Uwarunkowania Uwarunkowania realizacji podstawy realizacji podstawy

programowej programowej kształcenia ogólnego kształcenia ogólnego

w zakresie w zakresie przedmiotów przedmiotów

matematyczno -matematyczno -przyrodniczychprzyrodniczych

22

Prezentacja powstała przy Prezentacja powstała przy współpracy konsultantów i współpracy konsultantów i

doradców metodycznych z zakresu doradców metodycznych z zakresu przedmiotów matematyczno – przedmiotów matematyczno – przyrodniczych województwa przyrodniczych województwa

kujawsko-pomorskiego: kujawsko-pomorskiego: mgr Beata Wróblewska, CDiE, Włocławek –

lider grupy mgr Aleksandra Gancarz, KPCEN, Toruń mgr Krzysztof Gołębiowski, CKU-TODM i DN, Toruń mgr Maria Nowińska, CDiE, Włocławek dr Lena Tkaczyk, KPCEN, Włocławek mgr Barbara Zielińska, KPCEN, Bydgoszcz mgr Ewa Żychska, ODiDZN, Grudziądz

33

Plan prezentacji: Ogólne założenia zmian w podsta

wie programowej kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotów matematyczno - przyrodniczych

Kalendarium wdrażania zmian Specyfika nauczania przedmiotó

w matematyczno-przyrodniczych Wnioski

Ogólne założenia zmian w podstawie programowej

kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotów

matematyczno - przyrodniczych

44

55

Forma zapisu podstawy programowej

Efekty kształcenia zapisane są w języku wymagań na koniec każdego etapu kształcenia:

cele kształcenia opisane są przez wymagania ogólne

treści kształcenia opisane są przez wymagania szczegółowe

treści ścieżek edukacyjnych zostały włączone w treści przedmiotów

66

„Stara” podstawa (fragment) „Nowa” podstawa (fragment)Cele edukacyjne1. Nabycie umiejętności

obserwacji i opisu zjawisk chemicznych zachodzących w otaczającym świecie.

2. Poznanie znaczenia wiedzy chemicznej w procesach przetwarzania materii przez człowieka.

Cele kształcenia – wymagania ogólneI. Pozyskiwanie, wykorzystywanie i tworzenie informacjiUczeń samodzielnie pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł (np. układ okresowy pierwiastków, tablice, wykresy, słowniki, zasoby Internetu, multimedia), wykorzystuje technologie informacyjne.Treści nauczania i umiejętności – wymagania szczegółowe 1. Substancje i ich właściwości. Uczeń:1.1. opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza1.2. przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość

Zadania szkoły1. Ukształtowanie myślenia prowadzącego do zrozumienia poznanej wiedzy chemicznej i posługiwania się nią w różnych sytuacjach życiowych.

77

Wymagania edukacyjne są wspólne dla różnych odbiorcóww szczególności dla: ucznia nauczyciela autorów podręczników autorów arkuszy sprawdzianów

i egzaminów zewnętrznych

88

Wzrost odpowiedzialności Wzrost odpowiedzialności nauczycieli za proces nauczycieli za proces

nauczania nauczania zapis podstawy programowej w postaci zapis podstawy programowej w postaci

wymagań edukacyjnych ułatwia dobre wymagań edukacyjnych ułatwia dobre przygotowanie do sprawdzianu i przygotowanie do sprawdzianu i egzaminów zewnętrznychegzaminów zewnętrznych

„ „odchudzenie treści” sprzyja realizacji odchudzenie treści” sprzyja realizacji podstawy programowej w określonym podstawy programowej w określonym zaplanowanym czasiezaplanowanym czasie

99

Kształcenie umiejętności Kształcenie umiejętności ponadprzedmiotowych na ponadprzedmiotowych na

wszystkich etapach edukacyjnych - wszystkich etapach edukacyjnych - preambułapreambuła

czytanie ze zrozumieniemczytanie ze zrozumieniem myślenie matematycznemyślenie matematyczne myślenie naukowe – w rozwiązywaniu myślenie naukowe – w rozwiązywaniu

problemów, formułowaniu wnioskówproblemów, formułowaniu wniosków komunikowanie się w języku polskim i obcymkomunikowanie się w języku polskim i obcym uczenie wyszukiwania, selekcjonowania uczenie wyszukiwania, selekcjonowania

i i krytycznej analizy informacjikrytycznej analizy informacji rozpoznawanie własnych potrzeb rozpoznawanie własnych potrzeb

edukacyjnych oraz uczenie się przez całe edukacyjnych oraz uczenie się przez całe życieżycie

praca zespołowapraca zespołowa

1010

Zwiększanie szans Zwiększanie szans edukacyjnychedukacyjnych

w klasie VI szkoły podstawowej w klasie VI szkoły podstawowej i III klasie gimnazjum będą i III klasie gimnazjum będą odbywać się obligatoryjnie zajęcia odbywać się obligatoryjnie zajęcia dodatkowe dla uczniów dodatkowe dla uczniów o o niezadawalającychniezadawalających wynikachwynikach ii zdolnych tzw. grupa wyrównawcza zdolnych tzw. grupa wyrównawcza i konkursowai konkursowa

1111

Główne założenia reformy programowej w gimnazjum i

szkole ponadgimnazjalnej złączenie programowe gimnazjum oraz

szkoły ponadgimnazjalnej, prowadzące do bardziej racjonalnego zagospodarowania 6-letniego cyklu nauki

przeznaczenie przynajmniej pierwszych czterech lat tego cyklu na jednakowy dla wszystkich, pełny kurs kształcenia ogólnego, obejmującego wszystkie podstawowe obszary wiedzy

1212

ZZaałożenia podstawy łożenia podstawy programowej wprogramowej w obszarze obszarze

przedmiotów matematyczno-przedmiotów matematyczno-przyrodniczychprzyrodniczych::

uczenie się tego, co człowiekowi może być uczenie się tego, co człowiekowi może być użyteczne w życiu i działalnościużyteczne w życiu i działalności

przyswajanie przez uczniów ze przyswajanie przez uczniów ze zrozumieniem podstawowych faktów, zasad, zrozumieniem podstawowych faktów, zasad, prawidłowości, praw i praktykprawidłowości, praw i praktyk

kształcenie postaw ucznia warunkujących kształcenie postaw ucznia warunkujących mu sprawne funkcjonowanie we mu sprawne funkcjonowanie we współczesnym świeciewspółczesnym świecie

posługiwanie się technologiami posługiwanie się technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymiinformacyjnymi i komunikacyjnymi

1313

Realizacja treści w Realizacja treści w przedmiotach matematyczno - przedmiotach matematyczno -

przyrodniczychprzyrodniczych przeniesienie ciężaru ze zdobywania przeniesienie ciężaru ze zdobywania

wiedzy na zdobywanie i kształcenie wiedzy na zdobywanie i kształcenie umiejętnościumiejętności

zmniejszenie encyklopedyzmuzmniejszenie encyklopedyzmu

dominacja zasady egzemplaryzmu dominacja zasady egzemplaryzmu i metody dominantowej w doborze treścii metody dominantowej w doborze treści

1414

nauczanie przedmiotów matematyczno-nauczanie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych w zakresie ogólnym:przyrodniczych w zakresie ogólnym:• szkoła podstawowa – matematyka, szkoła podstawowa – matematyka,

przyrodaprzyroda• gimnazjum – matematyka, biologia, gimnazjum – matematyka, biologia,

chemia, fizyka, geografia,chemia, fizyka, geografia,• szkoła ponadgimnazjalna – w pierwszej szkoła ponadgimnazjalna – w pierwszej

klasie: matematyka, biologia, chemia, klasie: matematyka, biologia, chemia, fizyka, geografia,fizyka, geografia,

3 lata gimnazjum i 1 klasa szkoły 3 lata gimnazjum i 1 klasa szkoły ponadgimanzjalnej stanowią zamkniętą ponadgimanzjalnej stanowią zamkniętą całość w nauczaniu przedmiotów ogólnychcałość w nauczaniu przedmiotów ogólnych

Realizacja treści w Realizacja treści w przedmiotach matematyczno - przedmiotach matematyczno -

przyrodniczychprzyrodniczych

1515

1616

Nauczanie liniowe przedmiotów Nauczanie liniowe przedmiotów matematyczno-przyrodniczychmatematyczno-przyrodniczych

odejście od nauczania spiralnego na odejście od nauczania spiralnego na rzecz liniowego tzn. zniesienie rzecz liniowego tzn. zniesienie powtarzania treści kształcenia na powtarzania treści kształcenia na rzecz ich poszerzaniarzecz ich poszerzania

sprawdzanie wiedzy ucznia powinno sprawdzanie wiedzy ucznia powinno odbywać się w oparciu o treści odbywać się w oparciu o treści nauczane wcześniejnauczane wcześniej

1717

Przyrost wiedzy w nauczaniu Przyrost wiedzy w nauczaniu liniowymliniowym

1818

Realizacja zajęć terenowych Realizacja zajęć terenowych

prowadzenie obserwacji i doświadczeń oraz prowadzenie obserwacji i doświadczeń oraz zajęć w terenie wymaga znajomości przez zajęć w terenie wymaga znajomości przez nauczycieli zasad zachowania bezpieczeństwanauczycieli zasad zachowania bezpieczeństwa

realizacja celów podstawy programowej może realizacja celów podstawy programowej może być realizowana również w trakcie wycieczek być realizowana również w trakcie wycieczek krajoznawczo-turystycznychkrajoznawczo-turystycznych

1919

Planowanie zajęć Planowanie zajęć dydaktycznych w blokach dydaktycznych w blokach

przedmiotowych w przedmiotowych w gimnazjumgimnazjum

zajęcia w blokach przedmiotów zajęcia w blokach przedmiotów przyrodniczych należy uwzględnić w przyrodniczych należy uwzględnić w organizacji i planach nauczania np.organizacji i planach nauczania np.::

• geografia +biologia geografia +biologia • fizyka + chemia fizyka + chemia

2020

Wykorzystywanie Wykorzystywanie metod metod

poszukujących, poszukujących, rozwija aktywność rozwija aktywność

intelektualną intelektualną Metody poszukujące Metody poszukujące

np.np.• dyskusjadyskusja• obserwacjaobserwacja• pomiarpomiar• metody metody

problemoweproblemowe• gry dydaktycznegry dydaktyczne

Metody Metody oddziałujące na oddziałujące na emocje np.emocje np.• ekspresyjneekspresyjne• impresyjneimpresyjne

Oddziaływanie na Oddziaływanie na emocje zmienia emocje zmienia

postawy i uczucia postawy i uczucia uczniów na uczniów na

określony tematokreślony temat

Kalendarium Kalendarium

2121

Rok szkolnyPoczątek wdrażania zmienionej

podstawy programowych

Kontynuacja „starej” podstawy

programowej2009/2010 I SP I GIMNAZJUM II SP II GIMNAZJUM2010/2011 II SP II GIMNAZJUM III SP III GIMNAZJUM

2011/2012 III SPIII GIMNAZJUM

IV SP ILO I T I ZSZI EGZAMIN GIMNAZJALNY

2012/2013 IV SP ILO I T I ZSZ V SP II LO II T II ZSZ2013/2014 V SP II LO II T II ZSZ VI SP III LO III T I LU

2014/2015VI SP III LO

III T III ZSZ IV T II LUI SPRAWDZIAN

I EGZAMIN MATURALNY

2015/2016 IV T I LU2016/2017 II LU

2222

Specyfika nauczania Specyfika nauczania przedmiotów przedmiotów

matematyczno-matematyczno-przyrodniczych według przyrodniczych według

zmian w podstawie zmian w podstawie programowej kształcenia programowej kształcenia

ogólnegoogólnego

2323

Nauczanie matematykiNauczanie matematyki nieznaczne zmiany nieznaczne zmiany przesunięcia treści między szkołą przesunięcia treści między szkołą

podstawową a gimnazjumpodstawową a gimnazjum podtrzymane nauczanie czynnościowepodtrzymane nauczanie czynnościowe w w

szkole podstawowejszkole podstawowej kilkakrotny zapis w podstawie programowej kilkakrotny zapis w podstawie programowej

dotyczący możliwości wykorzystania do dotyczący możliwości wykorzystania do obliczeń kalkulatorów, np. dodawania i obliczeń kalkulatorów, np. dodawania i odejmowania liczb naturalnych odejmowania liczb naturalnych wielocyfrowych, zamiany ułamków wielocyfrowych, zamiany ułamków zwykłych na dziesiętne, (jak będzie na zwykłych na dziesiętne, (jak będzie na sprawdzianie i egzaminach zewnętrznych?)sprawdzianie i egzaminach zewnętrznych?)

2424

Nauczanie przyrody nastawione Nauczanie przyrody nastawione jest na:jest na:

kształcenie badawczej postawy (m.in. dwa kształcenie badawczej postawy (m.in. dwa działy w podstawie programowej dotyczące działy w podstawie programowej dotyczące prowadzenia obserwacji w terenie)prowadzenia obserwacji w terenie)

kształcenie umiejętności korzystania z kształcenie umiejętności korzystania z różnych źródeł i własnych obserwacjiróżnych źródeł i własnych obserwacji

kształcenie umiejętności wykonywania kształcenie umiejętności wykonywania własnych pomiarówwłasnych pomiarów

stosowanie technologii informacyjno – stosowanie technologii informacyjno – komunikacyjnejkomunikacyjnej

2525

Głównymi obszarami Głównymi obszarami aktywności ucznia w ramach aktywności ucznia w ramach nauczania przyrody powinno nauczania przyrody powinno

być:być: doświadczaniedoświadczanie obserwowanie i mierzenieobserwowanie i mierzenie prowadzenie doświadczeńprowadzenie doświadczeń dokumentowanie i prezentowaniedokumentowanie i prezentowanie stawianie pytań i poszukiwanie stawianie pytań i poszukiwanie

odpowiedziodpowiedzi

2626

Nauczanie geografii w podstawie Nauczanie geografii w podstawie programowej nastawione jest na:programowej nastawione jest na: zbieranie, analizowanie i interpretowanie zbieranie, analizowanie i interpretowanie

danych (ważny dostęp do różnych źródeł danych (ważny dostęp do różnych źródeł informacji)informacji)

przedstawianie informacji w formie przedstawianie informacji w formie prezentacji multimedialnej (np. walory prezentacji multimedialnej (np. walory turystyczne regionów)turystyczne regionów)

wykorzystywanie technologii informacyjno-wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnej (ważne wyposażenie komunikacyjnej (ważne wyposażenie pracowni w sprzęt multimedialny)pracowni w sprzęt multimedialny)

dostrzeganie zjawisk (od lokalnych do dostrzeganie zjawisk (od lokalnych do globalnych)globalnych)

2727

zajęć interaktywnychzajęć interaktywnych metod polegających na samodzielnej metod polegających na samodzielnej

obserwacji, analizie map, danych obserwacji, analizie map, danych statystycznych prezentowanych w statystycznych prezentowanych w różnej postaci (np. tabele, wykresy)różnej postaci (np. tabele, wykresy)

metod problemowychmetod problemowych

Nauczanie geografii wymaga Nauczanie geografii wymaga stosowania:stosowania:

2828

realizacji obligatoryjnie zajęć realizacji obligatoryjnie zajęć terenowych np. identyfikowanie terenowych np. identyfikowanie obiektów geograficznych na mapie i w obiektów geograficznych na mapie i w terenie terenie (zapis z podstawy programowej)(zapis z podstawy programowej)

realizacji większości zajęć terenowych realizacji większości zajęć terenowych w klasie II gimnazjum z uwagi na w klasie II gimnazjum z uwagi na nauczanie zagadnień dotyczących nauczanie zagadnień dotyczących Polski i regionuPolski i regionu

Nauczanie geografii wymaga:Nauczanie geografii wymaga:

2929

Nauczanie chemii oparte jest Nauczanie chemii oparte jest na:na:

projektowaniu, przeprowadzaniu projektowaniu, przeprowadzaniu i interpretowaniu wielu prostych i interpretowaniu wielu prostych doświadczeń chemicznych i ich doświadczeń chemicznych i ich interpretacjiinterpretacji

wyjaśnianiu zjawisk życia codziennego wyjaśnianiu zjawisk życia codziennego w oparciu o procesy chemiczne w oparciu o procesy chemiczne

kklasyfikowaniu, opisywaniu, lasyfikowaniu, opisywaniu, porównywaniu, wyjaśnianiu procesów porównywaniu, wyjaśnianiu procesów chemicznych – rozwijanie „myślenia chemicznych – rozwijanie „myślenia przyrodniczego”przyrodniczego”

3030

przeprowadzania eksperymentu chemicznego przeprowadzania eksperymentu chemicznego (pokaz/doświadczenie), a w braku możliwości (pokaz/doświadczenie), a w braku możliwości wykorzystywanie plansz, tablic, modeli, eksponatów, wykorzystywanie plansz, tablic, modeli, eksponatów, schematów, animacji do wyjaśniania procesów i schematów, animacji do wyjaśniania procesów i problemów chemicznych problemów chemicznych

zabezpieczenia bazy do prowadzenia doświadczeńzabezpieczenia bazy do prowadzenia doświadczeń

przygotowania nauczycieli do prowadzenia przygotowania nauczycieli do prowadzenia doświadczeń w oparciu o proste, tanie, łatwo doświadczeń w oparciu o proste, tanie, łatwo dostępne odczynnikidostępne odczynniki

Nauczanie chemii wymaga:Nauczanie chemii wymaga:

3131

Nauczanie chemiiNauczanie chemii sugeruje się, by zajęcia badawcze sugeruje się, by zajęcia badawcze

odbywały się w II klasie gimnazjum odbywały się w II klasie gimnazjum ze względu na większe ze względu na większe umiejętności manualne uczniówumiejętności manualne uczniów

uwzględnieniu w procesie uwzględnieniu w procesie dydaktycznym współpracy z innymi dydaktycznym współpracy z innymi instytucjami, np. UMK, do instytucjami, np. UMK, do prezentowania doświadczeń prezentowania doświadczeń trudnych do wykonania w szkoletrudnych do wykonania w szkole

3232

Nauczanie fizyki nastawione jest Nauczanie fizyki nastawione jest w szczególności na:w szczególności na:

wykorzystanie wielkości fizycznych do wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązywania opisu poznanych zjawisk lub rozwiązywania prostych zadań obliczeniowychprostych zadań obliczeniowych

przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wynikówwniosków z otrzymanych wyników

prezentowanie wyników własnych prezentowanie wyników własnych obserwacji, eksperymentów i przemyśleńobserwacji, eksperymentów i przemyśleń

wykorzystanie wiedzy fizycznej w praktyce wykorzystanie wiedzy fizycznej w praktyce życia codziennegożycia codziennego

posługiwanie się informacjami posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno-naukowych)tekstów (w tym popularno-naukowych)

3333

szeregu badawczych działań uczniaszeregu badawczych działań ucznia

14 obligatoryjnych doświadczeń 14 obligatoryjnych doświadczeń przeprowadzonych w szkolnej pracowni przeprowadzonych w szkolnej pracowni fizycznej bezpośrednio przez uczniów fizycznej bezpośrednio przez uczniów w grupachw grupach

prowadzenia doświadczeń i obserwacji na prowadzenia doświadczeń i obserwacji na lekcjachlekcjach

Nauczanie fizyki wymaga:Nauczanie fizyki wymaga:

3434

Nauczanie fizyki polega na:Nauczanie fizyki polega na:

opisywaniu zjawisk i rozwiązywaniu problemów opisywaniu zjawisk i rozwiązywaniu problemów fizycznych i astronomicznych z zastosowaniem fizycznych i astronomicznych z zastosowaniem modeli i technik matematycznychmodeli i technik matematycznych

kształceniu umiejętności wykonywania kształceniu umiejętności wykonywania pomiarów prostych i złożonychpomiarów prostych i złożonych

3535

Planowanie zajęć Planowanie zajęć dydaktycznych z fizyki w dydaktycznych z fizyki w

gimnazjumgimnazjum fizyka - 30 h na eksperyment uczniowski fizyka - 30 h na eksperyment uczniowski

w szkolnej pracowni fizycznej (15 zajęć)w szkolnej pracowni fizycznej (15 zajęć)

zabezpieczenie ok. 4 tys. zł. na kompletny zabezpieczenie ok. 4 tys. zł. na kompletny zestaw doświadczalny „14” z poradnikiem dla zestaw doświadczalny „14” z poradnikiem dla nauczyciela i instrukcją dla ucznia (karty nauczyciela i instrukcją dla ucznia (karty pracy)pracy)

3636

Nauczanie biologii wymaga:Nauczanie biologii wymaga: poznawania przez ucznia metodyki prowadzenia poznawania przez ucznia metodyki prowadzenia

badań biologicznychbadań biologicznych

stworzenia warunków w szkole do samodzielnego stworzenia warunków w szkole do samodzielnego planowania i wykonywania doświadczeń planowania i wykonywania doświadczeń biologicznych biologicznych

prowadzenia obserwacji ze szczególnym prowadzenia obserwacji ze szczególnym uwzględnieniem obserwacji mikroskopowych uwzględnieniem obserwacji mikroskopowych (pracownie powinny być wyposażone w podstawowy (pracownie powinny być wyposażone w podstawowy sprzęt laboratoryjny, mikroskopy i preparaty trwałe) sprzęt laboratoryjny, mikroskopy i preparaty trwałe)

3737

Nauczanie biologii wymaga:Nauczanie biologii wymaga: rozwijania umiejętności prowadzenia rozwijania umiejętności prowadzenia

samodzielnych obserwacji w terenie, co samodzielnych obserwacji w terenie, co stwarza konieczność wyposażenia ucznia w stwarza konieczność wyposażenia ucznia w klucze do oznaczania gatunkówklucze do oznaczania gatunków

ujęcia lekcji w terenie przy planowaniu zajęć ujęcia lekcji w terenie przy planowaniu zajęć lekcyjnych dla poszczególnych klaslekcyjnych dla poszczególnych klas

Wnioski Wnioski

3838

3939

Edukacja matematyczno - Edukacja matematyczno - przyrodniczaprzyrodnicza

konieczność współpracy międzyprzedmiotowejkonieczność współpracy międzyprzedmiotowej „ „odchudzenie” treści programowych na rzecz odchudzenie” treści programowych na rzecz

realizacji zajęć doświadczalnych i terenowychrealizacji zajęć doświadczalnych i terenowych konieczność planowania zajęć terenowych konieczność planowania zajęć terenowych

w organizacji pracy szkoły w organizacji pracy szkoły zabezpieczenie środków finansowych na zabezpieczenie środków finansowych na

pomoce dydaktyczne ułatwiające prowadzenie pomoce dydaktyczne ułatwiające prowadzenie zajęć w terenie i wykonywanie zajęć w terenie i wykonywanie doświadczeń doświadczeń

wsparcie metodyczne i merytoryczne dla wsparcie metodyczne i merytoryczne dla nauczycieli szczególnie przyrody (różne nauczycieli szczególnie przyrody (różne kwalifikacje podstawowe i różne kompetencje kwalifikacje podstawowe i różne kompetencje do nauczania)do nauczania)

4040

uświadomienie nauczycielom konieczności uświadomienie nauczycielom konieczności nabywania nowych umiejętności nabywania nowych umiejętności metodycznych oraz nowego patrzenia na metodycznych oraz nowego patrzenia na treści merytoryczne nauczanych treści merytoryczne nauczanych przedmiotów (w tym na kolejność przedmiotów (w tym na kolejność pojawiania się treści)pojawiania się treści)

uwzględnienie w roku szkolnym 2009/2010 uwzględnienie w roku szkolnym 2009/2010 szkoleń dla nauczycieli dotyczących szkoleń dla nauczycieli dotyczących bezpieczeństwa na zajęciach terenowychbezpieczeństwa na zajęciach terenowych

stworzenie warunków w szkołach stworzenie warunków w szkołach i placówkach oświatowych do i placówkach oświatowych do swobodnego korzystania z technologii swobodnego korzystania z technologii komunikacyjno-informacyjnejkomunikacyjno-informacyjnej

Edukacja matematyczno - Edukacja matematyczno - przyrodniczaprzyrodnicza

4141