Okulary i szkła Okulary i szkła kontaktowekontaktowe

Budowa okaBudowa oka

Rys 1. Oko ludzkie: a) widok zewnętrzny b) przekrójRys 1. Oko ludzkie: a) widok zewnętrzny b) przekrój

Oko przypomina kulisty worek ze sztywnej błony , która z wyjątkiem Oko przypomina kulisty worek ze sztywnej błony , która z wyjątkiem przedniej części jest biała i nieprzezroczysta. Błonę tę nazywamyprzedniej części jest biała i nieprzezroczysta. Błonę tę nazywamy twardówkątwardówką. Średnica oka ludzkiego jest równa około 22 mm. W . Średnica oka ludzkiego jest równa około 22 mm. W przedniej części oka zewnętrzna błona jest przezroczysta i nieco przedniej części oka zewnętrzna błona jest przezroczysta i nieco bardziej uwypuklona. Tą część oka nazywamy bardziej uwypuklona. Tą część oka nazywamy rogówką.rogówką. Ma ona Ma ona podstawowe znaczenie przy tworzeniu obrazu. Wnętrze oka podstawowe znaczenie przy tworzeniu obrazu. Wnętrze oka wypełnione jest substancjami składającymi się głównie z wody. wypełnione jest substancjami składającymi się głównie z wody. Bezpośrednio za rogówką znajduje się tzw. ciecz wodnista, w głębi Bezpośrednio za rogówką znajduje się tzw. ciecz wodnista, w głębi oka galaretowate ciało szkliste. Mają one współczynnik załamania oka galaretowate ciało szkliste. Mają one współczynnik załamania około 1,33 ( nieco większy od współczynnika załamania wody) .W około 1,33 ( nieco większy od współczynnika załamania wody) .W przedniej części oka znajduje się soczewka. Jest ona zbudowana z przedniej części oka znajduje się soczewka. Jest ona zbudowana z substancji o współczynniku załamania około 1,44 – bliskim substancji o współczynniku załamania około 1,44 – bliskim współczynnikowi załamania szkła. Krzywizna soczewki nie jest stała, współczynnikowi załamania szkła. Krzywizna soczewki nie jest stała, może być zmieniana za pomocą odpowiednich mięśni. Bezpośrednio może być zmieniana za pomocą odpowiednich mięśni. Bezpośrednio przed soczewką znajduje się przed soczewką znajduje się tęczówka, tęczówka, jest to nieprzezroczysta jest to nieprzezroczysta błona z otworem w środku. Otwór w środku tęczówki tobłona z otworem w środku. Otwór w środku tęczówki to źrenica źrenica, , widzimy ją jako czarny krążek. Wnętrze oka wyścielone jest błoną tak widzimy ją jako czarny krążek. Wnętrze oka wyścielone jest błoną tak zwaną zwaną siatkówką. siatkówką. W tej właśnie warstwie znajdują się komórki W tej właśnie warstwie znajdują się komórki światłoczułe ( pręciki i czopki).światłoczułe ( pręciki i czopki).

Działanie okaDziałanie oka

Rys 2. Powstanie rzeczywistych obrazów w oku: a) przedmiot odległy b) przedmiot bliski

Przednia część oka załamuje promienie, które do niej docierają. Przednia część oka załamuje promienie, które do niej docierają. Załamanie zachodzi w dwóch miejscach: na przedniej Załamanie zachodzi w dwóch miejscach: na przedniej powierzchni rogówki i w soczewce. Przedstawia to rys. 2. powierzchni rogówki i w soczewce. Przedstawia to rys. 2.

Ostry obraz święcącego punktu widzimy wtedy, kiedy promienie Ostry obraz święcącego punktu widzimy wtedy, kiedy promienie biegnące od niego zostaną skupione w jednym punkcie na biegnące od niego zostaną skupione w jednym punkcie na siatkówce.siatkówce.

Jeżeli oglądamy punktowy przedmiot znajdujący się daleko, Jeżeli oglądamy punktowy przedmiot znajdujący się daleko, promienie, które od niego docierają do oka są prawie równoległe promienie, które od niego docierają do oka są prawie równoległe ( rys 2a). Jeżeli oglądany przedmiot znajduje się blisko, promienie ( rys 2a). Jeżeli oglądany przedmiot znajduje się blisko, promienie są znacznie bardziej rozbieżne ( rys 2b).Jeżeli mamy widzieć ostre są znacznie bardziej rozbieżne ( rys 2b).Jeżeli mamy widzieć ostre obrazy w każdym z tych przypadków promienie muszą zostać obrazy w każdym z tych przypadków promienie muszą zostać skupione na siatkówce.skupione na siatkówce.

W pierwszym przypadku promienie powinny być mniej załamane. W pierwszym przypadku promienie powinny być mniej załamane. Soczewka jest dość płaska ( rys 2a). Soczewka jest dość płaska ( rys 2a).

W drugim przypadku promienie powinny być silniej załamane. W drugim przypadku promienie powinny być silniej załamane. Soczewka musi być bardziej wypukła ( rys. 2b). Soczewka musi być bardziej wypukła ( rys. 2b).

Kształt soczewki zmieniany jest za pomocą odpowiednich mięśni. Kształt soczewki zmieniany jest za pomocą odpowiednich mięśni. To „nastawienie oka na ostrość” nazywamyTo „nastawienie oka na ostrość” nazywamy akomodacją. akomodacją.

Obraz powstający na siatkówce jest pomniejszony i odwrócony, a Obraz powstający na siatkówce jest pomniejszony i odwrócony, a nasz mózg przetwarza go do postaci prostej, jak na rysunku nasz mózg przetwarza go do postaci prostej, jak na rysunku poniżej.poniżej.

Powstawanie obrazu w okuPowstawanie obrazu w oku

Jeśli chcemy przez dłuższy czas utrzymać na Jeśli chcemy przez dłuższy czas utrzymać na siatkówce ostry obraz przedmiotu ( np. stron książki), siatkówce ostry obraz przedmiotu ( np. stron książki), dobrze jest utrzymywać przedmiot w takiej odległości, dobrze jest utrzymywać przedmiot w takiej odległości, dla której ogniskowa może mieć „ naturalną wartość” dla której ogniskowa może mieć „ naturalną wartość” odpowiadającą kształtowi soczewki przy rozluźnionych odpowiadającą kształtowi soczewki przy rozluźnionych mięśniach. Dla zdrowego oka odległość ta zwana mięśniach. Dla zdrowego oka odległość ta zwana odległością dobrego widzenia,odległością dobrego widzenia, wynosi 20 – 25 cm i wynosi 20 – 25 cm i jest dużo większa od podwójnej ogniskowej okajest dużo większa od podwójnej ogniskowej oka

Historia okularówHistoria okularów

Wykorzystanie narzędzi do korekcji wad ma niejasne początki. Wykorzystanie narzędzi do korekcji wad ma niejasne początki. Starożytni Grecy jako pierwsi zaobserwowali, że kuliste naczynie Starożytni Grecy jako pierwsi zaobserwowali, że kuliste naczynie wypełnione wodą miało moc powiększania oglądanych przez nie wypełnione wodą miało moc powiększania oglądanych przez nie obrazów. Z historii starożytnej wiemy także, że używali pewnych obrazów. Z historii starożytnej wiemy także, że używali pewnych prostych narzędzi powiększających, takich jak wklęsłe lustra. prostych narzędzi powiększających, takich jak wklęsłe lustra. Ogromna ilość dokumentów, które zachowały się do naszych czasów Ogromna ilość dokumentów, które zachowały się do naszych czasów świadczą o wykorzystywaniu instrumentów, dzięki którym można było świadczą o wykorzystywaniu instrumentów, dzięki którym można było polepszyć wzrok Według niektórych historyków Neron był polepszyć wzrok Według niektórych historyków Neron był krótkowidzem i używał szmaragdu w kształcie wklęsłej soczewki krótkowidzem i używał szmaragdu w kształcie wklęsłej soczewki podczas oglądania pokazów walk gladiatorów w Koloseum.podczas oglądania pokazów walk gladiatorów w Koloseum.

Pierwsze okularyPierwsze okulary w dzisiejszym rozumieniu, pojawiły się pod koniec w dzisiejszym rozumieniu, pojawiły się pod koniec XIII wieku we Florencji. Za wynalazcę okularów uważany jest Salwino XIII wieku we Florencji. Za wynalazcę okularów uważany jest Salwino d Armato degli Armati.Pierwsze okulary służyły do korygowania wady d Armato degli Armati.Pierwsze okulary służyły do korygowania wady wzroku nazywanej dalekowzrocznością. Użyte w nich szkła były wzroku nazywanej dalekowzrocznością. Użyte w nich szkła były soczewkami wypukłymi. Bodźcem do upowszechniania okularów do soczewkami wypukłymi. Bodźcem do upowszechniania okularów do czytania stało się upowszechnianie czytelnictwa wczytania stało się upowszechnianie czytelnictwa w związku z związku z wynalezieniem druku w 1456r.wynalezieniem druku w 1456r.

W Europie pierwsze okulary do czytania – o wypukłych soczewkach - W Europie pierwsze okulary do czytania – o wypukłych soczewkach - zaczęto stosować w XIV- wiecznej Wenecji zaczęto stosować w XIV- wiecznej Wenecji (monokl, lorgnon, (monokl, lorgnon, binokle). binokle).

- Monokl- Monokl – pojedyncze szkło utrzymywane przed okiem pomiędzy brwią – pojedyncze szkło utrzymywane przed okiem pomiędzy brwią a policzkiem. a policzkiem. Monokl Monokl dla zabezpieczenia przed zgubieniem był zwykle dla zabezpieczenia przed zgubieniem był zwykle zaopatrzony w tasiemkę lub łańcuszek. Monokle czasem zaopatrywano w zaopatrzony w tasiemkę lub łańcuszek. Monokle czasem zaopatrywano w rączkę przymocowaną na stałe lub składaną. rączkę przymocowaną na stałe lub składaną.

Ten rodzaj okularów wynaleziono w Niemczech około roku 1700, a do Ten rodzaj okularów wynaleziono w Niemczech około roku 1700, a do Anglii dotarły Anglii dotarły

dopiero 100 lat później.dopiero 100 lat później. - Lorgnon- Lorgnon to dwie soczewki wstawione we wspólną oprawkę to dwie soczewki wstawione we wspólną oprawkę

zaopatrzoną w rączkę do trzymania. Wynaleziony został w XVIII w. przez zaopatrzoną w rączkę do trzymania. Wynaleziony został w XVIII w. przez Anglika Georga Adamsona. Panie noszące lorgnon traktowały je często Anglika Georga Adamsona. Panie noszące lorgnon traktowały je często jako ozdobną biżuterię, a nie przyrząd pomagający w widzeniu. Oprawka jako ozdobną biżuterię, a nie przyrząd pomagający w widzeniu. Oprawka i rączka lorgnon były zwykle bogato zdobione.i rączka lorgnon były zwykle bogato zdobione.

- Binokle- Binokle pojawiły się koło roku 1840, pojawiły się koło roku 1840, pince-nez pince-nez czyli czyli binoklebinokle trzymające się na nosie przy pomocy sprężystego uchwytu.. Binokle trzymające się na nosie przy pomocy sprężystego uchwytu.. Binokle nosili zarówno mężczyźni jak i kobiety. nosili zarówno mężczyźni jak i kobiety. Pince -nez Pince -nez noszone przez noszone przez mężczyzn miały zwykłe szkła o kształcie okrągłym lub mężczyzn miały zwykłe szkła o kształcie okrągłym lub

owalnym, zaopatrzone były w tasiemkę lub łańcuszek. Panie nosiły owalnym, zaopatrzone były w tasiemkę lub łańcuszek. Panie nosiły częściej częściej pince –nezpince –nez, , będące będące owalnymi szkłami na złotym łańcuszku, owalnymi szkłami na złotym łańcuszku, często składane, a rozkładane za naciśnięciem guzika.często składane, a rozkładane za naciśnięciem guzika.

W 1784 roku uczony i polityk Benjamin Franklin wykonał W 1784 roku uczony i polityk Benjamin Franklin wykonał pierwsze okulary dwuogniskowe.pierwsze okulary dwuogniskowe.

Z czasem alternatywą dla okularów stały się Z czasem alternatywą dla okularów stały się szkła kontaktoweszkła kontaktowe ( potocznie mówimy „soczewki”).Są to soczewki z elastycznego tworzywa ( potocznie mówimy „soczewki”).Są to soczewki z elastycznego tworzywa sztucznego, nakładane pod powieka bezpośrednio na gałkę oczną. sztucznego, nakładane pod powieka bezpośrednio na gałkę oczną. Prawdopodobnie szkła kontaktowe zostały wynalezione przez Prawdopodobnie szkła kontaktowe zostały wynalezione przez niemieckiego filozofa Adolfa Eugena Ficka około 1851 roku.niemieckiego filozofa Adolfa Eugena Ficka około 1851 roku.

Najczęstsze wady wzrokuNajczęstsze wady wzroku

Krótkowzroczność polega na tym, że wadę wzroku stosujemy okulary z soczewkami rozpraszającymi ( z ujemną zdolnością skupiającą).układ optyczny oka za mocno skupia promienie. Wtedy zwykłe obraz bliskich przedmiotów tworzony jest prawidłowo. Obraz przedmiotów dalekich powstaje jednak przed siatkówką zamiast na niej. Dzieje się tak dlatego, że krótkowidz ma gałkę oczna wydłużoną i dla odległych przedmiotów soczewka nie może się „spłaszczyć wystarczająco”- jej ogniskowa jest za krótka i obraz powstaje przed siatkówką Aby skorygować tę wadę wzroku stosujemy okulary z soczewkami rozpraszającymi ( z ujemna zdolnością skupiającą).

Obraz widziany przez krótkowidzaObraz widziany przez krótkowidza

Dalekowzroczność ( nadwzroczność) Dalekowzroczność ( nadwzroczność) polega na tym, że układ polega na tym, że układ optyczny oka zbyt słabo skupia promienie. W takim wypadku obraz optyczny oka zbyt słabo skupia promienie. W takim wypadku obraz dalekich przedmiotów zwykle tworzony jest prawidłowo. Obraz dalekich przedmiotów zwykle tworzony jest prawidłowo. Obraz przedmiotów bliskich powstaje za siatkówką, zamiast na niej. przedmiotów bliskich powstaje za siatkówką, zamiast na niej. Dalekowidz ma spłaszczoną gałkę oczną i dla bliskich przedmiotów Dalekowidz ma spłaszczoną gałkę oczną i dla bliskich przedmiotów soczewka nie może uzyskać dostatecznie małej ogniskowej – obraz soczewka nie może uzyskać dostatecznie małej ogniskowej – obraz powstaje za siatkówką. Zatem okulary dla dalekowidza muszą mieć powstaje za siatkówką. Zatem okulary dla dalekowidza muszą mieć soczewki skupiające ( z dodatnią zdolnością skupiającą).soczewki skupiające ( z dodatnią zdolnością skupiającą).

StarowzrocznośćStarowzroczność- z wiekiem soczewka oka traci zdolność zmiany - z wiekiem soczewka oka traci zdolność zmiany kształtu. Możliwość ustawienia oka na ostrość, czyli akomodacji kształtu. Możliwość ustawienia oka na ostrość, czyli akomodacji słabnie, a około 60 roku życia całkiem ustaje. Dlatego wielu starych słabnie, a około 60 roku życia całkiem ustaje. Dlatego wielu starych ludzi musi używać dwóch rodzajów okularów: z soczewkami ludzi musi używać dwóch rodzajów okularów: z soczewkami skupiającymi do czytania , a z soczewkami rozpraszającymi do skupiającymi do czytania , a z soczewkami rozpraszającymi do patrzenia w dal.patrzenia w dal.

AstygmatyzmAstygmatyzm - wada ta związana jest z tym, że soczewka oka nie - wada ta związana jest z tym, że soczewka oka nie pewne nieregularności w swojej krzywiźnie, przez co nie ogniskuje pewne nieregularności w swojej krzywiźnie, przez co nie ogniskuje promienie świetlne biegnące w różnych płaszczyznach w różnych promienie świetlne biegnące w różnych płaszczyznach w różnych punktach, jest to załamanie światła niesferyczne. W wyniku tego punktach, jest to załamanie światła niesferyczne. W wyniku tego mechanizmu powstałe obrazy są zniekształcone - są poszerzone lub mechanizmu powstałe obrazy są zniekształcone - są poszerzone lub wydłużone. Aby pozbyć się takiej wady wzroku stosuje się wydłużone. Aby pozbyć się takiej wady wzroku stosuje się dodatkowe soczewki cylindryczne umożliwiające odpowiednie dodatkowe soczewki cylindryczne umożliwiające odpowiednie skupienie się promieni słonecznych w wymaganych płaszczyznach.skupienie się promieni słonecznych w wymaganych płaszczyznach.

A może soczewki?A może soczewki?

Soczewki są alternatywą dla okularów. Mają swoje zalety i wady. Soczewki są alternatywą dla okularów. Mają swoje zalety i wady. Warto się na nie zdecydować , gdy nie lubi się nosić okularów, albo Warto się na nie zdecydować , gdy nie lubi się nosić okularów, albo się ich wstydzi. Są też doskonale dla osób, które maja różnice między się ich wstydzi. Są też doskonale dla osób, które maja różnice między jednym , a drugim okiem. Do każdego dobiera się bowiem jednym , a drugim okiem. Do każdego dobiera się bowiem odpowiednią soczewkę. Ponadto świat widziany przez szkła odpowiednią soczewkę. Ponadto świat widziany przez szkła kontaktowe jest zawsze naturalnej wielkości, nawet przy wadzie +/- 6 kontaktowe jest zawsze naturalnej wielkości, nawet przy wadzie +/- 6 dioptrii. Przy tak dużej wadzie okulary powodują, że do mózgu dioptrii. Przy tak dużej wadzie okulary powodują, że do mózgu przekazywany jest obraz zmniejszony lub powiększony. Tylko przekazywany jest obraz zmniejszony lub powiększony. Tylko soczewki również zapewniają nieograniczone pole widzenia. soczewki również zapewniają nieograniczone pole widzenia. Doskonale widzi się w nich również z boku, a to jest ważne dla Doskonale widzi się w nich również z boku, a to jest ważne dla kierowców. Szkła sprawdzają się również u osób aktywnych , które kierowców. Szkła sprawdzają się również u osób aktywnych , które uprawiają sporty, pływają lub biegają. Warto jednak pamiętać, ze uprawiają sporty, pływają lub biegają. Warto jednak pamiętać, ze okulary zawsze warto mieć pod ręką, na wypadek, gdyby soczewka okulary zawsze warto mieć pod ręką, na wypadek, gdyby soczewka wypadła lub się zgubiła.wypadła lub się zgubiła.

Dlaczego gorzej Dlaczego gorzej widzimy?widzimy?

Do powstawania wad wzroku często przyczynia się:Do powstawania wad wzroku często przyczynia się: - czytanie przy słabym świetle- taki niezdrowy nawyk - czytanie przy słabym świetle- taki niezdrowy nawyk

osłabia oczy, co prowadzi do krótko lub nadwzrocznościosłabia oczy, co prowadzi do krótko lub nadwzroczności - intensywna praca przy komputerze – monitor wytwarza - intensywna praca przy komputerze – monitor wytwarza

ciepło co może wpływać na zwiększenie suchości ciepło co może wpływać na zwiększenie suchości powietrza .Niekiedy powoduje to objawy lekkiego powietrza .Niekiedy powoduje to objawy lekkiego wysychania rogówki. Towarzyszy temu uczucie ciała wysychania rogówki. Towarzyszy temu uczucie ciała obcego pod powiekami i podrażnienia oczu. obcego pod powiekami i podrażnienia oczu.

- niekorzystnie na wzrok wpływa również nieprawidłowe - niekorzystnie na wzrok wpływa również nieprawidłowe oświetlenie w czasie pracy przy komputerze.oświetlenie w czasie pracy przy komputerze.

- starzenie się – z wiekiem oczy trącą elastyczność. Z tego - starzenie się – z wiekiem oczy trącą elastyczność. Z tego powodu rozwija się wada zwana starowzrocznościąpowodu rozwija się wada zwana starowzrocznością

CiekawostkiCiekawostki

Podczas mrugania powieki zwilżają powierzchnię oka oczyszczając Podczas mrugania powieki zwilżają powierzchnię oka oczyszczając ją z kurzu i zarazków. Człowiek mruga średnio 1-2 razy co 10 ją z kurzu i zarazków. Człowiek mruga średnio 1-2 razy co 10 sekund, a każde mrugnięcie trwa około 1/3 sekundy. Oznacza to, że sekund, a każde mrugnięcie trwa około 1/3 sekundy. Oznacza to, że w ciągu 12-godzinnego dnia mrugamy łącznie około 25 minut. w ciągu 12-godzinnego dnia mrugamy łącznie około 25 minut.

Noworodki mrugają znacznie rzadziej - 1-4 razy na minutę. Liczba ta Noworodki mrugają znacznie rzadziej - 1-4 razy na minutę. Liczba ta zwiększa się około 6-go miesiąca życia. zwiększa się około 6-go miesiąca życia.

W pierwszych tygodniach życia dziecko bacznie przygląda się W pierwszych tygodniach życia dziecko bacznie przygląda się twarzom, które widzi przed swymi oczami. Początkowo dzieci reagują twarzom, które widzi przed swymi oczami. Początkowo dzieci reagują na każdy obrazek z włosami, oczami, ustami i brodą, nawet jeśli nie na każdy obrazek z włosami, oczami, ustami i brodą, nawet jeśli nie stanowią one logicznej całości. Od około piątego tygodnia życia w stanowią one logicznej całości. Od około piątego tygodnia życia w centrum zainteresowania znajduje się ludzka twarz. Zainteresowanie centrum zainteresowania znajduje się ludzka twarz. Zainteresowanie takie utrzymuje się przez kilka miesięcy, aż niemowlę zaczną takie utrzymuje się przez kilka miesięcy, aż niemowlę zaczną interesować przedmioty o określonych kształtach i kolorach. interesować przedmioty o określonych kształtach i kolorach.

Jedzenie marchwi poprawia widzenie w ciemności, co jest zasługą Jedzenie marchwi poprawia widzenie w ciemności, co jest zasługą pobudzającego wpływu witaminy A, zawartej w marchwi, na pręciki. pobudzającego wpływu witaminy A, zawartej w marchwi, na pręciki.

Jedzenie warzyw, a w szczególności kapusty, dzięki zawartych w Jedzenie warzyw, a w szczególności kapusty, dzięki zawartych w nich witaminach pomaga zapobiegać chorobom oczu. nich witaminach pomaga zapobiegać chorobom oczu.

Żródła:Żródła: zasoby sieci Internet związane z optykązasoby sieci Internet związane z optyką podręczniki do gimnazjum, dział optyka podręczniki do gimnazjum, dział optyka ( wydawnictwa, np.. WSIP, NOWA ERA, ( wydawnictwa, np.. WSIP, NOWA ERA,

ZAMKOR itp.)ZAMKOR itp.)