegajcie moich przykazań i ustaw zgodnie z całym zakonem, jaki nadałem waszym ojcom i przekazałem wam przez moje sługi, proroków,” 2 Królewska 17:131

o Po którym jest osąd i/lub obietnica o Celem jest zawsze osobiste i/lub zbiorowe zbawienie lub wyzwolenie

o Kluczowe cechy literackie " Co zawiera proroctwo jako gatunek literacki:

Przepowiednię (co się stanie jeśli) Wypowiadanie (ogłaszanie teraźniejszej sytuacji i Bożego osądu co do

niej) Wizje

Wezwanie do pokuty Część przesłania dotycząca życia proroka

Powód – ogłoszenie – wstawiennictwo pomiędzy Bogiem a ludzkością o Najczęstsza struktura:i

" Określone wydarzenie, czas, miejsce i/lub ludzie

• „Widzenie Izajasza, syna Amosa, dotyczące Judy i Jeruzalemu w czasach królów judzkich” (1:1)

" Wyrażenie wprowadzające lub prorocze nawoływanie rozpoczynające pewną część, np. „słuchaj teraz”, „tak mówi Pan”, „potem doszło mnie słowo Pana...”

• “Słuchajcie, niebiosa, i uważnie przysłuchuj się, ziemio! Gdyż oto Pan mówi” (Iz 1:2)

" Argument

• „Wół zna swego właściciela, a osioł żłób swego pana, lecz Izrael nie ma rozeznania, mój lud niczego nie rozumie.” (Iz 1:3).

" Wezwanie

• “Nie składajcie już ofiary daremnej (...) Obmyjcie się (...) Uczcie się dobrze czynić (...) Chodźcie więc, a będziemy się prawować.” (Iz 1:13-18)

" Zakończenie – skutkująca groźba lub obietnica, „dlatego też”, „w takim razie”

• “Lecz jeżeli będziecie się wzbraniać i trwać w uporze, miecz was pożre...” (Iz 1:20)

" Znacznik części tekstu: kolejne wyrażenie wprowadzające lub zmiana wydarzenia, czasu, miejsca i/lub ludzi

Dyskusja w grupach* W jaki sposób ST ma zastosowanie w chrześcijańskim życiu? Prezentacja wniosków z pracy w grupach

*Dyskusje w grupach: Każdego popołudnia studenci dzielą się na 5-10 osobowe grupy by przedyskutować i odpowiedzieć na pytanie dnia (nie musicie się wszyscy zgadzać). Jedna osoba z grupy robi notatki. Reprezentant grupy przedstawi wnioski przed całą klasą. Cała klasa spróbuje sformułować kilka głównych punktów i praktyczne zastosowanie. 5. Przegląd Starego Testamentu: wydarzenia (fabuła) i główne tematy

! Plan, cel i wydarzenia

o Fabuła zawiera fakty o: ludziach, miejscach, datach i wydarzeniach o Prawdziwym kluczem jest zrozumienie Boga i jego planu, “fabuły” (czy

kontynuacji wydarzeń) w Biblii " Fabuła – “konkretne i celowe ułożenie wydarzeń w tekście od początku do

końca”19 o Stary Testament kładzie fundament pod Nowy. Każda strona NT zawiera

odnośniki do ST o Naszym głównym celem, naszym ostatecznym zadaniem w studiowaniu ST jest

lepsze poznanie Boga, nie tylko faktów o Bogu, ale poznanie Go w osobistej, znaczącej relacji. Lepsze poznanie Boga powinno wpłynąć na to kim jesteśmy, jako osoby stworzone na Jego obraz, na to jak myślimy i działamy – jako Boże dzieci i Jego przedstawiciele i na to jak traktujemy innych – jako wartościowych i godnych ludzi i sposób w jaki troszczymy się o Boże stworzenie. " ST to Boża historia, w której Bóg objawia samego siebie ludzkości

" Boża historia zaczyna się od stworzenia " Od początku Bożym planem jest objawienie nam samego siebie

! Wstęp do głównych tematów o Stworzenie jest pierwszym głównym tematem, którego Bóg używa, by uczyć o

sobie i o nas o Cel ludzkości to kolejny ważny temat wprowadzony w historii stworzenia

o Jednakże grzech człowieka zerwał relację i został on wypędzony z Bożej obecności. Pozostała część Biblii opowiada o Bożej inicjatywie przywrócenia zerwanej więzi

o Temat eksodusu i wygnania szybko staje się ważnym tematem w Bożej historii odkupienia. Relacja między Bogiem a Izraelem zostaje wielokrotnie zakłócona przez ludzki grzech jakim jest uwielbienie innych bogów po to, by uwolnili ludzi od ich problemów.

o Boża obecność jest innym ważnym tematem w historii odkupienia. Bóg był obecny na ziemi od momentu stworzenia, w Ogrodzie i nigdy stamtąd nie wyszedł.

                                                                                                               19Dempster, Dominion and Dynasty, 45.  

" Pismo przepowiada czas kiedy relacja i obecność będzie ustanowiona na jeszcze głębszym poziomie w nowym stworzeniu gdy powróci Chrystus

o Innym ważnym tematem w relacji z Bogiem i historii odkupienia jest Przymierze " Słowo “testament” ( z łaciny) = przymierze (w hebr. brit)

" Za pomocą przymierza Bóg objawia samego siebie i poświęca się planowi, który dotyczy ludzkości

" Hesed = miłość przymierza " W historii Bożej relacji z ludzkością Bóg zawarł kilka przymierzy:

Przymierze z Noem i stworzeniem

Przymierze z Abrahamem i jego potomstwem Przymierze z Mojżeszem – naród i ziemia obiecana

Przymierze z Dawidem – dotyczące tego, że wywodzić się będą od niego królowie a na końcu król, który będzie miał wieczne królestwo

Przymierze przez Jezusa Chrystusa – nowe przymierze w Jego krwi " Aby doświadczyć Bożej obecności i Jego przymierza, musimy zaakceptować

autorytet jego słowa, które objawione jest przede wszystkim w Biblii ! Jak czytać i studiować Stary Testament

o Ponieważ ST zawiera objawienie Boga, który objawia sam siebie, musimy podejść do tekstu szukając przesłania zamierzonego przez Boga. Przede wszystkim musimy uważać, aby nie manipulować tekstem dla własnych celów, ani nie podporządkować intencji Biblii temu, co sami myślimy jako czytelnicy. By właściwie zinterpretować tekst musimy określić gatunek literacki tekstu, zamierzonych odbiorców i ich sytuację historyczną i określić intencję autora/edytora

o Najpierw w modlitwie – jako Słowo Boże

o Odłóż na bok swoje własne założenia " Niech Biblia mówi sama za siebie – słuchaj co autor zamierzał przekazać –

jakie jest przesłanie " Rozpoznaj odgórne założenia, które możesz mieć albo słyszałeś i chciej

odłożyć je na bok „słuchając” tekstu " Oceń słuszność swoich założeń

" Poddaj swoje założenia Pismu o Interpretacja konkretnego czytanego tekstu

" Określ gatunek literacki (opowiadanie, pieśń, poezja, prawo, lamentacje, itd.)

" Odszukaj informacje o zamierzonych czytelnikach i okoliczności, w których tekst powstał

" Określ cel autora

o Zastosowanie Starego Testamentu

" Unikaj “poprawianych tekstów”, przykładów, typologii czy “słowa na dziś” " Pamiętaj o tym jak interpretacja związana jest z resztą Biblii (“podejście

kanoniczne”) " Zastosowanie jest powiązane z interpretacją

" “Jakie mam pytania?” " “Czego mogę się nauczyć z tego czego uczy tekst?”

! O Bogu ! O sobie

! O innych i świecie

B. Podejście tematyczne: główne tematy teologiczne w Starym Testamencie Temat to „pojęcie, które jest częścią systemu wartości danej historii”20

6. Bóg Credo Apostolskie ( z ok. 140 roku), najstarsze credo Kościoła, które zachowało „regułę wiary” przekazaną od pierwszych apostołów. „Wierzę w Boga, Ojca Wszechmogącego, stworzyciela nieba i ziemi...” (i potwierdza Trójcę).

Credo Nicejskie (325 n.e.) zaczyna się od słów: „Wierzę w Boga, Ojca Wszechmogącego, stworzyciela nieba i ziemi i wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych...” (i potwierdza Trójcę). ! Stwórca, Monoteizm

o Judaizm był pierwszą znaną wiarą uznającą, że jest tylko jeden Bóg. Shema z 5Mojżeszowej 6:4 mówi, że nasz PAN jest Bogiem, jest unikalnym Bogiem. Nie ma mocy, źródła, bożka, który mógłby się z nim równać, nie ma nikogo jak PAN Bóg.

" Inni bogowie opisani są jako bezwartościowi (Jer 2:5, 11; 10:8, 14:22), nie są oni bogami (Jer 2:11), a tylko ludzkim tworem (Iz 40:18-20; 44:9-20; Jer 2:26-28)

" Bóg jest stwórcą; Panem historii opowiedzianej i wypełnionej przez proroctwo

“Ja jestem Bogiem i nie ma innego, jestem Bogiem i nie ma takiego jak Ja. Ja od początku zwiastowałem to, co będzie, i z dawna to, co jeszcze się nie stało.” (Iz 46:9-10)

o Biblia zaczyna się od Boga, Elohim, na początku " Koncept Boga jako stworzyciela w przeciwieństwie do bożków –

porównanie biblijnego poglądu na stworzenie z innymi kulturami tamtych czasów(Iz 40:12-26)

Egipt Mezopotamia

Opis stworzenia z 1Mojżeszowej jest wyjątkowy w porównaniu z innymi opisami stworzenia:

• Bóg mówi zarówno do, jak i przeciw panującym kulturom

• W odróżnieniu do kultur wokół Izraela, Bóg stworzenia nie mógł być zmanipulowany magią czy rytuałami

• Tworzy porządek, nie chaos

• Brak innych mocy mogących rywalizować z Bogiem

• Wszystko co czyni jest dobre o Niektóre z imion Boga w Starym Testamencie

" Elohim (1 Moj 1)

                                                                                                               20 Robert Alter, Art of Biblical Narrative, 95.  

" El Shaddai (Bóg Wszechmogący; 1 Moj 35:11; 28:3; 35:11; 43;14; 48:3; 2 Moj 6:3)

" El Elyon (Bóg Najwyższy; 1 Moj 14:18-19)

" Yahweh ElohimEmet (PAN Bóg prawdy; Jer 10:10) " El Gibor (Potężny Bóg; Iz 9:6)

" El ‘Olam (Bóg odwieczny; 1 Moj 21:33; Iz 40:28) " El Qannah (Bóg zazdrosny 5 Moj 6:15 – nie będzie tolerował, żebyśmy

służyli innym Bogom oprócz Niego) " Ojciec (Iz 9:6 – odwieczny Ojciec; Psalm 68:5)

" Adonai (Pan, Władca; Psalm 8:1) " Melek, MelekOlam (1 Sam 8:7 – Izrael odrzucił Boga jako króla nad nimi;

Król Wszechświata; Jer 10:10) " Jahwe Elohim (PAN Bóg; 1 Moj 2:4; 5 Moj 6:4-9)

" Jahwe (PAN, Bóg przymierza; 2 Moj 3:11-15) -Nissi (PAN moim sztandarem; 2 Moj 17:15)

-Roi (Ten, który widzi/zaopatruje; 1 Moj 22:14; wcześniej Hagar na pustyni poznała El Roi w 1 Moj 16:13, Boga, który mnie widzi)

-Ro‘iy (- mój pasterz; Psalm 23:1) -Tzidkenu (-moja sprawiedliwość; Jer 23:6)

-Meqoddishchem (-który cię uświęca: 2 Moj 31:13; 3 Moj 20:8) -Yireh (-ten, który widzi albo ten, który zaopatrzy; 1 Moj 22:14)

-Tsebaoth (Pan zastępów/wojsk/wojsk niebieskich: Iz 22:14; Zach 1:3; Ag 2:9)

o Charakter Boga: " Świętość: idea oddzielenia, “odmienność” (2 Moj 15:11; 3 Moj 10:3; 1

Sam 2:2; Iz 6:3; 8;13) " Sprawiedliwość: właściwe zachowanie, szczególnie w kwestii relacji;

kojarzone z prawością " Zazdrość: ponieważ Bóg jest Bogiem oczekuje od swoich ludzi wyłącznej

lojalności i oddania ! Bóg-Duch-Słowo

o Wstępne zrozumienie Trójcy zaczyna się w 1 Moj 1:1-3 o Słowo również pojawia się w 1 Moj 1:1-3. Jan podchwytuje to zrozumienie we

wstępie do opisu swojej ewangelii (Jan 1:1-14) " Rozmowa na temat Mesjasza i mostu do Nowego Testamentu w piątek

o Duch: ruah oznacza ducha, Ducha, oddech/tchnienie i wiatr " Pierwszy odnośnik do ruahelohim pojawia się w 1 Moj 1:2. Działanie

Ducha jest działaniem Boga. Boża obecność kojarzona jest z Jego Duchem (Ps 51:11; 143:10; Ag 2:4-5; Zach 4:6; Ez 37).

" Boży Duch daje Boże życie (1 Moj 2:7)

" Tylko Bóg jest “Bogiem duchów wszelkiego ciała” 4 Moj 16:22 Połączenie i kontrast między tchnieniem a prochem, duchem a ciałem:

ludzie wypełnieni są boskim tchnieniem. 1 Moj 6:3 w historii o potopie może wskazywać, że „ludzie są utrzymywani przy życiu poprzez Ducha Bożego, który jest w nich.” W historii potopu widzimy podobne obrazy do Ogrodu Edenu – tam Duch Boga tchnął w Adama, i stanowi on kontrast do prochu, z którego Adam powstał. Bóg dał prochowi duchowe życie i boskie połączenie. To właśnie połączenie tych dwóch rzeczy czyni nas unikalnymi ludźmi w przeciwieństwie do innych stworzeń.

" W ST Duch “jest złożony na ludziach” (4 Moj 11:29), „zstępuje” na nich (np, 4 Moj 24:2; Sdz 3:10; 1 Sam 10:6; 16:13), „przyodziewa” ich (Sdz 6:34), „spoczywa na” nich (Iz 11:2) i jest „włożony w” nich (1 Kr 19:7)

" Duch przychodzi również aby “wypełnić/ napełnić” w znaczeniu uzupełnienia, pełni i spełnienia. Nie odnosi się to do początkowego obdarowania czy jednorazowego wyposażenia, ale do stanu pełni, wypełnienia, owocowania i uzupełnienia

" Działanie Ducha w ludziach: Duch jest dany w konkretnym celu:

Tłumaczenie snów: Józef był tym, „w którym był duch Boga” (1 Moj 41:38).

Obdarza szczególną mądrością i umiejętnościami: Besalel był „napełniony Duchem Bożym” (2 Moj 31:3) – umiejętności w budowaniu przybytku; 2 Moj 28:1-3 – język bycia wypełnionym Duchem – przetłumaczone jako „wprawieni w rzemiośle”...”którzy posiadają umiejętność”...są oni „napełnieni duchem mądrości” (52-53)

Wyposażeni w odwagę do bycia przywódcami: Jozue był tym, „w którym był duch” (4 Moj 27:18) i „pełen ducha mądrości” (5 Moj 34:9); później Saul i Dawid

Proroctwo: Ezechiel prorokuje do wyschniętych kości w dolinie w Ez 37:4-6 „Oto Ja wprowadzę do was ożywcze tchnienie i ożyjecie (...) i dam wam moje ożywcze tchnienie, i ożyjecie” (w angielskim tłumaczeniu zamiast zwrotu „ożywcze tchnienie” występuje słowo „duch” – przyp. tłum.)

Moc: Micheasz – „Lecz ja jestem pełen siły, ducha Pana, prawa i mocy” (Mi 3:8) – do prorokowania, wypełnieni Duchem i mocą

Różnorodne dary: Daniel miał w sobie ducha (Dn 4:8, 9, 18; 5:11, 12, 14; 6:3) dla wiedzy, mądrości, snów i interpretacji

" Istnieje różnica między Micheaszem a Samsonem – są ci, w których cechy i charakter Boga zostały wpisane w życie, tych, którzy są wypełnieni Bożym Duchem, ale są również ci, którzy poddają się tylko tymczasowym poruszeniom Ducha tylko po to, by wypełnić Bożą sprawiedliwość pomimo braku charakteru w ich życiu (45)

! Obecność: ogród, Boże objawienia, przybytek, świątynia, Emmanuel

7. Stworzenie

! Stworzenie przez Boże Słowo i Mądrość (również Ps 33:6, 9; 148:5-6; Iz 55:11; Przyp 8:22-31)

! Stworzenie jako Boża świątynia (Psalm 104) o 1 Mojżeszowa 1 to opis ziemi jako Bożej świątyni we wszechświecie,

przygotowanej na miejsce fizycznego przebywania Jego obecności21 Opis z 1Moj 1 odpowiada opisowi budowania przybytku w 2 Moj 35-40.22

o Ogród jako miejsce najświętsze z ludźmi jako Bożymi królewskimi kapłanami: poza 1 Moj 2:15 „użycie bd and šmrto opisujące pracę Adama w Ogrodzie Eden sugeruje, że funkcjonował on tam jako nie tylko administrator królestwa, ale również, na pewnym poziomie, jako królewski kapłan w świątyni Jahwe w Edenie.”23

o Przybytek i świątynia wypełnione obrazami stworzenia:

" Drzewa wyrzeźbione w ścianach i wplecione w wystrój " Menora - świecznik w kształcie drzewa z 7 gałęziami i kwiatami

" Aniołowie wyhaftowani na zasłonach oddzielających Miejsce Święte od Miejsca Najświętszego

" Złoto w ogrodzie w Chawila, które jest dobre i drogie kamienie, a także wykorzystanie złota w Miejscu Najświętszym a drogich kamieni w napierśniku kapłana najwyższego

" Aniołowie zakrywający wieko skrzyni

" Symbolizuje, że Bóg jest z nami; święte miejsce24(2 Moj 29:42-45) ! Stworzenie jako kolebka ludzkości (1 Moj 1:2 i 1 Moj 2)

! Stworzenie połączone z odkupieniem w Iz 40-55 – Bóg jako stwórca wskazuje na swoją moc do wypełnienia obietnic przymierza, aby odkupić swój lud.

8. Człowiek ! Obraz Boga (1 Moj 1 and 2, Psalm 8)

                                                                                                               21 Levenson, Creation and the Persistence of Evil, 86, "świątynia jako świat, tzn. uporządkowane, wspierające i posłuszne środowisko i przedstawienie świata jako świątyni, tzn. miejsca, w którym widoczne i niekwestionowane jest panowanie Boga, a jego świętość namacalna, niezagrożona i wszechogarniająca"; podobnie w książce Raymonda C. Van Leeuwena, "Cosmos, Temple, House: Building and Wisdom in Ancient Mesopotamia and Israel" in From the Foundations to the Crenellations: Essays on Temple Building in the Ancient Near East and Hebrew Bible (ed. Mark J. Boda and Jamie Novotny; Münster: Ugarit-Verlag, 2010), 399-421.  22 Mark J. Boda and Jamie Novotny, eds.,From the Foundations to the Crennellations: Essays on Temple Building in the Ancient Near East and Hebrew Bible (Alten Orient und Altes Testament: VeröffentlighungenzurKultur und Geschichte des Alten Orients und des Alten Testaments 366; Münster: Ugarit-Verlag, 2010).  23Ibid.  24Waltke, OTT, 458, 7.  

o Co to znaczy być stworzonym na obraz i podobieństwo Boga?

o Biblijny pogląd: reprezentant króla, Boże dziecko i kapłan " 1 Moj 1:26-28 i 2:7-24 – kiedy Bóg stworzył Adama, umieścił go w ogrodzie

(1 Moj 2:7) i dał mu cel (1 Moj 2:15) " Bóg dał jasne instrukcje dotyczące zakresu i ograniczeń autorytetu i

odpowiedzialności danej jego wyznaczonemu reprezentantowi ! 3 główne punkty 1 Moj 1:26-28 to: (1) nasza tożsamość, (2) nasz cel przed Bogiem i

(3) nasza odpowiedzialność przed Bogiem i w stosunku do świata25 o Pierwszy punkt, który mówi o naszej tożsamości to terminologia obrazu i

podobieństwa: zgodnie z w. 26 Bóg rozpoczął stwarzanie ludzi od proklamacji „Uczyńmy człowieka na obraz (Hb. tselem) nasz, podobnego (Hb. demut), do nas...” (w.26a) " Termin “podobieństwo” pojawia się w Starym Testamencie 21 razy poza

trzema razami kiedy mowa jest o “podobieństwie” do Boga (1 Moj 1:26; 5:1, 3).

" Od Egiptu do Mezopotamii przy wejściach do miast czy ziem znajdowane były posągi królów i zarządców. Wszędzie gdzie były posągi, oznaczało to panowanie, ziemię, prawa i autorytet panującego.

" W podobny sposób gdziekolwiek jesteśmy, jako Boże żywe posągi, powinniśmy reprezentować jego panowanie, jego ziemię, prawa i podtrzymywać autorytet Bożego królestwa.

" Posąg sam w sobie miał na celu reprezentowanie króla przed jego Bogiem w miejscu, w którym został on postawiony.

" Zostaliśmy umieszczeni w środku Bożego stworzenia, by reprezentować Boga i jego interesy. Nie znaczy to, że fizycznie wyglądamy jak Bóg, ale że jesteśmy fizycznymi istotami, które stoją pośród fizycznego stworzenia jako Boży szafarze. Stoimy przed Bogiem, by służyć jako jego autorytatywni przedstawiciele na tej ziemi „na jego obraz i podobieństwo”. Zostaliśmy ustanowieni zarządcami i odpowiedzialnymi za to jak tu wszystko przebiega.

o Drugi główny punkt mówi o naszym celu przed Bogiem. Jest on powiązany z pierwszym i wynika z gramatyki drugiej części zdania w w.26 „Uczyńmy człowieka na obraz nasz, podobnego do nas i niech panuje nad rybami morskimi i nad ptactwem niebios, i nad bydłem, i nad całą ziemią, i nad wszelkim płazem pełzającym po ziemi.” Druga część zdania nadaje cel temu, że jesteśmy stworzeni na obraz i podobieństwo Boga. " Nasze zrozumienie obrazu i podobieństwa powinno być postrzegane w

bezpośrednim połączeniu z naszym celem, którym jest panowanie nad ziemią z ramienia Boga (tzn. jako Boży „obraz”) w sposób, który jest podobny do sposobu w jaki Bóg sprawuje władzę nad wszystkim (tzn. jako Boże „podobieństwo”)

                                                                                                               25Część dotycząca obrazu Boga zawiera fragmenty z książki Richarda E. Averbecka, “Having a Baby the New-Fashioned Way: An Old Testament Perspective,” Deerfield: Trinity Evangelical Divinity School, draft 4-21-09.  

Tak więc obraz (i podobieństwo) przechodzą przez dwa cykle w tych wersetach (tzn. w w.26 a potem w.27-28). Nie da się przeoczyć faktu, że oba cykle kończą się mandatem byśmy „panowali” nad innymi stworzeniami.

• Jesteśmy Bożym obrazem i podobieństwem – jego posągami

• Jako Imago Dei mamy szczególną funkcję. Jeśli chodzi o funkcję to główna zależność między nami a Bogiem jest taka, że On jest najwyższym władcą nad całym stworzeniem a my jesteśmy stworzeni do panowania w jego imieniu spośród jego stworzenia jako jego najważniejsza część (por. Psalm 8:6-8)

o Trzecia główna cecha mówi o naszej odpowiedzialności przed Bogiem i światem: " Cała ludzkość stworzona jest na Boży obraz

Zostaliśmy stworzeni do relacji przez „Boga relacji” W 1 Moj 9:6 Bóg jeszcze raz jasno ogłasza, że zostaliśmy stworzeni na

jego obraz Brak szacunku dla „obrazu” to brak szacunku dla tego, którego ten

obraz reprezentuje ! Podsumowując, Stworzony przez Boga plan dla nas ludzi jest:

o Fizyczny: bycie stworzonym na Boży obraz, jako jego podobieństwo to przede wszystkim sprawa fizyczna – nie znaczy to, że jesteśmy podobni do Boga w fizyczny sposób, ale że jesteśmy fizycznymi istotami, które stoją podczas fizycznego stworzenia jako Boże „posągi”.

o Aktywnie reprezentujący: jako Boże „posągi” naszym celem jest stanie za Nim, Jego autorytetem i Jego Boskimi planami pośród całego stworzenia. Jesteśmy powołani, by „panować” jako zarządzający jego stworzeniem. Reprezentujemy go na tym świecie. To jest nasza funkcja. Jesteśmy odpowiedzialni, by to robić i by to robić dobrze, tzn. według Bożego charakteru i jego kreatywnego planu. 26

o Relacyjny: Bóg stworzył nas nie tylko po to, byśmy reprezentowali go indywidualnie, ale razem, jako kobieta i mężczyzna i w sposób w jaki odnosimy się do siebie nawzajem.

Pierwsza część 1 księgi Mojżeszowej (1 Moj 1:1-2:3) kończy się Bożym odpoczynkiem – nie dlatego, że był On zmęczony, ale z powodu ukończenia „bardzo dobrej” pracy stworzenia, po wyznaczeniu królewskich reprezentantów, mężczyzny i kobiety, i powierzenia im autorytetu – a prawdopodobnie i mocy – do objęcia pozycji, w której wypełniają Boży plan i cel na ziemi.

o Bóg pociąga nas do odpowiedzialności za to jak traktujemy siebie nawzajem. Nasz „obraz Boga” opisany w 1 Moj 1:26-28 nie został utracony po upadku. Boży obraz pozostaje, o czym świadczy 1 Moj 5:1-2 i 9:6. Atak na innego

                                                                                                               26 Richard E. Averbeck, “Having a Baby the New-Fashioned Way: An Old Testament Perspective,” Deerfield: Trinity Evangelical Divinity School, draft 4-21-2009, 19.  

człowieka to atak na Boga. Zgodnie z tą zasadą, Bóg traktuje osobiście wszelkie zło wyrządzone innym ludziom.

o Bóg wiedział, że my, ludzie, upadniemy. Wiedział, że nie będziemy dobrze reprezentować Boga. Wiedział, że będziemy potrzebowali kogoś, kto pokaże nam jak mamy to robić, kogoś kto pomoże nam wypełnić Boży plan! Bóg wiedział, że zrobimy „królewski” bałagan – bałagan tak wielki – że tylko Bóg w swojej własnej Osobie i Mocy jest w stanie go zniwelować. Jeszcze przed pierwszym bałaganem zrobionym przez ludzkość...

o …Bóg wiedział, że Jego rozwiązaniem dla nas będzie On sam

! Grzech, zniekształcenie obrazu Boga („złamanie”): Przyczyna i konsekwencje: o Nawet po upadku ludzkość wciąż jest obrazem Boga

" Po potopie, stworzenie funkcjonuje na nowo z dodatkowymi wytycznymi danymi przez Boga dotyczącymi jedzenia i więzi międzyludzkich (1Moj 9:1-13)

" Różnica między głównym żydowskim a chrześcijańskim zrozumieniem pochodzenia zła

W chrześcijaństwie pochodzenie zła pojawia się raczej w 1Moj 3 niż w 1Moj 6

W judaizmie nie ma upadku ani grzechu pierworodnego, ale ludzie mają umiejętność czynienia zarówno dobra jak i zła; grzech jest naszą skłonnością, ale również naszym wyborem.27

" Jednakże zarówno w judaizmie jak i w chrześcijaństwie ważna jest pokuta, przebaczenie, odkupienie i oczekiwanie nowego nieba i nowej ziemi.

9. Odkupienie

! Wybranie (Noe, Abraham-Izrael, Mojżesz, Dawid, Jezus, Kościół): o Wybrani, by reprezentować, nie by się izolować

o Błogosławieni, by być błogosławieństwem ! Przymierze i relacja: Boże Przymierza (Noe, Abraham-Izrael, Mojżesz, Dawid,

Jezus, Kościół) o Definicja: przymierze jest sposobem wyrażenia i/albo metodą ustanowienia i

zdefiniowania relacji " Najczęściej spotykanym zwrotem na zawarcie przymierza w ST jest zwrot

„naciąć (karat) przymierze (berit)" – np. 1 Moj 15:18 = Ustanowić (lub zdeterminować) zobowiązania (lub warunki) relacji

pomiędzy dwoma osobami lub grupami osób. Skupiamy się na biblijnych przymierzach między Bogiem a

człowiekiem (pionowo). Ale te same zwyczaje i terminologia używane są w Biblii w celu ustanowienia zobowiązań w relacjach pomiędzy ludźmi (poziomo).

" Zwyczaje powiązane z zawieraniem przymierza:

                                                                                                               27Davies, “The Origin of Evil,” 43.  

Przysięga – skupia się na oddaniu w relacji

Wspólny posiłek – skupia się na zaangażowaniu w relację Wszystkie przymierza zawierają obietnice i zobowiązania

o Główne przymierza z Bogiem " Noe: przymierze powszechne (1 Moj 9:1-17) obejmuje Noego, jego

potomków i wszelkie żywe istoty (w.16) Znakiem przymierza z Noem jest tęcza

Bóg obiecuje, że już nigdy nie zniszczy ziemi potopem Zobowiązaniem jest, by nie przelewać ludzkiej krwi

" Abraham: przymierze osobiste i rodzinne (1 Moj17:1-27; 1 Moj 12:1-3; 15:1-21):

Boża obietnica obejmowała ziemię, potomstwo i błogosławieństwo (1Moj 12:3).

Zobowiązanie: wierność i obrzezanie " Mojżesz: Przymierze z narodem (święty naród, królewskie kapłaństwo;

2Moj 19) Funkcjonuje „pod parasolem” Abrahamowego przymierza

• Wiele obietnic – 2 Moj 19:5b-6, 3 Moj 26:40-45, 5Moj 30:1-10 (por. Jer 32:36-44 i Ez 37)

• Wiele zobowiązań – 2 Moj 19:5a, 8, 24:3, 7, 3 Moj 26:46, 27:34, 5Moj 28:1 i 15, 29:10 i dalej, 30:15-20, a także wszystkie przykazania, przepisy i sądy w 2Moj 20-23 a zwłaszcza w 5Moj 4-11.

" Dawid: przymierze dynastii, królewska linia genealogiczna do Mesjasza (2 Samuela 7:8-17)

Funkcjonuje „pod parasolem” zarówno przymierza Abrahamowego jak i Mojżeszowego

• Obietnica - 2 Sam 7:12-16, 1 Kr 17:11-14 (zauważ różnicę), Psalm 89:3-4, 28-29.

• Zobowiązania - 1 Kr 2:1-4. 9:3-9, Ps 89:30-37, 132:11-12. " Jezus: Nowe Przymierze (zawiera w sobie i wypełnia wszystkie

wymienione przymierza) Przewidziane w Jer 31:31-37, 32:36-44 (por. z 33:14-26 w MT [nie w

LXX] o dawidowym i kapłańskich przymierzach) i Ez 11:14-21 (szczególnie w. 19-20), 36:22-38 (por. z 34:20-31), itp.

Zainicjowane i zatwierdzone przez ofiarę Chrystusa na krzyżu (Łk 22:19-20 and 1 Kor 11:23-26)

! Ofiara i przebłaganie: o Zawsze dotyczy dostępu do Bożej obecności z łaski przez wiarę

o Poglądy na ofiarę:

" Ofiara jako dar: dziękczynienie jako sposób na przybliżenie się do Boga

" Ofiara jako społeczność: społeczność z Panem i z innymi przez ofiarę pokoju

" Ofiara jako poświęcenie: przez ofiarę ze zwierząt, często z nałożeniem rąk na ofiarę celem zidentyfikowania się z ofiarą

o Pięć głównych rodzajów ofiar

Ofiary w Starym Testamencie

Ofiary Dobrowolne

Akt uwielbienia Boga  

Ofiary całopalne

Wyraz uwielbienia i całkowitego oddania się

Bogu

Ofiary z pokarmów

Często towarzyszyły ofiarom całopalnym lub

ofiarom pojednania

Ofiara pojednania (pokoju)

Osoba składająca ofiarę jadła posiłek z Bogiem

Wymagane ofiary (po otrzymaniu Prawa)

Zadośćuczynienie za nieumyślne grzechy

Ofiara przebłagalna za grzechy Jako odkupienie za konkretny

nieumyślny grzech

Ofiary pokutne Jako odkupienie nieumyślnego grzechu

wymagającego zwrotu

! Pojednanie: o Celem odkupienia jest pojednanie

o Odkupienie i pojednanie z Bogiem zawsze powinno być jedynie pierwszym krokiem

o Odkupienie i pojednanie prowadzi nas z powrotem do naszej tożsamości i celu, by być ambasadorami, „ministrami pojednania” (2 Kor 5:16-21):

! Nowe stworzenie: o Definicja: słowo „apokalipsa” pochodzi z greckiego słowa oznaczającego

„objawienie” – greckiej nazwy ostatniej księgi Nowego Testamentu. Eschatologia pochodzi od greckiego słowa „koniec, ostatni, najdalszy”.

o Głównie w Danielu, Izajaszu, Ezechielu, Zachariaszu i Joelu o Proroctwa apokaliptyczne czy też proroctwa końca czasów mają następujące

cele: " Napomnienie i pocieszenie

" Opór przeciwko opresji: zachęta przeciwko złym mocom, ponieważ Bóg jest wojownikiem, który zaprowadzi ostateczną sprawiedliwość

" Wytrwałość w cierpieniu – zachęca do patrzenia „długoterminowo”,

doczesne życie jest tymczasowe i krótkie w świetle wieczności z Bogiem.

" Nadzieja w przyszłej wieczności: przewiduje czas całkowitego shalom, pokoju i harmonii, nowe niebo i nową ziemię (Iz 65)

" Problem zła będzie rozwiązany raz na zawsze – wszelkie zło będzie pokonane na wieki

Dyskusje w grupach:* Jaka jest nasza odpowiedzialność jako ludzi stworzonych na Boży obraz? Prezentacja wniosków z pracy w grupach.

C. Historia podejścia odkupieńczego: misja Boga w Starym Testamencie

“Bóg działa w historii w celu zbawienia świata.”28 Kim jestem? Skąd pochodzę? Dlaczego tu jestem? Dokąd zmierzam?

10. 1 Mojżeszowa: od stworzenia do patriarchów

! Kluczowe tematy: biblijna historia odkupienia traktuje stworzenie ludzkości i naszą tożsamość jako obraz i lustrzane odbicie Boga w 4 krokach:

o Nasza oryginalna tożsamość jako obraz Boga (1 Moj 1-2) o Utrata naszej Bożej tożsamości poprzez identyfikację ze światem (1 Moj 3)

o Początek Bożego programu odkupienia i odnowienia – relacja przymierza o Ostateczny cel: odkupienie i odnowienie

" Przywrócenie naszej tożsamości w Chrystusie, idealny obraz Boga " Przemiana naszego życia jako Bożych przedstawicieli poprzez nasze

nowe życie i odnowienie naszych umysłów do nowego życia w Chrystusie (2 Kor 3:17-5:21)

! Główne tematy teologiczne o Monoteizm

" Jeden Bóg, nie ma innego " Boża dobroć

o Stworzenie " Niebiosa i ziemia

" Człowiek Cudowność i wspaniałość całego stworzenia przyćmiona jest

stworzeniem człowieka Żydowska tradycja: stworzenie człowieka zaznacza początek czasu

(Rosh HaShanah). o Człowiek jako Boży obraz

" Właściwie reprezentujący Boga w bliskiej relacji z Nim i innymi ludźmi " Służący i chroniący Boże stworzenie jako rodzinę i królewskie

kapłaństwo o Grzech

" Nie wierzenie Bogu, poddanie w wątpliwość Jego charakteru i słowa " Nieposłuszeństwo Bogu, autonomia i rebelia

o Przymierze i wybranie " Bóg wyciągnął rękę do ludzi (żaden inny Pan)

" Ludzki wybór wierzenia bądź niewiary (Komu będziesz służył?)

                                                                                                               28Bartholomew and Goheen, The Drama of Scripture, 22.  

! “Obraz Boga” stanowi ramę dla 1 Moj 1-11, a następnie temat kontynuowany jest w historii Abrahama w rozdziale 12. o 1 Moj 1:26; 5:1-2; 9:5-6 – 1 Moj 1:1-2:4 jest dlatego pierwszą częścią ramy –

temat obrazu Boga pojawia się od tego momentu o Pojęcie Boga jako Ojca wbudowane jest w pierwszy rozdział Biblii (1 Moj 1, 4,

5) o Nasza tożsamość: zakorzeniona w Bożej perspektywie i celu

Wstęp: Czy kiedykolwiek rozważałeś fakt, że nikt z nas nigdy tak naprawdę nie widział swojej własnej twarzy? Nasze pojęcie dotyczące tego jak wyglądamy to odbicie naszej twarzy. Oczywiście mamy teraz powiększające lustra z bardzo jasnym oświetleniem, więc możemy szczegółowo zobaczyć każdą porę i niedoskonałość, podczas gdy pojawiające się w gazetach i komputerach zdjęcia innych ludzi są udoskonalone, by wyeliminować każdy mankament. Ale pomyśl o tym, przez tysiące lat najlepszym obrazem siebie jaki można było zobaczyć było być może odbicie w nieporuszonej wodzie, szkle, metalowym talerzu lub poprzez oczy i opinie innych. To jak wyglądamy i jakimi wydajemy się dla innych jest częścią sposobu w jaki formujemy własną tożsamość. Bóg zawsze zamierzał, by nasz cel i tożsamość były zakorzenione w tym, kim On jest, w Jego obrazie. Chociaż nasza zewnętrzna tożsamość zmienia się z czasem i okolicznościami, nasza wewnętrzna tożsamość może pozostać pewna podczas zmian w życiu.

! Abraham – kontynuacja ramy:

o Wypełnienie „Bożego obrazu” o Obietnica i przymierze:

" Ojciec wielu narodów " Błogosławiony, żeby być błogosławieństwem dla narodów

" I posiadający ziemię – święte miejsce. ! Teologia ziemi

„Los ziemi jest kluczowym punktem biblijnej historiografii.”29 „Znaczenie ziemi w teologii biblijnej pochodzi z głębokiego i poruszającego pragnienia w ludzkim duchu by posiadać dom, być w bezpiecznym miejscu.”30 „W swojej łasce Bóg daje ludziom ziemię, ale pozostawia niebiosa wyłącznie dla siebie (Ps 115:1-16) i pozostawia sobie prawo do kontrolowania ziemi według swego upodobania.”31

o Potrójne znaczenie słowa „ziemia” (eretz) w Nowym Testamencie pochodzi z komentarza do Starego Testamentu napisanego przez Waltke32

                                                                                                               29Moshe Weinfeld, Promise of the Land,  30Waltke, OTT, 534  31Waltke, OTT, 536  32From Waltke, OTT, 567, 578, 539  

" 1. ziemia – w NT: obecny świat, zorganizowane królestwo Szatana; przyszłość – wolni i Abraham jako dziedzic całej ziemi

" 2. Ziemia jako terytorium geopolityczne – dosłownie wypełnione w pasji i zmartwychwstaniu Mesjasza; duchowe wypełnienie dla chwały po zmartwychwstaniu (Kościół i spełnienie)

Galilea jako miejsce początku nowej ery Jerozolima jako miejsce końca starej ery

„W takim razie, w domniemany sposób, starotestamentowe proroctwa dotyczące przyszłej chwały Jerozolimy muszą wypełnić się w sposób, który dopasuje się do przeniesienia Królestwa Bożego z ziemskiego królestwa do duchowego królestwa.”

" 3. Ziemia jako duchowe terytorium w NT Ziemia “schrystianizowana” – ziemia Kanaanu schrystianizowana: świątynia w Jerozolimie zamieniona na żywe, duchowe kamienie Kościoła

Dlatego świątynia jako żywe kamienie, a ziemia jako reszta „Obietnice wypełniły się kilkakrotnie, ale nigdy nie zostały

sfinalizowane”

11. Od 2 do 5 Mojżeszowej: niewolnictwo i eksodus na pustynię „Izrael powołany jest, by pośredniczyć między PANEM a innymi narodami...by być ‘narodem na pokaz, przykładem pokazującym światu jak przymierze z Jahwe zmienia naród’ (...) ‘Od tego momentu historia Izraela jest tak naprawdę jedynie komentarzem dotyczącym stopnia wierności w jakim Izrael trzymał się powołania danego na Syjonie.”33 ! Kluczowe zagadnienia:

o Poznanie PANA o Eksodus jako wydarzenie odkupieńcze

o Oddanie się przymierzu i odnowienie go o Boża świętość i konsekwencje dla Jego narodu

o Pustynia jako test, przybytek jako Boża obecność (ze słupem ognia i przykrywającym obłokiem), kapłaństwo i reprezentowanie

! Główna tematyka teologiczna: o Kim jest PAN (obrońca, zaopatrzyciel, święty, jedyny Bóg)

o Boża obecność i ludzka reprezentacja (obraz i wstawiennik) o Odwrócenie grzechu (wiara, ofiara, posłuszeństwo) i odkupienie

12. Od Jozuego do Sędziów: Ziemia Obiecana i sędziowie

! Kluczowe zagadnienia:

                                                                                                               33Bartholomew and Goheen, The Drama ofScripture, 66 (Dumbrell, Covenant and Creation, 80).  

o Boża wierność w wypełnieniu Jego obietnic przymierza

o Podbój ziemi, posłuszeństwo i porażka o Boża sprawiedliwość i łaska

o Zadanie Ducha Pańskiego ! Główna tematyka teologiczna

o Przymierze i ziemia o Boża obecność (Boże zaangażowanie w historię)

o Konflikt między dobrem a złem (czynienie zła bądź dobra w oczach Pana) 13. Księgi Samuela i Królewskie: Od monarchii do wygnania

„Uwielbienie w ST było mocno powiązane z przyszłością. Świątynia sprawiła że Hebrajczycy tęsknili za dniem, kiedy w końcu Bóg zamieszka między ludźmi (Obj 21:3).” (Dyrness, 146) ! Kluczowe zagadnienia:

o Boże panowanie o Ludzkie panowanie/królestwo (dobre i złe)

o Uwielbienie PANA kontra uwielbienie Baala (i innych bożków) o Błogosławieństwa przymierza (przez pokutę i odnowienie) i przekleństwa (osąd i

wygnanie z ziemi) ! Główna tematyka teologiczna:

o Przymierze (Arka Przymierza i przymierze Dawidowe) o Królestwo

o Boża obecność o Charyzmatyczne przywództwo

o Pierwotne i klasyczne proroctwo 14. Więksi i mniejsi prorocy: historia oczami proroków

! Izajasz o Kluczowe zagadnienia:

" Jedynie PAN jest Bogiem " Boża wiarygodność

" Boża suwerenność w osądzie i uwolnieniu o Główna tematyka teologiczna:

" Święty Izraela " Sługa Pana

" Odkupiciel " Eschatologia

! Jeremiasz

o Kluczowe zagadnienia:

" Prawo w sercu, " Bóg jako garncarz,

" Wygnanie o Główna tematyka teologiczna:

" Boża obecność, " Boża prawość i sprawiedliwość,

" Nowe przymierze, " Fałszywi prorocy

! Ezechiel: Spojrzenie na historię Bożym okiem o Kluczowe zagadnienia:

" Boże panowanie nad narodami " Boski sąd i ludzka odpowiedzialność,

" Wygnanie, " Przywrócenie Nowego Izraela pod Dawidowym królem

o Główna tematyka teologiczna: " „Syn Człowieczy”

" Ludzka odpowiedzialność " Apokalipsa i eschatologia

! Prorocy mniejsi: echa i wizje tamtego dnia o Kluczowe zagadnienia:

" Boża wierność i sprawiedliwość " Społeczna sprawiedliwość (prawość, sprawiedliwość i szalom)

" Sąd nad Izraelem i wszystkimi narodami (wszystkie narody odpowiadają przed Bogiem)

" Resztka będzie zbawiona " Odnowienie Izraela

" Wylanie Ducha " Dzień PAŃSKI

o Główna tematyka teologiczna: " Przymierze

" Sprawiedliwość, wiara, prawość " Odkupienie i odnowienie

15. Psalmy i księgi mądrościowe: życie i przemyślenia dotyczące wiary ! Psalmy: Dawid, Tora, Królestwo

o Kluczowe zagadnienia:

" Błogosławieństwo wierności Tory " Królewskie panowanie Boga

" Chwalenie i uwielbianie Boga " Stworzenie objawiające Boga

o Główna tematyka teologiczna: " Dawidowe Królestwo

" Królestwo Boże " Stworzenie

" Uwielbienie " Ostateczne zwycięstwo Boga nad złem

! Job o Kluczowe zagadnienia:

" Cierpienie i suwerenność " Bojaźń Pańska i mądrość

" Sprawiedliwość i dobroć Boża o Główna tematyka teologiczna:

" Stworzenie " Problem zła

! Księga Przypowieści Salomona, Rut, Pieśń nad Pieśniami, Księga Kaznodziei Salomona, Treny

o Kluczowe zagadnienia: " Mądrość

" Miłość i wierność przymierza " Doskonała osoba

" Marność " Praktyczna teologia

o Główna tematyka teologiczna: " Bojaźń Pańska

" Zaufanie Panu " Kochanie Pana

" Wszystkie pozostałe dążenia inne niż wierność przymierzu są marnością ! Księgi Estery, Daniela, Ezdrasza, Nehemiasza: końce i nowe początki

o Kluczowe zagadnienia: " Bóg działa w historii nawet jeśli wydaje się, że się ukrył

" Końce i nowe początki

" Kryzys przywództwa " Duchowe upoważnienie

" Praktyczna i duchowa mądrość o Główna tematyka teologiczna:

" Wygnanie i powrót " Nadchodzące Królestwo

! Księga Kronik “Niech wyruszą!” o Kluczowe zagadnienia:

" Scentralizowanie uwielbienia świątynnego " Rola kapłanów i proroków w królestwie

" Ocena królów o Główna tematyka teologiczna:

" Uwielbienie " Wierność

" Wygnanie i powrót

D. Podejście światopoglądu: jak żyć w upadłym świecie

16. Boża misja wśród ludzi: konflikt między dobrem a złem ! Problem zła jest głównym zagadnieniem teologicznym, do tego niesamowicie

osobistym o Teodycea: filozoficzna obrona dobra i wszechmocy Boga w świetle istnienia zła

o Główny powód nie wierzenia w Boga podawany przez ateistów o Problem dla wielu chrześcijan, powód zamieszania, złości i odejścia od wiary

! Cel: stworzenie ramy w celu stawienia czoła, oceny i odpowiedzi na zło, ból i cierpienie

o Unikaj zbyt uproszczonych odpowiedzi lub wypowiadania fałszywej teologii (np. pocieszyciele Joba, itp.)

o Unikaj pasywności wobec zła o Utwierdzaj dobroć i sprawiedliwość Boga

! Teologia biblijna, poczynając od 1Mojżeszowej, oferuje (przynajmniej) 4 główne zasady

17. Zasada działania - konsekwencji ! Biblijna metaforyka - nasienie

! Zasada: każde działanie ma swoje konsekwencje, chyba że jest interwencja. by zmienić jego rezultat

! Bóg wbudował część naturalnego prawa w stworzenie o Zrozumiane przez wszystkie narody i kultury

o Osadzone w języku Biblii o Korekcja „teologii kary”

o Przyczynia się do zrozumienia sprawiedliwości i prawa o Podstawa argumentu w Jobie

18. Zasada autorytetu i odpowiedzialności ! Biblijna metaforyka: obraz i podobieństwo Boga

! Zasada: ludzkości został dany autorytet i odpowiedzialność, by podtrzymywać Boże panowanie we wszystkich dziedzinach życia na tym świecie

! Dany przez Boga, oszukany i poddany Szatanowi obraz i wybór pozostają, przywrócony przez Chrystusa, dostępny przez bycie przemienionym na obraz Chrystusa

! Najważniejszy klucz do zwalczania zła

o Rozumiany w teologii żydowskiej o Zagubiony w dużej części teologii chrześcijańskiej

o Pokazany przez Jezusa, wczesny Kościół i różne gałęzie chrzescijaństwa o Upoważnienie

o Wymaga znania naszej tożsamości w Chrystusie i pełni tego, czego dokonał na

krzyżu, poprzez zmartwychwstanie i wniebowstąpienie

19. Zasada naturalnego prawa i złych mocy ! Biblijna metaforyka: potwór morski (1 Moj 1:21) i wąż (1 Moj 3:1)

! Zasada: niektóre rzeczy są częścią naturalnego prawa – są dobre, ale mogą szkodzić, inne są częścią ciemnych mocy duchowych i złych zamiarów

o Naturalne prawo: część Bożego dobrego stworzenia, ale może szkodzić bez złych intencji, będąc po prostu częścią natury

o Złe moce: duchowe moce ciemności zbuntowane przeciwko Bogu, nienawidzące obrazu Boga bardziej niż czegokolwiek innego w fizycznym wszechświecie. To jest wróg, kłamca, który aktywnie działa, by zabijać i niszczyć a także zwierzchnicy zła, którzy wykonują wolę Szatana, często demoniczne moce działające przez ludzi lub inne czynniki w świecie fizycznym.

! Kiedy jest zagrożenie ze strony naturalnego prawa, klęski żywiołowej, „dzikich” zwierząt lub innych czynników środowiskowych: o Znaj swój autorytet jako wierzącego (Jezus przejmował autorytet nad rybami,

wiatrem, falami, siłami natury, wszelkimi problemami ze zdrowiem, sprawiał, że odrastały kończyny, rozmnażał jedzenie; Bóg rozkazywał roślinom, wielkiej rybie, osłu)

o Nie przeduchawiaj, nie bój się

! Gdy kwestia wychodzi poza naturalne prawo, rozpoznaj źródło stojące za złem przychodzącym przez ludzkie bądź duchowe istoty

o Jezus przejmował autorytet nad wszelkimi mocami ciemności, Szatanem i wszelkimi manifestacjami demonicznymi. Dał też ten sam autorytet swoim uczniom i wszystkim, którzy wierzą w Jego imię (Mt 10:1-8; Mk 16: 15-18; J 17:20-21; Ef 1:15-23)

o Tylko dwa królestwa – Boże Królestwo i wszystko inne o Jak działa wąż (1 Moj 3:1-6)

" Proces kuszenia " Przekręcanie Bożego Słowa

o Jak ludzie reagują, właściwie i niewłaściwie " Adam – Ewa: obwinianie, chowanie się , strach, wstyd

" Kain: złość, religijny duch o Szatan w hebrajskim jako kat

o Znaczenie naszej odpowiedzi i wyboru " Uważaj na to co słyszysz

" Pilnuj tego, na co patrzysz " Stój razem w jedności

" Ufaj Bożej dobroci, wierz i bądź posłuszny

20. Zasada miłosierdzia i łaski

! Biblijna metaforyka: okrycie (kutonet), przymierze i znak ! Zasada ta przewyższa pozostałe trzy: Bóg okazuje miłosierdzie temu, kto pokutuje,

a łaskę temu, który jest wierny ! Od 1 Moj 3 poprzez całe Pismo zasada ta jest fundamentalna dla Bożej woli i

charakteru, by przynieść zbawienie, odkupienie i pojednanie o Bóg interweniuje i wybawia od nawet najbardziej złych zamiarów

o Bóg w cudowny sposób przywraca życie wiernych, nawet jeśli doświadczyli bólu i zła

o Bóg działa przez swoich ludzkich reprezentantów, by mówić, działać, zbawiać i uwalniać

o Zasada ta pojawia się w Biblii wielokrotnie: w historii Józefa, w Księdze Sędziów, w życiu Dawida, a także w księgach prorockich, Pismach i w Nowym Testamencie, gdzie Jego łaska i miłosierdzie sięga aż do nas przez Jezusa Chrystusa

21. Jak zatem powinniśmy żyć: przywrócenie obrazu Boga Dyskusja w grupach:* Jak widzisz swoją misję (i/albo misję twojego kościoła) jako ten, który odzwierciedla obraz Boga. Prezentacja wniosków z pracy w grupach przez przedstawicieli grup.

E. Podejście mesjanistyczne

22. Most do NT ! Stary Testament jest „Pismem Świętym” w Nowym Testamencie

o 2 Tymoteusza 3:15-17 " „I ponieważ od dzieciństwa znasz Pisma święte, które cię mogą

obdarzyć mądrością ku zbawieniu przez wiarę w Jezusa Chrystusa. (16) Całe Pismo przez Boga jest natchnione i pożyteczne do nauki, do wykrywania błędów, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwości, (17) aby człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego dobrego dzieła przygotowany.”

o Rzymian 1:1-6

" „Paweł, sługa Jezusa Chrystusa, powołany na apostoła, wyznaczony do zwiastowania ewangelii Bożej, (2) którą [Bóg] przedtem zapowiedział przez swoich proroków w Pismach Świętych (3) o Synu swoim, potomku Dawida według ciała, (4) który według ducha uświęcenia został ustanowiony Synem Bożym w mocy przez zmartwychwstanie, o Jezusie Chrystusie, Panu naszym, (5) przez którego otrzymaliśmy łaskę i apostolstwo, abyśmy dla imienia jego przywiedli do posłuszeństwa wiary wszystkie narody, (6) wśród których jesteście i wy, powołani przez Jezusa Chrystusa.”

o Rzymian 15:1-13 " „A my, którzy jesteśmy mocni, winniśmy wziąć na siebie ułomności

słabych, a nie mieć upodobania w sobie samych. (2) Każdy z nas niech się bliźniemu podoba ku jego dobru, dla zbudowania. (3) Bo i Chrystus nie miał upodobania w sobie samym, lecz jak napisano: Urągania urągających tobie na mnie spadły. (4) Cokolwiek bowiem przedtem napisano, dla naszego pouczenia napisano, abyśmy przez cierpliwość i przez pociechę z Pism nadzieję mieli. (5) A Bóg, który jest źródłem cierpliwości i pociechy, niech sprawi, abyście byli jednomyślni między sobą na wzór Jezusa Chrystusa, (6) abyście jednomyślnie, jednymi usty wielbili Boga i Ojca Pana naszego, Jezusa Chrystusa. (7) Przeto przyjmujcie jedni drugich, jak i Chrystus przyjął nas, ku chwale Boga. (8) Gdyż powiadam, że Chrystus stał się sługą obrzezanych ze względu na prawdę Bożą, aby potwierdzić obietnice dane ojcom. (9) I aby poganie wielbili Boga za miłosierdzie, jak napisano: Dlatego będę cię wyznawał między poganami i będę śpiewał imieniu twemu. (10) I znowu mówi: Weselcie się, poganie, z jego ludem. (11) I znowu: Chwalcie Pana, wszyscy poganie, i niech go wysławiają wszystkie ludy. (12) I znowu Izajasz powiada: Wyrośnie odrośl z pnia Jessego i powstanie, aby panować nad poganami; w nim poganie nadzieję pokładać będą. (13) A Bóg nadziei niechaj was napełni wszelką radością i pokojem w wierze, abyście obfitowali w nadzieję przez moc Ducha Świętego.”

o Hebrajczyków 10:1-3 (i Kolosan 2:16-17) " „Albowiem zakon, zawierając w sobie tylko cień przyszłych dóbr, a nie

sam obraz rzeczy, nie może w żadnym razie przez te same ofiary, nieprzerwanie składane rok w rok, przywieść do doskonałości tych, którzy z nimi przychodzą. (2) Bo czyż nie zaprzestanoby ich składać,

gdyby ci, co je składają, nie mieli już żadnej świadomości grzechów, gdy raz zostali oczyszczeni? (3) Przeciwnie, one właśnie przywodzą na pamięć grzechy co roku.”

23. Jezus: Pan i Mesjasz34

! 1 Moj 1-3 i Jezus o Słowo i nasienie (potomstwo) Boże

" Bóg posyła swoje Słowo, Światło, Życie (J1:1-5) Potomstwo kobiety (1 Moj 3:15)

Słowo Boże i nasienie (Mk 4:14 i J 1:14; Iz 55:10-11) Słowo stało się Ciałem i zamieszkało między nami

• Łk 1:31-38 „niech mi się stanie według słowa twego”

• J 1:14 (skeno-ow – „Przybytek, rozbić namiot”) Wykonując to, z czym zostało posłane Światłość świata

o Obraz Boga " Ukazał się w Jezusie Chrystusie

" Widzenie Ojca " Boża chwała

! W 1 Mojżeszowej „widziany” w: o Noem

o Abrahamie o Judzie

! Przepowiedziany przez Balaama ! Eksodus i Jezus

o Na podobieństwo Mojżesza o Zwycięstwo nad wężem

o Moc ponad wszystkimi (plagi, poznaj PANA) o Pascha i odkupienie

o Pustynia o Ziemia obiecana

! Zwiastowany w królestwie Dawidowym o Anna, Heli i namaszczony Boży

o Natan i Boża dynastia o Dynastia Dawida i psalmy

                                                                                                               34Patrz Walter C. Kaiser, The Messiah in the Old Testament(Grand Rapids, MI: Zondervan, 1995).  

" Psalmy 110 i 2

" Odrzucenie Mesjasza (Psalm 118) " Zdrada Mesjasza (Psalmy 69 i 109)

" Cierpienie Mesjasza (Psalm 22) " Triumf Mesjasza (Psalmy 68 i 72)

! Mesjasz w prorokach IX I VIII wieku o Mesjasz jako nauczyciel (Joel 2:23)

o Mesjasz w dynastii Dawidowej (Ozeasz 3:4-5; Amos 9:11-15) o Mesjasz jako nadchodzący władca (Mi 5:1-4; Mi 2:12-13)

! Mesjasz w Izajaszu (prorok VIII wieku) o Mesjasz jako Boża obecność

o Mesjasz jako król o Mesjasz jako sługa i cierpiący Mesjasz

o Mesjasz jako namaszczony i zdobywca ! Mesjasz w Jeremiaszu i Ezechielu (prorocy VII wieku)

o Mesjasz jako PAN naszą sprawiedliwością (Jr 23:5-6) o Mesjasz jako kapłański król (Jr 30:9, 21)

o Mesjasz jako prawowity król (Ez 21:25-27) o Mesjasz jako dobry pasterz (Ez 34:23-31)

o Mesjasz jako ożywiciel Izraela i władca nad narodami (Ez 37:15-28) ! Mesjasz w Danielu (prorok VI wieku)

o Mesjasz jako Syn człowieczy (Dn 7:13-14) o Mesjasz jako nadchodzący władca (Dn 9:24-27)

! Mesjasz w Zachariaszu i Malachiaszu o Mesjasz jako najwyższy kapłan (Za 3:8-10)

o Mesjasz jako król i kapłan (Za 6:9-15) o Mesjasz odrzucony (Za 11:4-14)

o Mesjasz przebity (Za 12:10-14) o Mesjasz jako powracający władca narodów (Za 14)

o Mesjasz jako posłaniec przymierza (Ml 3:1) o Mesjasz jako słońce sprawiedliwości, uzdrowiciel (Ml 4:2)

a. Wypełnienie Starego Przymierza w Nowym Przymierzu

! Przymierze Abrahamowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – osobisty lub rodzinny wymiar przymierza

o Chrystus jest ostatecznym „potomstwem” Abrahama (Gal 3:16)

o Wszyscy, którzy są uczestnikami Nowego Przymierza są również „dziećmi Abrahama” (porównaj J 8:31-59, Rz 4:9-16, Gal. 3:7, 29, itd.) – posiadają oni „wiarę Abrahama” " Motyw „obrzezania” (1 Moj 17:9-14) jest również użyty w

odniesieniu do teraźniejszego wypełnienia, tzn. w znaczeniu „obrzezania serca” (Rz 2:27-29; por. 3 Moj 26:41, 5 Moj 10:16, 30:6, Jr. 4:3-4, 6:10, 9:25 i Ez. 44:7). 5 Moj 30:6 – obrzezane serce znaczy pokorne, kochające Boga. Jr 5:4; 9:22- 25 – chwali się tym, że zna Mnie…Jr 31 – prawo wypisane na sercu

! Przymierze Mojżeszowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – narodowy wymiar przymierza, wymagający prawa cywilnego. 2 Mojżeszowa 19 – warunki 19:5-6; 3 Moj 26 – błogosławieństwa i przekleństwa (w kontekście roku szabatowego), mówi o tym, że jeżeli się zbuntujecie, pójdziecie na wygnanie (z powodu rebelii) 26:34; 26:40 – jeśli wyznają swoją nieprawość na wygnaniu (co będzie ich karą)...i obrzeżą swoje serca...wspomnę na moje przymierze (obrzezane serce = pokorne serce) ... 26:43-44

o Jezus żył wypełniając przymierze i nawoływał do tego (Mt 5:17 i dalej, Rz 10:4 [telos “koniec” albo “cel”?], itd.). Mieć prawo „wypisane na sercu” (Jr 31:33) oznacza „życie nim z serca” (Mt 5-7, 22:34-40, 23:23, Rz 13:8-10, 2 Kor. 3:1-11, itd.)

o ZAUWAŻ, że zawiera to w sobie wszystkie aspekty prawa, nawet tzw. „prawo cywilne” (np. 1 Kor 9:7-14 „wół” i „kaznodzieja”) i „prawo ceremonialne” (patrz np. Rz 12:1 nasza osoba, 15:16 nasza służba Hbr 13:15-16 – nasze uwielbienie i uwielbienie zbiorowe – więcej na ten temat poniżej w dyskusji na temat prawa w ST i chrześcijańskiego życia)

o Poprzez ofiarowanie samego siebie Jezus wypełnił wszystkie wymagania dla naszego odkupienia i akceptacji przez łaskę przed Bogiem. Tak naprawdę nasze zrozumienie znaczenia śmierci Jezusa na krzyżu jest w dużej mierze uzależnione od tego jak dobrze rozumiemy system składania ofiar w Starym Testamencie. Autorzy Nowego Testamentu często zakładali, że jest to fundament.

o Wypełnienie prawa lewickiego w NT: Czy Jezus wypełnił tylko prawo moralne? Prawo cywilne? Prawo ceremonialne? Czy wszystkie trzy…jak jest to użyte w NT? Jaki jest cel każdego z tych praw wewnątrz prawa jako całości, i jaka jest korespondująca nisza w NT. Spójrzmy na różne kategorie, np.

" Chrystus jako nasza ofiara pokoju umarł jako ofiara ratyfikująca Nowe Przymierze – porównaj 2 Moj 24:5 i 11 z Łk 22:19-20 i 1 Kor 11:23-25, itd. – Jezus jest zarówno ofiarą paschalną jak i ofiarą pokoju.

" Jezus jest naszym barankiem paschalnym (2 Moj 12:1-15, por. J 1:29 i 36), którego krew została przelana ( por. 1 Pt 1:17-21), by stworzyć „przaśną społeczność” (por. 1 Kor. 5:6-8 i Mishnah Pesahim 1-3).

" Chrystus jest naszym przebłaganiem, zapewne ofiarą za grzech (3 Moj 4:1-5:13, zwłaszcza 4:27-31) – 50 razy w 3 Moj; dokonał On dla

nas odkupienia (porównaj z całą terminologią okupu w Rz 3:25, Mt 20:17-19, 28, Rz 3:25, Ef 1:7, itd.), i przyniósł przebaczenie tym, którzy pokładają w nim nadzieję (por. 1 J 1:9, itd.) 1 Pt 2:18 i dalej – cierpienie za czynienie tego co właściwe... ponieważ Chrystus również cierpiał za was (Iz 53 – cierpiący Sługa odnoszący się do naśladowców Jezusa. System ofiarniczy nie przepływa tylko do życia Jezusa, ale również do naszego życia, Kol 1:13)

! Przymierze Dawidowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – dynastia, monarchia, 2 Sam 7 – Bóg zbuduje mu dom (dynastię) 7:12 – Przymierze Dawidowe (brak tutaj mesjańskiej obietnicy, ponieważ nawiązuje do popełnienia przestępstwa i bycia napomnianym. 1 Kr 2:1 – przestrzegaj jego przykazań...żeby ci się wiodło...aby i PAN dotrzymał swojej obietnicy, JEŚLI (zobowiązanie, warunek obietnicy). Stała obietnica z trwającym zobowiązaniem.

o Jezus Chrystus (czyli Mesjasz) jest ostatecznym królem Dawidowym a Kościół jest jego królestwem

" Chrystus jest naszym królem Dawidowym (Mt 2:2, 3:2, 4:17, 23, 6:10, 11:25-27 [został mu dany cały królewski autorytet, por. 28:18], 21:1-11, Dz 1:6, 3:17-26)

" Promował on prawo właściwe dla swojego królestwa (Mt 5:3, prawo jego królestwa w Mt 5-7)

" Kościół jest dzisiaj Jego królestwem (Dz 15:12-19, Rz 11:5-32, 14:17, Kol 1:13, itd.)

" W odpowiednim czasie Jego królowanie objawi się w pełny i oczywisty sposób na tej ziemi (Rz 11:25-32, Obj 19-20, zwłaszcza 20:6).

b. Przyszła nadzieja ! Cienie i cykle: najlepszy z możliwych światów dopiero nastąpi

! Izajasz i koniec smutku i konfliktu ! Daniel i nadchodzące królestwo

G. Wnioski Osobista refleksja studenta: napisz o tym, czego się nauczyłeś a co było dla ciebie istotne w tym tygodniu.  

*Dyskusje w grupach: Każdego popołudnia studenci dzielą się na 5-10 osobowe grupy, by przedyskutować i odpowiedzieć na pytanie dnia (nie musicie się wszyscy zgadzać). Jedna osoba z grupy robi notatki. Reprezentant grupy przedstawi wnioski przed całą klasą. Cała klasa spróbuje sformułować kilka głównych punktów i praktyczne zastosowanie.                                                                                                                

iCzęściowo oparte na książce Davida McLaina Carra, “Isaiah 40:1-11 in the Context of the Macrostructure of Second Isaiah, “Discourse Analysis of Biblical Literature: What it is and What it Offers. ed. Walter R. Bodine, Atlanta: Scholars Press, 1995, 51-74