OPÓŹNIONY

ROZWÓJ MOWY

ROZWÓJ PRENATALNY

DZIECKA Początki rozwoju ruchowego podłoża mowy należy umieścić w okresie prenatalnym.

Już w tym czasie kształtuje się baza czynności mownych i rozpoczynają współpracę poszczególne analizatory słyszenia i realizowania mowy.

ROZWÓJ POSTNATALNY

WG LEONA KACZMARKA

DZIELI SIĘ NA 4 ETAPY:

okres melodii (od urodzenia do 1 roku życia),

okres wyrazu (od 1 do 2 roku życia),

okres zdania (od 2 do 3 roku życia),

okres swoistej mowy dziecięcej (od 3 do 7 roku

życia)

ARTYKULACJA ROZUMIENIE

- 2 miesiąc: głużenie,

- 3 miesiąc: okres intonacji,

- 8 miesiąc: gaworzenie,

- 10 miesiąc: sylaby da, pa,

na

Okres przedmowny:

- 7 miesiąc:rozumienie

pewnych wyrazów,

- 9 miesiąc: rozumienie

znaku językowego: 1 wyrazu

- 1 rok: słowo: mama

- 15 miesiąc: 5 wyrazów

- 18 miesiąc: 8 - 10 wyrazów

- 21 miesiąc 20 wyrazów

- rozumie 3 lub więcej

wyrazów

- 2 lata: wypowiedzi

dwuwyrazowe - 1 zdanie - 500 – 1000 wyrazów

- 3 lata: pojawiają się

czasowniki,

- mowa dziecinna,

- używa 100 - 200 wyrazów,

- potrafi użyć słowa "ja"

- 1000 – 1800 słów,

- rozróżnianie barw i ich

nazw

- 4 lata, odmienia

czasowniki,

- nieopanowane w pełni

używanie nazw kolorów;

- 1500 – 2000 wyrazów

- 5 lat, zespół

uproszczeń fonematycznych,

- język poprawny

- 2000 – 2600 wyrazów

Opóźniony rozwój mowy

Definicja według Małgorzaty Skorek:

Późniejsze (o około 6 lub więcej miesięcy)

pojawienie się poszczególnych etapów rozwoju

mowy. Rozwój mowy różni się tu od

prawidłowego rozwoju mowy zarówno w

aspekcie ilościowym czasu, jak i jakościowym, w

sensie czynnie i biernie opanowanych elementów

mowy w określonym czasie.

Podział ORM

1. Ze względu na rozległość ORM dzielimy na:

Globalny (rozumienie + mówienie)

Parcjalny: dotyczy wybiórczo:

- rozumienia (stosunków przestrzenno-

czasowych, relacji gramatyczno-logicznych, wyrazów,

zdań, dłuższych wypowiedzi);

- mówienia (słownictwa czynnego, struktur

gramatycznych, wymowy);

- porozumiewania się (językowej sprawności

sytuacyjnej, społecznej, pragmatycznej).

2. W oparciu o głębokość można wyróżnić ORM:

lekki, umiarkowany, znaczny, głęboki.

3. ORM może też być: równomierny (gdy wyniki

wszystkich uzyskanych podtestów są poniżej

przeciętnej) oraz nierównomierny (kiedy

wyniki w poszczególnych podtestach mieszczą

się zarówno poniżej jak i powyżej przeciętnej).

4. Ze względu na podłoże opóźnionego rozwoju

mowy wyróżnia się:

SORM - samoistne opóźnienie rozwoju mowy -

inaczej prosty opóźniony rozwój mowy - związane z

indywidualnym rytmem rozwoju dziecka.

NORM - niesamoistny opóźniony rozwój mowy -

tutaj można wskazać na konkretne przyczyny

(terapia zależy od tego, co spowodowało

opóźnienie rozwoju mowy).

Przyczyny ORM

Wśród przyczyn endogennych wyróżniamy:

uszkodzenie CUN

wady narządów głosowo– artykulacyjnych,

uszkodzenia narządu słuchu,

niedorozwoje umysłowe,

słuchoniemotę, bądź agnozję akustyczną,

zaburzenia psychiczne i emocjonalne,

Przyczyny ORM (c.d.)

Wśród przyczyn endogennych wyróżniamy:

uwarunkowania genetyczne, o czym świadczy występowanie ORM u członków rodziny(szczególnie u osobników płci męskiej),

opóźnienie mielinizacji włókien nerwowych typu ruchowego unerwiające mięśnie narządów artykulacyjnych, co powoduje trudności w wymawianiu szybkich i precyzyjnych ruchów.

Przyczyny ORM (c.d.)

Wśród przyczyn egzogennych wyróżniamy:

nieodpowiednią stymulację rozwoju języka;

brak podniet do mówienia lub nadmiar bodźców słownych,

nieprawidłowe wzorce i postawy językowe dorosłych,

błędna wymowa,

stosowanie nieprawidłowych form gramatycznych,

nieadekwatne, ubogie słownictwo,

naleciałości gwarowe przyjmowane przez dzieci,

Przyczyny ORM (c.d.)

Wśród przyczyn egzogennych wyróżniamy:

niewłaściwa reakcja otoczenia na pierwsze

wypowiedzi dziecka– brak zainteresowania,

lekceważenie, bądź przyjmowanie z nadmiernym

entuzjazmem wypowiedzi.

deprywacje emocjonalne i psychiczne,

deprywacje środowiskowe:

niewłaściwe kontakty matki z dzieckiem (małe

zainteresowanie dzieckiem, małomówność matek,

luźny związek uczuciowy, brak matki),

wielojęzyczne otoczenie dziecka.

ograniczenie zasobu dźwięków (wynikające z substytucji);

metatezy, czyli przestawki głoskowe lub sylabowe (np. krokodyl - korkodyl, ławka - wałka);

elizje - opuszczanie głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie (np. lampa - lama, lampa - lapa, kot - ot, kot - ko);

opuszczanie sylab początkowych (np. kanapa - napa);

zmniejszanie ilości sylab w wyrazie (np. baloniki - baloki);

redukcje grup spółgłoskowych (np. szczotka - śotka);

PRZEJAWY OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY:

częściowe lub całkowite ujednolicenie różnych

grup spółgłoskowych;

wymawianie przez dziecko pewnych głosek w

wyrazach, których nie potrafi wypowiedzieć w

izolacji i w sylabach (np. dziecko wypowiada głoskę k

w słowie kura, ale nie potrafi jej wypowiedzieć w

izolacji (pojedynczo) i w sylabach (np. ko);

PONADTO W MOWIE

DZIECKA WYSTĘPUJĄ : kontaminacje czyli tworzenie nowych wyrazów ze

skrzyżowania dwóch różnych wyrazów (np. dlaczego + czemu = dlaczemu);

reduplikacje (powtórzenia) sylab końcowych lub akcentowanych (np. kaczka - kaka);

asymilacje (upodobnienia) (np. babka - papka, król - krór);

augmentatywa, czyli specyficzne zgrubienia wyrazów (np. jabłko - jabucho, placek - plakol, łyżka - łyga, łóżko - łógo);

występowanie sylab początkowych w znaczeniu całego wyrazu (np. kaczka - ka);

zniekształcanie wyrazów - neologizmy dziecięce, tzw. nowotwory językowe (np. siekiera - rąba, żelazko - prasowalnik);

SORM

Zaburzenie występujące często i mające rozległe konsekwencje dydaktyczne w postaci trudności w czytaniu, pisaniu i opanowywaniu materiału programowego. Występuje wówczas, gdy mowa dziecka (czynność mówienia lub/i rozumienia) wykształca się później niż u rówieśników.

SORM nie jest zjawiskiem patologicznym, dlatego też odnosi się do tych postaci opóźnień, które są przejawem dysharmonii rozwoju, trudności wieku dziecięcego, wolniejszego tempa dojrzewania układu nerwowego, bądź niekorzystnego wpływu środowiska.

Zjawiska te są przejściowymi formami zakłóceń procesu rozwojowego, które nie prowadzą do trwałych zmian (zaburzeń mowy) ani do poważniejszych konsekwencji rzutujących na proces rozwojowy.

Charakter przyczyn i konsekwencje decydują, iż SORM uznaje się za odmianę rozwoju mieszczącą się w dalszej granicy normy.

NORM

Niesamoistny opóźniony rozwój mowy (NORM),

towarzyszy: głuchocie, niedosłuchowi,

zaburzeniom wzroku, upośledzeniu umysłowemu,

zaburzeniom psychicznym, schorzeniom

przemiany materii (np. fenyloketonuria),

uszkodzeniom ośrodkowego układu nerwowego

(np. dysfazja, mózgowe porażenie dziecięce,

minimalne dysfunkcje mózgowe), jąkaniu;

Niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy jest

konsekwencją zaburzeń rozwoju.

NORM

Jest konsekwencją określonych lub bliżej

nieokreślonych schorzeń i wad rozwojowych, które

zostały wywołane przez patogenne (biologiczne bądź

psychospołeczne) czynniki działające na organizm

dziecka w różnych okresach rozwojowych (prenatalnym,

perinatalnym i postnatalnym).

Powstałe zmiany zazwyczaj mają charakter trwały, co

oznacza, że w końcowej fazie rozwojowej mowa nie

osiąga normalnego poziomu i że jej zaburzeniom

mogą towarzyszyć dodatkowe problemy, jak np.

zaburzenia emocjonalne, zaburzenia zachowania, trudności

w nauce szkolnej.

BADANIE

Badanie i leczenie dzieci z opóźnionym rozwojem mowy

WYWIAD – podstawa diagnozy

Warto przypomnieć sobie o:

przebytych przez dziecko chorobach, niekorzystnym przebiegu ciąży czy porodu

lekach, negatywnych stanach emocjonalnych, urazach

rozwoju ruchowym dziecka

INFORMACJACH DOTYCZĄCYCH ROZWOJU MOWY DZIECKA

Badanie lekarskie w poradni

Sprawdzanie rodzaju

oddychania i ogólnej

sprawności ruchowej

(wargi, język,

podniebienie miękkie)

Rozmowa z dzieckiem

Świetlica obserwacyjna

Matka rozmawia z dzieckiem, zachęca do wypowiedzi

Nagrywanie mowy spontanicznej w celu analizowania

Ważne!

Należy rozróżniać sprawność mowy dziecka od zaprezentowanej próbki, bo mogą się od siebie różnić!

Badania dodatkowe

BADANIE SŁUCHU

• badanie audiometryczne • instrumenty muzyczne • inne badania jak np. impedancja ucha, otoemisja

BADANIE PSYCHOLOGICZNE

• testy bez odpowiedzi słownej • współpraca z lekarzem foniatrą i logopedą

BADANIE NEUROLOGICZNE I PSYCHIATRYCZNE

LECZENIE

Leczenie zależy od przyczyny!

ORM

pracę rozpoczynamy od

tego co dla dziecka

najłatwiejsze

konieczne jest

stosownie wzmocnień

pozytywnych

do programu należy

włączać ćwiczenia

ogólnorozwojowe.

NORM

postępowanie terapeutyczne

będzie obejmowało zarówno

stymulację funkcji związanych z

mową jak i pracę nad

specyficznymi trudnościami

danego dziecka

terapia logopedyczna będzie

częścią terapii kompleksowej

prowadzonej przez wielu

specjalistów

Bibliografia

1. Jastrzębowska G., Podstawowe problemy logopedii, [w:] Gałkowski T.,

Jastrzębowska G. (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Opole 1999.

2. Parol U., Dziecko z niedokształceniem mowy, Warszawa 1989.

3. Sawa B., Dzieci z zaburzeniami mowy, Warszawa 1990.

4. Styczek I, Logopedia, Warszawa 1980.

5. Zaleski T., Opóźniony rozwój mowy, Warszawa 1992.

6. http://www.logolandia.pl/index.php?option=com_content&task=view&id

=46&Itemid=44 (data dostępu: 22.03.2010)

7. http://www.logopedia.pl/index.php?option=com_content&task=view&id

=238&Itemid=37 (data dostępu: 22.03.2010)

8. http://www.logopedia.net.pl/artykuly/10/opozniony-rozwoj-mowy.html

(data dostępu: 22.03.2010)