1. 1. Modu 3 Naprawa ukadw silnika 1. Weryfikacja i naprawa ukadu chodzenia 2. Weryfikacja i naprawa ukadu olejenia 3. Weryfikacja i naprawa elementw ukadw zasilania 4. Bibliografia
2. 2. 2 W module zostan przedstawione metody napraw wykorzystywane podczas na- praw ukadw silnika spalinowego. Omwione zostan metody napraw: ukadu chodzenia, ukadu olejenia (smarowania), ukadw zasilania. 1. Weryfikacja i naprawa ukadu chodzenia Zadania ukadu chodzenia Zadaniem ukadu chodzenia jest utrzymywanie optymalnej temperatury pracy silnika spalinowego, niezalenie od warunkw pracy, poprzez odebranie czci wytwo- rzonego w nim ciepa przez czynnik chodzcy. Zwykle w samochodach stosowany jest poredni ukad chodzenia tj. system, w ktrym ciepo z silnika pobierane jest przez ciecz chodzc, a nastpnie oddawane do otoczenia w wymienniku ciepa, jakim jest chodnica. Ukad chodzenia nie dopuszcza zatem do przegrzania silnika, a zarazem nie pozwala na obnienie temperatury jego pracy poniej wartoci optymalnych, co spowodowaoby spadek sprawnoci cieplnej, pogorszenie smarowania, wzrost luzw roboczych itp. W silniku chodzonym powietrzem do obnienia temperatury silnika wykorzy- stywane jest powietrze bezporednio nadmuchiwane na kadub silnika. W silniku chodzonym ciecz do utrzymywania podanej temperatury pracy silnika wykorzystywana jest ciecz, ktra oddaje ciepo do powietrza przepywajcego przez wymiennik ciepa (chodnicy). Obsuga ukadu chodzenia Sprawdzenie i okresowe uzupenienie iloci cieczy chodzcej. Sprawdzenie szczelnoci ukadu. Sprawdzenie jakoci cieczy chodzcej. Okresow wymian cieczy chodzcej. Wstpna kontrola organoleptyczna Kontrola stanu chodnicy i zbiornika wyrwnawczego. Wszelkie plamy, zacieki, lady pynu wiadcz o nieszczelnoci ukadu. Niedopuszczalne s te uszkodze- nia mechaniczne, wgniecenia, pknicia, obluzowania pocze. Kontrola napicia paska napdu pompy i wentylatora oraz mocowanie pocze elektrycznych w przypadku wentylatora napdzanego silnikiem elektrycznym. Kontrola szczelnoci ukadu chodzenia. Nieszczelnoci ukadu chodzenia W celu wykrycia nieszczelnoci w ukadzie chodzenia naley przeprowadzi test szczelnoci za pomoc urzdzenia cinieniowego pokazanego na nastpnym rysunku.
3. 3. 3 Rys. 3.1. Przyrzd do badania nieszczelnoci w ukadzie chodzenia rdo: http://rg-narzedzia.com.pl/zestaw-badania-szczelnosci-ukladu-chlodzenia-p-2432.html Po wytworzeniu w szczelnie zamknitym ukadzie chodzenia cinienia rzdu 0,10,15 MPa (ok. 1 bar) obserwujemy, jak dugo warto cinienia utrzymuje si na jednakowym poziomie. Przyjmuje si, e przy szczelnym ukadzie, cinienie powinno utrzymywa swoj warto przez co najmniej 2 minuty. W przypadku spadku cinienia naley zlokalizowa miejsce wypywu. Do lokalizacji wypyww cieczy stosuje si pyn fluorescencyjny oraz lamp o wietle ultrafioletowym. Kontrol szczelnoci samej chodnicy mona przeprowadzi po jej zdemontowa- niu i zalepieniu otworw i doprowadzeniu do wntrza spronego powietrza. Zdemon- towan chodnic zanurza si w wodzie, za obserwacja ulatujcych pcherzykw po- wietrza pozwala na odnalezienie miejsc nieszczelnoci. Naprawa chodnicy dotyczy gwnie pocze widocznych z zewntrz (np. zbior- nika grnego lub dolnego z krcem). Naprawa chodnicy moe by przeprowadzona poprzez: 1. Zalutowanie nieszczelnoci (cyn w przypadku chodnic z miedzi i odpowiednim lu- towiem do chodnic aluminiowych), 2. Zalepienie nieszczelnych rurek poprzez zalutowanie ich od strony grnego i dolnego zbiornika; zmniejsza to jednak sprawno chodnicy), 3. Wstawienie, do wntrza uszkodzonej rurki, innej rurki o odpowiednio mniejszej rednicy. Jednak ze wzgldw ekonomicznych, w przypadku chodnic samochodw oso- bowych naprawa jest nieopacalna, a niejednokrotnie bardzo ryzykowna. Ryzyko wie si z tym, e ze wzgldu na konstrukcj samej chodnicy kada metoda stosowana pod- czas usuwania nieszczelnoci jest zawodna i niejednokrotnie tylko dorana. W przypad- ku uszkodzenia chodnicy zaleca si wymiana na now. Obok nieszczelnoci widocznych z zewntrz mog si te pojawi nieszczelnoci wewntrzne, skutkujce przedostawaniem si cieczy do komory spalania, obiegu olejo- wego itp. Objawy przenikania cieczy do komory spalania: biae zabarwienie spalin widoczna dua ilo pary wodnej w spalinach, bulgotanie pynu chodzcego w zbiorniczku wyrwnawczym, spowodowane przedmuchami spalin do ukadu chodzenia, tym wiksze, im wysza jest szyb- ko obrotowa silnika. Objawy przenikania cieczy do ukadu smarowania silnika: wzrost poziomu oleju w misce olejowej, zmiana koloru oleju silnikowego (barwa kawy z mlekiem).
4. 4. 4 Zwykle gwnym powodem tego typu nieszczelnoci jest uszkodzenie uszczelki podgowicowej. Niejednokrotnie wymiana uszczelki rozwizuje problem. Kontrola przydatnoci pynu chodzcego Sprawdzanie pynu odbywa si na podstawie kontroli jego temperatury krzep- nicia. Temperatura ta z czasem podnosi si, poniewa zmniejsza si zawarto w pynie glikolu, ktry wyparowuje szybciej ni woda. Kontrol mona przeprowadzi na dwa sposoby. Pomiar gstoci cieczy mona wykona za pomoc glikomatu. Rys. 3.2. Tester pynu chodzcego rdo: http://alejka.pl/glikomat-tester-plynu-chlodzacego-wurth.html Glikomaty s stosowane do okrelonego typu pynw, gdy stosowane w pynach chodzcych glikole etylenowe i propylenowe maj rne wasnoci fizykochemiczne. Pomiar gstoci cieczy moe te by wykonany za pomoc testera optycznego zwanego refraktometrem. W tej metodzie wykorzystuje si zwizek midzy steniem glikolu w pynie a wspczynnikiem zaamania wiata. Na pryzmat przyrzdu nanosi si kropl badanego pynu i obserwuje w okularze, gdzie przebiega granica midzy polami biaym i niebieskim. Stosuje si dwie skale dla dwch odmian glikoli. Rys. 3.3. Metoda pomiaru gstoci cieczy rdo: opracowanie wasne
5. 5. 5 Okresowa wymiana cieczy chodzcej Termin wymiany cieczy okrela producent w instrukcji obsugi. W starszych sil- nikach okres wymiany wynosi zwykle 2 lata lub 60-80 tys. km. W nowszych silnikach okres ten wyduono do ok. 5 lat lub przebiegu 120 tys. km. Spuszczanie pynu chodzcego: Odczeka, a silnik ostygnie, w przeciwnym razie istnieje groba poparzenia. Otworzy zakrtk zbiornika wyrwnawczego i korek chodnicy (jeli jest). Ustawi dwigni pokrto (dwigni) sterowania nagrzewnicy na temperatur maksymaln. Podstawi szerokie naczynie na spuszczany pyn chodzcy. Odkrci korki spustowe w chodnicy i w kadubie silnika. Pukanie ukadu chodzenia Podczas wymiany cieczy chodzcej, a zwaszcza przy zmianie jej typu, naley przepuka ukad chodzenia. Pukanie polega na doprowadzeniu przewodem wody do grnego wlewu ukadu i przepuszczaniu jej przez ukad chodzenia tak dugo, a bdzie z niego wypywaa czy- sta woda. Do wody mona doda specjalne rodki do pukania chodnic, rozpuszczajce kamie kotowy. W czasie pukania mona uruchomi silnik, aby pracujca pompa wspomoga proces pukania. Pomocne przy wymianie pynu chodzcego moe okaza si urzdzenie do wy- miany pynu chodniczego. Rys. 3.4. Przyrzd do wymiany pynu chodzcego rdo: opracowanie wasne Urzdzenie suy do strumieniowego czyszczenia ukadu chodzenia, czynnikiem roboczym jest sprone powietrze. Czynnik chodniczy jest wysysany pod cinieniem 6 barw, po czym moe nastpi pukanie ukadu lub napenienie wieym pynem chod- niczym. Pukanie bloku silnika Pene oprnienie silnika ze zuytej cieczy i pukanie bloku moliwe jest po otwarciu zalepek otworw umieszczonych w kadubie.
6. 6. 6 Napenianie ukadu wieym pynem Po oprnieniu i przepukaniu ukadu naley dokrci korek spustowy. Naley powoli napeni ukad do maksymalnego poziomu oznaczonego na zbiorniku wyrw- nawczym. Przed szczelnym zakrceniem korka naley uruchomi silnik, aby krca ciecz usuna z ukadu powietrze (odpowietrzenie). Otwory odpowietrzajce znajduj si zwykle w kilku punktach ukadu chodzenia. Dopiero gdy mamy pewno, e powie- trze zostao usunite, mona szczelnie zamkn ukad chodzenia. Po zamkniciu ukadu naley pozostawi pracujcy silnik jeszcze na ok. 10 minut. Naley obserwowa szczel- no ukadu oraz czas osignicia temperatury roboczej (sygnalizowany wczeniem si wentylatora chodnicy). Po ostygniciu naley skontrolowa poziom cieczy w zbiorniku i w razie potrzeby uzupeni go do poziomu MAX. Rys. 3.5. Profesjonalne urzdzenia do napeniania ukadu chodzenia rdo: http://motofocus.pl/nowosci/7223/zestaw-kamasa-tools-do-napelniania-ukladu-chlodzenia Urzdzenie podcinieniowe mona bezporednio podczy do chodnicy lub zbiornika wyrwnawczego. Urzdzenie, dziki wytworzonemu podcinieniu, tworzy w ukadzie chodzenia prni. Nowy pyn chodniczy zostaje wtoczony do ukadu za po- moc specjalnego wa sscego, ktrego kocwka zanurzona jest w pojemniku z ciecz. Manometr umoliwia wychwycenie wszelkich nieszczelnoci wystpujcych w chodni- cy w trakcie wykonywanego procesu narzdzie charakteryzuje si wysok efektywno- ci, poniewa cakowicie eliminuje ryzyko powstawania pcherzykw powietrza w ukadzie. Przyczynia si take do oszczdnoci czasu podczas wykonywanej w warsz- tacie pracy. Termostat Termostat jest rodzajem automatycznego zaworu, umoliwiajcego kontrol nad wielkoci obiegu cieczy. Przy zimnym silniku termostat nie pozwala na przepyw cieczy do chodnicy (kry ona tylko wewntrz bloku cylindrw w tzw. maym obiegu), co skraca okres nagrzania silnika. Po ogrzaniu silnika zawr gwny termostatu otwiera si, a ciecz zo- staje ochodzona.
7. 7. 7 Objawem uszkodzenia termostatu jest: zbyt dugi czas nagrzewania silnika, przegrzewania silnika, nieosiganie przez silnik temperatury eksploatacyjnej. Kontrola termostatu: Napeni naczynie wod. Zawiesi termostat w naczyniu i podgrza wod, mierzc jej temperatur. Zawr powinien zacz otwiera si w okolicach 75-85C. W temperaturze 85-95C powinien by ju cakowicie otwarty. Rys. 3.6. Badanie temperatury otwarcia termostatu rdo: opracowanie wasne Sprawdzi mona take roboczy skok termostatu przyjmujcy warto nominaln w temperaturze penego otwarcia (zwykle ponad 95C). Termostat uszkodzony wymienia si na nowy. Uszkodzenia i naprawy nagrzewnicy: Nagrzewnica zbudowana jest analogicznie jak chodnica cieczy. Podobnie jak w przypadku chodnicy, uszkodzenia zwizane s z rozszczelnieniem pocze lub za- nieczyszczeniem wntrza rurek osadami i produktami korozji. Naprawa nagrzewnicy jest zwykle nieopacalna, a czsto wrcz niemoliwa, dlatego zwykle uszkodzone na- grzewnice podlegaj wymianie. Zawory W ukadzie chodzenia stosuje si tzw. zawr parowo-powietrzny. Zawr parowy umoliwia wydostanie si z chodnicy nadmiaru gorcej cieczy pod postaci pary i przepyw jej do zbiornika wyrwnawczego. Zawr powietrzny pozwala na przepyw powietrza do chodnicy podczas jej szybkiego stygnicia, aby nie dopuci do odksztacenia cienkich cianek wy- miennika ciepa. Kontrola zaworw Prawidowo dziaania zaworu w korku wlewu sprawdza si przyrzdem ci- nieniowym, tym samym, ktrym kontroluje si te szczelno ukadu. Zawr powinien
8. 8. 8 si otworzy przy cinieniu wskazanym w instrukcji serwisowej. Jeli tak nie jest, korek naley wymieni. Wymieni naley take zawr w wypadku dostrzeenia podczas ogldzin ladw uszkodze mechanicznych lub nieszczelnoci jego grzybka. Zaworki w korku chodnicy: Zawory w korku nie podlegaj naprawie, a ich uszkodzenia, spowodowane koro- zj lub zanieczyszczeniem kamieniem kotowym, kwalifikuj korek do wymiany. Pompa wodna Pompa cieczy wymusza obieg pynu chodzcego w ukadzie. Stosuje si pompy cieczy napdzane: Paskiem wieloklinowym wsplnie z wentylatorem, acuchem, Paskiem zbatym, Elektrycznie, niezalenie od silnika. Symptomy uszkodzenia pompy: Przegrzewanie si silnika, Haas z okolic oyskowania wirnik pompy, Wycieki pynu z korpusu pompy. Naprawa pomp wodnych Zwykle naprawa pomp cieczy nie jest opacalna, a czsto te nie jest moliwa. Na og uszkodzone pompy podlegaj wymianie w caoci lub wymienia si ich elementy. Naprawy naley ograniczy do nietypowych przypadkw, gdy nie ma moliwoci uzy- skania nowych podzespow. Przykadowy przebieg wymiany pompy: 1. Cakowicie oprnij i przemyj obieg chodzcy. 2. Usu resztki rodkw uszczelniajcych z powierzchni uszczelniajcych bloku silnika. 3. Zamontuj pomp, dokr ruby mocujce, najpierw lekko, a pniej na zmian i rwnomiernie (kolejno i momenty dokrce sprawd w materiaach produ- centa pojazdu). 4. Napr pasek rozrzdu zgodnie z zaleceniami producenta pojazdu. 5. Napenij obieg chodzcy pynami zalecanymi przez producenta, a nastpnie od- powietrz system chodzcy. 6. Po zakoczeniu montau uruchom pojazd i przeprowad jazd prbn (=> mo- liwe jest krtkie i niewielkie wypywanie wody z otworu wentylacyjnego pompy, spowodowane niedotartymi jeszcze powierzchniami lizgowymi, co nie stanowi jednak problemu). 7. Sprawd stan pynw chodzcych i szczelno. Wentylator W przypadku uszkodzenia wentylatora moemy zaobserwowa: nadmierny haas, przegrzewanie si silnika, nie wczanie si wentylatora po rozgrzaniu silnika. Wymienione objawy mog by spowodowane przez:
9. 9. 9 uszkodzenia mechaniczne opatek (skrzywienia, pknicia), zuycie oyskowania wentylatora (luz osiowy oyska nie powinien przekracza 1,5-2,0 mm), nadmierne bicie promieniowe i poosiowe (powinno by poniej 1,0 mm), szkodzenia sprzga elektromagnetycznego lub wiskotycznego (wycznika ter- mostatycznego). Naprawa uszkodzonych czci wentylatora polega na ich wymontowaniu i za- montowaniu nowych elementw. Ukad chodzenia powietrzem podstawowe niedomagania Nadmierne nagrzewanie silnika wskutek sabego napicia lub uszkodzenia paska dmuchawy. Zanieczyszczenie powierzchni eberek prowadzce do obnienia sprawnoci ukadu. Uszkodzenie termostatu uniemoliwiajce regulacj temperatury powietrza. Do obsugi ukadu chodzenia powietrzem (bezporedniego) zalicza si: utrzy- mywanie zewntrznych powierzchni chodzcych w czystoci oraz kontrol i re- gulacj napicia paska napdu wentylatora. 2. Weryfikacja i naprawa ukadu olejenia Ukad smarowania (olejenia) silnika Ukad smarowania (olejenia) silnika suy do zapewnienia odpowiedniego sma- rowania czci trcych wewntrz silnika. Najwaniejszym zadaniem ukadu smarowania jest zapewnienie staej warstewki oleju midzy wsppracujcymi czciami silnika. Warstwa ta, zwana filmem olejowym, ma grubo rzdu od kilkunastu do dwudziestu kilku mikrometrw. Jeeli film ten sku- tecznie uniemoliwia bezporedni kontakt wsppracujcych elementw, wwczas m- wimy o tarciu pynnym. Jest to najbardziej korzystne dla silnika, gdy wwczas zuycie jego elementw jest niemal nieskoczenie mae. Aby uzyska tarcie pynne pomidzy trcymi o siebie powierzchniami, naley pomidzy nie wtacza olej pod odpowiednio wysokim cinieniem, nie mona dopuci do zetknicia si tych powierzchni. Waniejsze jest jednak wytworzenie midzy tymi powierzchniami klina olejowego, ktry powoduje, e ruchome czci lizgaj si po so- bie bez kontaktu pomidzy nimi. Olej w silniku samochodowym, ma nie tylko za zadanie smarowanie trcych o siebie cz- ci, ale take odbieranie od nich ciepa, ktre zawsze, mimo najlepszego smarowania, pomidzy nimi si wydziela. Olej rwnie odprowadza pewn cz ciepa z toka i wspomaga chodzenie cianek cylindra. Aby to nastpowao, musi by dostarczany do wszystkich punktw, wymagajcych smarowania. Zapewnia to istniejcy w silniku ukad smarowania. Podstawowymi elementami ukadu smarowania, oprcz kanaw, dostarczaj- cych olej do wszystkich miejsc, s: 1. smok oleju, dziki ktremu olej jest czerpany z miski olejowej. Smok zapewnia take wstpn filtracj oleju, 2. pompa oleju, ktrej zadaniem jest utrzymywanie oleju w ruchu i wytworzenie odpowiedniego cinienia, wspomagajcego wytworzenie si klina olejowego,
10. 10. 10 3. zawr bezpieczestwa, zapobiegajcy wytworzeniu przez pomp zbyt wysokiego cinienia, mogcego uszkodzi niektre elementy ukadu smarowania, 4. chodnica oleju (nie zawsze stosowana, czsto wystarczy chodzenie zapewnione przez misk olejow), 5. wymienny filtr oleju, 6. wlew oleju, 7. ukad odpowietrzania miski olejowej, 8. czujnik cinienia oleju ze wskanikiem. W niektrych silnikach stosuje si dodatkowo bocznikowe i/lub odrodkowe fil- try oleju i zawory redukcyjne, utrzymujce cinienie oleju na staym lub zblionym do staego poziomie. Obsuga ukadu smarowania Sprawdzenie i uzupenienie poziomu oleju. Poziom oleju sprawdza si w samochodzie osobowym po przejechaniu okoo 1000 km oraz przed dugimi cigymi przejazdami. Poziom sprawdza si za pomoc miarki prtowej, na ktrej s oznaczone graniczne poziomy oleju. W przypadku stwier- dzenia za niskiego poziomu oleju naley go uzupeni, pamitajc o tym, e do silnika dolewamy tylko taki sam olej, jaki jest w danej chwili jest uytkowany. Wymiana oleju Olej silnikowy powinien by wymieniany po okrelonym przebiegu wskazanym w danych eksploatacyjnych pojazdu lub po roku od poprzedniej wymiany bez wzgldu na ilo kilometrw (pod warunkiem e ilo kilometrw nie jest wiksza od zalecanej przez producenta do wymiany oleju). Czstotliwo wymiany oleju jest najczciej w granicach 15 30 ty kilometrw. Wymiana oleju jest zwizana z obowizkow wymiana filtra oleju lub jego wkadu. Przebieg wymiany oleju moe si odbywa dwoma sposobami. Metod grawita- cyjn, w ktrej olej przemieszcza si w d pod wasnym ciarem. W metodzie tej sa- mochd naley podnie na podnoniku po to, aby uzyska swobodny dostp do korka spustowego oleju oraz do filtra oleju. W celu atwiejszego usunicia oleju silnik pojazdu naley nieco podgrza. Po roz- grzaniu silnika podstawiamy pod pojazd wanienk urzdzenia, do ktrej spuszcza si olej (tzw. zlewarki), nastpnie odkrcamy korek spustowy z miski olejowej; korek po- winien by odkrcony kilka minut w celu dokadnego spynicia oleju. Rys. 3.7. Urzdzenie do zlewania oleju rdo: http://www.tynaxtools.pl/142-zlewarka-do-oleju-mobilna-115l-pneumatyczna.html
11. 11. 11 W tym czasie mona przestpi do odkrcania filtra oleju. Filtr oleju naley od- krca specjalnym przyrzdem. Istnieje kilka rodzajw kluczy do filtrw oleju (na ry- sunku poniej przedstawiony jeden z nich). Rys. 3.8. Klucz filtra oleju rdo: http://www.webkupiec.pl/a/lista_produktow/idx/9999999/mot/Klucz_filtra_oleju/lista_produktow.htm Po odkrceniu filtra powierzchni styku na bloku silnika naley przetrze such szmatk. W nowym filtrze przed zamontowaniem naley uszczelk oraz gwint posma- rowa wieym olejem. Do dokrcania nowego filtra nie uywa si przyrzdw, filtr do- krca si si jednej rki do lekkiego oporu, a nastpnie dodatkowo obraca si filtr o obrotu. Nastpnie dokrca si korek spustowy oleju. Jeeli pod korkiem jest stosowana miedziana podkadka uszczelniajca, naley j wymieni na now. W przypadku gdy w korku wlewowym znajduje si magnes, przed dokrceniem naley korek dokadnie oczyci z opikw metalu. Po dokrceniu korka wlewamy nowy olej w iloci podanej przez producenta i zakrcamy korek wlewu. Uruchamiamy silnik pojazdu na kilka minut. Po unieruchomieniu silnika spraw- dzamy poziom oleju (uzupeniamy w przypadku niskiego poziomu) oraz szczelno ukadu. Drug metod usuwania oleju z silnika jest metoda pneumatyczna. W tym przy- padku olej z komory silnika jest wysysany za pomoc specjalnej sondy umieszczanej na miejscu wskanika poziomu oleju. Przyrzd do wysysania przedstawiony jest na rysun- ku poniej. Rys. 3.9. Wysysarka oleju rdo: http://carmax24.pl/wysysarka-oleju-24l-p-32.html
12. 12. 12 Pomiar cinienia oleju Pomiar cinienia oleju przeprowadza si w celu sprawdzania stanu oysk lizgo- wych wau korbowego i waka rozrzdu oraz oceny dziaania pompy oleju. Pomiar cinie- nia oleju i jego zmiany pod wpywem zmian prdkoci obrotowej silnika stanowi miernik stanu technicznego, przede wszystkim ukadu smarowania. Zwikszone luzy w oyskach powoduj, e smarujcy je olej swobodnie wycieka przez szczeliny pomidzy czopami i panewkami, przez co zmniejsza si cinienie oleju w ukadzie smarowania. Pomiar przeprowadza si za pomoc manometru prnego o zakresie pomiaro- wym od 0-0,6 (MPa). Rys. 3.10. Miernik cinienia oleju rdo: http://www.techwar.eu/?2172,miernik-cisnienia-oleju-12-koncowek Cinienie smarowania w poszczeglnych silnikach powinno wynosi: ZS 300-400kPa, w ZI czterosuwowym 200-400kPa, w ZI dwusuwowym smarowanie mieszank paliwow w ktrej jest olej. Zbyt niskie cinienie w ukadzie smarowania moe by spowodowane: zbyt niskim poziomem oleju w misce olejowej, ma lepkoci oleju w skutek przegrzania, uszkodzeniem pompy olejowej lub przewodw, niesprawno siatkowego filtra zasysacza pompy olejowej, niesprawno zaworu redukcyjnego, nadmiernymi luzami w oyskach wau korbowego i rozrzdu, poluzowaniem zalepek na wale korbowym, paliwem w oleju. Zbyt wysokie cinienie w ukadzie smarowania moe by spowodowane: du lepkoci oleju, zanieczyszczeniem kanaw olejowych, wadliw regulacj zaworu redukcyjnego, za maymi luzami w oyskach wau korbowego. Naprawa poszczeglnych podzespow ukadu olejenia, ze wzgldu na rang tego ukadu w caym procesie pracy silnika, w praktyce ogranicza si do wymiany uszkodzo- nych podzespow na nowe.
13. 13. 13 3. Weryfikacja i naprawa elementw ukadw zasilania Naprawa ukadw zasilania Ukady zasilania silnikw o zaponie iskrowym. W ukadzie zasilania silnikw ZI zuyciu lub uszkodzeniu ulegaj takie zespoy jak: a) zbiornik paliwa, b) przewody paliwowe, c) pompa zasilajca, d) elementy ganika oraz w systemach z wtryskiem wtryskiwacze. Ad. a) W przypadku uszkodzenia zbiornika paliwa mona go lutowa, spawa lub jeeli jest wykonany z tworzyw sztucznych klei. Zbiornik do spawania naley kilkakrotnie wypuka specjalnymi rodkami oraz napeni go wod. Podczas spawania naley tak go usytuowa, aby objto zbiornika, ktra nie jest wypeniona wod, bya jak najmniej- sza. Po zaspawaniu naley sprawdzi szczelno zbiornika oraz podda miejsce spawu konserwacji antykorozyjnej. Podczas spawania zbiornikw naley bezwzgldnie prze- strzega przepisw BHP oraz ochrony przeciwpoarowej. Ad. b) Przewody paliwowe nie podlegaj naprawie, wymienia si je na nowe. Ad. c) Elementy pompki zasilajcej, ktre ulegy uszkodzeniu, mona wymie na nowe (przepony, spryny). W przypadku uszkodzenia pompki elektrycznej wymienia si j na now. Ad. d) W kadubie ganika naprawia si jedynie otwr, w ktrym obraca si o prze- pustnicy. Pozostae elementy ganika w przypadku uszkodzenia wymienia si na nowe. aden element ukadu zasilania paliwem nie podlega naprawie niesprawny element wymieniamy na nowy. Jedynie wtryskiwacz o niewaciwej charakterystyce hydraulicznej, ale sprawny elektrycznie, mona oczyci z osadw. Jako i dokadno wykonania nie pozwala nam na ingerencj. Moemy te je puka. adna zatem regulacja nie wchodzi w gr. Ukady zasilania silnikw z zaponem samoczynnym W pompach wtryskowych w zalenoci od ich konstrukcji uszkodzeniu mog ulec: zestawy toczki-cylinderki, zawory toczne, krzywki waka napdzajcego, rolki popychaczy. Naprawa zuytych elementw pomp wtryskowych polega na wymianie ich na nowe. Niektre podzespoy pompy musz by ze sob indywidualnie dopasowane w celu uzyskania waciwego pasowania, w takim przypadku elementy wsppracujce wymienia si jednoczenie. Niesprawnoci pomp oraz wtryskiwaczy wykrywa si na specjalistycznych przy- rzdach omwionych w innym kursie. Regulacja kta wyprzedzenia wtrysku Kt wyprzedzenia wtrysku jest to pooenie (kta obrotu, wychylenia) wau kor- bowego w silniku wysokoprnym pomidzy momentem, gdy rozpoczyna si wtrysk paliwa, a pooeniem, gdy tok osignie Grne Martwe Pooenie (GMP). Wtrysk paliwa zawsze musi rozpoczyna si tu przed osigniciem przez tok GMP, by mieszanka pa- liwowo-powietrzna miaa wystarczajco duo czasu, by w peni si zapali. Nieprawidowy ustawiony kt wyprzedzenia wtrysku objawia si miedzy innymi: trudnociami podczas uruchamiania silnika,
14. 14. 14 nierwn prac silnika, zwikszonym spalaniem paliwa, ganiciem silnika na biegu jaowym, dymieniem silnika na czarno, spadkiem mocy silnika. Regulacja kta wyprzedzenia wtrysku powinna si odbywa zgodnie z zalece- niami producenta. Podczas regulacji powinno si uywa wycznie specjalistycznych narzdzi oraz powinno si zachowa procedury okrelone w dokumentacjo technicznej. Przykadowy przebieg naprawy wtryskiwaczy Weryfikacja i naprawa wtryskiwacza jednosprynowego Pierwszy etap weryfikacji i naprawy: sprawdzenie wtryskiwacza prbnikiem PRW3, demonta wtryskiwacza na czci i podzespoy wraz z optyczn weryfikacj uszkodze przy uyciu mikroskopu, w przypadku uszkodzenia uniemoliwiajcego napraw koniec procesu weryfi- kacji. Rys. 3.11. Prbnik PRW 3 rdo: http://www.elektroda.pl/rtvforum/topic2593421.html Drugi etap weryfikacji i naprawy: czyszczenie wszystkich elementw wtryskiwacza metod ultradwikow, monta czci i podzespow wtryskiwacza z uyciem specjalistycznych narzdzi i technologii, regulacja cinienia otwarcia wtryskiwacza, badanie ksztatu strugi rozpylania.
15. 15. 15 Weryfikacja i naprawa wtryskiwacza dwusprynowego Rys. 3.12. Wtryskiwacze dwuspynowe rdo: http://naprawa-wtryskiwaczy.pl/wtryskiwacze_pompowtryskiwacze_naprawa _i_regeneracja_wtryskiwaczy_2_sprezynowych_bosch_delphi_lucas_zexel.html Pierwszy etap weryfikacji i naprawy: sprawdzenie wtryskiwacz urzdzeniem EPS200, demonta wtryskiwacza na czci i podzespoy wraz z optyczn weryfikacj uszkodze przy uyciu mikroskopu, w przypadku uszkodzenia uniemoliwiajcego napraw koniec procesu weryfi- kacji. Rys. 3.13. Urzdzenie EPS 200 rdo: http://diagnostyka.calka.com/?pl_probnik-wtryskiwaczy-eps200-bosch,114
16. 16. 16 Drugi etap weryfikacji i naprawy: czyszczenie wszystkich elementw wtryskiwacza metod ultradwikow, monta czci i podzespow wtryskiwacza z uyciem specjalistycznych narzdzi i technologii, regulacja obu cinie otwarcia wtryskiwacza, test komputerowy po naprawie z wydrukiem wartoci zadanych i rzeczywistych na urzdzeniu: - pomiar cinienia otwarcia pierwszego stopnia, - pomiar cinienia otwarcia drugiego stopnia, - komputerowe badanie chrypienia, - komputerowe badanie szczelnoci kompletnego wtryskiwacza, - badanie szczelnoci kocwki wtryskiwacza badanie ksztatu strugi rozpylania. W nastpnym module zostan przedstawione zagadnienia dotyczce naprawy podze- spow odpowiedzialnych za przeniesienie napdu z silnika na koa samochodu.
17. 17. 17 Bibliografia: 1. Fundowicz P. Radzimierski M. Wieczorek M, (2013), Podwozia i nadwozia pojaz- dw samochodowych. Podrcznik do nauki zawodu. Warszawa: WSIP 2. Gabryelewicz M. (2011), Podwozia i nadwozia pojazdw samochodowych cz1. Warszawa: WK 3. Gabryelewicz M. (2011), Podwozia i nadwozia pojazdw samochodowych cz2. Warszawa: WK 4. Karczewski M. Szczch L. Trawiski G. (2013), Siniki pojazdw samochodowych. Podrcznik do nauki zawodu. Warszawa: WSIP 5. Zajc P., (2009). Silniki pojazdw samochodowych cz.1. Warszawa: WK 6. Zajc P., (2010). Silniki pojazdw samochodowych cz.2. Warszawa: WK 7. Rychter T. (2007). Mechanik pojazdw samochodowych. Warszawa: WSiP