Ocena wdrożenia „Strategii krajowej dla … strategii krajowej miała na celu określenie...
Transcript of Ocena wdrożenia „Strategii krajowej dla … strategii krajowej miała na celu określenie...
Strona 1 z 34
Ocena wdrożenia „Strategii krajowej dla zrównoważonych programów
operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw w Polsce na lata
2010-2013”, dokonana zgodnie z art. 127 ust. 4 rozporządzenia Komisji (UE)
Nr 543/2011.
1. Streszczenie
1.1. Główne ustalenia z oceny
Od roku 2010, kiedy to zaczęła obowiązywać w Polsce „Strategia krajowa dla zrównoważonych
programów operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw w Polsce na lata 2010-
2013”, realizowane były ogółem 4 programy operacyjne przez następujące uznane organizacje
producentów owoców i warzyw: Grupa Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o.
– od 2010 roku, Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie – od 2010 roku, oraz
RAJPOL Sp. z o.o. – od 2011 roku i Grupa Producentów Owoców Witamina Sp. z o.o. – od 2011
roku.
Przedmiotowe programy operacyjne zostały zatwierdzone na podstawie rozporządzenia Rady
(WE) Nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiającego wspólną organizację rynków
rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych („rozporządzenie o
jednolitej wspólnej organizacji rynku”), oraz rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE)
Nr 543/2011 z dnia 7 czerwca 2011 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania
rozporządzenia Rady (WE) w odniesieniu do sektora owoców i warzyw oraz sektora
przetworzonych owoców i warzyw.
Jednocześnie przedstawione przez organizacje producentów programy operacyjne opracowane
zgodnie ze Strategią krajową dla zrównoważonych programów operacyjnych organizacji
producentów owoców i warzyw w Polsce na lata 2010-2013, uwzględniały następujące cele,
określone w ww. Strategii krajowej (…):
1. Planowanie produkcji.
2. Poprawa lub utrzymanie jakości produktu.
3. Poprawa obrotu/ marketingu.
4. Działania w zakresie szkolenia i działania mające na celu wspieranie dostępu do usług
doradczych.
5. Działania w zakresie ochrony środowiska.
Celem samej strategii krajowej było wykorzystanie możliwości rozwoju organizacji producentów,
przy uwzględnieniu struktur poszczególnych organizacji oraz specyfiki prowadzonej przez te
organizacje działalności. W perspektywie długookresowej dążono do poprawy oferty oraz
konkurencyjności organizacji producentów przez wykorzystanie dostępnych środków
finansowych. Koncepcja krajowej strategii zakładała wykorzystanie organizacji producentów jako
podstawowego ogniwa pomiędzy produkcją owoców i warzyw i handlem.
Ocena strategii krajowej miała na celu określenie postępów w realizacji celów strategii
dotyczących uzyskanych wyników, skutków oraz wydajności. Stosownie do przepisów
Strona 2 z 34
rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 października 2010 r. w sprawie
zakresu i sposobu wdrażania strategii krajowej w programach operacyjnych realizowanych na
rynkach owoców i warzyw (Dz. U. Nr 201, poz. 1330), strategia krajowa, opracowana na rzecz
programów operacyjnych, powinna być wdrażana przez uznane organizacje producentów owoców
i warzyw w realizowanych programach operacyjnych, poprzez realizację zatwierdzonych działań,
przypisanych do poszczególnych celów programów operacyjnych.
W wyniku przeprowadzonej analizy, należy stwierdzić, że 4 uznane organizacje producentów:
Grupa Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., Zrzeszenie Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie, RAJPOL Sp. z o.o. oraz Grupa Producentów Owoców Witamina
Sp. z o.o. były w stanie osiągnąć postępy w realizacji celów zatwierdzonych w ich programach
operacyjnych. Poprzez realizację działań, przypisanych do poszczególnych celów, ww.
organizacje producentów wdrażały w realizowanych programach operacyjnych Strategię krajową
dla zrównoważonych programów operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw
w Polsce na lata 2010-2013.
1.2. Wnioski i zalecenia
Otrzymane rezultaty wykazały poprawę planowania produkcji oraz dostosowywania jej do potrzeb
rynku, poprawę jakości produktów, promowanie produktów oraz korzystanie z metod i technologii
uprawy przyjaznych środowisku, co zostało opisane m.in. analizą wskaźników wydajności,
pokazującą w większości przypadków osiągane postępy w realizacji celów zatwierdzonych w
programach operacyjnych. W związku z tym, wymienione organizacje producentów wdrażały
Strategię krajową dla zrównoważonych programów operacyjnych organizacji producentów
owoców i warzyw w Polsce na lata 2010-2013 w swoich programach operacyjnych.
Na podstawie dotychczasowych doświadczeń, wynikających z obsługi pomocy finansowej na
dofinansowanie funduszu operacyjnego z tytułu realizacji przez uznane organizacje producentów
programu operacyjnego, dostrzeżono jednak pewne czynniki mogące przyczyniać się do spadku
atrakcyjności organizacji producentów, jako podmiotów które powinny odgrywać główną rolę
w procesie organizowania rynku, z perspektywy rolników produkujących owoce i warzywa.
Wskazuje się również istotne ograniczenia, które mogą negatywnie wpływać na liczbę
realizowanych programów operacyjnych (5 programów operacyjnych w 2012 roku, z czego 4
realizowane były w 2011 roku), w sytuacji, gdy w Polsce status uznania - według stanu na dzień
15 września 2012 roku - posiadało 75 organizacji producentów owoców i warzyw. Niewątpliwie,
mała liczba organizacji producentów realizujących programy operacyjne, znacznie ogranicza
zakres oddziaływania strategii krajowej.
Wśród powodów braku realizacji nowych programów operacyjnych przez uznane organizacje
producentów, można wymienić następujące:
1) bariery administracyjne związane z szeregiem wymogów, zobowiązań i warunków
kwalifikowalności, wynikających z przepisów rozporządzenia Komisji (UE) Nr 543/2011,
oraz „Strategii krajowej dla zrównoważonych programów operacyjnych organizacji
producentów owoców i warzyw w Polsce na lata 2010-2013” i procedur operacyjnych,
będących pochodną ww. przepisów rozporządzenia Komisji (UE) Nr 543/2011;
2) zbyt niski poziom dofinansowania programów operacyjnych wynoszący maks. 4,1% wartości
sprzedaży netto organizacji producentów, w stosunku do wymogów i poziomu
Strona 3 z 34
skomplikowania mechanizmu pomocy finansowej na dofinansowanie funduszy operacyjnych
uznanych organizacji producentów (relatywnie niski poziom przychodów wielu uznanych
organizacji producentów nie pozwala na ustanowienie funduszy operacyjnych o wysokiej
wartości, a tym samym, ogranicza możliwości inwestycyjne tego funduszu oraz wysokość
możliwej do uzyskania pomocy finansowej);
3) niski poziom wiedzy wśród organizacji producentów na temat mechanizmu dofinansowania
funduszu operacyjnego z tytułu realizacji programu operacyjnego oraz małe zainteresowanie
podnoszeniem poziomu tej wiedzy (na 75 uznanych organizacji producentów, zaproszonych
na szkolenie z realizacji programów operacyjnych i dofinansowania funduszy operacyjnych,
prowadzone przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie/Oddział w Radomiu,
zgłosiło się jedynie 20 organizacji);
4) brak kampanii promocyjnych na rzecz realizowania przez uznane organizacje producentów
owoców i warzyw programów operacyjnych oraz ograniczone konsultacje zachęcające do
korzystania z badanego mechanizmu przez potencjalnie zainteresowane podmioty.
Uwzględniając powyższe, pojawia się wyzwanie przed instytucjami ustalającymi zasady realizacji
programów operacyjnych i przyznawania pomocy finansowej oraz organami krajowymi
odpowiadającymi zarówno za zarządzanie strategią krajową, jak i za zarządzanie płatnościami
związanymi z programami operacyjnymi, oznaczające konieczność uporania się z ww.
problemami, w celu zwiększenia atrakcyjności samych programów operacyjnych oraz związanego
z nimi mechanizmu pomocy. Jednak pierwszym krokiem ku temu powinna być poprawa jakości
przyszłej strategii krajowej oraz poprawa zarządzania jej realizacją w najbliższym okresie.
2. Wprowadzenie
2.1. Cel sprawozdania
Ocena Strategii krajowej dla zrównoważonych programów operacyjnych organizacji producentów
owoców i warzyw w Polsce na lata 2010-2013 ukierunkowana jest na ocenę postępów w realizacji
ogólnych celów strategii. Ocenę przeprowadzono przy pomocy wskaźników wydajności,
dotyczących sytuacji wyjściowej oraz okresu sprawozdawczego, tj. 2010 oraz 2011 roku. Do tego
celu wykorzystano wyniki monitorowania oraz ocenę średniookresową programów operacyjnych,
które zawarte były w sprawozdaniach rocznych z postępu prac oraz sprawozdaniach końcowych
przekazywanych przez organizacje producentów. Zakłada się, że wyniki omawianej oceny będą
wykorzystywane m.in. do:
a) poprawy jakości strategii,
b) określenia wszelkich potrzeb w zakresie znacznej zmiany strategii, oraz
c) przyczynienia się do realizacji wymogów dotyczących sprawozdawczości w odniesieniu do
realizacji strategii krajowej.
Przeprowadzona analiza dotyczyła stopnia wykorzystania zasobów finansowych, wydajności i
skuteczności realizowanych programów operacyjnych. Poddano ocenie również skutki i wpływ
tych programów w odniesieniu do celów określonych w strategii oraz, w stosownych przypadkach,
w odniesieniu do innych celów określonych w art. 103c ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr
1234/2007. Podsumowując, celem sprawozdania jest wyciągnięcie wniosków służących poprawie
jakości przyszłych strategii krajowych, a zwłaszcza określenie ewentualnych niedociągnięć w
Strona 4 z 34
określaniu celów lub środków kwalifikujących się do wsparcia lub też konieczności określenia
nowych instrumentów.
2.2. Struktura sprawozdania
Sprawozdanie z oceny Strategii krajowej składa się z sześciu części. Oprócz streszczenia oraz
wprowadzenia, które są wstępnymi obligatoryjnymi elementami, w części trzeciej uwzględnia się
kontekst oceny, czyli zestawienie informacji na temat strategii krajowej od strony przygotowania i
warunków wyjściowych, jak i zapotrzebowań społecznych na podobny dokument. W części
czwartej opisuje się zastosowaną w opracowaniu metodologię badania oraz przedstawia się źródła
danych. Właściwa część badania znajduje się w części piątej, gdzie opisany został sposób
realizacji celów operacyjnych wdrażających strategię krajową. Część ostatnia zawiera wnioski z
oceny, opis skutków wdrażania strategii krajowej oraz zalecenia wynikające z oceny.
3. Kontekst oceny
Podstawowym warunkiem wspierania podmiotów na rynku owoców i warzyw ze środków
krajowych i Unii Europejskiej jest zorganizowanie się producentów. Celem działalności grup i
organizacji producentów jest koncentracja podaży i sprzedaż produktów ich członków, planowanie
produkcji i dostosowywanie jej do potrzeb rynku, zarówno pod względem ilości, jak i jakości, a
także obniżanie kosztów produkcji, stabilizacja cen oraz korzystanie z metod i technologii upraw
przyjaznych dla środowiska. Opierając się na publikacji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi
pod redakcją T. Jabłońskiej-Urbaniak1 można przytoczyć, że grupy i organizacje producentów
powstają w rejonach specjalizujących się w produkcji ogrodniczej, tj. w mazowieckim (jabłka,
grzyby, warzywa), kujawsko-pomorskim (pomidory), wielkopolskim (warzywa, grzyby) oraz
lubelskim (owoce miękkie, jabłka). Potwierdzają to też dane gromadzone przez ARiMR. W
województwie mazowieckim na dzień 30 sierpnia 2012 r. funkcjonowały 73 grupy producentów
oraz 16 organizacji producentów, w województwie kujawsko-pomorskim 27 grup producentów
oraz 17 organizacji producentów, w Wielkopolsce – 30 grup producentów i 14 organizacji
producentów, natomiast w województwie lubelskim – 20 grup producentów oraz 12 organizacji
producentów. Na dzień 15 września 2012 r. w Polsce funkcjonuje 229 wstępnie uznanych grup
producentów oraz 75 uznanych organizacji producentów, w których zrzeszonych jest łącznie 6 511
producentów owoców i warzyw. Jednak według danych Komisji Europejskiej2 za 2009 rok,
poziom zorganizowania rynku w Polsce, oznaczający stosunek wartości produkcji wprowadzonej
do obrotu przez grupy i organizacje producentów do wartości produkcji owoców i warzyw
ogółem, utrzymuje się jeszcze na relatywnie niskim poziomie w stosunku do stopnia
zorganizowania rynku owoców i warzyw w krajach UE i nie przekracza 12%. Natomiast średni
stopień zorganizowania rynku owoców i warzyw w krajach UE-27 wyniósł w 2009 ok. 43%.
Zgodnie z opisem stanu organizacji polskiego rynku owoców i warzyw, przedstawionym w
Strategii krajowej dla zrównoważonych programów operacyjnych organizacji producentów
owoców i warzyw w Polsce na lata 2010-2013, poziom organizacji rynku w Polsce jest niski.
Przeprowadzona analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń wykazała, że Polska będąc
1 Jabłońska-Urbaniak, T. [red.] (2011) Rolnictwo i gospodarka żywnościowa w Polsce. Ministerstwo Rolnictwa i
Rozwoju Wsi. Warszawa 2011, s. 31. 2 Komisja Europejska (2011) Producer organisations, associations of producer organisations, producer groups,
operational funds, operational programmes and recognition plans. Standard results 2004-2009. Fruit and Vegetables
Sector ver. 13/12/2011. Projekt.
Strona 5 z 34
jednym z większych w Europie producentów owoców, warzyw i pieczarek ponosi wymierne straty
z powodu słabej organizacji rynku. Pomimo tego, że pod względem ilości grup i organizacji stan
zorganizowania rynku w Polsce mógłby wydawać się wysoki, to w praktyce jest jeszcze sporo do
nadrobienia w kontekście organizacji rynku mierzonej wartością wprowadzanych do obrotu
owoców i warzyw. Producenci owoców i warzyw z krajów tzw. „starej Unii” korzystali w
ostatnich kilkudziesięciu latach z różnych form pomocy wspierających organizacje rynku i przede
wszystkim unowocześniania jego zaplecza technicznego. Natomiast Polska od momentu akcesji do
struktur Unii Europejskiej (maj 2004 r.) była nieprzygotowana do integracji w kontekście
organizacji rynku. Ten fakt, oznaczający konieczność przyspieszenia procesów koncentracji
podaży w grupach i organizacjach producentów, został uwzględniony w priorytetach krajowej
strategii dla programów operacyjnych.
Strategia krajowa opracowana została na lata 2010-2013. Od momentu jej opublikowania,
informacją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 14 grudnia 2009 roku w Dzienniku Urzędowym
MRiRW nr 37, poz. 87, z dnia 15 grudnia 2009 r., dwukrotnie dokonywano jej zmian. Pierwsza
zmiana, mająca miejsce w dniu 5 listopada 2010 roku (Dz. Urz. MRiRW nr 31, poz. 39 z dnia 15
listopada 2010 r.), związana była głównie z usunięciem 4 działań mających na celu ochronę
środowiska. Działaniami, z których zrezygnowano, były: Zastąpienie istniejących instalacji
grzewczych, nowymi instalacjami będącymi w stanie działać w oparciu o odnawialne źródła
energii; Odtwarzanie i utrzymywanie naturalnych zbiorników retencyjnych; Obniżanie zużycia
nawozów oraz Tworzenie lokalnych systemów przetwarzania odpadów plastikowych i odzysku z
nich surowców. Ich usunięcie było spowodowane możliwym krzyżowaniem się z innymi
mechanizmami pomocy, np. Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich. Zgodnie z art. 56
rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) Nr 543/2011, państwa członkowskie powiadamiają
Komisję o wszelkich zmianach w ramach krajowych dotyczących działań na rzecz ochrony
środowiska. Usunięcie ww. działań zostało zaakceptowane przez Komisje Europejską. Z kolei,
druga zmiana, dokonana w dniu 16 sierpnia 2011 r. (Dz. Urz. MRiRW nr 19, poz. 27, z dnia 19
sierpnia 2011 r.), wprowadziła m.in. linię demarkacyjną pomiędzy działaniami zawartymi w
PROW 2007-2013, a działaniami w Strategii krajowej (…), mającą na celu wyraźny podział
dofinansowania pomiędzy wspólną organizacją rynków owoców i warzyw, a Programem Rozwoju
Obszarów Wiejskich, stosownie do art. 58 rozporządzenia Komisji (UE) Nr 543/2011.
Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku
chmielu, rynku suszu paszowego oraz rynków lnu i konopi uprawianych na włókno (Dz. U. z
2011 r. Nr 145, poz. 868, z późn. zm.), Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
przekazując raport roczny za 2010 rok oraz informacje dotyczące realizacji Strategii krajowej dla
zrównoważonych programów operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw w Polsce
na lata 2010-2013, pismem nr P-955-DPiS-071-11/WSDSiŚoPB/BP/11 z dnia 30.09.2011 r.,
przedstawił m.in. listę 5 problemów napotykanych w trakcie wdrażania Strategii krajowej w 2010
roku. Wśród nich wymieniono: problem obciążeń administracyjnych; kryterium wspólności
działań środowiskowych, utrudniające realizację programów operacyjnych dużym organizacjom
producentów; brak atrakcyjnych działań antykryzysowych; przygotowanie działań inwestycyjnych
ukierunkowanych głównie na organizacje sadownicze oraz trudności interpretacyjne dotyczące
wskaźników wydajności. Zdefiniowane problemy wciąż pozostają aktualne.
Na obecną chwilę Strategia krajowa uwzględnia listę 30 różnych działań w ramach 8 celów. W
analizie ich wykorzystania pomocna będzie tabela 1, zawierająca podsumowanie kwalifikujących
się środków, ich wdrażanie przez organizacje producentów oraz szczegółowe dane dotyczące
Strona 6 z 34
łącznych wydatków z podziałem na działania i cele określone w Strategii krajowej. W ramach
działań mających na celu Planowanie produkcji, w okresie sprawozdawczym wszystkie 5 działań
w ramach tego celu zostało podjętych do realizacji przez 3 organizacje producentów. Wśród
działań mających na celu Poprawę lub utrzymanie jakości produktu, podejmowanych było 4 z 5
zdefiniowanych działań przez wszystkie 4 organizacje. Z kolei, w ramach działań mających na
celu Poprawę obrotu/ marketingu, realizowane były przez 3 organizacje producentów 2 działania,
z 2 zdefiniowanych w Strategii krajowej (…). Działania w zakresie szkolenia oraz działania
mające na celu wspieranie dostępu do usług doradczych realizowane były jedynie przez 2
organizacje producentów. Obligatoryjny charakter działań w zakresie ochrony środowiska
spowodował, że na 13 opisanych w strategii działań pro-środowiskowych, wybierano 4,
motywując to czynnikami zarówno środowiskowymi, jak i ekonomicznymi. Niemniej jednak,
wśród wybieranych działań pro-środowiskowych, w większości przypadków przeważały jedynie 2
działania: Zastępowanie starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich elementów, nowymi, bardziej
przyjaznymi dla środowiska oraz komplementarne działanie horyzontalne: Uczestnictwo w
szkoleniach, korzystanie z usług doradczych w zakresie ochrony środowiska, przeprowadzanie
analiz wody i roślin odnoszących się do ochrony środowiska.
Strona 7 z 34
CEL DZIAŁANIE Liczba OP WYDATKI
ROK
realizacji
działania
CEL DZIAŁANIE Liczba OP WYDATKI
ROK
realizacji
działania
3 755 397,25 25% 1 443 468,55 24%
Planowanie produkcjiWykorzystanie technologii produkcji owoców i warzyw skutecznie
zapobiegających niepożądanym spadkom plonów Vegapol 400 987,25 drugi Planowanie produkcji
Wykorzystanie technologii produkcji owoców i warzyw skutecznie
zapobiegających niepożądanym spadkom plonów Vegapol 329 447,58 pierwszy
Planowanie produkcjiDostosowanie skali i zakresu produkcji owoców i warzyw do popytu
Milejów 39 410,00 pierwszy Planowanie produkcjiWykorzystanie technologii produkcji owoców i warzyw pozwalających na
wydłużenie okresu podaży owoców i warzywVegapol 41 998,00 pierwszy
Planowanie produkcji Dostosowanie skali i zakresu produkcji owoców i warzyw do popytu Rajpol 315 000,00 pierwszy Planowanie produkcjiWykorzystanie systemów teleinformatycznych do kontroli procesu
produkcji owoców i warzywVegapol 48 322,97 pierwszy
Planowanie produkcjiStosowanie systemu przekazywania informacji dotyczących planowania i
organizacji produkcji owoców i warzywVegapol 23 700,00 pierwszy
4 810 179,76 27% 2 233 390,48 13%
Poprawa lub utrzymanie jakości produkcji
Stosowanie systemów poprawy jakości owoców i warzyw, kontroli jakości
owoców i warzyw oraz systemów identyfikowalności produktów sektora
owoców i warzyw
Vegapol 95 532,48 drugi Poprawa lub utrzymanie jakości produkcji
Stosowanie systemów poprawy jakości owoców i warzyw, kontroli jakości
owoców i warzyw oraz systemów identyfikowalności produktów sektora
owoców i warzyw
Vegapol 112 619,92 pierwszy
Poprawa lub utrzymanie jakości produkcjiWykorzystanie technologii zwiększających wartość handlową owoców i
warzyw przez ich uszlachetnianieMilejów 59 800,00 drugi Poprawa lub utrzymanie jakości produkcji
Wykorzystanie technologii zwiększających wartość handlową owoców i
warzyw przez ich uszlachetnianieMilejów 80 300,00 pierwszy
Poprawa lub utrzymanie jakości produkcji
Stosowanie nowoczesnych rozwiązań logistycznych i organizacyjnych,
pozwalających na usprawnienie realizacji dostaw przez organizacje
producentów owoców i warzyw
Milejów 40 692,05 drugi Poprawa lub utrzymanie jakości produkcji
Stosowanie nowoczesnych rozwiązań logistycznych i organizacyjnych,
pozwalających na usprawnienie realizacji dostaw przez organizacje
producentów owoców i warzyw
Milejów 40 470,56 pierwszy
Poprawa lub utrzymanie jakości produkcjiWykorzystanie technologii produkcji owoców i warzyw zapobiegających
utracie ich jakościWitamina 82 136,54 pierwszy
Poprawa lub utrzymanie jakości produkcji
Stosowanie systemów poprawy jakości owoców i warzyw, kontroli jakości
owoców i warzyw oraz systemów identyfikowalności produktów sektora
owoców i warzyw
Witamina 24 040,80 pierwszy
Poprawa lub utrzymanie jakości produkcji
Stosowanie nowoczesnych rozwiązań logistycznych i organizacyjnych,
pozwalających na usprawnienie realizacji dostaw przez organizacje
producentów owoców i warzyw
Witamina 17 875,71 pierwszy
Poprawa lub utrzymanie jakości produkcjiWykorzystanie technologii produkcji owoców i warzyw zapobiegających
utracie ich jakościRajpol 352 776,00 pierwszy
Poprawa lub utrzymanie jakości produkcji
Stosowanie systemów poprawy jakości owoców i warzyw, kontroli jakości
owoców i warzyw oraz systemów identyfikowalności produktów sektora
owoców i warzyw
Rajpol 137 326,18 pierwszy
2 38 498,04 1% 2 140 807,26 8%
Poprawa obrotu/marketingu Wykorzystanie strategii marketingowych o charakterze promocyjnym Vegapol 4 497,00 drugi Poprawa obrotu/marketingu Wykorzystanie strategii marketingowych o charakterze promocyjnym Vegapol 4 735,60 pierwszy
Poprawa obrotu/marketingu Wykorzystanie strategii marketingowych o charakterze promocyjnym Witamina 34 001,04 pierwszy Poprawa obrotu/marketinguWykorzystanie nowoczesnych sposobów prowadzenia sprzedaży
produktów sektora owoców i warzywVegapol 55 757,60 pierwszy
Poprawa obrotu/marketinguWykorzystanie nowoczesnych sposobów prowadzenia sprzedaży
produktów sektora owoców i warzywMilejów 80 314,06 pierwszy
2 413 015,21 14% 2 393 943,95 21%
Szkolenia i działania mające na celu
wspieranie dostępu do usług doradczychProwadzenie szkoleń zawodowych Milejów 9 279,26 drugi
Szkolenia i działania mające na celu
wspieranie dostępu do usług doradczychProwadzenie szkoleń zawodowych Milejów 10 255,83 pierwszy
Szkolenia i działania mające na celu
wspieranie dostępu do usług doradczychKorzystanie z usług doradztwa Vegapol 403 735,95 drugi
Szkolenia i działania mające na celu
wspieranie dostępu do usług doradczychKorzystanie z usług doradztwa Vegapol 380 032,38 pierwszy
Szkolenia i działania mające na celu
wspieranie dostępu do usług doradczychProwadzenie szkoleń zawodowych Vegapol 3 655,74 pierwszy
4 1 006 394,42 33% 4 643 149,83 35%
Ochrona środowiskaZastępowanie starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich elementów,
nowymi, bardziej przyjaznymi dla środowiskaMilejów 40 444,80 drugi Ochrona środowiska
Zastępowanie starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich elementów,
nowymi, bardziej przyjaznymi dla środowiskaMilejów 43 848,32 pierwszy
Ochrona środowiska
Horyzontalne działania: uczestnictwo w szkoleniach, korzystanie z usług
doradczych w zakresie ochrony środowiska, przeprowadzanie analiz wody
i roślin odnoszących się do ochrony środowiska
Milejów 8 600,00 drugi Ochrona środowiska
Horyzontalne działania: uczestnictwo w szkoleniach, korzystanie z usług
doradczych w zakresie ochrony środowiska, przeprowadzanie analiz wody
i roślin odnoszących się do ochrony środowiska
Milejów 7 380,20 pierwszy
Ochrona środowiskaInwestycje w nową technologię zapewniającą lepsze wykorzystywanie
energiiVegapol 431 132,47 drugi Ochrona środowiska
Inwestycje w nową technologię zapewniającą lepsze wykorzystywanie
energiiVegapol 368 923,28 pierwszy
Ochrona środowiska Stosowanie biologicznych metod ochrony roślin Vegapol 105 789,82 drugi Ochrona środowiska Stosowanie biologicznych metod ochrony roślin Vegapol 130 075,00 pierwszy
Ochrona środowiskaZastępowanie starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich elementów,
nowymi, bardziej przyjaznymi dla środowiskaWitamina 60 500,00 pierwszy Ochrona środowiska
Zastępowanie starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich elementów,
nowymi, bardziej przyjaznymi dla środowiskaVegapol 92 923,03 pierwszy
Ochrona środowiska
Horyzontalne działania: uczestnictwo w szkoleniach, korzystanie z usług
doradczych w zakresie ochrony środowiska, przeprowadzanie analiz wody
i roślin odnoszących się do ochrony środowiska
Witamina 3 300,00 pierwszy
Ochrona środowiskaZastępowanie starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich elementów,
nowymi, bardziej przyjaznymi dla środowiskaRajpol 354 600,00 pierwszy
Ochrona środowiska
Horyzontalne działania: uczestnictwo w szkoleniach, korzystanie z usług
doradczych w zakresie ochrony środowiska, przeprowadzanie analiz wody
i roślin odnoszących się do ochrony środowiska
Rajpol 2 027,33 pierwszy
Cel 3. Poprawa obrotu/marketingu - ogółem
Cel 4. Szkolenia i działania mające na celu wspieranie dostępu do usług doradczych - ogółem
Cel 5. Ochrona środowiska - ogółem
Cel 4. Szkolenia i działania mające na celu wspieranie dostępu do usług doradczych - ogółem
Cel 5. Ochrona środowiska - ogółem
Cel 1. Planowanie produkcji - ogółem
Cel 2. Poprawa lub utrzymanie jakości produkcji - ogółem
2011 2010
5/5
dzia
łań
*4
/5 d
zia
łan
ia*
4/1
3 d
zia
łan
ia*
2/2
dzia
łan
ia*
2/2
dzia
łan
ia*
Cel 3. Poprawa obrotu/marketingu - ogółem
Cel 1. Planowanie produkcji - ogółem
Cel 2. Poprawa lub utrzymanie jakości produkcji - ogółem
*b zwrot „X/Y działania” oznacza liczbę podejmowanych przez organizacje producentów działań w okresie 2010-2011 w stosunku do ogólnej liczby, dostępnych w strategii krajowej, działań w ramach danego celu.
Tabela 1. Podsumowanie realizowanych w Polsce działań oraz wydatków w ramach programów operacyjnych w okresie 2010-2011.
Strona 8 z 34
4. Metodyka oraz źródła danych
4.1. Procedury badawcze
Zgodnie z art. 126 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) Nr 543/2011, organizacje
producentów zapewniają monitorowanie i ocenę swoich programów operacyjnych dzięki
stosowaniu odpowiednich wskaźników spośród wspólnych wskaźników wydajności,
ustanawiając w tym celu system zbierania, rejestrowania i przechowywania informacji
przydatnych do zestawiania tych wskaźników.
Schemat 1. Struktura systemu zbierania informacji w związku z prowadzonym monitoringiem
wdrażania strategii krajowej.
Komisja
Europejska
Kraj członkowski -
Polska
Centrala
ARiMR
Oddział
Regionalny
ARiMR
Oddział
Regionalny
ARiMR
Oddział
Regionalny
ARiMR
Organizacja Producentów
C
Organizacja Producentów
D
Organizacja Producentów
B
Organizacja Producentów
A
Członkowie Organizacji
Producentów D
DA
Członkowie Organizacji
Producentów A
DA
Członkowie Organizacji
Producentów C
DA
Członkowie Organizacji
Producentów B
DA
Strona 9 z 34
Jednocześnie, stosownie do art. 127 ust. 2 ww. rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE)
Nr 543/2011, państwa członkowskie ustanawiają system zbierania, rejestrowania i
przechowywania informacji w formie elektronicznej odpowiedniej do celów zestawiania
wskaźników, o których mowa w art. 125. W tym celu opierają się na informacjach
przekazanych przez organizacje producentów w odniesieniu do monitorowania i oceny ich
programów operacyjnych.
Organizacje producentów opracowywały swoje sprawozdania roczne za 2010 oraz 2011 rok
na podstawie danych o produkcji wprowadzonej do obrotu, uzyskanych ze swoich komórek
finansowo-księgowych, oraz bazując na informacjach zbieranych od swoich członków,
dotyczących wdrażanych działań w ich gospodarstwach. Zrzeszenie Producentów Owoców i
Warzyw w Milejowie, RAJPOL Sp. z o.o. jak i Grupa Producentów Owoców Witamina Sp. z
o.o. dane do oceny działań środowiskowych, tj. dane o zużyciu środków ochrony roślin,
czerpały z informacji uzyskanych z gospodarstw członków biorących udział w działaniu.
Przedstawiane oświadczenia członków o ilość zużywanych chemicznych środków ochrony
roślin na hektar przygotowane były w oparciu o prowadzone w gospodarstwach statystyki, z
tzw. notatnika integrowanej produkcji, prowadzonego wg wzoru załącznika do
rozporządzenia MRiRW z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie integrowanej produkcji (Dz.U.
nr 256, poz. 1722), które stanowią pewnego rodzaju rejestr prowadzonych zabiegów na danej
powierzchni. Z kolei, Grupa Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o.
obliczając średnie zużycie energii w gospodarstwach, w których wdrażane było działanie pro-
środowiskowe, bazowała m.in. na danych otrzymanych od członków, którzy swoją wiedzę o
zużyciu energii opierali na informacjach dotyczących faktycznie poniesionych nakładów na
zakup paliw stałych i ciekłych oraz faktycznym zużyciu energii w okresach porównawczych.
W innym obszarze środowiskowym, tj. „poprawa jakości wody”, organizacja ta, opracowując
dane sprawozdawcze, korzystała z indywidualnych kalkulacji poszczególnych gospodarstw,
dotyczących stosowania biologicznych metod ochrony roślin.
Opracowywane, m.in. na tej podstawie, sprawozdania roczne wszystkich organizacji
producentów opatrzone były również danymi finansowymi, pokazującymi ekonomiczne
efekty realizowanych działań. Ww. sprawozdania roczne miały wystandaryzowaną strukturę
prezentacji danych, na podstawie załącznika W-3.27/17 Sprawozdanie roczne z realizacji
programu operacyjnego, dołączane do wniosku o przyznanie pomocy na dofinansowanie
funduszu operacyjnego lub rozliczenie wypłaconych środków finansowych. Wraz ze
sprawozdaniem rocznym organizacje producentów wypełniały wspólne wskaźniki
wydajności:
1) W-1.13/17 Wskaźniki wyjściowe przed rozpoczęciem realizacji programu operacyjnego;
2) W-3.28/17 Wskaźniki nakładu;
3) W-3.29/17 Wskaźniki produktu;
4) W-3.30/17 Wskaźniki rezultatu;
5) W-3.31/17 Wskaźniki oddziaływania;
Czynności te wpisują się w procedury monitorowania i oceny programów operacyjnych
realizowanych przez uznane organizacje producentów owoców i warzyw, zgodnie z art. 126
Strona 10 z 34
rozporządzenia Komisji (UE) 543/2011. Natomiast na podstawie ww. sprawozdań
przygotowanych przez organizacje producentów, dyrektorzy oddziałów regionalnych
ARiMR, właściwych ze względu na siedzibę organizacji producentów na których terenie
realizowane były programy operacyjne, oceniali postępy w realizacji celów osiągniętych w
ramach wdrażanych programów operacyjnych. Formularz oceny postępów w realizacji celów
programów operacyjnych, zgodny z książką procedur KP-611-69-ARiMR Prognozowanie
wydatków w zakresie pomocy finansowej na rynku owoców i warzyw oraz monitorowanie
i ocena sposobu wdrożenia „Strategii krajowej dla zrównoważonych programów
operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw w Polsce na lata 2010-2013”,
wypełniany jest przez dyrektorów oddziałów regionalnych i przesyłany do Centrali ARiMR.
Wszelkie dane sprawozdawcze, zarówno źródłowe (sprawozdania OP), jak i dane
zagregowane na poziomie danego oddziału regionalnego ARiMR (ocena postępów w
realizacji celów określonych dla programów operacyjnych, sporządzana przez dyrektora
oddziału regionalnego ARiMR), przechowywane są, oprócz wersji papierowej, również w
wersji elektronicznej na serwerach ARiMR, w programie MS Outlook.
Monitorowanie i ocena wdrożenia Strategii krajowej dla zrównoważonych programów
operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw w Polsce na lata 2010-2013
prowadzona jest zgodnie z art. 127 ust. 4 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr
543/2011. Zgodnie z przepisami w polskim prawodawstwie, oceny wdrożenia strategii
krajowej, dokonuje Prezes ARiMR następnie przekazuje ww. ocenę wraz ze zbiorczym
sprawozdaniem rocznym z działalności wstępnie uznanych grup producentów i uznanych
organizacji producentów owoców i warzyw, o którym mowa w art. 97 lit. b RK (UE) Nr
543/2011, do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Natomiast dane przygotowane przez
ARiMR, po zagregowaniu ich z danymi przekazanymi przez urzędy marszałkowskie,
MRiRW przesyła do Komisji Europejskiej.
Przygotowując ocenę strategii krajowej wykorzystano również wytyczne Komisji
Europejskiej AGRI-C.2/DOCTRAV/001/2011, wersja z dn. 4.02.2011 r., w zakresie
Obliczania wspólnych wskaźników wydajności. Dokument ten przedstawia ogólne zasady
dotyczące obliczania wspólnych wskaźników wydajności w odpowiednich tabelach części
„A” rocznego sprawozdania, które właściwe organy państw członkowskich mają obowiązek
przekazywać Komisji Europejskiej do dnia 15 listopada roku następującego po roku
kalendarzowym, którego dotyczy sprawozdanie. Zasady te były pomocne przy
przygotowywaniu przez organizacje producentów sprawozdań rocznych. Przywołując art. 127
rozporządzenia Komisji (UE) Nr 543/2011, monitorowanie i ocena w odniesieniu do strategii
krajowej przeprowadzane są właśnie przy użyciu odpowiednich wskaźników spośród
wspólnych wskaźników wydajności, o których mowa w art. 125 cytowanego rozporządzenia.
Należy zaznaczyć, że organizacje producentów wielokrotnie zgłaszały trudności w wyliczaniu
wskaźników wydajności w odniesieniu do większości realizowanych działań. Szczególnie w
zakresie działań mających na celu ochronę środowiska, jednoznaczne określenie
ekonomicznych i środowiskowych aspektów jest możliwe jedynie w uproszczonym i
ograniczonym zakresie. Brak jest odpowiedniej i dostępnej literatury pomagającej w ustaleniu
punktu odniesienia, co do realnych efektów poprawy środowiska. Często szacując osiągane
Strona 11 z 34
rezultaty organizacje producentów opierały się o własne doświadczenia, informacje
otrzymywane z gospodarstw członków lub też ekspertyzy opracowywane przez firmy
doradcze. W związku z tym, należy wskazać na trudności w oszacowaniu rezultatów
wdrażanych działań mających na celu ochronę środowiska.
W ocenie korzystano również z wytycznych Komisji Europejskiej AGRI-
C.2/DOCTRAV/003/2011, wersja z dn. 18.10.2011 r., w zakresie Oceny strategii krajowych
na rzecz zrównoważonych programów operacyjnych w sektorze owoców i warzyw (2012).
Celem tego dokumentu jest wspieranie właściwych organów administracji państw
członkowskich w przygotowaniu i przeprowadzeniu w 2012 r. oceny dotyczącej strategii
krajowych na rzecz zrównoważonych programów operacyjnych w sektorze owoców i
warzyw, którą określono w art. 127 ust. 4 akapit 2 rozporządzenia wykonawczego Komisji
(UE) 543/2011. Same wytyczne w głównej mierze przedstawiają najważniejsze zasady
metodyki i zbiór podstawowych narzędzi oceny jak również sposób wykonywania
podstawowych zadań w zakresie zorganizowania i przeprowadzenia oceny w 2012 r.
Wytyczne Komisji Europejskiej AGRI-C.2/DOCTRAV/003/2011 w zakresie Oceny strategii
krajowych na rzecz zrównoważonych programów operacyjnych w sektorze owoców i warzyw
(2012), jako dokument nieobligatoryjny, mający charakter fakultatywny, zastosowano w
niepełnym zakresie. Ma to swoje uzasadnienie ze względu na wciąż małe zainteresowanie
mechanizmem, jakim jest program operacyjny, wśród uznanych organizacji producentów
owoców i warzyw, a tym samym małą próbą badawczą, poddawaną ocenie, tj. 4 organizacje
producentów realizujące programy operacyjne, spośród 75 posiadających status uznania. W
związku z tym, uwzględniając również racjonalność wdrażania mechanizmu pomocy
uznanym organizacjom producentów, do oceny przedmiotowej strategii nie wyłoniono
podmiotu zewnętrznego, stosownie do pkt. 3.1 ww. wytycznych. Ocena została przygotowana
przez Prezesa ARiMR, stosowanie do przepisów art. 10 pkt. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2003
r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku suszu paszowego oraz
rynków lnu i konopi uprawianych na włókno (Dz.U. z 2011 r. nr 145 poz. 243). Należy
ponadto zaznaczyć, że wspomniane powyżej wytyczne nie są prawnie wiążące, a w związku z
tym, nie nakładają żadnych obowiązkowych wymogów na państwa członkowskie, w
odniesieniu do przeprowadzenia oceny w 2012 roku, poza wymogami ustanowionymi w art.
127 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) Nr 543/2011.
W stosunku do działań mających na celu ochronę środowiska użyto dodatkowych mierników
w poszczególnych obszarach środowiska, eksplorowanych przez organizacje producentów
realizujące programy operacyjne. Uzasadnienie wprowadzenia takiej metody badania
przedstawiono w części 6.2. W celu pozyskania danych mierzalnych posłużono się
poniższymi wzorami dla dwóch obszarów działań środowiskowych:
1. Obszar działań środowiskowych: „Poprawa jakości wody”:
1) procentowa zmiana ilości chemicznych środków ochrony roślin ogółem w
gospodarstwach członków realizujących dane działanie środowiskowe:
Strona 12 z 34
100*1
1
t
tt
chem
chemchemchem (1),
gdzie tchem oraz 1tchem oznaczają średnią ilość chemicznych środków do
ochrony roślin, odpowiednio w okresie t (okresie sprawozdawczym) oraz w okresie
t-1 (okresie wyjściowym);
2) procentowa zmiana ilości chemicznych środków ochrony roślin na hektar:
100*/
///
1
1
t
tt
hachem
hachemhachemhachem (2),
gdzie thachem / oraz 1/ thachem oznaczają średnią ilość chemicznych środków
do ochrony roślin, na hektar odpowiednio w okresie t (okresie sprawozdawczym)
oraz w okresie t-1 (okresie wyjściowym).
2. Obszar działań środowiskowych: „Łagodzenie zmian klimatu”:
1) procentowa zmiana zużycia energii do celów ogrzewania szklarni na tonę produkcji
sprzedanej (paliwa stałe - w tonach/ na tonę produkcji sprzedanej, paliwa ciekłe – w
litrach/ na tonę produkcji sprzedanej):
100*/
///
1
1
t
tt
prodenerg
prodenergprodenergprodenerg (3),
gdzie tprodenerg / oraz 1/ tprodenerg oznaczają zużycie energii do celów
ogrzewania szklarni na tonę produkcji sprzedanej w podziale na źródła energii,
odpowiednio w okresie t (okresie sprawozdawczym) oraz w okresie t-1 (okresie
wyjściowym).
Ponadto, w ramach prowadzonej oceny posłużono się następującymi pytaniami,
skierowanymi do oddziałów regionalnych ARiMR oraz organizacji, wdrażających programy
operacyjne:
1) opis potrzeb i motywacji organizacji producentów, które zadecydowały o wyborze
konkretnych działań i celów do realizacji w ramach programu operacyjnego;
2) szczegółowy opis sposobu obliczania przez organizację producentów wskaźników
wydajności (w szczególności wskaźników rezultatu i oddziaływania odnoszących się do
działań w zakresie ochrony środowiska, o których mowa w części 6.2), w celu dokonania
oceny jakości i wiarygodności danych sprawozdawczych;
3) informacje na temat napotkanych przez organizację producentów lub oddział regionalny
ARiMR problemów lub ograniczeń zastosowanej metodyki obliczania wskaźników
wydajności;
4) opis źródeł danych wykorzystywanych przez organizację producentów do kalkulacji
wskaźników wydajności, zawartych w sprawozdaniu rocznym, przedstawiających
osiągnięcia i wyniki programu operacyjnego;
5) potwierdzenie, że osiągnięte przez organizacje producentów wskaźniki wydajności były
rezultatem wyłącznie działań podejmowanych w ramach realizacji programu
Strona 13 z 34
operacyjnego (w przypadku, gdy na osiągnięte rezultaty miały wpływ również inne
czynniki, należało je opisać);
6) czy dana organizacja producentów realizująca program operacyjny na terenie oddziału
regionalnego ARiMR, korzystała z innych środków/mechanizmów pomocy (np. PROW),
które mogły mieć wpływ na uzyskane rezultaty w ramach działań podejmowanych
zgodnie z programem operacyjnym.
4.2. Źródła danych
Zgodnie z art. 96 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 543/2011,
organizacje producentów składają sprawozdania roczne, towarzyszące wnioskom o
przyznanie pomocy, dotyczące realizacji programów operacyjnych. W sprawozdaniach tych
uwzględnia się:
a) osiągnięcia i wyniki programu operacyjnego, w oparciu – w odpowiednich przypadkach –
o wspólne wskaźniki produkcji i rezultatu określone w załączniku VIII oraz – w
stosownych przypadkach – o dodatkowe wskaźniki produkcji i rezultatu określone w
strategii krajowej;
b) podsumowanie głównych problemów napotkanych w trakcie zarządzania programem i
działań podjętych w celu zapewnienia jakości programu i skuteczności jego realizacji. W
stosownych przypadkach w sprawozdaniu rocznym określa się, jakie skuteczne środki
ochronne zostały wprowadzone, zgodnie ze strategią krajową i w zastosowaniu art. 103c
ust. 5 rozporządzenia (WE) nr 1234/2007, w celu ochrony środowiska przed ewentualnymi
wzmożonymi zagrożeniami ze strony inwestycji otrzymujących wsparcie w ramach
programu operacyjnego.
Na podstawie tych sprawozdań oddziały regionalne ARiMR zobligowane były, w ramach
wymienionej wcześniej książki procedur KP-611-69-ARiMR, do opracowywania dokumentu
R-3/69 Ocena postępów realizacji celów określonych dla programów operacyjnych oraz
wydajności i skuteczności w odniesieniu do tych celów. Powyższe wynika z zapisu art. 9 ust. 2
pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku
chmielu, rynku suszu paszowego oraz rynków lnu i konopi uprawianych na włókno (Dz. U. z
2011 r. Nr 145, poz. 243, z późn. zm.), zgodnie z którym, dyrektor oddziału regionalnego
ARiMR monitoruje sposób wdrażania przez organizacje producentów strategii krajowej w
programach operacyjnych. W dokumencie tym przedstawia się m.in. główne cele podjęte do
realizacji przez organizacje producentów w programach operacyjnych oraz problemy z jakimi
spotkały się w organizacje producentów w trakcie wdrażania programów, realizowanych na
terenie danego oddziału regionalnego. Na podstawie poszczególnych ocen postępów realizacji
celów określonych dla programów operacyjnych, przygotowywanych przez dyrektorów
oddziałów regionalnych, Prezes ARiMR monitoruje wdrażanie strategii krajowej oraz
dokonuje oceny sposobu jej wdrożenia, zgodnie z art. 10 ust. 3 ww. ustawy.
Ponadto, przygotowując ocenę, korzystano z metod ankietowych w postaci kwestionariuszy
przesyłanych do organizacji producentów z prośbą o przedstawienie odpowiednich
informacji, niezbędnych do sporządzenia sprawozdania rocznego, o którym mowa w art. 97
lit. b RK (UE) Nr 543/2011, w tym dane do przeprowadzenia oceny wdrożenia strategii
Strona 14 z 34
krajowej w programach operacyjnych, pozyskanych na podstawie art. 96 ust. 1
rozporządzenia Komisji (UE) Nr 543/2011. Wykorzystano również spostrzeżenia samych
organizacji producentów na temat możliwości oraz problemów w realizacji programów
operacyjnych w Polsce, zebrane podczas prowadzonych przez ARiMR szkoleń dotyczących
programów operacyjnych. Pomocnymi uwagami w ocenie strategii krajowej były również
opinie przegotowane przez Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw oraz
Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie/ Oddział w Radomiu.
5. Osiągnięte rezultaty
5.1. Pytania oceniające odnoszące się do konkretnych środków w ramach strategii krajowej
Główne pytania stawiane do oceny konkretnych działań w ramach strategii krajowej:
1) jakie działania podjęła organizacja producentów dla osiągnięcia celu określonego w
strategii krajowej?
2) czy osiągnięto postępy w realizacji danego celu określonego w strategii krajowej?
3) czy osiągane przez organizacje producentów postępy w realizacji celów programu
operacyjnego były rezultatem wyłącznie działań podejmowanych w roku realizacji
programu operacyjnego, czy też organizacja korzystała z innych środków/ mechanizmów
pomocy, np. PROW, które mogły mieć wpływ na uzyskane rezultaty w ramach działań i
celów podejmowanych zgodnie z programem operacyjnym?
4) w przypadku braku postępów w realizacji celu programu operacyjnego, jakie czynniki
zewnętrzne mogły na to wpłynąć?
5.2. Wyniki oceny odnośnie poszczególnych celów i działań
5.2.1. Działania mające na celu planowanie produkcji:
W okresie sprawozdawczym, w ramach ww. celu operacyjnego, organizacje producentów
podjęły do realizacji w swoich programach operacyjnych następujące działania:
1) wykorzystanie technologii produkcji owoców i warzyw skutecznie zapobiegających
niepożądanym spadkom plonów:
Powyższe działanie realizowane było w latach 2010-2011 przez Grupę Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., poprzez zakup i instalację systemu rynien uprawowych
w szklarniach, poprawiających warunki klimatyczne poprzez wyrównanie temperatury w
obiektach i zmniejszenie różnicy wilgotności w podłożu. Stosownie do danych
zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, wydatki na realizację ww. działania, związanego z
celem Planowanie produkcji, w latach 2010-2011 wyniosły 730 434 zł. Natomiast stosownie
do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu w latach 2010-2011, ww. działaniem
objęto 5 z 7 członków organizacji producentów, co skutkuje znacznym zasięgiem wdrożenia
działania. System rynien obejmował łącznie 2,45 ha powierzchni szklarniowej.
2) wykorzystanie technologii produkcji owoców i warzyw pozwalających na wydłużenie
okresu podaży owoców i warzyw:
Strona 15 z 34
Powyższe działanie realizowane było wyłącznie w 2010 r. przez Grupę Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., poprzez zakup i montaż urządzeń przyśpieszających
dojrzewanie warzyw, w tym zakup lamp do doświetlania roślin, w celu wydłużenia okresu
zbioru i dostaw, a tym samym lepszego planowania i dostosowania produkcji do wymogów
rynku. Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, w 2010 roku wydatki
ogółem na realizację ww. działania, związanego z celem Planowanie produkcji, wyniosły
41 998 zł. Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww.
działanie było realizowane przez jednego członka organizacji producentów, co skutkuje
małym zasięgiem i niską skutecznością wdrożenia przedmiotowego działania. W wyniku
osiągniętych zamierzeń, działanie to zostało zakończone po pierwszym roku realizacji
programu operacyjnego ww. organizacji producentów.
3) wykorzystanie systemów teleinformatycznych do kontroli procesu produkcji owoców
i warzyw:
Powyższe działanie realizowane było wyłącznie w 2010 r. przez Grupę Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., poprzez zakup i instalację sytemu do kontroli warunków
klimatycznych, fitopatologicznych i entomologicznych w szklarniach, w celu bieżącej
kontroli procesu produkcji i lepszego dostosowania jakości i ilości wytwarzanych warzyw do
wymagań odbiorców. Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, w
2010 roku wydatki ogółem na realizację ww. działania, związanego z celem Planowanie
produkcji, wyniosły 48 323 zł. Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we
wskaźnikach produktu, ww. działaniem objęto 2 z 7 członków organizacji producentów, co
skutkuje umiarkowanym zasięgiem wdrożenia działania. W wyniku osiągniętych zamierzeń,
działanie to zostało zakończone po pierwszym roku realizacji programu operacyjnego ww.
organizacji producentów.
4) stosowanie systemu przekazywania informacji dotyczących planowania i organizacji
produkcji owoców i warzyw:
Powyższe działanie realizowane było wyłącznie w 2010 r. przez Grupę Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., poprzez zakup i instalację urządzeń systemu przesyłania
informacji o produkcji i dostawach warzyw, od członków organizacji producentów, do
siedziby organizacji producentów, co przyczyniło się do znacznego usprawnienia planowania
produkcji oraz organizacji dostaw warzyw do odbiorców zewnętrznych. Stosownie do danych
zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, w 2010 roku wydatki ogółem na realizację ww.
działania, związanego z celem Planowanie produkcji, wyniosły 23 700 zł. Natomiast
stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww. działanie
podejmowane było na terenie wykorzystywanym przez organizację producentów, a w
związku z tym, swym zasięgiem pośrednio objęło wszystkich członków organizacji. W
wyniku osiągniętych zamierzeń, działanie to zostało zakończone po pierwszym roku realizacji
programu operacyjnego ww. organizacji producentów.
5) dostosowanie skali i zakresu produkcji owoców i warzyw do popytu:
Powyższe działanie realizowane było w 2011 r. przez Zrzeszenie Producentów Owoców i
Warzyw w Milejowie oraz RAJPOL sp. z o.o., odpowiednio poprzez zakup materiału
Strona 16 z 34
szkółkarskiego do powiększenia upraw wieloletnich oraz trwałych, w celu dostosowania
oferty organizacji producentów do popytu. Stosownie do danych zamieszczonych we
wskaźnikach nakładu, w 2011 r. wydatki ogółem na realizację ww. działania, związanego z
celem Planowanie produkcji, wyniosły 39 410 zł w przypadku Zrzeszenia Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie oraz 315 000 zł w przypadku organizacji producentów
RAJPOL Sp. z o.o.. Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach
produktu, ww. działaniem objęto 53 ze 154 członków Zrzeszenia Producentów Owoców i
Warzyw w Milejowie oraz 12 z 55 członków organizacji producentów RAJPOL Sp. z o.o., co
skutkuje umiarkowanym zasięgiem wdrożenia działania.
Ocena wdrożenia działań mających na celu planowanie produkcji:
Organizacje producentów wybierając ww. działania do realizacji w ramach programów
operacyjnych kierowały się założeniami i celami jakie sobie postawiły, w obszarach
wymagających finansowej interwencji, oraz analizą stanu wyjściowego i potrzeb zarówno
własnych, jak i potrzeb członków. Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach
rezultatu, realizacja ww. działań, w ramach celu Planowanie produkcji w okresie 2010-2011,
przyczyniła się do zwiększenia wielkości produkcji sprzedanej:
1) o 275,056 ton, w stosunku do 7 863,294 ton ogółem w okresie wyjściowym, tj. przed
rozpoczęciem realizacji programu operacyjnego, w przypadku Grupy Producentów
Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o.;
2) o 928,912 ton, w stosunku do 9 235,517 ton ogółem w okresie wyjściowym, tj. przed
rozpoczęciem realizacji programu operacyjnego, w przypadku Zrzeszenia
Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie;
3) o 1 407,636 ton w stosunku do 8 367,825 ton ogółem w okresie wyjściowym, tj. przed
rozpoczęciem realizacji programu operacyjnego, w przypadku organizacji
producentów RAJPOL Sp. z o.o.
Powyższe oznacza kontrolowany wzrost produkcji ww. organizacji producentów,
odpowiadający popytowi na owoce i warzywa. W związku z tym, zakładany cel strategii
krajowej, dotyczący planowania produkcji, jest osiągany.
W ramach ww. celu, w programach operacyjnych od 2010 r. realizowano pięć różnych
działań, związanych z planowaniem produkcji. W 2011 roku liczba podejmowanych działań
w ramach omawianego celu została zmniejszona do dwóch ze względu na zrealizowanie
działań: wykorzystanie technologii produkcji owoców i warzyw pozwalających na wydłużenie
okresu podaży owoców i warzyw, wykorzystanie systemów teleinformatycznych do kontroli
procesu produkcji owoców i warzyw oraz stosowanie systemu przekazywania informacji
dotyczących planowania i organizacji produkcji owoców i warzyw przez Grupę Producentów
Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o. w pierwszym roku (2010) realizacji programu
operacyjnego. Niemniej jednak, działania mające na celu planowanie produkcji cieszą się
relatywnie dużą popularnością wśród organizacji producentów. Z czterech realizujących
programy operacyjne organizacji, aż trzy wdraża cel Planowanie produkcji. Planowane jest
kontynuowanie działań w ramach ww. celu w kolejnych latach wdrażania programu
operacyjnego przez ww. organizacje producentów. Osiągnięte wyniki były rezultatem działań
podejmowanych przez organizacje producentów w ramach realizacji programów
Strona 17 z 34
operacyjnych, gdyż organizacje nie korzystały z innych środków/mechanizmów pomocy
realizowanych jednocześnie z programem operacyjnym.
5.2.2. Działania mające na celu poprawę lub utrzymanie jakości produktu:
W okresie sprawozdawczym, w ramach ww. celu operacyjnego, organizacje producentów
podjęły do realizacji w swoich programach operacyjnych następujące działania:
1) stosowanie systemów poprawy jakości owoców i warzyw, kontroli jakości owoców
i warzyw oraz systemów identyfikowalności produktów sektora owoców i warzyw:
Powyższe działanie realizowane było w latach 2010-2011 przez Grupę Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., poprzez:
a) przeprowadzanie certyfikacji w ramach certyfikowanych systemów zapewnienia jakości
oraz regularnych audytów niezbędnych do wdrażania certyfikowanych systemów
zapewnienia jakości,
b) pobieranie próbek oraz przekazywanie tych próbek do badań laboratoryjnych służących
do regularnego monitoringu pozostałości pestycydów, azotanów, azotynów i metali
ciężkich w warzywach,
c) uwzględnienie w ramach funduszu operacyjnego kosztów personelu, którego zadaniem
była kontrola jakości owoców i warzyw przygotowywanych do sprzedaży.
Celem ww. działania była poprawa jakości produkowanych warzyw, a tym samym wzrost ich
konkurencyjności. Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, w okresie
2010-2011 wydatki ogółem na realizację ww. działania, związanego z celem Poprawa lub
utrzymanie jakości produktu, wyniosły 208 152 zł. Natomiast stosownie do danych
zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww. działanie realizowane było przez wszystkich
członków ww. organizacji producentów.
Od 2011 r. działanie to było realizowane przez Grupę Producentów Owoców Witamina Sp. z
o.o. oraz organizację producentów RAJPOL Sp. z o.o. poprzez zatrudnienie personelu ds.
kontroli jakości owoców i warzyw w celu utrzymania posiadanych przez organizacje
certyfikowanych systemów jakości. Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach
nakładu, w 2011 r. wydatki ogółem na realizację ww. działania, związanego z celem Poprawa
lub utrzymanie jakości produktu, wyniosły 24 040 w przypadku Grupy Producentów Owoców
Witamina Sp. z o.o. oraz 137 326 zł w przypadku organizacji producentów RAJPOL Sp. z o.o..
Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww. działanie
podejmowane było na terenie wykorzystywanym przez organizacje producentów, w związku
z tym, swym zasięgiem pośrednio objęło wszystkich członków organizacji producentów, co
zapewniło szeroki zasięg i wysoką skuteczność wdrożenia działania.
2) wykorzystanie technologii zwiększających wartość handlową owoców i warzyw przez ich
uszlachetnienie:
Powyższe działanie realizowane było w latach 2010-2011 przez Zrzeszenie Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie, poprzez zakup i montaż urządzeń, narzędzi oraz maszyn,
służących do przygotowania owoców i warzyw do sprzedaży (w 2010 r.) oraz poprzez
Strona 18 z 34
rozbudowę, przebudowę lub remont budynków przeznaczonych do przygotowywania
owoców i warzyw do sprzedaży (2011 r.), w celu zwiększenia wartości handlowej produktów,
dostosowania produkcji do wymagań odbiorców w odniesieniu do jakości produktów, a tym
samym, poprawienia ich konkurencyjności. Stosownie do danych zamieszczonych we
wskaźnikach nakładu, w okresie 2010-2011 wydatki na realizację ww. działania, związanego
z celem Poprawa lub utrzymanie jakości produktu, wyniosły 140 100 zł. Natomiast stosownie
do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww. działanie podejmowane było na
terenie wykorzystywanym przez organizację producentów, a w związku z tym, swym
zasięgiem pośrednio objęło wszystkich członków organizacji producentów.
3) stosowanie nowoczesnych rozwiązań logistycznych i organizacyjnych, pozwalających
organizacjom producentów na usprawnienie realizacji dostaw:
Powyższe działanie realizowane było w latach 2010-2011 przez Zrzeszenie Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie, poprzez zakup skrzyniopalet służących do gromadzenia
warzyw po zbiorze, w celu podniesienia jakości i wartości handlowej dostarczanych do
odbiorców produktów. Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, w
okresie 2010-2011 wydatki ogółem na realizację ww. działania, związanego z celem Poprawa
lub utrzymanie jakości produktu, wyniosły 81 162 zł. Natomiast stosownie do danych
zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww. działanie podejmowane było na terenie
wykorzystywanym przez organizację producentów, w związku z tym, swym zasięgiem
pośrednio objęło wszystkich członków ww. organizacji producentów.
Od 2011 r. działanie to było realizowane przez Grupę Producentów Owoców Witamina Sp. z
o.o., poprzez zakup maszyn służących do gromadzenia warzyw po zbiorze. Stosownie do
danych zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, w 2011 r. wydatki ogółem na realizację
ww. działania, związanego z celem Poprawa lub utrzymanie jakości produktu, wyniosły
17 877 zł w przypadku Grupy Producentów Owoców Witamina Sp. z o.o. Natomiast
stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww. działanie
podejmowane było na terenie wykorzystywanym przez organizacje producentów, a w
związku z tym, swym zasięgiem pośrednio objęło wszystkich członków ww. organizacji
producentów.
4) wykorzystanie technologii produkcji owoców i warzyw zapobiegających utracie ich
jakości:
Powyższe działanie realizowane było wyłącznie w 2011 r. przez Grupę Producentów
Owoców Witamina Sp. z o.o. oraz organizację producentów RAJPOL Sp. z o.o., poprzez:
zakup i montaż instalacji chroniących drzewa i krzewy owocowe przed opadami gradu,
nadmiernymi opadami deszczu lub ptakami, w celu poprawy jakości produkowanych
owoców, a tym samym wzrost ich konkurencyjności. Stosownie do danych zamieszczonych
we wskaźnikach nakładu, w 2011 r. wydatki ogółem na realizację ww. działania, związanego
z celem Poprawa lub utrzymanie jakości produktu, wyniosły 82 136,54 zł w przypadku
Grupy Producentów Owoców Witamina Sp. z o.o. oraz 352 776 zł w przypadku organizacji
producentów RAJPOL Sp. z o.o. Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we
wskaźnikach produktu, ww. działaniem objęto 1 gospodarstwo z 10 zrzeszonych w Grupie
Producentów Owoców Witamina Sp. z o.o. oraz 3 gospodarstwa z 55 zrzeszonych w
Strona 19 z 34
organizacji producentów RAJPOL Sp. z o.o., co skutkuje relatywnie małym zasięgiem
wdrożenia działania w pierwszym roku jego realizacji.
Ocena wdrożenia działań mających na celu poprawę lub utrzymanie jakości produktu:
Organizacje producentów wybierając ww. działania do realizacji w ramach programów
operacyjnych kierowały się założeniami i celami jakie sobie postawiły, w obszarach
wymagających finansowej interwencji, oraz analizą stanu wyjściowego i potrzeb zarówno
własnych, jak i potrzeb członków. Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach
rezultatu, realizacja ww. działań, w ramach celu Poprawa lub utrzymanie jakości produktu w
okresie 2010-2011, przyczyniła się do wzrostu jednostkowej wartości produkcji sprzedanej:
1) o 0,09 zł/kg w stosunku do 0,41 zł/kg w okresie wyjściowym, tj. przed rozpoczęciem
realizacji programu operacyjnego, w przypadku Zrzeszenia Producentów Owoców i
Warzyw w Milejowie,
2) o 0,66 zł/kg w stosunku do 1,50 zł/kg w okresie wyjściowym, tj. przed rozpoczęciem
realizacji programu operacyjnego, w przypadku organizacji producentów RAJPOL Sp.
z o.o.,
3) o 0,42 zł/kg w stosunku do 2,02 zł/kg w okresie wyjściowym, tj. przed rozpoczęciem
realizacji programu operacyjnego, w przypadku Grupy Producentów Owoców Witamina
Sp. z o.o.
Wzrost jednostkowej wartości produkcji stanowiącej przedmiot obrotu mógł być wynikiem
podnoszenia jakości produkcji, poprzez wdrożenie systemów poprawy jakości, wykorzystanie
nowych technologii produkcji lub też wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań logistycznych.
Natomiast w przypadku Grupy Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o.,
jednostkowa wartość produkcji sprzedanej spadła o 0,11 zł/kg w stosunku do 2,71 zł/kg
w okresie wyjściowym. Było to spowodowane mniejszym niż zakładano przychodem ze
sprzedaży, z powodu wystąpienia kryzysu w 2011 r. w sektorze warzyw, z powodu bakterii
EHEC.
W ramach ww. celu, w programach operacyjnych od 2010 r. realizowano cztery z pięciu
działań, związanych z poprawą lub utrzymaniem jakości produkcji. W 2011 r. liczba
podejmowanych działań w ramach omawianego celu została zwiększona o działanie
polegające na wykorzystaniu technologii produkcji owoców i warzyw zapobiegających utracie
ich jakości, realizowane przez organizację producentów RAJPOL Sp. z o.o. oraz Grupę
Producentów Owoców Witamina Sp. z o.o.. Niemniej jednak działania mające na celu
planowanie produkcji są drugim co do popularności celem wybieranym przez organizacje
producentów. Wszystkie z realizujących programy operacyjne organizacje zdecydowały się
na wdrożenie celu Poprawa lub utrzymanie jakości produktu. Planowane jest kontynuowanie
działań w ramach ww. celu w kolejnych latach wdrażania programu operacyjnego przez ww.
organizacje producentów. Osiągnięte wyniki były rezultatem wyłącznie działań
podejmowanych przez organizacje producentów w ramach realizacji programów
operacyjnych, tym samym nie korzystano z innych środków/mechanizmów pomocy
realizowanych jednocześnie z programem operacyjnym.
Strona 20 z 34
5.2.3. Działania mające na celu poprawę marketingu:
W okresie sprawozdawczym, w ramach ww. celu operacyjnego, organizacje producentów
podjęły do realizacji w swoich programach operacyjnych następujące działania:
1) wykorzystanie strategii marketingowych o charakterze promocyjnym:
Powyższe działanie realizowane było w latach 2010-2011 przez Grupę Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., poprzez opracowanie i wdrażanie strategii
marketingowej w zakresie rozpoznawalności marki oraz znaku towarowego organizacji
producentów, w celu promocji na rynku warzyw szklarniowych. Stosownie do danych
zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, w okresie 2010-2011 wydatki ogółem na realizację
ww. działania, związanego z celem Poprawa obrotu/marketingu, wyniosły 9 232 zł.
Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww. działanie
podejmowane było na terenie wykorzystywanym przez organizację producentów, w związku
z tym, swym zasięgiem pośrednio objęło wszystkich członków organizacji producentów.
Od 2011 r. działanie to było realizowane przez Grupę Producentów Owoców Witamina Sp. z
o.o., odpowiednio poprzez opracowanie i wdrażanie strategii marketingowej w zakresie
rozpoznawalności marki oraz znaku towarowego oraz zatrudnienie osób posiadających
kwalifikacje do realizacji strategii marketingowej organizacji producentów, w celu promocji
na rynku owoców i warzyw. Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach nakładu,
w 2011 r. wydatki ogółem na realizację ww. działania, związanego z celem Poprawa
obrotu/marketingu, wyniosły 34 001 zł w przypadku Grupy Producentów Owoców Witamina
Sp. z o.o. Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww.
działanie podejmowane było na terenie wykorzystywanym przez organizacje producentów, w
związku z tym, swym zasięgiem pośrednio objęło wszystkich członków organizacji
producentów.
2) wykorzystanie nowoczesnych sposobów prowadzenia sprzedaży produktów sektora
owoców i warzyw:
Powyższe działanie realizowane było wyłącznie w 2010 r. przez Grupę Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o. oraz Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw w
Milejowie, odpowiednio poprzez najem miejsca do sprzedaży na rynku hurtowym, oraz
remont budynku, celem prowadzenia nowoczesnych form sprzedaży, ułatwiających
poszukiwanie partnerów handlowych. Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach
nakładu, w 2010 r. wydatki ogółem na realizację ww. działania, związanego z celem Poprawa
obrotu/marketingu, wyniosły 55 758 zł w przypadku Grupy Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o. oraz 80 314 zł w przypadku Zrzeszenia Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie. Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we
wskaźnikach produktu, ww. działanie podejmowane było na terenie wykorzystywanym przez
organizacje producentów, a w związku z tym, swym zasięgiem pośrednio objęło wszystkich
członków ww. organizacji producentów. W wyniku osiągniętych zamierzeń żadna z
wymienionych organizacji producentów nie kontynuowała w 2011 r. ww. działania.
Strona 21 z 34
Ocena wdrożenia działań mających na celu poprawę marketingu:
Organizacje producentów wybierając ww. działania do realizacji w ramach programów
operacyjnych kierowały się celami jakie sobie postawiły, w obszarach wymagających
finansowej interwencji, oraz potrzebami własnymi w zakresie poprawy marketingu,
wnikającymi z analizy sytuacji wyjściowej. W ramach ww. celu, w programach operacyjnych
od 2010 r. realizowane były dwa działania służące poprawie obrotu/marketingu owoców i
warzyw, produkowanych przez członków organizacji producentów. Otrzymane wartości
wskaźników rezultatu, dla działań mających na celu poprawę obrotu/marketingu, pokazują w
okresie 2010-2011 zmniejszenie wartości produkcji stanowiącej przedmiot obrotu o
154 956 zł, w stosunku do 21 350 000 zł ogółem w okresie wyjściowym, w przypadku Grupy
Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., oraz spadek o 646 630 zł,
w stosunku do 11 540 838 zł ogółem w okresie wyjściowym, w przypadku Grupy
Producentów Owoców Witamina Sp. z o.o.. Zarówno Grupa Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., jak i Grupa Producentów Owoców Witamina Sp. z o.o.,
odnotowując spadek wartości sprzedaży w 2011 r., w stosunku do sytuacji wyjściowej,
tłumaczyły to czynnikami zewnętrznymi, a dokładniej wystąpieniem kryzysu w sektorze
warzyw w 2011 r., w związku z pojawieniem się szczepu bakterii EHEC. Realizacja tego celu
planowana jest jednak przez ww. organizacje producentów w kolejnych latach wdrażania
programu operacyjnego.
Natomiast Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie w swoim sprawozdaniu
rocznym podaje wzrost wartości produkcji stanowiącej przedmiot obrotu w okresie 2010-
2011 o 1 318 883 zł, w stosunku do 3 756 332 zł ogółem w okresie wyjściowym. Osiągnięte
wyniki w kontekście realizacji ww. celu strategii były rezultatem działań podejmowanych w
ramach realizacji programów operacyjnych, tym samym, organizacje nie korzystały z innych
środków/mechanizmów pomocy realizowanych jednocześnie z programem operacyjnym.
5.2.4. Badania naukowe i produkcja eksperymentalna
Żadna z organizacji producentów w Polsce nie podjęła się wdrażania ww. celu strategii w
swoich programach operacyjnych.
5.2.5. Działania w zakresie szkolenia oraz działania mające na celu wspieranie dostępu
do usług doradczych
W okresie sprawozdawczym, w ramach ww. celu operacyjnego, organizacje producentów
podjęły do realizacji w swoich programach operacyjnych następujące działania:
1) prowadzenie szkoleń zawodowych:
Powyższe działanie realizowane było w okresie 2010-2011 przez Zrzeszenie Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie, oraz w 2010 r. przez Grupę Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o. poprzez prowadzenie szkoleń dla członków tych
organizacji producentów. Prowadzone szkolenia były bezpośrednio powiązane z innymi
działaniami realizowanymi przez te organizacje producentów w ramach celów: Planowanie
Strona 22 z 34
produkcji, Poprawa lub utrzymanie jakości produktu, Poprawa obrotu/ marketingu. Ponadto,
w ramach ww. działania Grupa Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o.
dokonała w 2010 r. zakupu wyposażenia niezbędnego do przeprowadzania szkoleń.
Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, w okresie 2010-2011
wydatki ogółem na realizację ww. działania, związanego z celem Działania w zakresie
szkolenia i działania mające na celu wspieranie dostępu do usług doradczych, wyniosły
19 535 zł w przypadku Zrzeszenia Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie, oraz
3 656 zł w 2010 r., w przypadku Grupy Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z
o.o.. Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, w realizację
ww. działania zaangażowani byli wszyscy członkowie Grupy Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., oraz 40 ze 154 członków Zrzeszenia Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie przeszło pełen cykl szkoleniowy, co zapewniło szeroki zasięg
i skuteczność wdrożenia przedmiotowego działania. Działanie to zostało zrealizowane przez
Grupę Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o. w 2010 r., tj. po pierwszym
roku realizacji programu operacyjnego.
2) prowadzenie doradztwa:
Powyższe działanie realizowane było w okresie 2010-2011 przez Grupę Producentów
Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., poprzez prowadzenie doradztwa dla członków
tej organizacji producentów. Usługi doradcze obejmowały swoim zakresem zagadnienia
związane z planowaniem produkcji oraz poprawą jakości produktów. Stosownie do danych
zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, w latach 2010-2011 roku wydatki ogółem na
realizację ww. działania, związanego z celem Działania w zakresie szkolenia i działania
mające na celu wspieranie dostępu do usług doradczych, wyniosły 783 768 zł. Natomiast
stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, w realizację ww. działania
zaangażowani byli wszyscy członkowie organizacji producentów, co zapewniło szeroki
zasięg i skuteczność wdrożenia przedmiotowego działania.
Ocena wdrożenia działań mających na celu szkolenia oraz wspieranie dostępu do usług
doradczych:
Organizacje producentów wybierając ww. działania do realizacji w ramach programów
operacyjnych kierowały się potrzebami szkoleniowymi, wynikającymi z analizy ich sytuacji
wyjściowej, uwzględniając potrzeby własne, jak również swoich członków. Stosownie do
danych zamieszczonych we wskaźnikach rezultatu, realizacja ww. działań, w ramach celu
Działania w zakresie szkolenia i działania mające na celu wspieranie dostępu do usług
doradczych w okresie 2010-2011, poprzez podniesienie poziomu wiedzy członków
organizacji producentów z zakresu planowania produkcji oraz poprawy jakości produktów,
skutkowała ukończeniem szkolenia/programu szkoleniowego przez 7 członków Grupy
Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., oraz 40 członków Zrzeszenia
Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie. Realizacja tego celu planowana jest przez ww.
organizacje producentów w kolejnych latach wdrażania programu operacyjnego. Osiągnięte
wyniki były rezultatem wyłącznie działań podejmowanych w ramach realizacji programów
operacyjnych, tym samym, organizacje nie korzystały z innych środków/mechanizmów
pomocy realizowanych jednocześnie z programem operacyjnym.
Strona 23 z 34
5.2.6. Środki zapobiegania kryzysom i zarządzania w sytuacjach kryzysowych
Żadna z organizacji producentów w Polsce nie wdrażała w okresie 2010-2011 ww. celu
strategii w swoim programie operacyjnym, pomimo wystąpienia sytuacji kryzysowej na
europejskim rynku warzyw w 2011 r. (epidemia EHEC).
5.2.7. Działania na rzecz ochrony środowiska
W okresie 2010-2011, w ramach ww. celu operacyjnego, organizacje producentów podjęły do
realizacji w swoich programach operacyjnych działania w dwóch obszarach określonych
przez Ramy krajowe na rzecz działań w zakresie ochrony środowiska dla programów
operacyjnych organizacji producentów w sektorze owoców i warzyw:
I. Obszar działań środowiskowych: „Poprawa jakości wody”:
1) zastępowanie starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich elementów nowymi, bardziej
przyjaznymi dla środowiska:
Powyższe działanie realizowane było w 2010 r. przez Grupę Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., w latach 2010-2011 przez Zrzeszenie Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie, oraz w 2011 r. zostało rozpoczęte przez Grupę Producentów
Owoców Witamina Sp. z o.o. oraz organizację producentów RAJPOL Sp. z o.o. poprzez zakup
nowych urządzeń oraz elementów opryskiwaczy w celu zwiększenia skuteczności
prowadzonych zabiegów ochronnych stosowanych na rośliny, przy jednoczesnym
ograniczaniu ilości stosowanych środków ochrony roślin. Stosownie do danych
zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, wydatki ogółem na realizację ww. działania,
związanego z celem Ochrona środowiska, wyniosły w 2010 r. 92 923 zł w przypadku Grupy
Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., w okresie 2010-2011 84 293 zł w
przypadku Zrzeszenia Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie. W 2011 r. wydatki
ogółem na realizację ww. działania, wyniosły 60 500 zł w przypadku Grupy Producentów
Owoców Witamina Sp. z o.o. oraz 354 600 zł w przypadku organizacji producentów RAJPOL
Sp. z o.o. Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww.
działanie realizowane było w gospodarstwach wszystkich członków Grupy Producentów
Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., natomiast w przypadku organizacji
producentów Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie, w realizację ww.
działania zaangażowanych było 139 ze 154 członków, 2 z 10 zrzeszonych w Grupie
Producentów Owoców Witamina Sp. z o.o. oraz dla 9 z 55 członków organizacji producentów
RAJPOL sp. z o.o., co zapewniło znaczny zasięg i skuteczne wdrożenie tego działania. W
wyniku osiągniętych zamierzeń, Grupa Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z
o.o. nie kontynuowała ww. działania w 2011 r. W przypadku Zrzeszenia Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie kryterium wspólności dotyczące środowiskowej zawartości
programu operacyjnego zostało spełnione, natomiast zarówno Grupa Producentów Owoców
Witamina Sp. z o.o. oraz organizacja producentów RAJPOL Sp. z o.o. zamierzają
kontynuować to działanie w kolejnym roku realizacji programu operacyjnego, tym samym,
zwiększając zasięg wdrożenia działania.
Strona 24 z 34
2) stosowanie biologicznych metod ochrony roślin:
Powyższe działanie realizowane było w okresie 2010-2011 przez Grupę Producentów
Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., poprzez zakup środków i materiałów do
biologicznej ochrony roślin do zwalczania chorób, szkodników i chwastów roślin uprawnych,
przy jednoczesnym ograniczeniu chemicznych środków ochrony roślin. Stosownie do danych
zamieszczonych we wskaźnikach nakładu, w latach 2010-2011 wydatki na realizację ww.
działania, związanego z celem Ochrona środowiska, wyniosły 235 864 zł. Natomiast
stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww. działanie realizowane
było w gospodarstwach wszystkich członków organizacji producentów, co zapewniło dużą
skuteczność jego wdrożenia.
Ocena wdrożenia działań mających na celu ochronę środowiska w obszarze „poprawa
jakości wody”:
Organizacje producentów wybierając ww. działania w obszarze poprawy jakości wody w
ramach programów operacyjnych kierowały się przede wszystkim analizą potrzeb członków
w zakresie zmniejszania zużycia środków ochrony roślin, uwzględniając aspekt ekonomiczny
wdrożenia ww. działań pro-środowiskowych. Stosownie do danych pokazujących wynik, w
związku z realizacją ww. działań w ramach celu Ochrona środowiska, w okresie 2010-2011
osiągnięto zmniejszenie ogółem zużycia środków ochrony roślin. W przypadku Grupy
Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o. ustalono zmniejszenie zużycia
środków ochrony roślin o 0,9 tony w stosunku do 1,25 tony w okresie wyjściowym w
gospodarstwach realizujących to działanie, co przełożyło się na zmniejszenie ilości
chemicznych środków ochrony roślin o 42 kg/ha, w stosunku do 55 kg/ha zużywanych w
okresie wyjściowym, tj. przed rozpoczęciem realizacji programu operacyjnego, w przypadku
prowadzonej specyfiki upraw – niemalże wyłącznie pomidorów szklarniowych. Podobnie w
przypadku Grupy Producentów Owoców Witamina Sp. z o.o. ustalono zmniejszenie zużycia
środków ochrony roślin o 0,28 tony, w stosunku do 0,69 tony w okresie wyjściowym, co
przełożyło się na zmniejszenie ilości chemicznych środków ochrony roślin o 13,72 kg/ha, w
stosunku do 33,95 kg/ha zużywanych w okresie wyjściowym. Natomiast przy produkcji
warzyw gruntowych, Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie ustaliło
zmniejszenie zużycia środków ochrony roślin o 0,07 tony w stosunku do 1,4 tony w okresie
wyjściowym, co przełożyło się na zmniejszenie ilości chemicznych środków ochrony roślin o
2,46 kg/ha, w stosunku do 6,98 kg/ha, zużywanych w okresie wyjściowym. W przypadku
„sadowniczej” organizacji producentów RAJPOL Sp. z o.o. ustalono zmniejszenie żucia
środków ochrony roślin o 0,62 tony, w stosunku do 2,47 tony w okresie wyjściowym, co
przełożyło się na zmniejszenie ilości chemicznych środków ochrony roślin o 8 kg/ha, w
stosunku do 32 kg/ha zużywanych w okresie wyjściowym.
Realizując działanie polegające na zastępowaniu starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich
elementów nowymi, bardziej przyjaznymi dla środowiska, każda z organizacji je realizujących
(Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie, Grupa Producentów Owoców
Witamina Sp. z o.o. oraz RAJPOL Sp. z o.o.), dostarczyła opinię o osiągnięciu wymaganej
efektywności poprawy środowiska, w stosunku do stanu wyjściowego, potwierdzoną przez
Strona 25 z 34
niezależny i kompetentny organ lub eksperta. Wymienione wyżej organizacje w okresie 2010-
2011 legitymowały się następującymi poziomami efektywności, wynoszącymi odpowiednio
powyżej: 30%, 40% oraz 25%. W przypadku działania polegającego na stosowaniu
biologicznych metod ochrony roślin, podejmowanego przez Grupę Producentów Warzyw
Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., wspomniana opinia nie była obligatoryjna, niemniej
jednak wdrożenie działania przyniosło znaczne ograniczenie zużycia chemicznych środków
ochrony roślin. Planowane jest kontynuowanie działań w ramach ww. celu w kolejnych latach
wdrażania programu operacyjnego przez ww. organizacje producentów. Osiągnięte wyniki
były rezultatem działań podejmowanych w ramach realizacji programów operacyjnych, tym
samym, organizacje nie korzystały z innych środków/mechanizmów pomocy realizowanych
jednocześnie z programem operacyjnym.
II. Obszar działań środowiskowych: „Łagodzenie zmian klimatu”:
3) inwestycje w nową technologię zapewniającą lepsze wykorzystanie energii:
Powyższe działanie realizowane było w okresie 2010-2011 przez Grupę Producentów
Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., poprzez zakup i montaż urządzeń
przyczyniających się do lepszego wykorzystywania energii w szklarniach organizacji
producentów, w tym zakup i instalację kurtyn termooszczędnych oraz komputera
klimatycznego w 2010 r. oraz instalację systemu do zdmuchiwania zanieczyszczeń oraz
systemu cieniującego w 2011 r.. Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach
nakładu, w latach 2010-2011 wydatki na realizację ww. działania, związanego z celem
Ochrona środowiska, wyniosły 800 056 zł. Natomiast stosownie do danych zamieszczonych
we wskaźnikach produktu, ww. działanie realizowane było w gospodarstwach 5 z 7 członków
organizacji producentów, co skutkuje umiarkowanym zasięgiem wdrożenia działania.
Jednakże, realizacja ww. działania planowana jest również na kolejne lata programu
operacyjnego, z udziałem pozostałych członków organizacji producentów.
Ocena wdrożenia działań mających na celu ochronę środowiska w obszarze: łagodzenie
zmian klimatu”:
Organizacja producentów wybierając ww. działanie w obszarze łagodzenia zmian klimatu w
ramach programu operacyjnego kierowała się analizą potrzeb członków w zakresie
zmniejszenia zużycia energii, uwzględniając również aspekt ekonomiczny wdrożenia ww.
działania. Stosownie do danych pokazujących wynik wpływu na środowisko, w związku z
realizacją ww. działania przez Grupę Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z
o.o., w ramach celu Ochrona środowiska, w okresie 2010-2011 osiągnięto zmniejszenie
zużycia energii do celów ogrzewania szklarni o 0,09 ton w postaci paliwa stałego na tonę
produkcji sprzedanej, w stosunku do 2,3 ton paliwa stałego na tonę produkcji sprzedanej
zużywanych w okresie wyjściowym, oraz o 35 litrów w postaci paliwa ciekłego na tonę
produkcji sprzedanej, w stosunku do 640 litrów paliwa ciekłego na tonę produkcji sprzedanej
zużywanych w okresie wyjściowym. Zgodnie z wymogami środowiskowymi, opisanymi w
Strategii krajowej dla działania Inwestycje w nową technologię zapewniającą lepsze
wykorzystanie energii, opinia niezależnego i kompetentnego organu lub eksperta,
weryfikująca spełnienie minimalnych warunków kwalifikowalności poziomu efektywności,
Strona 26 z 34
była dostarczona przez ww. organizację na etapie zatwierdzania programu operacyjnego.
Organizacja producentów kontynuując realizację ww. działania w kolejnych latach wdrażania
programu operacyjnego zakładała osiągnięcie więcej niż jednej korzyści środowiskowej.
Poczynione inwestycje zmniejszyły zużycie energii w przedstawionym wymiarze, ale również
zmniejszyły emisję gazów cieplarnianych, na co zwracano uwagę w opinii niezależnego
eksperta. Powołując się na „wskaźniki emisji substancji zanieczyszczających wprowadzanych
do powietrza z procesów energetycznego spalania paliw” ustalono, że efektywność
ekologiczna inwestycji dla tego działania będzie wynikała z obniżenia SO2, NO2, CO, pyłu,
sadzy, bapiru oraz CO2 powyżej 11% dla spalania miału węglowego oraz oleju opałowego
ogółem. Na ww. danych opierano się podczas zatwierdzania programu, jednak organizacja
producentów nie miała możliwości zweryfikowania tych założeń w rzeczywistości.
Osiągnięte mierzalne wyniki były rezultatem działań podejmowanych w ramach realizacji
programu operacyjnego, tym samym, organizacja nie korzystała z innych
środków/mechanizmów pomocy realizowanych jednocześnie z programem operacyjnym.
Planowane jest kontynuowanie tego działania w kolejnych latach wdrażania programu
operacyjnego przez ww. organizację producentów.
III. Obszar działań środowiskowych: „Inne działania środowiskowe”:
4) horyzontalne działania: Uczestnictwo w szkoleniach, korzystanie z usług doradczych w
zakresie ochrony środowiska, przeprowadzenie analiz wody i roślin odnoszących się do
ochrony środowiska:
Powyższe działanie realizowane było w okresie 2010-2011 przez Zrzeszenie Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie, poprzez przeprowadzenie analiz gleby oraz opracowanie
planu nawożenia roślin, wpływającego na zmniejszenie zużycia nawozów, a tym samym,
poprawę efektywności środowiskowej. Zgodnie z pierwszą wersją strategii krajowej, analiza
gleby kwalifikowała się w ramach działań horyzontalnych. Od 2011 r. działanie to było
realizowane przez Grupę Producentów Owoców Witamina Sp. z o.o. oraz organizację
producentów RAJPOL Sp. z o.o., poprzez korzystanie z usług doradczych lub uczestnictwo w
szkoleniach, wspierających i uzupełniających działanie zastępowanie starych, tradycyjnych
opryskiwaczy lub ich elementów nowymi, bardziej przyjaznymi dla środowiska w celu
poprawy efektywności środowiskowej. Stosownie do danych zamieszczonych we
wskaźnikach nakładu, w latach 2010-2011 wydatki na realizację ww. działania, związanego z
celem Ochrona środowiska, wyniosły 15 980 zł w przypadku Zrzeszenia Producentów
Owoców i Warzyw w Milejowie, w 2011 r. 3 300 zł w przypadku Grupy Producentów
Owoców Witamina Sp. z o.o. oraz 2 027 zł w przypadku organizacji producentów RAJPOL
Sp. z o.o. Natomiast stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach produktu, ww.
działanie w latach 2010-2011 objęło 72 ze 154 członków Zrzeszenia Producentów Owoców i
Warzyw w Milejowie, 2 z 10 zrzeszonych w Grupie Producentów Owoców Witamina Sp. z
o.o. oraz 9 z 55 członków organizacji producentów RAJPOL Sp. z o.o.. W przypadku
Zrzeszenia Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie, Grupy Producentów Owoców
Witamina Sp. z o.o. oraz organizacji producentów RAJPOL Sp. z o.o. w kolejnym roku
realizacji programu operacyjnego ww. działanie będzie kontynuowane (zwiększając zasięg
jego wdrożenia), celem spełnienia kryterium wspólności, tj. udziału w działaniu min. 50%
członków organizacji producentów.
Strona 27 z 34
Ocena wdrożenia działań mających na celu ochronę środowiska w obszarze: inne działania
środowiskowe:
Organizacje producentów wybierając ww. działanie do realizacji w ramach programów
operacyjnych kierowały się przede wszystkim potrzebami szkoleniowymi i doradczymi
swoich członków, które były komplementarne do pozostałych działań pro-środowiskowych.
Stosownie do danych zamieszczonych we wskaźnikach rezultatu, realizacja ww. działania, w
ramach celu Ochrona środowiska w okresie 2010-2011 roku, odbywała się poprzez
podniesienie poziomu wiedzy członków organizacji producentów z zakresu prowadzenia
chemicznej ochrony plantacji owoców i warzyw. Przeprowadzone szkolenia, jak i korzystanie
z usług doradztwa pośrednio przyczyniły się do osiąganych efektów uzyskanych poprzez
realizacje działania głównego, które to było uzupełniane przez ww. działanie horyzontalne.
Planowane jest kontynuowanie tego działania w kolejnych latach wdrażania programu
operacyjnego przez ww. organizacje producentów.
Pozostałe działania środowiskowe opisane w strategii krajowej (Środki i zabiegi
pielęgnacyjne służące poprawie i utrzymaniu dobrego stanu gleb; Systemy redukujące emisję
gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń do atmosfery; Rozwijanie systemów energii
odnawialnej; Zastosowanie systemów redukcji zużycia wody; Zastosowanie systemów
określania rzeczywistych potrzeb nawadniania; Zastosowanie zamkniętych obiegów wody;
Budowa oczyszczalni ścieków; Wprowadzenie naturalnych metod zapylania roślin oraz
Tworzenie systemów kompostowania odpadów), nie były wybierane przez organizacje
producentów. Brak zainteresowania tymi działaniami może wynikać ze zbyt restrykcyjnych
wymogów związanych z ich wdrożeniem, np. trudnym do osiągnięcia poziomem 25%
poprawy stanu środowiska, czy choćby brakiem możliwości zdobycia opinii od organu lub
niezależnego eksperta, o spełnieniu minimalnych warunków kwalifikowalności poziomu
poprawy środowiskowej w aspekcie realizowanego działania.
5.3. Pytania oceniające odnoszące się do całej strategii krajowej
Podstawowym celem krajowej strategii było wykorzystanie możliwości rozwoju organizacji
producentów, przy uwzględnieniu specyfiki poszczególnych organizacji. Ocena samej
strategii krajowej opierała się na określeniu postępów w realizacji celów strategii,
dotyczących uzyskanych wyników, skutków oraz wydajności.
Pytania oceniające, odnoszące się do całej strategii krajowej w znacznej części wpisują się w
zestaw pytań opracowanych przez Komisję Europejską w wytycznych AGRI-
C.2/DOCTRAV/003/2011, wersja z dn. 18.10.2011 r., w zakresie Ocena strategii krajowych
na rzecz zrównoważonych programów operacyjnych w sektorze owoców i warzyw (2012),
zamieszczonych w załączniku B Lista wspólnych pytań oceniających. Wśród
zaimplementowanych pytań, należy wymienić następujące:
1) w jakim stopniu działania związane z realizacją danego celu przyczyniły się do
poprawy/rozwoju wydajności organizacji producentów w odniesieniu do tego
konkretnego celu?
2) w jakim stopniu działania związane z realizacją danego celu:
a) są zgodne z potrzebami?
Strona 28 z 34
b) są spójne z innymi środkami w ramach strategii krajowej?
3) w jakim stopniu działania na rzecz ochrony środowiska w obszarze produkcji
przyczyniły się do:
a) ochrony gleby?
b) ochrony wód?
c) łagodzenia zmiany klimatu?
d) ochrony jakości powietrza?
6. Wnioski i zalecenia
6.1. Wnioski
Strategia krajowa opracowana na rzecz programów operacyjnych, wdrażana była przez
uznane organizacje producentów owoców i warzyw w realizowanych programach
operacyjnych, poprzez realizację zatwierdzonych działań, przypisanych do poszczególnych
celów programów operacyjnych.
Łączna wartość produkcji wprowadzona do obrotu przez organizacje producentów realizujące
programy operacyjne wzrosła w latach 2010-2011 o 9 032 tys. zł, z poziomu 49 165 tys. zł w
okresie wyjściowym, co oznacza 18% wzrost łącznych przychodów z tytułu sprzedaży
owoców i warzyw. Łączna wielkość produkcji wprowadzona do obrotu przez organizacje
producentów realizujące programy operacyjne wzrosła w latach 2010-2011, o 1 357 ton, z
poziomu 31 187 ton w okresie wyjściowym, co oznacza 4% wzrost łącznej wielkości
sprzedaży. Dostosowywanie wielkości produkcji do popytu przy jednoczesnym
podwyższaniu wartości handlowej produktów doprowadziło do wzrostu średniej jednostkowej
wartości produktów sprzedanych organizacji producentów, realizujących programy
operacyjne w latach 2010-2011, o 0,21 zł/kg. Wraz ze zmianami wskaźników ekonomicznych
idą również zmiany w obszarach środowiskowych – ich szczegółowe zmiany opisano w
części 5.3. Jedynie niesprzyjającym zjawiskiem jest zmniejszenie liczby producentów
owoców i warzyw, będących aktywnymi członkami organizacji realizujących programy
operacyjne, z 243 do 225, czyli o 7%.
W wyniku realizacji ww. celów strategii krajowej, organizacje producentów w latach 2010-
2011 były w stanie planować produkcję, dostosowując ją do popytu, promować swoje
produkty, jak również osiągnąć poprawę jakości produkcji, przy korzystaniu ze środków i
metod bezpiecznych dla środowiska. W związku z tym, realizacja programów operacyjnych, a
w konsekwencji wykorzystanie dostępnych środków finansowych, mogła przyczynić się do
rozwoju organizacji producentów, poprawy ich oferty oraz konkurencyjności.
Podsumowując, w wyniku przeprowadzonej oceny należy stwierdzić, że uznane organizacje
producentów: Grupa Producentów Warzyw Szklarniowych VEGAPOL Sp. z o.o., Zrzeszenie
Producentów Owoców i Warzyw w Milejowie, RAJPOL Sp. z o.o. oraz Grupa Producentów
Owoców Witamina Sp. z o.o., były w stanie osiągnąć postępy w realizacji celów
zatwierdzonych w ich programach operacyjnych. Poprzez realizację powyżej opisanych
działań, przypisanych do celów:
Strona 29 z 34
1. Planowanie produkcji.
2. Poprawa lub utrzymanie jakości produktu.
3. Poprawa obrotu/ marketingu.
4. Działania w zakresie szkolenia i działania mające na celu wspieranie dostępu do usług
doradczych.
5. Działania w zakresie ochrony środowiska.
Powyżej wymienione organizacje producentów wdrażały w realizowanych programach
operacyjnych Strategię krajową dla zrównoważonych programów operacyjnych organizacji
producentów owoców i warzyw w Polsce na lata 2010-2013.
6.1.1. Stopień wykorzystania zasobów finansowych
Biorąc pod uwagę limit pomocy finansowej, określony w art. 103d ust. 2 rozporządzenia
Rady (WE) nr 1234/2007, zgodnie z którym, wspólnotowa pomoc finansowa jest ograniczona
do 4,1 % wartości produkcji wprowadzonej do obrotu przez każdą organizację producentów,
uwzględniając łączna wartość produkcji stanowiącej przedmiot obrotu dla 2010 r. oraz
2011 r., która wynosiła odpowiednio 28,5 mln zł oraz 54,2 mln zł, oraz zakładając pełne
wykorzystanie ww. limitu pomocy finansowej, można było oczekiwać wniosków o
maksymalną pomoc wynoszącą 1,17 mln zł w 2010 r., przy łącznej wysokości funduszy
operacyjnych – 1,95 mln zł, natomiast w 2011 r. organizacje producentów mogły ubiegać się
maksymalnie o 2,22 mln zł pomocy finansowej, przy łącznej wysokości funduszy
operacyjnych – 3,70 mln zł. Szczegółowe dane zamieszczono w poniższej tabeli.
Tabela 2. Stopień wykorzystania zasobów finansowych.
WPS dla 2010 r.: 28,5 mln zł
WPS dla 2011 r.: 54,2 mln zł
Maksymalna kwota
wynikająca z WPS [zł]
Wartości zatwierdzone w
programie operacyjnym [zł]
Wartości przyjęte do
naliczenia
pomocy/wypłacone [zł]
Rok 2010 2011 2010 2011 2010 2011
Fundusz
Operacyjny 1 949 139 3 701 211 1 897 292 3 059 774 1 890 421 3 053 156
Pomoc
finansowa 1 170 054 2 221 810 1 134 655 1 829 865 1 130 686 1 761 994
Procent wykorzystania pomocy
finansowej, w odniesieniu do kwoty
pomocy wynikającej z WPS
97,0% 82,4% 96,6% 79,3%
Zgłoszone do zatwierdzenia fundusze operacyjne w 2010 r. opiewały na kwotę 1,90 mln zł,
co przekładało się na zatwierdzoną kwotę pomocy finansowej wynoszącą 1,13 mln zł.
Natomiast w 2011 r. planowana wysokość funduszy operacyjnych wyniosła ogółem 3,06 mln
zł, natomiast zatwierdzona kwota pomocy finansowej stanowiła 1,83 mln zł.
W wyniku realizacji programów operacyjnych w Polsce, organizacje producentów
wykorzystały w 2010 r. 96,6% możliwej do uzyskania pomocy finansowej, wynikającej z
ww. limitów określonych jako 4,1% wysokości produktów sprzedanych tych organizacji,
Strona 30 z 34
wydatkując środki z funduszy operacyjnych w wysokości 1,89 mln zł oraz uzyskując kwotę
wsparcia w wysokości 1,13 mln zł. Natomiast w 2011 r. organizacje producentów
wykorzystały 79,3% możliwej do uzyskania pomocy finansowej, wynikającej z ww. limitów,
wydatkując środki z funduszy operacyjnych w wysokości 3,05 mln zł oraz uzyskując kwotę
wsparcia w wysokości 1,76 mln zł.
Powyższe dane świadczą o racjonalnym zaangażowaniu przez organizacje producentów
środków finansowych funduszy operacyjnych w realizację programów operacyjnych,
umożliwiającym wykorzystanie pomocy finansowej na dofinansowanie funduszy
operacyjnych w granicach limitu 4,1% wartości produktów sprzedanych netto, uzyskanej
przez organizacje producentów w okresie referencyjnym.
Łączne kwoty wydatkowane z funduszy operacyjnych w latach 2010-2011 przeznaczone były
odpowiednio w 24% - 25% na działania mające na celu Planowanie produkcji, w 13% - 27 %
na działania mające na celu Poprawę lub utrzymanie jakości produktu, w 8% - 1% na
działania mające na celu Poprawę obrotu/ marketingu, 21% - 14% na działania w zakresie
szkolenia i działania mające na celu wspieranie dostępu do usług doradczych oraz w 35% -
33% na działania w zakresie ochrony środowiska. Świadczy to o zrównoważeniu
realizowanych programów operacyjnych.
6.1.2. Skuteczność i użyteczność realizowanych programów operacyjnych
Wszystkie programy operacyjne realizowane zgodnie ze Strategią krajową (…) w Polsce,
zatwierdzone zostały na okresy trzyletnie. Jednak każda z organizacji producentów dostrzega
potrzebę kontynuowania programu operacyjnego. Zgodnie z przeprowadzoną powyżej
analizą, podejmowane działania były dla organizacji producentów użyteczne, a ich
skuteczność przekładała się na rezultaty w wymiarze ekonomicznym, jak i środowiskowym.
6.2. Zalecenia oparte na ustaleniach z oceny, w tym ewentualne propozycje dostosowania
strategii krajowej i polityki UE
6.2.1. Zalecenia dotyczące systemu ustanowionego w celu monitorowania i oceniania
strategii krajowej
Zgodnie z art. 127 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) Nr 543/2011 monitorowanie
i ocena w odniesieniu do strategii krajowej przeprowadzane są przy użyciu odpowiednich
wskaźników spośród wspólnych wskaźników wydajności, o których mowa w art. 125, oraz –
w stosownych przypadkach – dodatkowych wskaźników określonych w strategii krajowej. Od
2011 r. strategia krajowa uwzględnia dodatkowe wskaźniki wydajności, inne niż w załączniku
VIII do rozporządzenia 543/2011, odnoszące się wyłącznie do działań mających na celu
ochronę środowiska.
Niemniej jednak, należy zwrócić uwagę na brak powiązania jednostek miary, pomiędzy
wartością rezultatu, a sytuacją wyjściową, w przypadku niektórych wskaźników wydajności,
co w konsekwencji może doprowadzić do nadinterpretacji np. w wykazywaniu rezultatu, w
stosunku do sytuacji wyjściowej. Dla przykładu opisując wdrażanie działania polegającego na
zastępowaniu starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich elementów, nowymi, bardziej
Strona 31 z 34
przyjaznymi dla środowiska, organizacja producentów przedstawia, jako wskaźnik
wyjściowy, obszar produkcji owoców i warzyw, na którym zmniejszono stosowanie środków
ochrony roślin lub stosuje się lepsze gospodarowanie tymi środkami (ha), natomiast jako
wskaźnik rezultatu posługuje się miarą szacowanej zmiany rocznego zużycia środków
ochrony roślin (tony).
W związku z powyższym, podczas sporządzania oceny Strategii krajowej (…) zastosowano
dodatkowe wskaźniki wydajności, które okazały się pomocne w rzetelnej ocenie działań,
mających na celu ochronę środowiska. Mając powyższe na uwadze, użyto mierników w
stosunku do działań pro-środowiskowych, wybieranych przez organizacje producentów w
dwóch obszarach: Poprawa jakości wody oraz Łagodzenie zmian klimatu. Posłużono się
trzema dodatkowymi wskaźnikami:
1) procentowa zmiana ilości chemicznych środków ochrony roślin ogółem w gospodarstwach
członków realizujących dane działanie środowiskowe;
2) procentowa zmiana ilości chemicznych środków ochrony roślin na hektar;
3) procentowa zmiana zużycia energii do celów ogrzewania szklarni na tonę produkcji
sprzedanej (paliwa stałe - w tonach na tonę produkcji sprzedanej, paliwa ciekłe – w litrach
na tonę produkcji sprzedanej).
Opis szczegółowy ww. wskaźników przedstawiono w części czwartej niniejszej oceny.
Należy natomiast zauważyć, iż w przeciwieństwie do wspólnych wskaźników wydajności,
określonych w załączniku VIII do rozporządzenia Komisji (UE) Nr 543/2011, jednostki
zaproponowanych powyżej mierników, dla zmiennych oznaczających wynik, jak i sytuację
wyjściową, są jednakowe. Ponadto, wykazywana „zmiana wartości wskaźnika” nie odnosi się
do wartości bezwzględnej, a jedynie do ujęcia procentowego, będącego lepszym miernikiem
pokazującym efekt realizacji celu. W przypadku oceny Strategii krajowej w Polsce dla działań
mających na celu ochronę środowiska, zaproponowane w przedmiotowej ocenie wskaźniki
okazały się przydatne, a w związku z tym, w przypadku większości działań pro-
środowiskowych zaleca się ujednolicenie mierników określających sytuację wyjściową oraz
wskaźniki rezultatu, celem umożliwienia realnej oceny osiągniętego wyniku.
6.2.2. Zalecenia dotyczące uwzględniania niedociągnięć w celach, wartościach docelowych
lub środkach wybranych w ramach strategii krajowej oraz konieczności określenia
nowych instrumentów
1) rozszerzenie liczby atrakcyjnych działań pro-środowiskowych:
W związku z przeprowadzoną oceną wdrażania Strategii krajowej (…) w realizowanych
programach operacyjnych w Polsce, zaobserwowano zainteresowanie organizacji
producentów ograniczoną liczbą działań mających na celu ochronę środowiska. W związku z
tym, istnieje potrzeba dostosowania lub przeglądu strategii krajowej w stosunku do celów
ustanowionych w ramach ochrony środowiska. Na cztery organizacje producentów
realizujące programy operacyjne do tej pory, jedynie 4 działania z 13 były podejmowane w
ramach celu ochrona środowiska w latach 2010-2011. Mając na uwadze obligatoryjny
charakter tego celu oraz obowiązek realizacji co najmniej 2 działań na rzecz ochrony
środowiska, w związku z koniecznością spełnienia kryterium wspólności działań, najczęściej
Strona 32 z 34
wybieranymi działaniami były: Zastępowanie starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich
elementów, nowymi, bardziej przyjaznymi dla środowiska oraz Horyzontalne działanie:
uczestnictwo w szkoleniach, korzystanie z usług doradczych w zakresie ochrony środowiska,
przeprowadzanie analiz wody i roślin, które było działaniem komplementarnym do działania
pierwszego. Opisanymi w niniejszej analizie obszarami środowiskowymi, w których
organizacje producentów realizowały swoje działania środowiskowe były: Poprawa jakości
wody oraz Łagodzenie zmian klimatu. Zawężenie działań pro środowiskowych jedynie do
dwóch obszarów sprawia, że realizowane programy operacyjne były w ograniczonym stopniu
zrównoważone w ostatecznym rachunku działań pro środowiskowych. Uwzględniając
powyższe, przy pożądanym i wciąż oczekiwanym wzroście liczby realizowanych programów
w kolejnych latach, właściwym działaniem byłoby rozszerzenie interesujących organizacje
producentów obszarów wpływu na środowisko. A to byłoby możliwe dzięki przeglądowi i
dostosowaniu działań pro-środowiskowych, do oczekiwań zainteresowanych podmiotów.
Różnorodny charakter działań mających na celu ochronę środowiska, pozwoliłby w
przyszłości na zaangażowanie większej liczby organizacji, w realizację programów
operacyjnych oraz zbilansowanie oczekiwanych efektów środowiskowych.
2) zwiększenie liczby działań antykryzysowych, które będą atrakcyjne dla organizacji
producentów:
Zgodnie z art. 73 rozporządzenia Komisji (UE) nr 543/2011, państwa członkowskie mogą
zdecydować, że jeden ze środków wymienionych w art. 103c ust. 2 rozporządzenia (WE) nr
1234/2007 lub większa ich liczba nie ma zastosowania na ich terytorium. Paleta środków
zapobiegania kryzysom i zarządzania w sytuacjach kryzysowych, określona w przepisach UE,
jest relatywnie szeroka (wycofywanie z rynku, zielone zbiory lub niezbieranie owoców i
warzyw, działania promocyjne i komunikacyjne, działania w zakresie szkolenia, ubezpieczanie
zbiorów, wsparcie na rzecz kosztów administracyjnych poniesionych na ustanowienie
funduszy wzajemnych). Jednak w celu zabezpieczenia ewentualnych strat rynkowych
organizacji producentów lub jej członków, powodowanych wystąpieniem sytuacji
kryzysowych na rynku, w Polsce dopuszczono jedynie jedno działanie polegające na
stosowaniu mechanizmu nieprzeznaczania do sprzedaży owoców i warzyw, które jest
wdrażane w sposób określony w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19
grudnia 2008 r. w sprawie określenia sposobu zagospodarowania owoców i warzyw
nieprzeznaczonych do sprzedaży (Dz. U. z 2009 r. Nr 5, poz. 29). Wybrane działanie w
analizowanym okresie nie było atrakcyjne dla organizacji producentów, realizujących
programy operacyjne, tym samym środki zapobiegania sytuacjom kryzysowym i zarządzania
kryzysowego nie zostały podjęte przez jakąkolwiek organizację producentów w ramach
realizacji programu operacyjnego. Nie zmieniło tego nawet pojawienie się kryzysu
spowodowanego wybuchem epidemii E.Coli, dla którego istnieją właśnie tego typu działania.
W związku z tym, proponuje się rozszerzenie listy działań antykryzysowych, które mogłyby
przyczyniać się do stabilizacji cen producentów w zmiennych warunkach rynkowych, z
perspektywy organizacji producentów.
3) dodanie w strategii krajowej odpowiednich działań inwestycyjnych dla organizacji
producentów z kategorii uznania ”grzyby”:
Strona 33 z 34
W wyniku oceny zauważono, że obecna wersja Strategii krajowej (…) promuje podmioty z
sektora sadowniczego, w małym stopniu uwzględniając specyfikę produkcji z kategorii
uznania „grzyby”. Spośród 4 organizacji produkujących pieczarki w Polsce, żadna nie
realizowała programu operacyjnego. To niekorzystne zjawisko jest o tyle istotne, że Polska,
zaraz po Holandii, jest wiodącym producentem pieczarek w Unii Europejskiej.
4) ułatwienie pozyskiwania przez organizacje producentów ocen ex-ante dotyczących
minimalnego polepszenia stanu środowiska dla inwestycyjnych działań pro-
środowiskowych .
Jednym z wymogów zakwalifikowania inwestycji w nowe maszyny lub urządzenia do objęcia
pomocą finansową w ramach działań na rzecz ochrony środowiska, jest wymaganie
oczekiwanego osiągnięcia minimalnego polepszenia stanu środowiska, wynoszącego ex ante
co najmniej 25%, w porównaniu do wcześniej istniejących warunków. Spełnienie
minimalnych warunków kwalifikowalności poziomu efektywności powinno być
poświadczone przez uprawniony organ lub kompetentnego i niezależnego eksperta.
Dostrzeżono jednak duże trudności w pozyskiwaniu weryfikowalnych ocen ex-ante oraz
ograniczone możliwości poświadczania ich przez odpowiednie organy lub ekspertów. Należy
w tym miejscu zauważyć na brak wskazania w przepisach określonych organów,
wyznaczonych do opiniowania jednostkowych projektów pro-środowiskowych,
przedkładanych przez podmioty z sektora owoców i warzyw.
W związku z tym, proponuje się rozważyć nadanie kompetencji ustawowych odpowiednim
organom, celem dokonywania ocen ex-ante projektów związanych z ochroną środowiska,
przedkładanych przez organizacje producentów w ramach ich programów operacyjnych.
Powyższe czynniki, o których mowa w pkt. 1-4, mogą zniechęcać potencjalnie
zainteresowane organizacje producentów do podejmowania wysiłku, jakim jest realizacja
programu operacyjnego. Niski poziom atrakcyjności mechanizmu ma swoje odzwierciedlenie
w liczbach. W pierwszym roku wdrażania strategii krajowej (2010 r.), programy operacyjne
realizowały 2 na 39 organizacji producentów. W roku 2011 programy operacyjne realizowały
4 z 54 funkcjonujących w tym czasie organizacji. W roku 2012 liczba organizacji
producentów realizujących programy operacyjne wzrosła o 1, przy ogólnej ich liczbie 75 (stan
na dzień 15 września 2012). Stosunek liczby realizowanych programów operacyjnych do
liczby uznanych organizacji producentów wynosi niewiele ponad 6%, a trend obserwowany
od kilku lat nie jest optymistyczny dla omawianego mechanizmu w Polsce.
6.2.3. Zalecenia dotyczące projektu przyszłej strategii krajowej
1) uelastycznienie wymogów dotyczących zrównoważenia programu wydatkami na
działania i cele pochodzącymi z funduszu operacyjnego:
Organizacje producentów realizujące programy operacyjne zwracały uwagę na relatywnie
sztywne kryteria, określone przez Strategię krajową (…), dotyczące maksymalnego
procentowego poziomu funduszu operacyjnego przeznaczonego na cele i działania
realizowane w ramach programu operacyjnego. Aktualnie maksymalny odsetek funduszu
operacyjnego, który może być przeznaczony na poszczególne cele (obszary działań) nie może
przekroczyć 50% wydatków w danym roku realizacji programu operacyjnego, z kolei nie
Strona 34 z 34
więcej niż 30% funduszu operacyjnego może być przeznaczone na wdrażanie indywidualnego
działania w danym roku realizacji programu operacyjnego. W związku z tym, proponuje się
rozważyć ustalenie maksymalnego limitu wydatków z funduszu operacyjnego wyłącznie na
jeden cel, bez określania limitu wydatków na działania, adekwatnie do rozwiązań przyjętych
w niektórych państwach członkowskich UE, korzystających z mechanizmu pomocy
finansowej dla uznanych organizacji producentów owoców i warzyw.
2) uelastycznienie kryteriów związanych z kwalifikowalnością działań w ramach działań
mających na celu ochronę środowiska:
Ogólne wymagania odnośnie środowiskowej zawartości programu operacyjnego, mówiące o
wspólności działań na rzecz ochrony środowiska, wspierają małe organizacje producentów.
Zapewnienie, że działanie na rzecz ochrony środowiska obejmie powyżej 50% członków
organizacji producentów, jest trudne do wykonania dla organizacji producentów o większej
liczbie członków. Uwzględniając powyższe, proponuje się rozważyć, aby wymóg dotyczący
konieczności realizacji co najmniej 2 działań środowiskowych, został zastąpiony dwoma
wariantami do wyboru przez organizacje producentów: konieczność wyboru co najmniej 2
działań pro środowiskowych lub limit wydatków na działania mające na celu ochronę
środowiska, wynoszący minimum 10% wartości funduszu operacyjnego w danym roku.
3) uspołecznienie procesu opiniowania projektu przyszłej strategii krajowej:
Proponuje się zaangażowanie w opiniowanie Strategii krajowej (…), oprócz samych
organizacji producentów, również stowarzyszeń/zrzeszeń branżowych producentów owoców i
warzyw. Przeprowadzone konsultacje z samymi organizacjami producentów oraz
zrzeszeniami branżowymi mogłyby znacząco przyczynić się do opracowania przyszłej
Strategii krajowej (…) w pełni odpowiadającej praktycznym potrzebom sektora owoców i
warzyw.