Najwaniejsze fakty z historii miasta S t a n i s a w o w a

Data Wydarzenie

1437

Historyczne wzmianki i dokumenty z przeszoci wsi w miejscu ktrej Andrzej Potocki wybudowa grd - Stanisaww znale mona w aktach grodzkich i ziemskich z 1437 roku. "Akta grodzkie i ziemskie - Najdawniejsze zapiski sdw halickich z 1435 -1475". W-wa 1887, s. 27. Obecnie w Pastwowym Archiwum we Lwowie.

1650 1662

W miejscu starej wsi Zabotowo inni podaj Zabocie pooonej 256 m n.p.m. Andrzej Potocki wybudowa miasto fortec - Stanisaww. Dla gospodarczego oywienia nowego miasta sprowadzi Ormian i ydw. W tym czasie miasto byo zamieszkae przez narodowoci: polsko-rusk, ormiask i ydowsk. Z czasem napyway inne narodowoci. Miasto zostao opasane waem ziemnym i palisadami. Nieco pniej murem i fos. Do miasta prowadziy dwie bramy: halicka i tymienicka, oraz furta zwana ormiask.

1662

7 maja stanisawowska forteca wraz z przysikami otrzymaa na prawie magdeburskim przywileje lokacyjne (wieloetnicznociowe): midzy innymi prawo samostanowienia, prawa religijne, prawo na cotygodniowe targi pitego dnia tygodnia i w niedziel od godz. 9.00 wok ratusza oraz na jarmarki: trzy w roku po 4 tygodni. Odrbne przywileje otrzymali Ormianie i ydzi.

1662 Zbudowano pierwszy rzymsko - katolicki koci. By to koci drewniany

1662 Pierwszym wjtem w Stanisawowie zosta Polak B. Androszewski.

1663

14 sierpnia krl Jan Kazimierz nada we Lwowie de jure miastu prawa magdeburskie, potwierdzi uprzednio nadane przywileje oraz zatwierdzi herb miasta. Miasto za nazwane zostao Stanisawowem na cze 12-letniego syna Andrzeja Potockiego - Stanisawa. Istnieje te prawdopodobiestwo, e take na cze swego ojca hetmana Stanisawa Rewery Potockiego.

1664 Od pocztku tego roku byy organizowane cechy rzemios: rzeniczy, szewski, krawiecki.

1666 W miecie zbudowano pierwszy drewniany ratusz. Podziemia ratusza byy poczone lochami z rnymi strategicznymi punktami miasta.

1667 Zmar hetman wielki koronny, starosta halicki, wojewoda krakowski - Stanisaw Rewera Potocki, ojciec zaoyciela miasta Andrzeja.

1669

15 kwietnia Andrzej Potocki zaoy "Koloni Akademick" - kolegiaty jezuickie przy ktrych powstay filie uniwersytetu krakowskiego. Koci rzymsko-katolicki otrzyma godno kolegiaty. Kapitua kolegiacka sprawowaa opiek nad szko Koloni Akademick.

1672 Od chwili upadku Kamieca Podolskiego stanisawowska forteca obok halickiej staa si najwaniejszym punktem obrony na tych ziemiach Rzeczpospolitej.

1672 W Stanisawowie przebywa Ulrich von Verdum, ktry w swym "Dzienniku" opisa miasto oraz ratusz.

1672 1703

Przebudowano koci parafialny (architekt: F. Korassini i K. Bene). Najstarsza budowla miasta. Styl barokowy z elementami renesansu. Wczeniej by drewniany.

1676

Na pocztku wrzenia armia turecka Ibrahima baszy w poczeniu z tatarami w pochodzie na Polsk podesza pod fortec, zniszczya j , lecz nie moga szturmem zdoby miasta dziki zbliajcej si odsieczy Jana lll pod urawnem Przedmiecie wschodnie i poudniowe zostao zupenie spalone. Miasta broni komendant fortecy Jan Kamiski. Po tureckim obleniu rozebrano ratusz, ktry zosta uszkodzony.

1677

W zwizku z bohatersk obron miasta Warszawski Sejm zwolni mieszkacw od podatkw na rzecz odbudowy zniszcze. Uchwaa zwaa si "Fundacj Ecclesiae Collegiatae Stanislavovie..."Przez lat 12 uwolniony z podatkw oprcz ce koronnych. Napyw Ormian by tak duy, e w tym roku otrzymali prawo na wasny magistrat, czyli samorzd niezaleny od polsko-ruskiego. Krl Jan lll Sobieski zatwierdza w tym roku przywileje Ormian w Stanisawowie.

1679 1682

Pod kierownictwem in. Karola Benoego udoskonalono, odnowiono oraz umocniono nadwyrone mury fortyfikacyjne fortecy i wyremontowano zamek.

1680 Halicki Sejm May nazwa Stanisaww stolic caego Pokucia. Tego te roku wybudowano arsena.

1683 12 wrzenia w bitwie z Turkami pod Wiedniem zgin najstarszy syn twrcy miasta Andrzeja Potockiego - Stanisaw. Ciao jego przywieziono do Stanisawowa i pochowano w grobowcach kolegiaty.

1690 Zakon Trjcy Przenajwitszej - Trynitarw wybudowa klasztor i koci drewniany.

1691 We wrzeniu zmar zaoyciel miasta - hetman wielki koronny Andrzej Potocki. Dziedzicem Stanisawowa zostaje jego modszy syn Jzef hetman wielki koronny, starosta halicki.

1695

Rozpoczto po raz trzeci przebudow miejskiego ratusza na planie krzyowym, ktry przetrwa do poaru miasta w 1868 roku. Na wiey ratusza wstawiono zegar z czterema cyferblatami, a na kopule umieszczono figur Archanioa Michaa pokonywajcego szatana w postaci smoka. Zaczto te brukowa ulice. Miasto

obwarowano staranniej, mury rozszerzono, a zamek zaopatrzono w zbrojowni.

1702 W miecie przebywa Franciszek Rakoczy (od 1704 ksi Siedmiogrodu, a od 1705 Wgier). Przywdca powstania przeciw Habsburgom.

1703 Ukoczono budow w centrum miasta murowanego kocioa parafialnego pod wezwaniem najwitszej Marii Panny askawej. W tym roku Jzef Potocki bra udzia w pacyfikacji powstania chopskiego S. Paleja

1707

Pod miasto podeszli Kozacy i carscy onierze - zajli przedmiecie Stanisawowa (po raz pierwszy), wadali miastem jeden rok do 1708 roku. Dokonali wiele zniszcze i rabunkw Zostawili miasto okrutnie zniszczone i wyludnione. Moskale wraz z hetmanem Sieniawskim - stronnicy Augusta II w ten sposb zemcili si na Jzefie Potockim, ktry by stronnikiem krla Stanisawa Leszczyskiego.

1709 Statystyka: mieszkao 221 rodzin, mieszkacw ok. 1494, 9 szewcw, 6 rzenikw, 5 kowali, 3 krawcw, 3 stolarzy, 2 tkaczy, 2 kunierzy, 2 kotlarzy, szklarz, mynarz, tokarz, piekarz, 2 apteki.

1709 1711 Miastem zawadna zaraza morowa (epidemia morowego powietrza).

1712 Napad Moskali powtarza si (po klsce Karola XII pod Potaw.

1713 Waciciel miasta rozpocz odbudowywanie miasta. - Stanisawowsk szko tzw. "Koloni Akademick" przejli sprowadzeni jezuici

1719 Jzef Potocki sprowadzi do Stanisawowa Jezuitw, ktrzy przyczynili si do rozwoju szkolnictwa i owiaty.

1720 1727

Zbudowano klasztor jezuicki, przy ktrym powstao kolegium jezuickie - picioklasowa szkoa. W miejscu, gdzie sta niegdy drewniany zamek ojcowski.

1729 Jzef Potocki wydaje obszerny przywilej a raczej instrukcj dotyczc organizacji ycia wewntrznego cechw. Wymienia w nim cechy: puszkarskie, szychlerskie, miecznicze, panicze, konwisarskie, siodlarskie, zotnicze i stolarskie.

1730

Miasto nawiedzia zaraliwa choroba z Turcji - duma. Zmarych grzebano zbiorowo za miastem przy drodze do Tymienicy. W tym czasie syn Jzefa, Stanisaw wznis pomnik statu Zbawiciela wiata z kul ziemsk w rku i napisem: Salvator mundi salva nos -- obok cmentarza, w ogrodzie ochronki im. Mroczkowskiej za wdziczno odwrcenia nieszczcia. Okoo 1730 roku wybudowano na przedmieciu tymienickim koci pod wez. w. Jzefa i stana tam te cerkiew drewniana w. Barbary.

1732 Zbudowano w miejsce starego drewnianego murowany klasztor i koci ojcw Trynitarw, ktry czciowo spali si podczas poaru w 1868 roku.

1732 Statystyka: spis ludnoci ok. 3321 mieszkacw.

1737 Przebudowano i odnowiono koci - kolegiat

1737 1739

Rosjanie z Kozakami oblegli fortec z boku Tymienicy i Knichinina (po raz trzeci). Miasto oblenie mnie wytrzymao i zmusio wroga do odwrotu. Przyczyn napadu bya walka sukcesyjna o tron midzy Augustem III, a Leszczyskim. Miasto broni gen. Hundorf.W dowd wdzicznoci Potocki wasnym kosztem wznis na przedmieciu halickim od pnocnej strony miasta kamienn statu Bogarodzicy, na wysokim podnu oraz pod spodem napis SPWS 1739 AD a nad napisem umieszczono du kul armatni.

1742 1762

Armeski sobr wybudowa koci ormiaski w stylu barokowym w miejscu drewnianego .-(dzi prawosawny).W 1742 roku wzniesiono okaza figur w. Jana Nepomucena na przedmieciu halickim zaraz za bram - wychodzc z miasta.

1744

Przebudowano kolegium jezuickie w stylu barokowym, od 1784 gimnazjum pastwowe, jedno z pierwszych na terytorium Pokucia. Zbudowany zosta klasztor oo. Jezuitw, murowany, trzypitrowy, na planie prostokta, pokryty dwuspadowym dachem. W latach dwudziestych peni funkcj pastwowego gimnazjum.

1751 Zmar dziedzic miasta - Jzef Potocki. Pochowano go z wielk okazaoci w grobowcach rodzinnych w kolegiacie - 25 wrzenia. Przez krtki czas dziedzictwo obejmuje jego syn, Stanisaw wojewoda poznaski.

1753 1763

Zosta wybudowany murowany koci Jezuitw (architekci: S. Potocki, H. Dalke, obecnie greckokatolicki koci metropolitarny).

1754 25 kwietnia na stanisawowskim rynku stracono rozbjnika nastpc Dowbosza Wasyla Bajuraka.

1760 Now dziedziczk Stanisawowa zostaa Katarzyna Kossakowska. Miasto pozostaje jako jej wasno a do rozbioru Polski.

1761 ydzi wybudowali synagog (spalia si podczas poaru miasta), zostaa odbudowana.

1762 W Stanisawowie przebudowano ormiaski koci na murowany, ktry by w 1742 roku zbudowany z drewna.

1764 7 stycznia Knia Daszkow zdoby fortec stanisawowsk - przebywali w niej do 5 padziernika 1764 roku.

1767 Wybudowano najstarszy zakad piwowarski (browar) przy ul. Nowogrodzkiej 49. Wczeniej ulica. Wyrobnicza nr.47 .Kompleks budynkw w stylu barokowym, murowany, na planie prostokta, jednopitrowy, pokryty dwuspadowym dachem.

Drugi budynek dwupitrowy z poddaszem, zbudowany na wysokiej podmurwce.

1768 Rosyjskie puki w Stanisawowie.

1770 Zaraza morowa opanowaa miasto.

1772 I rozbir Polski - Stanisaww przechodzi pod panowanie cesarzy austriackich. Tu ustanowiono siedzib urzdu cyrkularnego i w tym powsta pierwszy cyrku w Galicji.

1772 25 padziernika w zwizku z przejciem wadzy przez Austro-Wgry do Stanisawowa weszli pierwsi strzelcy (Kawalerzyci austriaccy i oni utworzyli wojskowy garnizon). Nastpio reorganizowanie urzdw i magistratu.

1782

Poczono obwody tymienickie i koomyjskie - utworzono jeden stanisawowski i w zwizku z tym powstao kilka nowych urzdw pastwowych. Powstaje urzd obwodowy, ktry pocztkowo mieci si w gmachu pojezuickim. W tym roku zaoono jeden z najwikszych i najstarszych cmentarzy w Polsce. Starszy od Powzek i lwowskiego yczakowa. Zniszczono go w 1980r.Usytuowany by przy ul. Tymienickiej (grnej Sapieyskiej) obok magazynu tytoniowego. Od 1782 roku koci rzymsko-katolicki przestaje by kolegiata.

1783 Podczas swego objazdu po Haliczczynie austriacki cesarz Jzef II odwiedzi Stanisaww. Rodzina Potockich przyja go bardzo uroczycie. Zaprowadzono szkoy gimnazjalne, ktrych prefektem by ks. Franciszek Milbacher ex jezuita.

1786 Przedmiecia przeszy w nazw ulic. Utworzono sd szlachecki (forum nobilium) dla czterech obwodw. Urzd umieszczony zosta w klasztorze dawnych trynitarw- a drugie skrzydo klasztoru zamieniono na wizienie.

1787 Rozpocz prac browar - najstarszy z okolicznych browarw.

1797 Katarzyna Kossakowska sprzedaje cz swego majtku bratu Piotrowi Potockiemu.

1799 Koci kolegiacki zamieniono na farny.

1801 Majtek Potockich przeszed na wasno pastwa austriackiego. Ratusz zosta zajty przez urzd austriacki. A z powodu do duego zaduenia w ktry wpad Piotr Potocki browar przeszed na wasno pastwa austriackiego.

1804 Nakazem cesarza zniesiono mury stanisawowskiej fortecy (way rozbierano do 1870 roku). Mury rozebrano do 1812 roku i to zmienio struktur przestrzenn Stanisawowa oraz wygld zewntrzny miasta.

1809

Do Stanisawowa wkraczaj zwyciskie wojska Ksistwa Warszawskiego. Przedstawiciele Jzefa Poniatowskiego stworzyli tu zagon Strzelcw. Zarzdzali jaki czas miastem i nawet zorganizowali nowy miejski urzd. Szstego czerwca ksi Jzef Poniatowski z wojskiem Napoleona zaj Stanisaww i by tam do

koca lipca.

1823 Otwarta zostaje ksigarnia oraz czytelnia przy ul. Sapieyskiej

1825 Austriacy znosz z wiey ratusza w. Michaa... w miejsce, ktrego wstawiaj dwugowego ora austriackiego. W tym roku przesza nad miastem silna burza, zerwaa wie ratusza, ktra runa na rynek.

1826 Poar miasta. Spaliy si kamienice w rynku naprzeciw kocioa ormiaskiego, szkoa ydowska, ania, stranica wojskowa i 16 domw.

1827 Wybudowano pierwszy skwer z inicjatywy Austriaka Stanisawa Franciszka Krattera. Wybudowano now dziki staraniom starosty Krattera tzw. gwn stranic wojskow przy kociele pojezuickim.

1830 Utworzono poczt. Zaprowadzono c. k. administracj ce i dochodw skarbowych.

1834 Polacy utworzyli Towarzystwo Muzyczne, ktre pniej otrzymao nazw Stanisawa Moniuszki.

1835 Poar miasta. 28 kwietnia - spalio si przedmiecie halickie po obu stronach Bramy.

1837 Wybudowano pomnik cesarzowi Franciszkowi I na koszt starosty Milbachera oraz utworzono dwie nowe ulice: cesarza Ferdynanda i Langenaua. W tym roku J. Halpern wybudowa szpital ydowski

1847

Statystyka: 10866 mieszkacw, 4 place, 24 ulice, 800 budynkw z tego 430 murowanych. W tym roku Rusini otrzymali od austriackiego cesarza zezwolenie na utworzenie w Stanisawowie episkopatu grecko-katolickiego oraz otrzymali pojezuicki zniszczony koci, ktry by zamknity od 1773 roku. W 1847 roku ukoczono i nastpio otwarcie z korzyci dla caego kraju nowej drogi na Wgry przez Delaty, Mikuliczyn i Karpaty.

1848 8-10 maja stworzono miejska rusk rad - 30 maja w Stanisawowie dziaaa lwowska filia ruskiej rady.

1848 Rozwizanie szk jezuickich. W Galicji zostaje zniesiona cenzura.

1848 2 wrzenia ukaza si pierwszy numer "Dziennika Stanisawowskiego" wydanego przez Polskie Towarzystwo Demokratyczne (Wiktor Heltman).

1848 Powstaa w Stanisawowie Polska Narodowa Gwardia. Ukaza si te "Dziennik Stanisawowski" pismo powicone rodzimym demokratycznym zasadom. Zaoy: Wiktor Heltman.

1849 Parafia ormiaska staa si trzecim dekanatem po Lwowie i Kutach.

1855

29 wrzenia nowym ukazem imperatorskim Stanisaww wszed w skad namiestnictwa lwowskiego. Miejski urzd skada si z naczelnika, 2 asesorw sekretariatu, 3 pisarzy, budowniczego i 20 policjantw - nastpia reorganizacja urzdu.

1858 We Lwowie wysza ksika " Pamitki miasta Stanisawowa", napisa j historyk pochodzenia ormiaskiego ks. Sadok Barcz.

1860 Powstaa pierwsza kasa oszczdnociowa.

1860 1861 Pracowa jeden z trzech mynw na ca wschodni Galicj (myn parowy).

1863 Aktywny udzia w powstaniu styczniowym bior: poeta Mieczysaw Romanowski, ktry zgin w boju, F. Lewicki zesany na sybir - potem wrci.

1866 1 wrzenia rozpocz si regularny ruch pocigw: Lww - Czerniowce przez Stanisaww.

1866 Nastpio przeksztacenie absolutnej monarchii austriackiej w konstytucyjne Austro - Wgry.

1868 28 wrzenia na ulicy Lipowej (obecna Szewczenki) wybuch poar. Bardzo szybko pochon cae miasto. Doszcztnie spali si rynek i inne budynki wkoo. W ogniu stan ratusz. Pozosta tylko elazny szkielet.

1869 1871

Powsta budynek urzdu wojewdzkiego, magistrat, teatr, odbudowano centrum miasta z ratuszem. Tym razem ratusz odbudowano w stylu eklektycznym pod kierownictwem prof. Pokutiskiego. Wiea z kopu.

1870 Inteligencja ydowska zaoya "Stowarzyszenie Postpowe" w Sali tzw. Peitzera przy ul. Halickiej 15 w kamienicy Orowskiego.

1871 Polskie Pedagogiczne Towarzystwo redaguje organ "Szkoa". Powstaje szkoa ydowska - czynna od 1872 r.

1876 Pierwsze owietlenie na wanych ulicach i placach - gazowe latarnie.

1876 Wybudowano gmach dworca kolejowego, ktry zosta w 1906 roku rozbudowany.

1878 Pierwsza fabryka wdek i spirytusu.

1880

Statystyka: 18626 osb, 1257 budynkw; struktura przestrzenna obejmowaa rdmiecie i cztery przedmiecia: Halickie, Tymienickie, Zabotowskie i Kniahiniskie. Do Stanisawowa na stae przyjeda Agaton Giller - wspzaoyciel "Kuriera Stanisawowskiego"

1883 W kociele katedralnym otwarta zastaa tablica pamitkowa na cze Stanisawa Potockiego (syna Andrzeja), ktry zgin w bitwie pod Wiedniem w 1683 roku.

1884 Powstao Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sok" (lwowska filia).

1885 Powstaa w Stanisawowie archidiecezja grecko-katolicka w ktrej rezydowali: Julian Pepesz, Julian Kujaowski, Andrzej Szeptycki, Grzegorz Homyszyn.

1886 4 kwietnia ukaza si pierwszy numer tygodnika "Kuriera Stanisawowskiego" - Polski Organ Kresowy.

1892 Kapitalny remont (renowacja) kolegiaty stanisawowskiej. W tym roku powstaa "Gazeta Stanisawowska" tygodnik polityczno-ekonomiczno- spoeczny.

1893 Powstanie trzeciej w Galicji Dyrekcji Kolei Pastwowych. Rada miasta 7 grudnia 1893r. podja uchwa na darowizn "Placu Rybiego" pod budow wityni izraelickiej.

1895 Oddano do uytku gmach Towarzystwa Gimnastycznego "Sok" zaprojektowanego przez krakowskiego architekta Karola Zaremb.

1895 - 1899

Budowano synagog postpow przy Placu Mickiewicza wg projektu architekta Wilchelma Stiasnego i in. Maksymiliana Schlossa. 4 wrzenia 1899 nastpio otwarcie i powicenie synagogi postpowej.

1898 Jzef Haller przeniesiony ze Lwowa do Stanisawowa. Peni funkcj dowdcy kadr - zaoy klub Atletw, ktrzy organizowali ycie kulturalne oficerw polskich. Po roku wrci do Lwowa (1899).

1898 Wybudowano pomnik Adama Mickiewicza w setn rocznic urodzin.

1902 Powstaje Polski Zwizek Naukowo - Literacki. Denis Siczyski - kompozytor wybudowa pierwsz szko muzyczn.

1905 Austriacki urzd wyda zgod na utworzenie ukraiskiego gimnazjum.

1905 Powicono gmach Krakowskiego Towarzystwa Ubezpiecze Wzajemnych tzw. "Florianki".

1906 Pod przejazdem kolejowym wybudowano wiadukt woczyniecki. Wydano pierwszy "Kalendarz Informacyjno-Kupieckie Miasta Stanisawowa" Rok 1906

1907

Powstao pierwsze kino na ziemiach polskich, funkcjonowao do wybuchu II wojny wiatowej, prowadzi in. Leon Harasiewicz, miao 200 miejsc. 17 maja odbyy si wybory do parlamentu. Miasto podzielono na cztery okrgi wyborcze:1.rdmiecie i dzielnica (Halickie),2-gie dzielnica m. Lysieckie i ul.

Belwederska, 3-cie dzielnica m. Tymienickie, i 4-rta Zabotowskie.

1908 Polacy zorganizowali Zwizek Niezalenej Modziey "Zagrawa". Wojskowe druyny.

1910 W 500 rocznic bitwy pod Grunwaldem odsonito 6 metrowy obelisk w parku im. cesarzowej Elizabeth. W grudniu odby si spis ludnoci.

1912 14 kwietnia do Stanisawowa przyjecha arcyksi Karol Franciszek Jzef.

1914

Wybuch I wojny wiatowej - przynosi miastu wielkie straty. Cay rok miasto znajduje si na linii bojw. Trzecia cz budynkw bya w ruinach. Artyleria ostrzeliwaa te ratusz (zosta zniszczony).Od sierpnia 1914r.do 8 czerwca 1915r. to okres najedcw moskiewskich w Stanisawowie. Dopiero sprzymierzone wojska austro-wgierskie i niemieckie uwolniy miasto od inwazji rosyjskiej. Gwno-dowodzcym armi austriack by arcyksi Fryderyk.

1917 W dniach 20 do 22 lipca maruderzy rosyjscy, pldruj miasto, gwac, okradaj sklepy, magazyny i podpalaj - na pomoc przychodz polscy uani, przebywajcy chwilowo w Krechowcach.

1919

Od 1 stycznia do 27 maja Stanisaww si zajli Ukraicy i miasto samozwaczo ogosili stolic Zachodniej Ukraiskiej Narodowej Republiki, ktrej prezydentem zosta dr Eugeniusz Petruszewicz. Siedzib zrobili w budynku okrgowego sdu i w dyrekcji PKP na Grunwaldzkiej 11 (okupowali miasto od stycznia do maja).

1919 26 lutego do Stanisawowa przyjecha gwny ataman Semen Petlura.

1919 - 1921

27 maja wojska polskie po trzymiesicznych rzdach ZUNR wyzwalaj Stanisaww. Nastpuje wyparcie wojsk Ukraiskich z miasta. Pomylnie rozpoczta ofensywa na wojska ukraiskie zostaa wstrzymana przez alianck Rad Najwysz, a zwaszcza Lloyda Georgea. Oddziay polskie zdyy zaj Stanisaww, Halicz i w ten sposb utworzono wspln granic z Rumuni. Od 1919 do koca 1921 odbudowa miasta zniszczonego przez wojn.

1921 Stanisaww zosta miastem wojewdzkim.

1928 Wadze polskie przystpiy do robienia nowego projektu ratusza (in. Trela).

1928 Kilkadziesit metrw od rynku wybudowano targowy rynek (60 000 m.kw). Od tego czasu wok ratusza jarmarkw ju nie byo.

1929 1935

Wybudowano ratusz, styl modernistyczny, wygld obecny. Wysoko ratusza: pocztkowo 47 metrw, obecnie 49,5 m.

1939 W sierpniu miay miejsca przygotowania do wojny. W stanie nadzwyczajnym postawiono obron przeciwlotnicz. 3 wrzenia ogoszono pierwsze trzy alarmy 4

wrzenia nad miastem dwukrotnie pojawiy si niemieckie samoloty. Zbombardowane zostao lotnisko sportowe na Dbrowie. W nastpnych dniach bombardowano kolejne cele strategiczne. Po drugiej stronie granicy koncentroway si wojska sowieckie. 17-tego sowieci przekraczaj granic i wkraczaj do miasta.18 wrzenia na wiey ratusza dwaj komunici Lewczuk i Gundert wywiesili czerwony sztandar, ktrych pniej spotkaa zasuona kara.

1939 1941

Miasto pod okupacj sowieck, aresztowania, zsyki na Sybir, rozstrzeliwania Polakw, Rusinw i innych narodowoci, ktrych uwaano za wrogw bolszewizmu. NKWD byo postrachem mieszkacw.

1941

Od koca czerwca Stanisaww przechodzi pod okupacj niemieck. Krwawe rzdy Gestapo i Krugera - zbiorowy mord stanisawowskiej inteligencji. Okrutne mordy na Polakach, palenie ich domostw ,kociow w rnych miejscowociach wojewdztwa dopuszczaj si ukraiskie nacjonalistyczne ugrupowania. Bestialska likwidacja ydw.

1944 Latem Stanisaww przechodzi ponownie pod okupacj sowieck. NKWD otwiera swoj machin okruciestwa. Rozstrzeliwuj Rusinw, Ukraicw, Polakw. Masowe aresztowania i zsyki na Sybir.

1945 Wysiedlanie Polakw - pierwsze transporty na tzw. "Ziemie Odzyskane".

Najwaniejsze fakty zhistorii miasta S t an is awow a