Metoda Montessori

Kim była Maria Montessori?

• pierwsza we Włoszech

kobieta-lekarz,

• członek Narodowej Ligi Wychowania Dzieci Upośledzonych Umysłowo,

• zaproponowała nowy system wychowania moralnego, mający na celu stworzenie dzieciom upośledzonym umysłowo odpowiednich warunków wychowawczych, tym samym utorowała drogę nowej we Włoszech dyscypliny naukowej –

pedagogice specjalnej.

Kim była Maria Montessori?

• dążyła do tego, by wykorzystać metodę pracy pedagogiczno-wychowawczej także dla dzieci o normalnym rozwoju umysłowym,

• z jej inicjatywy powstały pierwsze placówki na wzór świetlicy – przedszkola dla dzieci pozostających bez opieki w dzielnicy zamieszkałej przez rodziny robotnicze, które nazwała Case dei Bambini- Domy Dziecięce,

• w roku 1929 powstaje Associatio Montessori Internationale (Międzynarodowe Stowarzyszenie Montessori), które staje się centralną organizacją światową koordynującą działalność placówek i towarzystw montessoriańskich do dziś,

• Montessori została wyróżniona najwyższymi odznaczeniami przyznawanymi przez rządy i uniwersytety wielu krajów: (tytuł Honoris Causa, Krzyż Legii Honorowej,

nominowana do Pokojowej Nagrody Nobla).

Na czym polegała specyfika pracy Montessori z dziećmi?

• pracując w domu dziecięcym, dokonała odkrycia zjawiska nazwanego przez nią „polaryzacja uwagi”, czyli stanu długotrwałej, pogłębionej koncentracji na danej czynności,

• następstwem zjawiska polaryzacji uwagi jest „normalizacja”, czyli stan psychicznej równowagi i harmonii,

• do najważniejszych zasad pracy z dziećmi Montessori zaliczała swobodny wybór materiału, z którym dziecko chce pracować, dowolność miejsca i w miarę

nieograniczony czas tej pracy.

Na czym polegała specyfika pracy Montessori z dziećmi?

• Montessori wprowadziła tzw. „ćwiczenia ciszy” • zniosła ocenianie osiągnięć, nagrody i kary,

• nieustannie podkreślała, jak ważne są ćwiczenia praktycznego życia, zwłaszcza w przypadku dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi –wskazania do tworzenia klas integracyjnych i różnych wiekowo (+/- 1 rok).

• zgodnie z jej założeniami dziecko uczy się przez aktywną pracę, przez własne doświadczenie - dotyk i ruch mają duże znaczenie w rozpoznawaniu i rozwiązywaniu problemów,

• dziecko powinno samo wybierać zadania spośród wcześniej zaproponowanych przez nauczyciela oraz sposób pracy: indywidualny lub grupowy,

• istotą wychowania jest doprowadzenie dziecka do samodzielności, niezależności od dorosłych, odpowiedzialności za siebie i świat, zgodnie ze słowami: „pomóż mi to zrobić samemu”.

Rola Nauczyciela

• zadaniem nauczyciela jest wzbudzanie atmosfery pracy, poprzez stałe oferowanie różnorodnych tematów i sposobów działania,

• nauczyciel powinien wspierać dzieci, współdziałać z nim, a nie urabiać go według własnego poglądu,

• nauczyciel w klasach Montessori nie uczy, ale podąża za dzieckiem,

• nauczyciel nie przerywa dzieciom, nie poprawia i i nie ocenia krytycznie działań dzieci, ale akceptuje je.

Rola Nauczyciela

• nauczyciel jest zobowiązany przygotować odpowiednie dla dziecka otocznie, podstawowe komponenty właściwego otoczenia to: wolność, porządek, kontakt z rzeczywistością i naturą, piękno oraz odpowiednie materiały dydaktyczne,

• nauczyciel to przede wszystkim obserwator, który nie integruje w zajęcia bez wyraźnej potrzeby,

• nauczyciel powinien być cierpliwy, opanowany, wyciszony,

i taktowny, ale jednocześnie konsekwentny w wymaganiach.

Wyposażenie sali

• sala powinna być wyposażona w ten sposób, aby umożliwić poznanie i opanowanie rzeczywistości,

• ważną cechą otoczenia jest porządek, dlatego też wszystko w klasie musi mieć stałe miejsce,

• sale wyposażone są także w przyrządy i urządzenia, które umożliwiają rozwijanie postawy badawczej wobec przyrody,

• dzieci zajmują się kącikiem żywej przyrody i prowadzą uprawy w ogrodach,

• bliski kontakt z przyrodą zapewniają

spacery i wycieczki.

Materiał dydaktyczny

Materiał dydaktyczny jest skonstruowany z zastosowaniem określonych zasad, którymi są:

- stopniowanie trudności,- przechodzenie od materiału konkretnego

do bardziej abstrakcyjnego- budzenie ciekawości dziecka,- wyzwalanie różnych form aktywności,- kontrola błędów, która umożliwia

samodzielne poszukiwanie rozwiązań i czerpanie radości z sukcesu.

Materiał dydaktyczny• Do cech charakterystycznych dla materiału

montessoriańskiego należą:- atrakcyjny wygląd i precyzja wykonania,- logiczna spójność ogniw i ciągów tematycznych,- konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów.

• W pedagogice Montessori wyróżnia się cztery kategorie materiału dydaktycznego:- materiał do ćwiczeń z życia praktycznego, związany

z troską o środowisko, samoobsługą, dotyczący zwyczajów i prac domowych,

- materiał sensoryczny, służący wszechstronnemu kształceniu zmysłów oraz pobudzaniu aktywności umysłowej,

- materiał szkolny, służący nauce języka, matematyki i innych dziedzin wiedzy,- materiały artystyczne, związane z ekspresją dziecka.

Zasady pedagogiczne Marii Montessori

Zasada swobodnego wyboru materiału

W sali wszystkie materiały powinny być dla dziecka ogólnie dostępne, ułożone tematycznie na półkach, aby dziecko samodzielnie mogło podjąć decyzję, z którym materiałem będzie pracować.

Zasada swobodnego wyboru

miejsca pracy

Dziecko nie musi pracować w swojej grupie - może przejść do innej grupy. Może pracować na stole, na podłodze lub na korytarzu, wszędzie tam, gdzie pozwalają na to granice rozsądku obserwującego je nauczyciela oraz możliwości

organizacyjne.

Zasada swobodnego wyboru

czasu pracy

W placówkach pracujących wg założeń Pedagogiki Montessori to dziecko informuje , że właśnie teraz będzie zajmować się np. nauką literek lub układaniem klocków lub będzie uczyć się nazw kolorów. Dziecko może wybraną przez siebie czynność robić

dopóty je to interesuje .

Zasada swobodnego wyboru formy pracy

Dziecko samodzielnie wybiera sobie temat pracy, pracuje wtedy, kiedy zechce i tak długo jak długo praca ta będzie dla niego atrakcyjna i będzie sprawiała mu przyjemność. Jeśli w grupie mamy 20-30 dzieci, każde może robić coś innego. Jeśli natomiast dwoje lub troje dzieci postanawia zrobić coś wspólnie, to robią to

razem.

Zasada porządku

Każdy przedmiot ma swoje miejsce -skąd został wzięty, tam powinien być odniesiony. Podobnie – każda osoba także ma swoje miejsce i wie, co do niej należy. Dzieci lepiej

pracują, gdy jest porządek.

Zasada ograniczenia

• Pedagogika Montessori nie jest jednak ani metodą partnerską, ani bezstresową. Dzieci nie są partnerami nauczyciela.

Ograniczeniom i zasadom postępowania podlegają wszystkie elementy działań w placówce,

• nie ma miejsca na spontaniczne odruchy, przypadkowe rozwiązania, nieprzewidywalne zachowania,

Zasada izolowania trudności

Przykład: Jeśli dziecko pracuje z różową wieżą po to, aby poznać lub uporządkować znane już sobie pojęcia związane z wielkością (choćby takie jak: duży-mały, mniejszy), nie zajmuje się np. kolorami, bo do tego

służy inny materiał - kolorowe tabliczki.

Zasada transferu

Każdy z materiałów dydaktycznych to “ogniwo”, logicznie powiązane w długi “łańcuch” . Każde “ogniwo” zawiera w sobie cechy materiału poprzednio wprowadzonego plus jedna cecha więcej. Informacje, umiejętności opanowane podczas pracy z materiałem dziecko przenosi na otoczenie - to właśnie zasada transferu.

Zasada własnego

działania i powtarzania

W placówkach montessoriańskich dzieci nie muszą “realizować programu opartego na (...) założeniach” .

Dziecko rozwija się zgodnie z programem wyznaczonym własnymi zainteresowaniami, potrzebami, możliwościami intelektualnymi,

fizycznymi, itp.

Zasada samokontroli

Materiał dydaktyczny jest tak skonstruowany, że pozwala dzieciom, samodzielnie stwierdzić, czy daną pracę wykonały dobrze czy źle. Dziecko musi wiedzieć, w którym miejscu

nastąpiła pomyłka i jak ten błąd naprawić.

Podsumowanie metody Montessori

• obowiązują następujące zasady: akceptacji, życzliwości, wszechstronnej poglądowości i przykładu oraz wszechstronnej pomocy i indywidualizacji,

• istotne jest nauczanie wielozmysłowe,

• Maria Montessori stwierdziła, iż nauczyciel może myśleć o sobie, że jest dobrym nauczycielem, jeśli choć raz w miesiącu uda mu się przeprowadzić lekcję, z której jest w pełni zadowolony, bo..…

„pomógł dziecku zrobić coś samemu” .

Dziękuję za uwagę

Bibliografia:

• Borgosz E.: Z wizytą w szkole Montessori. „Edukacja i Dialog" 1991 nr 6.

• Florek A.: Pomóż mi, abym zrobił to sam. Pedagogika Montessori w przedszkolu. „Edukacja i Dialog” 1993, nr 5.

• TRENDY uczenie w XXI wieku, oprac. Jordan J., „Internetowy magazyn” CODN nr 3/2005.

• http://www.montessori.com.pl