Biuletyn InformacyjnyTowarzystwa Polska­Finlandia

Nr 108,Grudzień 2011

Towarzystwo Polska­Finlandia,PKO BP 63 1020 1156 0000 7502 0065 7270

00­075 Warszawaul. Senatorska 11tel. 22 826 08 46(wtorki i czwartkigodz. 17.00 ­ 19.00)

Świątwypełnionychradościąimiłością,niosącychspokój iodpoczynekwszystkim członkom i sympatykomTowarzystwaPolska-Finlandia

życzy ZarządGłówny wWarszawie

Hyvääjouluajaonnellistauutta vuotta!

Kolejny raz witamy w biuletynie SISU. Pragniemy przedstawić Państwu

podsumowanie ostatnich kilku miesięcy naszej działalności. Wnumerze

znajdziemy również opowieści związane z fińskimi tradycjami

bożonarodzeniowymi. Przeniesiemy się także do Białegostoku, by

świętować 10-lecie Podlaskiego Oddziału Towarzystwa.

Walne Zgromadzenie Towarzystwa Polska-Finlandia

6 października 2011 r. w siedzibie Towarzystwa przy ul.Senatorskiej 1 1 w Warszawie odbyło się Walne ZgromadzenieTowarzystwa Polska-Finlandia.

Walne Zgromadzenie udziel i ło absolutorium ustępującymwładzom, powołało nowy Zarząd i Komisję Rewizyjną orazuchwaliło wytyczne działalności Towarzystwa na lata201 2-1 4.

Zarząd GłównyWalne Zgromadzenie powołało do Zarządu Głównego, którytego samego dnia ukonstytuował się, następujące osoby:

Stanisław Stebelski - Prezes ZarząduAnna Buncler - WiceprezesZdzisław Jarmołowicz - WiceprezesAnna Krześniak - Sekretarz GeneralnyAnna Urban - SkarbnikEwelina Bator - Członek ZarząduZofia Czernow - Członek ZarząduMariola Gąsiorowska-Siudzińska - Członek ZarząduAgata Karkowska - Członek ZarząduMariusz Strutyński - Członek ZarząduMaria Szortyka-Stojanow - Członek Zarządu

Główna Komisja RewizyjnaDo Głównej Komisj i Rewizyjnej zostały wybrane następująceosoby:

Andrzej Czyż - PrzewodniczącyStefan Cegielski - WiceprzewodniczącyAnna Paczkowska-Kania – Członek Komisj i

1

Mika Kaurismäki - od 25 listopada w Polsce!

Towarzystwo Polska-Finlandia objęło patronat medialny nadfi lmem Seks po fińsku (Haarautuvan rakkauden talo) ,

którego reżyserem jest MikaKaurismäki. Fi lm wszedł naekrany kin studyjnych 25listopada.Scenariusz Seksu po fińsku

powstał na podstawie powieściPetriego Karry. W głównychrolach wystąpil i Hannu-PekkaBjörkman (Klasyk, Sport

ekstremalny, Za żywych i

umarłych) i El ina Knihti lä(Pułapki dorosłości, Lieksa!) ,którzy zostal i w 201 0 rokunominowani za swoje kreacjedo najważniejszej fińskiejnagrody fi lmowej – Jussi.

Laponia, Pracowitość i Święty Mikołaj

Właśnie wróciłam z Laponii , z Rovaniemi, gdzie spędziłam trzydni z moimi wnuczkami. Wcześniej pracowałam w Finlandii 7 latjako lekarz pediatra. Podziwiam ten kraj, jego wspaniałąprzyrodę i ludzi, którzy pracują jak mrówki, są rzetelni i uczciwi.

Nazwą Laponia określana jest malownicza, choć surowakrainana dalekiej północy Europy, obejmującą swoim zasięgiemteren o powierzchni ok. 380 000 km2, w skład którego wchodzirosyjski Półwysep Kolski, a także terytorium Szwecji , Norwegii i

Finlandii . Przez jej rdzennych mieszkańców nazywana jestSapmi.

Większość obszaru Laponii leży poza kołempodbiegunowym. Pod względem krajobrazu jest to rozległyteren wyżynny o wysokości 300-400 m n.p.m. Północ tejpięknej krainy zajmuje tundra, gdzie jedyną rośl innością sąkarłowate brzózki i tereny bagienne, pokryte wrzosem lubtereny bardzo suche, porośnięte porostami. Południe pokrywająmalownicze lasy tajgi. Największym jeziorem Laponii jest Inan(1 386 km.kw.), najwyższym szczytem Kobnekaise (21 04 mn.p.m.).

Polarny klimat Sapmi i jej długie, mroźne zimy sprawiają,że obszar ten jest słabo zaludniony. Pierwotna ludność Laponiito Saamowie (Sami). Są obecnie mniejszością wśródmieszkańców tej krainy, l iczącą około 70.000 osób. JęzykSaami dziel i się na trzy różne dialekty, choć obecnie posługujesię nim jedynie około 20.000 osób.

Słońce świeci w lecie całą dobę, w zimie można zobaczyćzorzę polarnąKilmat charakteryzuje się bardzo pięknym, często upalnymlatem trwającym właściwie 2 miesiące - słońce świeci całądobę, nie zachodzi wcale. Bardzo długa noc polarna trwa

prawie 3 miesiące. Sątam wtedy duże mrozy,ale zazwyczaj nie mawiatru i występujewspaniałe zjawisko zorzypolarnej. Możewystępować w postacipłomienistych fal światłaroztaczających się odhoryzontu po zenit lubbłyszczących łuków

Aurora Borealis, źródło: sxc.hu

źródło:http://lenivastudio.com/

2

światła nad horyzontem, rozchodzących się we wszystkichkierunkach. Światło przeważnie ma barwę czerwoną, niekiedyjednak można podziwiać zorzę o barwach zielonożółtych,błękitnych lub srebrzystych. Zjawisko to występuje najczęściejna l ini i północnego koła podbiegunowego np. Islandia, Laponia,północna Norwegia. Przybiera różne natężenie, od słabegorozjaśnienia nieba północnego do jasności nieba,porównywalnej do pełni księżyca. Wbrew pozorom niewystępuje rzadko.

Źródła utrzymania LapończykówGłównym źródłem utrzymania jest dla Saamów hodowla

zwierząt - zwłaszczareniferów, które odzawsze grały znaczącąrolę w ich życiu,rybołówstwo, myślistwo,uprawa roli orazrękodzieło, a w ostatnimczasie także turystyka. Naterenie Laponii prowadzisię też wydobycie rudżelaza, choć na niewielkąskalę.

Jadąc szosą przez tundrę spotykamy często stada reniferów,które - choć puszczone samopas - mają właściciel i . Każdezwierzę ma kolczyk, po którym można poznać do kogo należy.Renifery są głównym źródłem utrzymania Lapończyków.Podejrzewam jednak, że tak naprawdę nie wiedzą, i le tychreniferów mają.

Inwentaryzacja zwierząt odbywa się w maju, kiedy toreniferzyce rodzą młode, zazwyczaj jedno. Wtedy Lapończycy

wybierają się całymi rodzinami na tzw. „separacje” reniferów.Mieszkają w szałasach, które nazywają się „kota” iprzemierzają dziesiątki ki lometrów, skacząc po bezdrożach,często kamienistych i po resztkach śniegu i lodu. Jeśl i uda imsię spotkać reniferzycę z małym - kolczykują reniferzątkoswoim kolczykiem, o ile mają pewność, że do nich należy. Są toludzie bardzo uczciwi. Problemy zaczynają się wtedy, kiedyrenifery przekraczają granicęrosyjską…

W 1 964 roku uczestniczyłam w Laponii w separacjireniferów. Było to wspaniale i niezapomniane przeżycie.

Zbiór owoców lakkaNa podmokłych wrzosowiskach rośnie moroszka północna -lakka. Jest to owoc wyglądem zbliżony do maliny lub jeżyny.Kiedy dojrzeje nabiera koloru żółtego. Lakka jest bardzo drogaizbierana jest w lecie przez Lapończyków, co daje im całkiemdobry zarobek, pod warunkiem, że jest na nią duży urodzaj.Lakkę zbierają często cudzoziemcy, Estończycy, a nawetWietnamczycy. Zbieranie lakki jest bardzo uciążl iwe, bo trzebaskakać z kępy na kępę bagna. Jest to owoc niesłychanieceniony w Finlandii . Robi się z niego konfitury i wspaniały l ikier.W Laponii jest również dużo jagód i borówek.

Turystyka na wysokim poziomieLapończycy utrzymują się głównie z turystyki, która jest tamprowadzona na wysokim poziomie. Już od wczesnej wiosnymożna korzystać z wypraw narciarskich. W lecie można udaćsię na wycieczkę w tundrę po bezdrożach, z kompasem lub zprzewodnikiem. Osobiście polecam wędrówki z przewodnikiem,bo oznakowanych szlaków jest stosunkowo mało. W tundrze,nad strumykami można spotkać chatki z sauną doprzenocowania. Zgodnie z przyjętym zwyczajem należy w nichzostawić po sobie zapałki i narąbane drzewo.

źródło: sxc.hu

3

Pracowitość FinówFinowie są w przeważającej części Ewangelikami, wyznawcamiLutra. W ich wierze droga do nieba prowadzi poprzez pracę. Wlecie cała Finlandia pracuje bez przerwy. Zbierają jagody,borówki, maliny, grzyby. Przy każdym domku jest ogródek,gdzie mają własne ziemniaki, warzywa, porzeczki, jabłonki. Zowoców robią przetwory na zimę, soki lub umieszczają wwielkich lodówkach lub pokojach - chłodniach. Nawet wmiastach utrzymują w piwnicach schowki - chłodnie.

Fińska legenda o Św. MikołajuDawno, dawno temu w małej wiosce w Laponii , żył chłopiec oimieniu Mikołaj. Pewnego dnia pod saniami jego rodzicówzałamał się lód na jeziorze. Mikołaj został sierotą. Mieszkańcywioski postanowil i wspólnie zaopiekować się chłopcem. Każdarodzina gościła go u siebie przez cały rok. A zawsze w BożeNarodzenie Mikołaj przenosił się do następnego domu. Żebyokazać wdzięczność, chłopiec postanowił obdarowywać dzieciswoich gospodarzy własnoręcznie wykonanymi prezentami –zabawkami. Z biegiem czasu prezenty pojawiały się na progachwiększości domów, bo prawie wszyscy gościl i Mikołaja.

Kiedy pewnego razu w wiosce zaczęło brakowaćjedzenia, mieszkańcy postanowil i wysłać Mikołaja na naukęzawodu do stolarza – pustelnika o imieniu Lisakki. Pod czujnymokiem srogiego nauczyciela Mikołaj szybko się uczył. Corazsprawniej wykonywał zabawki i były one coraz piękniejsze.Jednak Lisakki nie lubił dzieci i zakazał Mikołajowiwykonywania dla nichprezentów. Wtedy to, świąteczna tradycja obdarowywania sięprezentami została zagrożona. Ale – jak głosi legenda – Lisakkiokazał się dobrym człowiekiem a jego niechęć do dzieci brałasię, stąd, że po śmierci żony nie umiał sobie poradzić z samymsobą. Ostatecznie zaczął pomagać Mikołajowi i razem z nimwoził prezenty dla dzieci.

Siedziba Św. Mikołaja w Laponii?W zimie Laponia żyje za Świętego Mikołaja, którego siedzibęumieszczonow Rovaniemi. Mieszka tam 60 tysięcy osób.Miasteczko niezwykle czyste, bez błota pośniegowego, naszosach ubity śnieg, wymagana jazda na gwoździowanych

oponach, żadnychkoszmarnych bilbordów.

W Rovaniemi możnazamówić zaprzęg psówHusky, czy też reniferowy,odwiedzić Muzeum Arktyki,gdzie pokazują zorzępolarną – jeżeli turyście nieuda się jej zobaczyć wnaturalnym środowisku.

Sama wioska Św. Mikołaja i Santa Park to jak Disney Land wParyżu. Zaprzęg reniferowy do farmy Husky jest sympatyczny,ale strasznie drogi i nasuwa mi myśl o tym, że tamtejszy Mikołajjest jednak dla bogatych… Sam fiński Mikołaj robi wrażenie.Idzie się do niego przez kilka korytarzy i ki lka pięter. Jestdostojny. Siedzi na tronie i całkiem nieźle mówi po polsku. Aspotkanie z nim odbywa się w otoczeniu wspaniałej przyrody,śniegu i półmroku, który trwa od 11 .00 do 1 4.00. Potem jest jużnoc.

Irena Dziewońska– lekarz pediatra i podróżnik,

m. in. autorka tekstów do

WitrynyWiejskiej, do rubryki ZDROWIE

źródło: sxc.hu

4

1 0 lat minęło, czyli Jubileusz PodlaskiegoOddziału Towarzystwa Polska-Finlandia

1 3 l istopada 2001 roku grupa 25 entuzjastów Finlandii ,skupiona wokół Elżbiety Ołdyńskiej, założyła Podlaski OddziałTowarzystwa Polska-Finlandia. Wkrótce potem Zarząd GłównyTP-F potwierdził istnienie Podlaskiego Oddziału. Minęło 1 0 lat.W tym czasie Podlaski Oddział zorganizował wiele ciekawychspotkań, imprez kulturalnych, koncertów i odczytówpoświęconych działalności i kulturze fińskiej. Celem byłozaznajomienie mieszkańców Podlasia z kulturowymi icywil izacyjnymi osiągnięciami Finów.

24 listopada 2011 w auli wydziału HistorycznoSocjologicznego Uniwersytetu w Białymstoku zebral i sięczłonkowie i sympatycy Podlaskiego Oddziału TowarzystwaPolska-Finlandia, by uczcić 1 0-lecie istnienia Oddziału.Przybyła l icznie młodzież l icealna, studenci, przedstawiciele

zaprzyjaźnionych organizacjipozarządowych.

Swoją obecnościązaszczyciła nas Pani AnnaKrześniak, Sekretarz GeneralnyZarządu Głównego TP-F.W przededniu Jubileuszu

odeszła od nas ElżbietaOłdyńska, założycielka iwieloletnia Prezes OddziałuPodlaskiego. Zebrani uczcil iminutą ciszy Jej Pamięć.Obecna Prezes dr Urszula

Soja w okolicznościowymprzemówieniu podziękowaławszystkim, którzy przyczynil isię do owocnej działalności

Oddziału przez minione 1 0 lat.

Dr Alina Czapiuk, prowadząca spotkanie, przestawiłainteresująca prezentację pt. „Podlaski Oddział TowarzystwaPolska-Finlandia. Już 1 0 lat działamy Białymstoku.” Głównympunktem uroczystości było wystąpienie znanej tłumaczki iwydawcy literatury fińskiej, Bożeny Kojro, która wygłosiławykład pt. „Magia Kalewali na przykładzie powieści fantasy dlamłodzieży Strażnicy Sampo.” Uczestnicy spotkania z wielkimzainteresowaniem wysłuchali znakomitej tłumaczki i znawczynispraw fińskich. Później długo toczyła się dyskusja. Pytaniomnie było końca.

Spotkanie zakończyło się uroczystym obiadem wrestauracji „Cristal”. Przy winie i piwie oraz specjałach kuchnipodlaskiej i włoskiej podtrzymywaliśmy więzy przyjaźni, jakaprzez te wszystkie lata połączyła nas, członków TowarzystwaPolska-Finlandia.

Urszula SojaPrezes Podlaskiego Oddziału

Towarzystwa Polska-Finlandia

Wykład Bożeny Kojro,

fot. Adam Borysiewicz

fot. A. Borysiewicz

5

6

Dzień Niepodległości Finlandii na Senatorskiej

8 grudnia w siedzibie Zarządu Głównego Towarzystwa Polska –Finlandia odbyły się obchody Dnia Niepodległości Finlandii .W uroczystościach, obok wielu członków Towarzystwa, wziąłrównież udział Ambasador Finlandii w Polsce Pan VesaHimanen .

Obchody połączonebyły ze SpotkaniemŚwiątecznym a tradycyjnymelementem wydarzenia odwielu lat i również w tymroku była loteria fantowa, wktórej szczęśliwy właściciellosu miał szansę wygraćnagrodę główną - biletlotniczy na trasie Warszawa– Helsinki – Warszawa

ufundowany przez Linie Lotnicze FINNAIR.Na pozostałe osoby czekały równie miłe nagrody:

artykuły spożywcze oraz kosmetyki ufundowane przez firmy:FISKARS, RAISIO, ROSSMAN oraz przez Pana MariuszaStrutyńskiego.

Wszystkim darczyńcomfantów ogromniedziękujemy. Szczególnycharakter tegorocznymuroczystościom nadałemisja fi lmu ztegorocznych obchodówDnia Niepodległości wPałacu Prezydenckim w

Helsinkach. Film pokazany został dzięki uprzejmości AmbasadyFinlandii , która udostępniła nam jego kopię.

Vielä suomeksi! - Laatikko

Hyvä lukija,tarkoitukseni ei ole tässä kertoa, mitä kaikkea sisältyysuomalaisen joulupöydän ruokalistaan. Sen sijaan keskityn senyhteen erikoispiirteeseen. Se on laatikkoruokien (ehkäpuolalainen vastine on zapiekanka?) el i uunissa matalassalämpöti lassa hauduttamalla valmistettujen ruokalaj ien el ilaatikoiden runsaus. Laatikkoruokien suosiol le perinteisessäsuomalaisessa joulupöydässä ja yl ipäätään suomalaistentalvisessa ruokavaliossa on luonnoll inen selitys. Se onpohjoisen ankara talvi. Kun asumuksia piti joka tapauksessalämmittää talvisin, ni in miksipä ei ol isi käytetty hyväksi uunienlämpöä myös ruoan valmistuksessa ? Emäntä voi laittaa juurilämmitettyyn uuniin laatikkoruoan kypsymään tai vaikkapauseampia lajeja samalla kertaa, kuten usein tehti in. Siel lä nesaivat kypsyä rauhassa matalassa lämmössä ilman palamisenvaaraa vaikkapa 1 2 tuntia ja voiti in ottaa vielä sopivanlämpöisinä suoraan ruokapöytään.

Tietenkin laatikot vaativat lyhyttä esikypsentämistäkeittämällä, mutta miten vaivantonta ja helppoa täl lainenruoanvalmistus olikaan siihen verrattuna, että emäntä olisijoutunut tuntikausia seisomaan hellan (l iesi) ääressäkeitoksiaan hämmentelemässä/sekoittelemassa ja vahtimassa,että ne eivät pala pohjaan!

Niinpä suomalainen joulupöytä ei vielä nykyisinkään oleoikea joulupöytä, jos se ei sisäl lä ainakin peruna- japorkkanalaatikkoa. Mutta näitäkin tärkeämpi on lanttulaatikko.

Todellakin, lanttu-(brukiew)!Saatte uskoa, että tästä Puolassa halveksitusta, nykyisin tuskinenää edes eläinten rehuksi vi l jeltävästä juurikkaasta valmistuumitä herkul l isin laatikko, jonka maku sointuu hyvin yhteenjoulukinkun kanssa. Joulukinkku puolestaan ei ole mitä tahansa

Ambasador Vesa Himanen uczestniczył w

obchodach Dnia Niepodległości

fot. A. Krześniak

AK

kinkkua vaan kunnoll inen sian takajalka, joka paistetaankokonaisena. Nykyisin tosin yhä useampi perhe on vaihtanuttämän kolesterol ipommin terveell isempään kalkkunapaisti in.

Laatikon etymologiaNykyisin sanalla -laatikko ymmärretään muun muassahuonekalun osana olevaa ulosvedettävää säilytyslaatikkoa taipuista tai pahvista pakkausta. Alunperin sana o kuitenkintarkoittanut jonkinlaista astiaa. Tässä tapauksessa se oli puustakoverrettu laakea ja matala nelikulmainen astia, jossa ruoka saihautua kypsäksi suhteel l isen alhaisessa lämpöti lassa.Ruokatyyppi on siten saanut valmistus- ja tarjoi luastiansanimen.

Mielenkiintoista tietoa suomalaisesta joulun ruokaperinteestä:www.suomalainenjoulu.fi

Dziękujemy naszym sponsorom:

Pożegnaliśmy Elżbietę Ołdyńską

22 listopada 2011 roku odeszła od nas po długiej i ciężkiejchorobie Elżbieta Ołdyńska, założycielka i wieloletnia PrezesPodlaskiego Oddziału Towarzystwa Polska-Finlandia.

Miała zaledwie 56 lat.Była wspaniałym człowiekiem, wiernym i oddanym przyjacielemFinlandii . Jej talent organizacyjny i pasja społecznikowska

przyczyniły się do powstania Podlaskiego OddziałuTowarzystwa Polska-Finlandia i pozwoliły Jej kierować nim

przez 6 lat.

Ela miała też inne swoje pasje - góry i piesze wędrówki - którymoddawała się z upodobaniem w gronie przyjaciół.

Gdy odeszła, pozostawiła smutek i pustkęw sercach Rodziny i przyjaciół.

Elu, będziemy o Tobie pamiętać…

Urszula Soja

7

JK

SISU - Biuletyn Informacyjny Towarzystwa Polska-Finlandia

Redaktor wydania

Ewelina Bator

Kontakt

sisu@majakka.pl

Współpraca

Anna Krześniak

Anna Urban

Jukka Kil junen (teksty fińskojęzyczne)

Koło Naukowe Fennistów Majakka