(j

Tadeusz Kasperczyk, Stanisław Kmak

MASAŻ PUNKTOWY l INNE METODY REFLEKSOTERAPII

KRAKÓW 1998

Copyright © by Tadeusz Kasperczyk, Stanisław Kmak

Wydanie II

Rysunki w tekście: Jadwiga Wsołek

Projekt okładki: Jan Kmak

Redakcja techniczna: Jerzy Kościelny

Wydawca: Firma Handlowo-Usługowa „KASPER" s.c.

Kraków, ul. Szyllinga 30

Druk: Zakład Graficzny „Golone!" s.c. Kraków, ul. Dąbrowskiego 11

Skład komputerowy: KSP „COMTEX" s.c. Kraków, tel. 423-02-33

ISBN: 83-901977-1-5

NI w « > n f ................................................... 5

HUtoryi sny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9U fffidel c/yl i w Chinach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9W INiUir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II

iMMlfiill IIPMNllWY nin/ofii medycyny chińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Tw» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13i je j formy yang i yin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

o pięciu elementów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Meriduiny główne i dodatkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27MUllkly chińskie i metody ich lokalizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

I I Imrridiiinów, położenie punktów

iiTupeutyc/nc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Mcndian pluć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Mcrulian jclila grubego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Mcndiun /oładka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Mcrulian <lcd/iony i tr/ustki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Mcndian serca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Mcridian jclila cienkiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Mcndian p^chcnea moczowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

SPIS TREŚCI

Mcndian nerek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Mcridian osierdzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Mcndian potrójnego ogrzewacza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Mcridian pęcherzyka żółciowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Mcndian wajroby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94Główny regulator tylny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

Olówny regulator pr/edni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Punkty po/ameridianowe dodatkowe i „nowe" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

Rozdział IVPodstawy diagnostyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Diagnostyka kliniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Diagnostyka stanów chorobowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Diagnostyka narządowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Diagnostyka meridian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Pojęcie „recepty punktowej",podział punktów pod względem funkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Punkty źródłowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120Punkty zgodności (przychylności) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120Punkty przepustowe (Luo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Punkty tonizujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122Punkty sedatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122Punkty zgodności przedniej (alarmowe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122Punkty zgodności tylnej (alarmowe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123Punkty Hua Tuo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126Punkty pozostałe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

Ko/d/iał VAkupresura i inne metody refleksoterapii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

Akupresura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127Akupunktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Pr/yżeganie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Hlektroakupunktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Sonopunktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132liłektropunktui a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Magnctopimktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Lascropunkttira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

Rozdział VIRecepty punktowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

Wyka/ recept punktowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138Wskazania i przeciwwskazania w stosowaniu akupresury . . . . . . . . . . . . 139Recepty punktowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Punkty samodzielne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197Najczęściej stosowane punkty w praktyce sportowej . . . . . . . . . . . . . . . . 204

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

Załącznik I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

Załącznik II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

SŁOWO WSTĘPNE

Ytotlui o /uchowanie własnego zdrowia staje się współcześnie córa/. Hfvhwo|s/a. Do wielu z nas dotarła świadomość, że przeciwdziałanie Mc lo nic to samo co leczenie jej samej. Szukamy więc takich sposobów

.i, klórc chronią nas od chorób.ii /m- miejsce w systemie profilaktyki chorób przypada na odnowę

momuiyc/ną.psychiki i odnowa biologiczna to działanie polegające na przylaniu

naturalnych procesów wypoczynkowych i regeneracji organizmu. •ffkly Ic osiągnąć należy poznać odpowiednie techniki stosowane w tym l Ich tcorctyc/nc uzasadnienie. Ogromną rolę w tym względzie odgrywają iy profilaktyczne i terapeutyczne zbudowane na podstawie filozofii

wschodu, np. joga, Zeń, Qłgong i inne.ramach studiów na kierunku rekreacji w Akademii Wychowania Fizyczna Krakowie realizowana jest specjalizacja z odnowy psychosomatycz-Ni program tej specjalizacji składają się między innymi takie działy jak: Manyc/.ny i punktowy, refleksoterapia, odnowa biologiczna i psychiczna, /drowotny i dietetyka.

Aulor/y adresują tę książkę głównie do studentów wspomnianego kierunku juko podręcznik do masażu punktowego. Zakładamy, że będzie ona ti lak/e w zawodzie: lekarza, fizjoterapeuty, masażysty i innych osób owanych zagadnieniami zdrowotnymi.

Oaoby bez pr/ygotowania metodycznego, które zechcą skorzystać z niej fdawać sobie sprawę, że wiadomości głównie w zakresie anatomii l JNMofl/Jologii, należy uzupełnić we własnym zakresie.

NlnicJN/.y podręcznik poświęcony jest przede wszystkim akupresurze. akuprcsurc ro/umiemy taką formę terapii, w której działając bodźcem w formie ucisku palcem (lub pałeczką) na określony punkt lub wvwołuiemv reulcrie nroimi-/mn

SPIS l 'R l iŚ

Akupresura wykonywana na punktach chińskich bywa nazywana masażem punktowym. Pojęciem szerszym od akupresury jest refleksoterapia. W refle-ksoterapii wykorzystuje się różne postacie bodźców: energię prądu elektrycz-nego, ciepła, stałego i zmiennego pola magnetycznego, światła, itp.

W tej książce, obok akupresury wykonywanej na punktach chińskich omawiamy najpopularniejsze metody refleksoterapii tj. elektropunkturę, mag-netopunkture i laseropunkturę.

Pierwowzorem tej publikacji jest nasza pierwsza książka z tego zakresu pt: „Lcc/.nic/.y masa/, punktowy"*. Szybkie wyczerpanie się nakładu książki /ucheciło nas do dalszego doskonalenia jej merytorycznej strony, a także s/cregu zmian redakcyjnych.

Najistotniejsze różnice pomiędzy „Leczniczym masażem punktowym" a „Masażem punktowym i innymi metodami refleksoterapii" dotyczą:

1. Szerszego potraktowania zagadnień teoretycznych podstaw masażu punktowego, a w szczególności filozofii taoistycznej i prawa pięciu elementów w medycynie naturalnej.

2. Włączenia do rozdziału „Podstawy diagnostyki" oprócz diagnostyki stanów chorobowych i diagnostyki narządowej, także diagnostyki klini-cznej i diagnostyki meridian. Pomimo szerszego potraktowania proble-matyki rozpoznania, ciągle aktualne, pozostaje założenie, że odbiorca tej książki będzie korzystał z gotowych „recept punktowych". Postawienie diagnozy w konwencji tradycyjnej medycyny chińskiej jest sprawą bardzo trudną i wymaga wszechstronnej wiedzy medycznej, a zatem i lat studiów koniecznych do jej zdobycia i zastosowania w praktyce.

3. Poszerzenia zakresu wykorzystania „punktów samodzielnych" o punkty wykorzystywane w odnowie biologicznej sportowców.

4. Wszystkie punkty wchodzące w skład „recepty punktowej" a także „punkty samodzielne" zilustrowano rycinami niezależnie od podania w tekście lokalizacji punktów.W tym miejscu zwracamy uwagę czytelnika, że metodyka lokalizacji punktów nakazuje postępować według następującego toku: W pierwszej kolejności wykorzystujemy rysunek, który ukazuje topografię punktu, następnie należy zapoznać się z opisem jego położenia a ostatecznym potwierdzeniem właściwej lokalizacji jest efekt de-Qi.

Zrezygnowano z umieszczenia treści dotyczących objaśnienia biologi-cznych mechanizmów działania akupresury. Tym razem przyjęliśmy /ałożenie, że książka w całości napisana będzie w konwencji tradycyjnej filozofii medycyny wschodu. Jakkolwiek wiele zagadnień z zakresu tradycyjnej medycyny wschodu znalazło objaśnienie na gruncie nauk medycznych, to istnieją jeszcze takie obszary, których w stopniu zada-walającym na gruncie medycyny konwencjonalnej nie sposób wyjaśnić. Z kolei szersze zaprezentowanie tej problematyki wykraczałoby po/a ramy tego wydawnictwa. Czytelników których te zagadnienia bardzo interesują odsyłamy do pozycji książkowych, których wykaz podano w „Bibliografii".Z metod refleksoterapeutycznych szerzej omówiono wykorzystanie prądu stałego (elektropunktura), stałego pola magnetycznego (magnetopunktura) i światła laserowego (laseropunktura).W tym miejscu pragniemy podziękować wszystkim tym, którzy podzielili się z nami swoimi uwagami i opiniami na temat „Leczniczego masażu punktowego". Mamy nadzieję, że i tym razem będzie podobnie. Prosimy o uwagi i spostrzeżenia Państwa na adres autorów.

Tadeusz Kasperczyk, Stanisław KmakKatedra TeoriiRekreacji i Sportów WodnychAL Jana Pawła II 78 AWF31-571 KRAKÓW.

lSłOWOWSTI-PNHShOWO WSTIjPNE

Rozdział l RYS

HISTORYCZNY

Ten rys historyczny, wbrew pozorom, w większości poświęcony jest nie dokonaniom w sferze akupresury, lecz akupunktury, którą potocznie zwie się Mars/ą „siostrą" masażu punktowego. Wynika to z trudności jakie napotyka MC ju/. na wstępie dociekań mających na celu określenie historii akupresury. Aby wiarygodnie przedstawić problem należałoby przeprowadzić gruntowne khuiia materiałów dotyczących chińskiej medycyny. Nie to jednak jest leniałem niniejszego opracowania. Poniższy rys historyczny nie pretenduje do roli wszechstronnego opracowania rozwoju tej dziedziny medycyny chińskiej w ujęciu historycznym. Celem tego rozdziału jest podanie w formie kalendarium najważniejszych dat i faktów dotyczących rozwoju akupunktury i przyże-fttmu, które traktujemy jako minimum niezbędnej wiedzy w tym zakresie.

Szersze omówienie historii rozwoju akupunktury znajdzie zainteresowany Czytelnik w podręcznikach autorów polskich i zagranicznych, których duży icstuw zamieszczono na końcu książki.

U źródeł, czyli w Chinach

Początki akupunktury, za kolebkę której uznajemy Chiny, sięgają około 5(XX) lat p.n.e. Nazwy Zhen - tzn. nakłuwanie i Tsju - tzn. przyżeganie pochodzą z czasów starożytnych. Żyjący około 3000 lat p.n.e. cesarz Chin, nazwany w przekazach historycznych Żółtym Cesarzem - Huang Ti, nakazał lekarzom zaniechania leczenia tradycyjnego, tj. w rozumieniu współczesnym farmakologicznego, a zalecił leczenie nakłuwaniami za pomocą cienkich igieł, klóre kierują przepływem energii życiowej (Qi) i w ten sposób przywracają /drowie. Z tego wynika, że wówczas metoda ta musiała być już dość powszechnie znana, a filozofia związana z uzasadnieniem jej skuteczności

Jednym z najstarszych opracowań poświęconych akupunkturze jest dzieło pt.

„Huangdi-Nei-Jing", czyli „Przyroda i życie", nazwane także „Kanonem Medycyny Wewnętrznej". Prawdopodobnie dzieło to powstało w latach 475-221 p.n.e. Jest pracą zbiorową składającą się z 10 tomów w 2 częściach, z których druga część poświęcona jest akupunkturze i przyżeganiu (Ling snu -Kanon Akupunktury). W dziele tym zamieszczono mapę z topografią 295 punktów, w tym 25 nieparzystych. Znajdziemy tam omówienie teorii pięciu elementów (drzewo-ogień-ziemia-metal-woda) oraz poglądy na energię życiową Qi i jej formy yang i yin.

Żyjący w latach 141-208 n.e. lekarz - uważany za pioniera chirurgii chińskiej - Hua Tuo jako pierwszy wykorzystał akupunkturę do znieczulenia przed zabiegiem chirurgicznym.

W latach 215-282 n.e. żył lekarz chiński - Huang Fou-Mi, który w 285 r. ogłosił dzieło pt. „Kia-yi-king", co w tłumaczeniu na język polski znaczy: „O akupunkturze i przyżeganiu" (te sposoby w Chinach rozwijały się jedno-cześnie). Autor opisał już 649 punktów: 300 parzystych i 49 nieparzystych. Inny wybitny lekarz - Souen Ssen-Mo (581-682) napisał dzieło, złożone z 30 tomów, pt. „Tsien-kin-fang", czyli „Tysiąc Złotych Recept". Dwa z owych 30 tomów poświęcone są akupunkturze i przyżeganiu. Podręcznik ten przez długie lata służył do nauki akupunktury i przyżegania nie tylko lekarzom chińskim, ale także koreańskim i wietnamskim.

W okresie 618-907 powstały w Chinach szkoły akupunktury jako wydziały szkół medycznych. To dla celów szkoleniowych w 1027 r. na polecenie Cesarza Chin, lekarz Wang-Wei-Jin zlecił odlanie z brązu modeli naturalnej wielkości ludzkich postaci, pustych w środku. Na powierzchni każdej z dwóch figur (odlano tylko 2 modele zwane Tang-Jen) zaznaczono przebieg 12 meri-dian i 649 punktów. Wspomniany lekarz jest autorem podręcznika pt. „Ilustro-wany podręcznik o punktach akupunktury i przyżegania na odlanym modelu z brązu".

Kolejny krok w rozwoju metody leczenia akupunkturą przypadł na rok 1303. To z tego roku pochodzi zapis autorstwa lekarza Hu-Te-Pina o kolej-nych 2 kanałach (meridianach): głównym tylnym i głównym przednim. Łącznie mamy już w XIV wieku 14 meridianów i 693 punkty. Od tamtego -jakże odległego czasu - nie zmieniła się liczba kanałów, dodaje się jedynie nowe punkty.

Czasy renesansu przyniosły dalszy rozwój metod leczenia i nowe dzieła naukowe. W 1601 roku ukazało się „Kompendium akupunktury i przyżegania" - dzieło porządkujące posiadaną na ten temat wiedzę ówczesnych. Znajdujemy w nim opis dziewięciu igieł oraz terapeutyczne właściwości kanałów i punktów.

Powtórnie /ostały odlane modele z brązu, tym razem trzy: mężczyzny, kobiety t il/icc-ka. Modele te służyły głównie celom szkoleniowym.

W ro/woju akupunktury w Chinach nastąpił pewien regres. W XVIII w. w Chinach powstały wyższe uczelnie na wzór europejski. Wielu lekar/y powróciło z Europy po okresie studiów i stali się oni przeciwnikami tradycyjne) chińskiej medycyny uznając ją za nienaukową. Zastój ten przypadł na lata !(»<>• l 1930.

W latach wojen, jakie z przerwami toczyły się w Chinach od 1924 r. aż do końca II wojny światowej akupunktura była wykorzystywana do leczenia i,innych żołnierzy i to sprawiło, że nastąpił jej powtórny rozkwit i pełna ifhabilitacja. Ponownie metoda ta została zrównana z innymi metodami U-c/cnia. Z Chin akupunktura rozprzestrzeniła się na cały Daleki Wschód i lam, /. pewnymi zmianami, była szeroko stosowana.

W Polsce

Je/cli nie brać pod uwagę udziału Michała Boyma* w dziele popu l ary /.ac j i akupunktury w Europie, to pierwsze dokumenty, świadczące o zainteresowaniu się lekarzy tą metodą leczenia w Polsce, pochodzą z lat 1828 i 1830. Data IK2K wiąże się z uzyskaniem przez lekarza Antoniego Baranowskiego stopniu tloktnra medycyny na Uniwersytecie Wileńskim za pracę napisaną po łacinie, a poświęconą japońskiej moksie (przyżeganiu). Tytuł rozprawy po łacinie hr/.mi: „De moxa japonica ac sinensi dissertatio inauguralis chirurgico-practica t|iiam in Caesarea Litteraturum Universitate Vilnensi ad gradum doctoris mcilicinae vito obfinendum publice defendet Antonius Baranowski Lithauanus Mcdicinae Magister".

W dwa lata później inny Polak - Józef Domaszewski na Uniwersytecie Jagiellońskim bronił rozprawę doktorską częściowo poświęconą akupunkturze; tytuł rozprawy: „De Hydrocephale interno chronice item de acupunctura. Dissertatio inauguralis medico-chirurgica".

* Michał Boym (1612-1659). Polski jezuita, urodzony we Lwowie, jako misjonarz wyjechał do Chin (1644 r.). Pobyt w Chinach, obok działalności misyjnej, M. Boym poświęcił na studiowanie medycyny chińskiej. Miał ku temu dobre podstawy wyniesione jeszcze z domu rodzinnego - ojciec Michała, Paweł Boym, był nadwornym lekarzem Zygmunta III Wazy. Poza tym znajomość języka chińskiego pozwalała mu na szybkie zgłębienie tajemnic chińskich ksiąg medycznych i tłumaczenie ich na język łaciński. Pozostawił po sobie dzieła: Flora Sinesis (Flora Chin), wydane w 1656 r. w Wiedniu. Clavis Medica ad Chinarium Dociorinam de Pulsibus (Klucz medyczny), wydane w 1686 r. w Norymberdze; ponadto rękopisy prac Chiński medyk i Księgi chińskich receptur, wydane już po śmierci przez

KYS HISTORYCZNY10 K Y S HISTORYCZNY

Jako ciekawostkę podajemy, że ta część pracy, która została poświęcona

akupunkturze zawiera zaledwie 9 stron druku, ma charakter pracy poglądowej i oparta była na 12 współczesnych publikacjach zagranicznych. Niemniej zawarto w niej zadziwiająco dużo treści: rys historyczny akupunktury, opis igieł, objaśnienia mechanizmu działania nakłuwań, zastosowanie i wartości lecznicze tej metody.

Pomiędzy rokiem 1830 a poniżej sporządzonym wykazem dat ważniej-szych wydarzeń dotyczących akupunktury istnieje olbrzymia przepaść. Wydaje się, że jest to niemożliwe, aby przez całe dziesięciolecia w Polsce nie znano, bądź nie interesowano się akupunkturą. Jeżeli podręczniki z tego okresu nic na ten temat nie mówią, to oprócz hipotezy, że rzeczywiście nic istotnego w tym zakresie się nie działo można także przypuszczać, że nie odkryto i nie opisano jeszcze tych co się tym zagadnieniem interesowali.

Uznajemy zatem, że historię polskiej akupunktury, którą możemy zaliczyć do młodych dziedzin medycyny, wyznaczają następujące daty:

1972 - powstała w Gliwicach Poradnia zwalczania Bólu (za sprawą dr med. Bolesława Rutkowskiego), w której stosowano głównie akupunkturę i elektroakupunkturę.

1978 - w Warszawie utworzono pierwszą w Polsce instytucję mającą nazwę akupunktura w swoim szyldzie: Poradnia Akupunktury.

1981 - rozpoczęła pracę Sekcja Refleksoterapii przy ZG Polskiego Towa-r/ystwa Lekarskiego.

1983 - uka/ało się czasopismo „Akupunktura polska".1985 - powołano Krajowego Specjalistę do spraw Akupunktury.1987 - uiwor/.ono samodzielną organizację: Polskie Towarzystwo Aku-

punktury (w miejsce wspomnianej Sekcji Refleksoterapii).1988 - powstało Stołeczne Centrum Akupunktury.1982 i 1984 - odbyły się krajowe konferencje akupunktury.Przy omawianiu historii akupunktury w Polsce i jej osiągnięć doby współ-

czesnej nie sposób nie wspomnieć o roli i zasługach jakie na tym polu położył Prof. dr med. Zbigniew Garnuszewski, którego uznaje się powszechnie za ojca polskiej akupunktury.

Rozdział II PODSTAWY FILOZOFII

MEDYCYNY CHIŃSKIEJ

Tuo

(hnowienie zagadnienia dotyczącego pojęcia Tao wymaga odniesienia sięilo t l ą historyczno - filozoficznego okresu w którym się ono pojawiło za

«|w<iw;| chińskiego lekarza i filozofa nazwiskiem Lao-Tsy (lub Lao-Tzu), czyli•LUN mistrz". Powstaje w tym czasie utwór filozoficzny pt. „Tao - te King"

t IV albo I I I w. p.n.e.). To w nim opisane jest po raz pierwszy pojęcie Tao.1'i/c/. Tao rozumie się - drogę, metodę, sposób w jaki wszechświat

liiitldujc się w ciągłym ruchu, zasady dotyczące regularności pewnych zjawisk w mm występujących, inaczej mówiąc wszelkie prawidłowości świata przyrody » praw nim rządzących.

/aklacla się, że koncepcja Tao zrodziła się głównie z obserwacji corocznego n*%lqx>wania po sobie pór roku, prowadzącego do rozwoju, odnowy i rozkładu. Olowiek często zastanawiał się nad potęgą przyrody i zdawał sobie sprawę ze twe) l>c/.względnej od niej zależności. W ten sposób zrodziło się w ludziach pr/rkonanic, że aby istnieć i żyć we względnej szczęśliwości, powinni pmlcpować zgodnie z zasadami natury - przystosować się do jej praw. Gdyby *7yny c/łowieka były w jakimś momencie niezgodne z wszechmocnym Tao, w<Vwc/as z pewnością nastąpiłby konflikt, w którym strona zdecydowanie tlnln/a - czyli człowiek musiałby ponieść porażkę. Tego rodzaju rozważania jwowacl/iły ludzi do badania i odkrywania prawidłowości Tao oraz kształtowania w oparciu o nie swojego postępowania. Innymi słowy, człowiek pojmując w%/cchświat jako coś ożywionego, zmuszającego go do bezwzględnego posłu-wrrtsiwa. starał się poznawać jego rolę by móc właściwie ją wypełnić.

Taoi/m jako system filozoficzno-religijny powstał w epoce Chou (XI - III w p.n.c.), w tej samej w której żył inny wybitny filozof tej epoki Konfucjusz ^51-479 r. p.n.e.). Filozof ten wywarł ogromny wpływ na myśl filozoficznąi Kiv>łf*<'7nit f<»i

RYS HISTORYCZNY12

PODSTAWY Ml O/Ol II Ml DYCYNY CHINSKII-J h>l>STAWY HI.O/OHI MI-DYCYNY CHIŃSKII-J14 15

Należy nadmienić, że w epoce tej w Chinach panuje jeszcze system patriarchalny - władzę sprawuje król, a ziemia i ludzie ją uprawiający pozostają jego własnością. Wtedy jeszcze uznawano, że obok Tao nieba i ziemi istnieje jeszcze Tao - droga króla. Tak rozumiano sposób postępowania nieba i króla. Król co jakiś czas schodził z nieba na ziemię przebywał w poszczególnych komnatach pałacu - świątyni. Miał on głównie za zadanie kierować ładem społecznym. Bez wątpienia poglądy te miały służyć zachowaniu określonego ładu społecznego i norm moralnych, a więc pozwolić rządzić ludem bez zakłóceń. Konfucjusz jakkolwiek w wielu kwestiach wyrażał światły pogląd, w tych trzyma się tradycyjnych poglądów i akceptuje istniejące stosunki społeczne.

Zarówno Konfucjusz (który jednakże nie napisał żadnego dzieła) jak i żyjący po nim wspomniany już Lao-Tsy znali teorię pięciu elementów.

Została ona opisana w rozdziale „Wielki Kanon" w utworze „Księga pism" i zakłada się, że została napisana w pierwszej połowie pierwszego tysiąclecia p.n.e. (a więc przed urodzeniem się obu filozofów). Lao-Tsy wyklucza już w swoich założeniach o Tao ingerencję czynnika ludzkiego w prawa natury i wszechświata. Głosi pogląd, że Tao wszechświata składało się z 2 zasadniczych części: Tao nieba (Chien-tao) oraz Tao ziemi (Kun-tao).

Tao nieba było otoczone większą czcią niż Tao ziemi. Uważano, że dzięki ciepłu i dcs/.c/.om jakie niebo zsyłało na bierną, ciemną i suchą ziemię mógł następować proces twor/cnia. W związku z tym niebo było największym bóstwem, a coroc/.ne odradzanie się życia w przyrodzie było uważane za sponlanic/nc działanie nieba i /iemi w oparciu o odwieczne zasady Tao. Równolegle do Tao wszechświata istniało Tao człowieka. Człowiek winien kierować się w swoim życiu jednostkowym i społecznym porządkiem obowią-zującym w świecie natury. W myśl tej filozofii ktoś kto jest zdrowy jest człowiekiem znającym swą wewnętrzną naturę, widzącym siebie w swoim wnętrzu. Człowiek taki uważany jest za zdrowego, ponieważ zna swój umysł. A więc zdrowie nie może być w żaden sposób oddzielone od duchowego rozwoju. Rozważając problem pożywienia wiadomo, że jeśli nie będzie ono odpowiednie może doprowadzić do tego, że człowiek zacznie zachowywać się neurotycznie. Wspierając swoje własne zdrowie poprzez dbałość o wszystko co jest wokół nas, o bezpieczeństwo innych ludzi, rozwijając w ten sposób swoje otoczenie - powodujemy, że to wraca do nas niejako podtrzymując nasze zdrowie. Kiedy pracujecie nad swoim umysłem, starajcie się o to by panować nad swoimi negatywnymi uczuciami, nad emocjami, gniewem, niechęcią, a wówczas staniecie się zdrowsi.

Starożytna filozofia chińska uważała, że człowiek jest maleńkim ws/ech-<*i.tirm, /budowanym z tych samych elementarnych cząstek materialnych na ohiii/ i podobieństwo wszechświata. Żyje i działa pod wpływem tych samych Ml, które r/ądzą przyrodą i podlega tym samym regułom. Człowiek wyróżnia MV irdnak posiadaniem rozumu, zdolnością odczuwania i poznawania otacza-JUte^o świata. Lekarze chińscy wychodząc z tych ogólnych założeń filozoficz-nych odpowiednio interpretowali zgromadzone wiadomości z anatomii, patologii i fizjologii oraz ustalali zasady teorii naukowych i metody postępo-wania, które uległy stopniowej przemianie ewolucyjnej.

Miniowa człowieka i procesy życiowe przebiegają według zasad sił yin i ywiiK. oraz reguł 5 elementów. Aktywność człowieka to jest yang, jego sen to yłn, tfoina połowa ciała - yang, dolna - yin, ramiona - yang, nogi yin. Tzw. l»mie nar/ądy systemu trawiennego: jelita, żołądek są aktywnymi producentami rwigu i dlatego są yang.

Ko/winięcie teorii yin-yang zawarto na dalszych stronach książki. Nie wtlapic się w dalsze rozwlekłe opisy pojęcia Tao, przedstawiamy 7 twierdzeń uniwersalnych i 12 zasad względności, które wystarczająco szczegółowo »IJMHI|,| istotę zagadnienia. (Królicki 1994)

Twierdzenia te i zasady stwarzają dobrą okazję do refleksji i medytacji l jako takie są podstawą kontemplacji w zakresie różnego rodzaju praktyk §nyi hoterapeutycznych wywodzących się z myśli taoistycznej.

Siedem twierdzeń uniwersalnych

l Wszystko jest rezultatem zróżnicowania. Nieskończoności.L Wszystko podlega ustawicznym zmianom.V Każda rzecz i każde zjawisko posiada swoje przeciwieństwo.4. Każda rzecz i każde zjawisko ma dwa oblicza.5. Nie istnieje identyczność.6. Im mocniejsza jest cecha danej rzeczy, tym większe jest przeciwieństwo

tej cechy.7. Cokolwiek ma początek musi dobiec końca.

Dwanaście zasad względności

l. Jedna jedyna Nieskończoność manifestuje się ciągłą przemianą dopeł-niających i antagonistycznych tendencji yin i yang.

PODSTAWY HLO/OFII MHDYCYNY CHIŃSKIEJ I-ODSTAWY FII.O/OFII MliDYCYNY CHINSKIIJ16 17

2. Yin i yang przejawiają się nieustannie we wszystkim dzięki odwiecznemu ruchowi nieskończonego Tao.

3. Yin reprezentuje siłę odśrodkową, yang siłę dośrodkową i wspólnie tworzą energię Qi i wszystkie zjawiska.

4. Yin przyciąga yang, yang przyciąga yin.5. Yin odpycha yin, yang odpycha yang.6. Łączone w różnych proporcjach yin i yang tworzą różne zjawiska, które są

do siebie podobne.Zachodzący pomiędzy rzeczami i zjawiskami objaw przyciągania i od-pychania jest wprost proporcjonalny do zawartych w nich sił yin i yang.

7. Wszystkie zjawiska są zmienne, nieprzerwanie zmieniają, swoją konsty-tucję stanowiącą złożenie sił yin i yang. Yin ulega przemianie w yang, yang przemianie w yin.

8. Nic nie składa się wyłącznie z yin lub wyłącznie z yang. Wszystko stanowi komponent obydwu tendencji o zróżnicowanym stopniu nasy-cenia.

9. Nie istnieje neutralne, w każdym zjawisku przeważa yin lub yang.10. Wielkie yin przyciąga małe - yin, wielkie yang przyciąga małe yang.11. Skrajne yin wytwarza yang, skrajne yang wytwarza yin.12. Wszystkie reakcje fi/.yc/.ne są natury yang w swym wnętrzu, natury yin na

powierzchni.

Kncmła Qi i jej formy yang i yin

Jednym / podstawowych pojęć chińskiej filozofii medycyny jest pojęcieenergii Qi.

Wszystkie procesy, stany, zdrowie rozpatruje się w kategoriach braku,nadmiaru lub równowagi Qi.

Qi - jest to niewidzialna energia - siła życiowa, która istnieje i krąży w każdym organizmie żywym, a nawet każdej materii posiadającej strukturę chemiczną warunkując jego prawidłowe funkcjonowanie.

Każda komórka i narząd mają większy lub mniejszy zasób Qi. Suma wszystkich Qi stanowi o potencji życiowej całego organizmu. Krążenie owej energii ma charakter ciągły i odbywa się ustalonymi szlakami, które nazywamy kanałami, południkami lub meridianami.

Należy jednak podkreślić, że jednoznaczne tłumaczenie Qi przy pomocy słowa „energia" w kręgach cywilizacji europejskiej może prowadzić do wielu mylnych interpretacji. Dzieje się tak dlatego, że pojęcie energii jest na gruncie nauk przyrodniczych ściśle zdefiniowane. Dlatego powinniśmy pamiętać

o prwncj umowności tego znaczenia, a już na pewno unikać jego fizycznych interpretacji.

Cała medycyna chińska to w zasadzie studiowanie i analiza energii Qi i jej nxl/;i|ów. Zachodzi pytanie skąd ta energia się bierze. Źródłem jej są rodzice l jest to energia odziedziczana. Przez całe swoje życie człowiek uzupełnia l wydatkuje swoją Qi. Uzupełnienie następuje poprzez oddychanie i czerpanie jej / powietrza jak też poprzez spożywanie pokarmów. Qi jest też pobierana i kosmosu poprzez skórę. Człowiekowi są niezbędne do prawidłowego fun-kcjonowania różne rodzaje Qi - typu yang z kosmosu, typu yin z ziemi / po/.ywicnia i oddychania, ta odziedziczona, i różne inne nabywane innymi tpmohami. Łączą się one przenikając wzajemnie, tworząc w ciele człowieka .,wrwn<;tr/.ne Qi" lub „małe Qi" uważane za podstawowy czynnik życiowy.

/ istnieniem wielkiej ilości Qi, lub jej wyczerpywaniem się, wiązano po/iom aktywności życiowej człowieka. Wewnętrzne Qi było tym, co decydowało o powodzeniu danej działalności, nie metoda działania była najważniejsza, tot/ ilość Qi, której człowiek mógł użyć do wykonywania określonej czynności, liliergia la w trakcie pracy wyczerpuje się ale podlega bardzo szybko odnowieniu. Much energii jest ciągły i wielostronny. Nawiązuje do tego następujący ohftt/owy opis: każde działanie powinno być jak woda, która najpierw spływa po /.boć/.uch gór strumieniami w doliny, a potem w postaci mgieł i chmur Ultmi siv* ponad szczyty gór, by spaść na nie w postaci deszczu i spłynąć l powrotem po ich zboczach. Często podkreśla się, że woda zatrzymana W twoim biegu zarasta zielskiem, zamula się i zmienia w niezdrowe bagno, wytlurc/y jednak umożliwić jej dalszy ruch, by stała się znów przejrzysta l fdrowa. Każda aktywność jeżeli tylko nie jest zbyt jednostronna powoduje puenty w Qi, stwarzając pomyślne warunki zarówno dla podejmującego ją, jak l dla jego otoczenia. Aktywność powoduje również gromadzenie się energii Ql Niebezpieczny jest zarówno zastój energii, jak i jej gwałtowne wyczerpa-

nie się. Utrata kontroli i brak możliwości regeneracji zapasów Qi grozi chorobą, a w skrajnych stanach śmiercią. Z rozważań nad Tao wiemy, że yang i yin to dwie formy energii Qi (ryć. l).

Formy te są przeciwstawne sobie, to dwa bieguny, które istnieją tylko razem, (nie mogą istnieć samo-dzielnie). Egzystują we wzajemnym powiązaniu -harmonii. Zachwianie równowagi między nimi ma wpływ na równowagę ustroju, na jego zdolność do Hyc i. Znak Tao. symbol samoregulacji. W pojęciach starochińskiego systemu energii Qi - yang i yin. filozoficznego nie ma we wszechświecie organizmu,

PODSTAWY HI.O/OFII MHDYCYNY CHIŃSKIEJ hiDSTAWYMl.O/OHI MEDYCYNY CHIŃSKI!,!18 l')

gdzie nie byłoby konkurencji i walki przeciwieństw. Dlatego też formy energii yang i yin określa się jako prawo jedności lub walki przeciwieństw. Te obie formy energii zmieniają się i zachodzą na siebie. Przedstawia to najlepiej monada chińska gdzie kolor jasny to yang, a ciemny - yin. W ciemnym jest cząstka jasnego i odwrotnie (małe yang i małe yin). Według tej filozofii wszystko co nas otacza, a także jest w nas, daje się zaliczyć do yang, lub yin. Yang to: światło, słońce, niebo, ogień, ciepło, dzień, lato, rodzaj męski, ruch, radość, czerwień, opadanie i inne. Yin to: ciemność, noc, księżyc, zimno, woda, rodzaj żeński, stałość, smutek, bezruch, purpura, przestrzeń, wznoszenie się i inne.

Z faktu, że coś jest yang a coś yin nie wynika, że coś jest lepsze a coś gorsze. W przyrodzie nie występuje pojęcie dobra i zła i nie stosuje też ona takiego wartościowania. Jest to wytwór intelektualny człowieka dobry i słuszny tylko w sferze, wytworzonych przez niego zasad moralnych. Dla przyrody zarówno to co złe, np.: drapieżnik, jak i to co dobre np.: Jagnie, są potrzebne i równie ważne dla niezakłóconego jej stanu.

Rozważania o istocie prawa jedności, lub walki przeciwieństw mają ogromne znaczenie praktyczne. W życiu codziennym w sposobie pracy i czasie wolnym, przy wyborze towarzystwa lub partnerów, przy dobieraniu właściwej diety czy leku, najważniejsze jest łączenie pierwiastków na zasadzie przeciwieństw i pamiętanie, że cały otaczający nas świat zawsze dąży do równowagi i pełnej homeostazy. W dalszych rozważaniach dotyczących energii Qi i jej form skupimy uwagę na tych wiadomościach, które wykorzystane będą dla omówieniu mechuni/mu akupresury.

Wspomniano te/, powyżej, że energia Qi w organizmie krąży nieustannie swoimi utartymi szlakami czyli meridianami.

Jeden cykl krążenia energii Qi trwa dobę (24 godz.) i rozpoczyna się od serca -i do serca wraca.

Wysokość fali przepływu energii w danym meridianie zależy od poziomu Qi w meridianie przed nim leżącym.

Jeżeli z przyczyn chorobowych poziom Qi w danym narządzie związanym z meridianem jest niski to fala płynąca do narządu następnego będzie również niska. Zadziałanie na przykład poprzez ucisk (akupresurę) lub nakłucie igłami (akupunkturę), lub inną techniką na określone punkty meridianu chorego narządu - czyli osłabionego energetycznie - wyrównuje w nim poziom energii, a przez to podnosi falę płynącą do narządu następnego. Narządy ciała ludzkiego wykazują różny stopień aktywności w ciągu doby, co daje podstawy do podziału ich na narządy: dzienne, dzienno-nocne i nocne (ryć. 2).

^ ^. Jelito grube 500.700Płuca

^———— NAR7ĄDY —— DZIENNO-NOCNE ^

\

Potrójny ogrzewacz Pęcherzyk żółciowy21°°-2300 23°°-100

Ryć. 2. Dobowy cykl krążenia energii Qi w organizmie człowieka.

Nur/.i|dy dzienne - maksimum energii występuje w nich w godzinach od 1 OOilo 15.00, są to: l /oładek

,ł sled/.iona z trzustką (śledziona i trzustka w tradycyjnej medycynie chiń-skiej, uważane są za jeden narząd) l serce•l jelito cienkie

Nur/ł|dy dzienno-nocne: godz. 15.00-19.00 i 3.00-7.00, są to:l płuca.ł jelito grubeV pęcherz moczowy•l, nerki

Nurządy nocne: od 19.00 do 3.00, są to:l osierdzie1. potrójny ogrzewaczV pęcherzyk żółciowy4, wątroba

/lirowym jest ten człowiek, u którego energia Qi cyrkuluje w organizmie w *posób niezakłócony.

Serce Śledziona-trzustka11°°-13°° 900-1100

Jelito cienkie Żołądek

Ppcherz moczowy

Nerki 17°°-1900

Osierdzie19°°-2100 Wątroba

PODSTAWY HLO/OH1 MHDYCYNY CIUNSKIBJ ••ODSTAWY rll.O/.OHI MHDYCYNY CHiNSKII-j 2120

Istota leczenia w medycynie starochińskiej, polega na udrożnieniu przepływu energii Qi w ustroju, by ta przepływała w sposób niezakłócony. W tym celu stosuje się różne techniki oddziaływania na punkty chińskie leżące na przebiegu meridianu.

Prawo pięciu elementówWedług tradycyjnej filozofii medycyny chińskiej u podstaw organizacji

wszechświata leży cykliczność. Przyjęto, że sposób organizacji wszechświata jest uniwersalny, tzn. że elementy owej organizacji w takim samym stopniu dotyczą całości (wszechświata) jak i składowych części tej całości, np. istot żywych oraz każdej fizjologicznej funkcji.

W ten sposób podporządkowano wszystkie zjawiska pięciu elementom. Teoria ta tłumaczy materialne zjawiska i procesy zachodzące w tkankach, także stany psychiki, oraz wszelkie zależności między fizjologią, patologią] i środowiskiem.

Te pięć elementów (pierwiastków) to:1. drzewo (D)2. ogień (O) V /.iemia ('/) 4, metal (M) .V woda (W)

Pomiycl/.y tymi elementami zachodzą relacje, które można określić ogólni<jako prawa pr/.emiany i istnienia. Tak więc przez prawo pięciu elementów WulSing ro/.umie się symbole pod które podstawia się równoważniki odnoszącejsię do człowieka, jego otoczenia, a także do świata przyrody (tab. 1).

*

Tab. 1. Odpowiedniki pięciu elementów

Odpowiedniki

Narząd pełnyNarząd pusty

DRZEWOwątrobapęcherzyk żółciowy

OGIEŃserce osierdziejelito cień. potrójny ogrzewacz

ZIEMIAśledziona

METALpłuca

WODAnerka

żołądek jelito gr. pęcherz moczowy

Zmysł oczy - wzrok język - mowa wargi -śluzówka dotyk

nos - węch ucho - słuch

» M|xiwiedniki DRZEWO OGIEŃ ZIEMIA METAL WODAIV,M)k. l mięśnie, ścięgna,

paznokciecera -ukrwienie, naczynia tętnicze

ciało -mięśnie, tkanka łączna

skóra, włosy ciała

kości, mó/.£. włosy głowy

Wy.hlmy łzy pot ślina śluz moc/< Holmwość spokojny aktywny zrównoważony prawy,

nieugiętyruchliwy

I ^ I I M K |f gniew, złość, nienawiść

radość troska, zmartwienie, współczucie

smutek strach, depresja

HMniitinsi' do wzywania - krzyku

do śmiechu do śpiewu do płaczu do stękania

^ v» / o p u j e nadużycie oczu obserwacja, działanie poznawcze

siedzenie leżenie stanic

/4ł|>,»t li zjełczały spalenizna przyjemny gryzący zgniłyHlM.lk kwaśny gorzki słodki ostry słonyM<>SMl' l | urodzenie wzrost dojrzałość starzenie się zejście -śmierć

Koi... zielony czerwony żółty, złoty biały, srebrny czarny, niebieski

MIC*" kura (drób) baranina wołowina konina wieprzowina,ryby

/i<Mtł« pszenica żyto kukurydza owies, ryż fasola

MriiKl.iiiMitriwacji

Fermentacja, kiszenie

wędzenie w cukrze w ostrych przyprawach, w próżni

solenie, zamrażanie

%|M»*rihfiMnw.mia

krótkie zaparzanie bez przykrycia na ogniu z drzewa

pieczenie (ruszt), smażenie z obracaniem

duszenie pod przykryciem w małej ilości wody, tłuszczu nie mieszać, piec węglowy

pod ciśnieniem, kuchnia elektryczna

gotować w dużej ilości wody, mieszać

h»«i dnia rano południe po południu wieczór noc

(Ntfii toku wiosna lato późne lato jesień zima

Wpływ Noklimatu

wiatr gorąco wilgoć sucho zimno

Huonii świata wschód południe środek zachód północ

PODSTAWY l-ll O/Ol II MI-IWYNY CHIŃSKIHJ I-ODSTAWY RLO/OHI MliDYCYNY CHIŃSKIM

Istnieją wzajemne więzi między tymi pięcioma elementami. Są to:1. Więź twórczo-pobudzająca (odżywcza)Drzewo pobudza (w znaczeniu rodzi) ogień, ogień pobudza (ogrzewa)

ziemię, ziemia daje metal, metal daje wodę, woda żywi drzewo (ryć. 3). Nadmiar pobudzania jednego z 5 elementów prowadzi do zaburzenia równo-wagi pomiędzy nimi.

2. Więź destrukcyjno-hamującaDrzewo hamuje (podrywa korzeniami) ziemię, ziemia wypija wodę, woda

y.asi ogień, ogień topi metal, metal tnie drzewo (ryć. 3).Je/cli określony element np. woda wykazuje słabość, to inny np. ogień /,u

/yna dominować, pr/ybiera formę ataku aż do jego całkowitego zniszczenia.wzajemne pobudzanie wzajemna akcja destrukcyjna przeciwdziałanie

Ryć. 3. Schemat przedstawiający prawo pięciu elementów.

Z powyższych więzi wywodzi się jedno z prawideł recepty punktowej nazwane prawidłem „matka-córka", (lub „ojciec-syn"). Element drzewa, który ma związek z wątrobą jest „matką" elementu, ognia. Ogień ma związek z sercem. W przypadku chorej wątroby nie jest ona w stanie dostarczyć energii Qi sercu i serce wykazuje niesprawność.

Do wykorzystania w praktyce tego prawidła będziemy powracać jeszcze na| dalszych stronach książki.

1'utologia między pięcioma elementami

/tlrowie zawdzięczamy energii Qi, która sprawia, że organizm dysponuje iHl|X)wiednimi siłami obronnymi zarówno przed patogennymi czynnikami /rwnetr/nymi jak i wewnętrznymi. Mechanizmy obronne ustroju, dzięki dynamicznej równowadze pomiędzy yang i yin naszego ciała zachowują stan rdinwiu. Utrzymuje się on dopóki silny czynnik atakując nie naruszy tego iłami lub będąc słabym nie natrafi na obniżoną niewydolną wewnętrzną siłę fwiK,u patogennej. Czynnikiem atakującym może być nagłe pogorszenie się |*»|ł«><ly jak np. przenikliwe zimno i jeżeli natrafi na obniżoną odporność na ten Ł/yitmk może dojść do choroby. Choroba może trwać krótko przy dobrych •li*1 h obronnych ustroju, wytwarza się podwyższona ciepłota (gorączka) l |*łly, które przeciwdziałają atakowi agresji. Jeżeli organizm na skutek liMócenia energii yang-yin nie upora się z atakiem w krótkim czasie, to ihoioba przewleka się.

W tradycyjnej chińskiej medycynie istnieje pojęcie pełności gdy nadmiar jNMogcnnego czynnika atakuje powierzchnię odpornego organizmu (Pincel |9M4) Objawami pełności jest nagły początek choroby, ostry jej przebieg, ttryttnka gorączka, poty, szybkie tętno. Jest to tzw. zespół wewnętrzny Jfatty nadmiar czyli Shi.

Długie pojęcie to pustość, jest ona przy słabej obronności organizmu | wniknięciu głębiej czynnika szkodliwego. Objawami pustości są: przewlekanie Ul choroby, brak gorączki i zwolnione tętno. Stan ten to zespół wewnętrzny yin niedobór czyli Xu.

l xc/.c nie ma wzmocnić stan niedoboru lub osłabić nadmiar./c w/.ględu na pochodzenie czynnika patogennego dzieli sieje na:I. Patogenne czynniki zewnętrzne; zimno, ciepło, wiatr, susza, wilgoć,

wpływy kosmiczne, urazy i zakażenia.2 1'atogenne czynniki wewnętrzne; złość, troska, smutek, strach, radość,

pr/.eciążenie pracą narządów wewnętrznych, błędy w odżywianiu i inne.

Merldiany i punkty związane z elementami

Mcridiany główne czyli narządowe posiadają odpowiedni równoważnik w /ikręsię elementów i tworzą bardzo ciekawy układ, którego cechami tic/cgólnymi są: występowanie tego samego elementu w parze jaką tworzą pot/c/cgólne meridiany typu yang (narządy puste) i yin (narządy pełne).

/.miana elementu występuje zawsze bądź przy układzie yang-yang, bądź yln-ym Element ognia występuje 4-krotnie, a pozostałe tylko po 2 razy.

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHIŃSKIEJ I-ODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHIŃSKIEJ24

I płuco (yin) l l para

II jelito f *-*grube (yang) J

III żołądek (yang) -j 2 para

T S- foIV śledziona f ^

trzustka (yin) J

lV serce (yin) l 3 para

^ > (Q)VI jelito /^ v-y

cienkie (yang) J

w kółku podano element (D -drzewo)

Ryć. 4. Schemat obrazujący powiązania pomiędzy meridianami a pięcioma elementami.

Oprócz obiegu energii w meridianach tworzących pary (ryć. 4) i mających połączenia pomiędzy sobą poprzez punkty przepustowe (Luo) istnieją też połączenia, które określamy jako duże południki. Wyodrębniamy trzy duże południki typu yang; i trzy typu yin.

Duże południki typu yang tworzą:1. jelito cienkie (meridian ręczny) i pęcherz moczowy (meridian nożny) -

Tui yang2. potrójny ogrzewacz (meridian ręczny) i pęcherzyk żółciowy (meridian

no/.ny) - Shao yang 1. jelito grube (meridian ręczny) i żołądek (meridian nożny ) - Yang Ming

Duże południki typu yin tworzą:1. płuco (meridian ręczny) i śledziona-trzustka (meridian nożny) - Tai yin2. osierdzie (meridian ręczny) i wątroba (meridian nożny) - Yueh yin

3. serce (meridian ręczny) i nerka (meridian nożny) - Shao yin

Duże południki i ich funkcje możemy przedstawić w następujący sposób: Tai yang - zimno Shao yang - ciepło Yang Ming - suchość Tai yin - wilgoć Yueh yin - wiatr Shao vin - ogień

XII wątroba (yin)

XI pęcherzyk żółciowy (yang)

tX potrójny

ogrzewacz (yang)

6 para

;5 para

sierdzi*[ IX osierdzie (yin)

tJ\ VII pęcherz l

moczowy (yang) •<-

VIII nerka (yin)

t4 para

C

Str/.ułki łączące duże południki wskazują wzajemne oddziaływania na Mcbic dużych południków.

Ka/cla para w ten sposób jest w stanie wyrównać powstające w wyniku <l/miiiń powyższych czynników zaburzenia.

Pi/ykład: atak zimna na powierzchnię ciała zadziała na leżący zewnętrznie dii/y południk Tai yang. Tai yang tworzą meridian jelita cienkiego (ciepło) l pc<'hcr/.a moczowego (zimno). Podczas ataku zimna na południk pęcherza m«K /owego będzie dążność ze strony jelita cienkiego do wyrównania zimna twoim ogniem.

l*r/y ataku suszy na Yang Ming ratunek nastąpi przy pomocy wilgoci ze Hinny /ołądka.

l nk wyrównane są między innymi codzienne wahania klimatyczne. Poja-wienie się deficytu energii w wyrównującym składniku utrudnia likwidację •toku patogennego czynnika prowadzącego do zaburzenia.

W pierwszym przykładzie atak zimna dotknie południk Tai yang, a w drugim MKhou, południk Yang Ming.

/ahur/cnie równowagi w tych podwójnych, dużych południkach niezlikwi-w ich obrębie, może być wyrównane, jak wskazują strzałki, przez

|l du/y południk współpracujący. I tak Tai yang otrzyma pomoc ze stronyIn Shao yin rozpraszającego zimno, a Yang Ming od Tai yin dostarczyciela tui /ależności te są wzajemne, tzn. że jeżeli wewnętrzny ogień będzie ) Shao yin, wtedy Tai yang dostarczy zimna.

W Icrapii gdy zimno uszkodzi Tai yang, trzeba użyć punktu Luo południka JajMa cienkiego dla zaopatrzenia go w ogień od serca z równoczesnym »*/.cmcm punktu źródła na południku serca.

Takie postępowanie na początku choroby może wspomóc zlikwidowanie llwego zimna na południku Tai yang.

Jtk widać z tego, duże południki mają ważne praktyczne znaczenie (Pincel

UW).

PODSTAWY FILOZOFII MHDYCYNY CHIŃSKIEJ PODSTAWY HIX)y.OI;II MliDYCYNY CHINSKII-J 2726

Punkty chińskie i ich połączenie z pięcioma elementami

Każdy z punktów zgodności (Shu) związany jest z odpowiednim elementem, (stąd inna ich nazwa - „punkty-elementy") i tak:

Punkty dla meridianów yang:

I źródełko (Ting)

II strumyczek (Yang)

III strumień (Shu)IV rzeka (King)V morze (Ho)

Tab. 2. Punkty elementy

Meridiany Elementy Meridiany Elementy

Yang M W D O Z Yin D O Z M WVF 44 43 41 38 34 H 1 2 3 4 8IT 1 2 3 5 8 C 9 8 7 4 3SJ 1 2 3 6 10 PC 9 8 7 5 3G 45 44 43 41 36 LP 1 2 3 5 9IC 1 2 3 5 11 P 11 10 9 8 5VI) 67 66 65 60 40 R 1 2 3 7 10

lit/.by wygruhionc - „punki element w elemencie"

Punkty ic wykorzystuje się przede wszystkim do oddziaływania na określonej nur/i|dy. Szczególnie dotyczy to „punktów elementów" (lub element w ele-j mcncic).

Punkty te w tab. 2 wygrubiono. Punkt leżący na lewo od niego ma działanie pobudzające, a leżący na prawo uspakajające (hamujące).

Z zagadnieniem tym wiąże się pojęcie prawidła określanego jako „matka-córka" lub „ojciec-syn". To co przedstawiono przy omawianiu rodzaju więzi

pomiędzy pięcioma elementami (ryć. 3)

odnosi się także do każdego meridianu j z osobna. Więź twórczo-pobudzająca wyraża się tym, że chcąc pobudzić serce] C,8. (ogień), należy działać na C9. (drzewo). W więzi hamującej serce C.8.1 (ogień) należy działać na C.3. (woda). Prawo - teoria pięciu elementowi tłumaczy w sposób, który można uznać za naukowy, obieg energii w naturze) i stanowi kanon medycyny naturalnej.

Meridiany główne i dodatkowe

S,l to s/laki przepływu energii Qi. Biegną one przeważnie wzdłuż ciała. Chkh«Hl/;|ce od nich odgałęzienia (kolaterale) łączą określone punkty na powiri/.chni ciała z odpowiednimi narządami wewnętrznymi. Punkty te są znane jako: punkty chińskie (PCH), punkty akupunktury (PA),

aktywne punkty (BAP).N,t obwodzie meridianów kończyn, tak górnej (poniżej stawu łokciowego), » dolnej (poniżej stawu kolanowego), meridiany łączą się ze sobą. Te łączące nazywamy Luo (czyt. lo). Meridian yang łączy się z meridia-ftftii v w i tym samym daje to swobodne krążenie energii Qi w całym ustroju. |)l,i uniknięcia nieporozumień, których przyczyną może być stosowanie fftin Y f 11 nazw, postanowiono oznaczać meridiany cyframi rzymskimi (od I do XIV), przyjmując za I meridian płuc.

Mrridiany główne :

Wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie obok nazw fml/imych - nazw łacińskich. Chińczycy współcześni także stosują ten system.

NAZWA ŁACIŃSKA Pulmones P Intestinum crassum IC Gaster GLien - Pankreas LP Cór CIntestinum tenue IT Yesica urinaria VU Ren RPericardium PC przyjęto z chin. S J (San Jiao) Yesica fellea VF Hepar H

Punkty dla meridianów yin: - drzewo (D)

- metal - woda - drzewo - ogień - ziemia

(M) (W) (D) (0) (Z)

- ogień- ziemia- metal- woda

(O)(Z)(M)(W)

NAZWA POLSKAI Meridian płuc P

II Meridian jelita grubego JGIII Meridian żołądka ŻIV Meridian śledziony - trzustki STV Meridian serca S

VI Meridian jelita cienkiego JCVII Meridian pęcherza moczowego PM

VIII Meridian nerki NIX Meridian osierdzia OX Meridian potrójnego ogrzewacza PO

XI Meridian pęcherzyka żółciowego PŻXII Meridian wątroby W

PODSTAWY FILOZOFII MHDYCYNY CHIŃSKIEJ h»l>VI AWY I-1I.O/OHI MI-DYCYNY CHlŃSKIliJ28

Meridiany dodatkowe

XIII Meridian środkowy tylny (ST), czyli główny regulator tylny (GRT)

XIV XIV Meridian środkowy przedni(SP), czyli główny regulator przedni (GRP)

Są to meridiany niesymetryczne.Meridiany mają dwie części: zewnętrzną, biegnącą po powierzchni ciała

wzdłuż punktów, i wewnętrzną, zmierzającą do odpowiadających im narządów. Zewnętrzne części meridianów mają charakterystyczny przebieg. Wszystkie zaczynają się lub kończą na palcach rąk i nóg. Tylko meridian nerki zaczyna się na podeszwowej części stopy. W przeważającej swojej długości biegną one przez kończyny górne lub dolne, dlatego dzielimy je na meridiany górne - tj. rąk, i dolne - tj. nóg.

Do meridianów rąk należą: m. płuc, m. jelita grubego, m. osierdzia, m. potrójnego ogrzewacza, m. serca, m. jelita cienkiego. Pozostałe to meridiany nóg.

T. Mann, omawiając przebieg meridianów po powierzchni ciała, podajej następujący opis: jeśli człowiek wyprostuje się w taki sposób, że jego ramiona] są uniesione w stronę nieba, a jego stopy spoczywają na ziemi, to zauważamy, że meridiany yang idą od nieba do ziemi, a yin od ziemi do nieba. Jest to;! zgodne ze starożytną tradycją, według której, energia yang pochodzi z kosmosu, j a yin z ziemi.

Obok 12 meridianów głównych istnieje 8 meridianów dodatkowych. Dwa] z nich mają szczególne znaczenie i zostaną omówione podobnie jak główne. Są to: meridian środkowy tylny (TM) i środkowy przedni (JM). Oba meridiany dodatkowe mają połączenia z meridianami głównymi typu yang i yin, i zarządzają nimi. TM zarządza typem yang, a JM typem yin. Według starych ksiąg chińskich, meridiany te stanowią zbiorniki energii Qi i są zlewiskiem tej energii, dlatego nazywamy je meridianami zarządzającymi, lub głównymi regulatorami.

Punkty kolejne meridianu podano cyfrą arabską i odnoszą się one wyłącz-j nie do danego meridianu (bywają systemy numeracji łącznej punktów). Liczbę punktów w danym meridianie oraz jego typ podano przy charakterystyce] ogólnej przebiegu meridianu (patrz rozdział III).

Punkty chińskie i metody ich lokalizacji

1'unkly chińskie są to miejsca na ciele o szczególnych właściwościach. Iłom h nakłucie, ucisk lub inny sposób pobudzenia są podstawą leczniczego mM/ialywania na organizm. W przebiegu wyżej wymienionych meridianów Ifly fi /0 punktów:

l, Mriulianów głównych Mrntlian główny regulator tylny Mriitli.ii) główny regulator przedni

670 punktów

f tyióiY. tych punktów opisano około 800 dodatkowych, tzw. Extra. Punkty H *««|»!u),| się na skórze człowieka od urodzenia i mają jednakową lokalizację • k*/<lt>',n Ich wielkość u ludzi zdrowych waha się od 2 do 5 mm (średnica), i w t /.IMI- choroby narządu mogą się powiększać do 10 mm.

(tuneli* ki lka sposobów lokalizacji punktów. Poniżej podajemy niektóre l HK li

1 Według informacji dotyczących miejsc anatomicznych ciała, na przy-kład: (J.45. znajduje się po stronie strzałkowej drugiego palca u nogi, ł mm od rogu paznokcia. Tą metodą będziemy się posługiwać najczęściej.

2 Metoda cuna indywidualnego. Cun jest to jednostka, która nie odpowiada /mlncj /.nanej dotychczas jednostce pomiarowej. Od tysięcy lat stoso-wany jest w akupunkturze, służąc do lokalizacji punktów. W akupun-klur/e s/erokość kciuka uznajemy za l cun. Także odległości między tlwnma fałdami na środkowym paliczku III palca ręki (u kobiet prawej, u me/c/.y/n lewej) określa l cun indywidualny (ryć. 5).

1 Metoda cuna proporcjonalnego. Chińczycy podzielili poszczególne okolice ciała wzdłuż i wszerz na różne odcinki, tzw. proporcjonalne jednostki cun. W metodzie tej l cun na czole nie jest równy l cunowi na klatce piersiowej. Mierzony w jednostkach układu SI w każdej okolicy ciula będzie miał inną długość. Zawsze jednak odległość od punktu Kairu l, tj. leżącego u nasady nosa w środku między brwiami - do pr/cdmcj linii włosów, niezależnie od tego, czy będzie to kobieta czy mętezy/na, dorosły czy dziecko, o wysokim czy niskim czole -wynosić będzie 3 cuny. Inne przykłady: odległość między brodawkami

przyjęto z chin. TM (Tu Mai)przyjęto z chin. JM (Jen Mai)

= 309 x 2 (parzyste) =618 + 28 + 24

RAZEM:

PODSTAWY I-II.O/OFII MHDYCYNY CHIŃSKIEJ h)|)SI AWY ni.O/OI-Il MI-DYCYNY CHIŃSK1IU30

lRyć. 5. Cun indywidualny.

sutkowymi wynosić będzie 8 cunów*, odległość od górnego brzegu spojenia łonowego do pępka - 5 cunów (ryć. 6).

4. Metoda palpacyjna - szczególnie przydatna w stanach chorobowych, kiedy punkt jest powiększony i bolesny.

5. Lokalizacja za pomocą punktoskopu. Punktoskop jest to aparat, którego| działanie opiera się na wykorzystaniu niższego oporu elektryczneg< punktu od otaczającej go skóry. Inaczej mówiąc, punktoskop jest t< bardzo czuły omomierz (ryć. 7).

* U kobiet między liniami środkowoobojczykowymi.Ryć. 6. Cun proporcjonalny.

PODSTAWY FIl.O/OHI Mi-DYCYNY CHIŃSKIEJ H>I>STAWY PILOZOI-II MHDYCYNY C I I I Ń S K I I - J32

Ryć. 8b

1 - elektroda czynna,2 - elektroda bierna,3 - potencjometr,4 - sygnalizator optyczny,5 - pokrywa pojemnika baterii.

\

Ryć. 8c

Ryć. 7. Punktoskop (omomierz).

6. Lokalizacja punktów przez odpowiednie ułożenie ciała lub przyjęci< odpowiedniej pozycji. Przykład: punkt VF.31. (Fengshi) można zlokali-zować, przyjmując pozycję wyprostną („na baczność") z przyłożenie! rąk do ud. Koniec palca środkowego wskazuje ten punkt. Sposób ten wykorzystuje się najczęściej dla wyznaczenia punktów:a) YF.31.,b) LP.10.,c) IC.4.,d) P.7.,e) R. 1. (ryć. 8).

Ryć. 8d Ryć. 8. Przykłady sposobów

lokalizacji punktów.

Ryć. 8e

Rozdział IIIPRZEBIEG MERIDIANÓW, POŁOŻENIE PUNKTÓW l

WSKAZANIA TERAPEUTYCZNE

MERIDIAN PŁUC (ŁAC. PULMONES - P)

Przebieg meridianuWswoim przebiegu zewnętrznym rozpoczyna się w punkcie P.I., tj. na

powierzchni klatki piersiowej, na wysokości pierwszej przestrzeni międzyże-browej, 6 cunów od linii środkowej ciała. Dalej biegnie w górę i na zewnątrzj - punkt P.2., stąd zstępuje w dół po przyśrodkowej powierzchni ramienia] i dochód/i do stawu łokciowego. Od stawu łokciowego biegnie po stronie promieniowej przedramienia, przez nadgarstek przechodzi na tętnicę promie-niowi) i osiąga koniuszek kciuka - 3 mm od promieniowego kąta macierzyj pu/.nokcia (P. 11.).

Ogólna charakterystyka meridianu:Typ meridianu: yin, związany z elementem Metal, tworzy parę z meridia-1 nem jelita grubego. Ważniejsze punkty:

- źródłowy P.9.- przychylności „Snu" P. l L, P. 10., P.9., P.8., P.5.- tonizujący P. 9.- sedatywny P.5.- przepustowe P.7., (P.9.)- alarmowy przedni P. l.- alarmowy tylni YU.13.- samodzielne P.7., P. 11.Ogółem punktów: 11, czas największej aktywności 3.00-5.00.

Ryć. 9. Meridian płuc.

punktów: P.l. Zhongfa (zwykły pałacyk) Piptatenic: na

I*K/I •lill-CMI-KIDIANÓW...

powierzchni klatki piersiowej, na wysokości pierwszejifli micdzVŻehrOWei 6 CliruSu/ r»H l in i i trriA\t/\\u»i r>i»ła

Wskazania: dychawica oskrzelowa, choroby płuc, obrzęk twarzy i kończyn, ból w okolicy klatki piersiowej.

P.2. Yunmen (drzwi obłoków)-Położenie: we wgłębieniu, pod wewnętrznym brzegiem obojczyka (w odle-

głości 1/3 od barkowego końca obojczyka).Wskazania: takie same .P.3. Tianfu (niebiański pałac)Położenie: na środkowej górnej powierzchni ramienia, 3 cuny poniżej

przebiegu dołu pachowego, po promieniowej stronie mięśnia dwugłowego ramienia.

Wskazania: choroby narządów oddechowych, ból w okolicy łopatki, barku i stawu barkowego, nerwice, zawroty głowy.

P.4. Xiabai (szlachetny świat)Położenie: na środkowej powierzchni ramienia, po promieniowej stronie

mięśnia dwugłowego, l cun poniżej P.3.Wskazania: neurogenne choroby serca, częstoskurcz napadowy, mdłości,]

ból w piersiach.P.5. Chize (staw łokcia)Położenie: we wgłębieniu stawu łokciowego, po stronie promieniowej!

ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia (ułatwia lokalizację pozycja zgięcia] przedramienia z dłonią zwróconą ku górze - można wtedy zauważyć nieznaczne wgłębienie, w którym leży ten punkt).

Wskazania: choroby narządów oddechowych i układu nerwowego (nerwice,! stany reaktywne, nietrzymanie moczu, drgawki u dzieci, ból w okolicy łopatki,] niedowłady, zapalenie splotu nerwowego).

P.6. Kongzui (większy otwór)Położenie: po odwróceniu dłoni ku górze punkt ten znajduje się po;

promieniowej stronie przedramienia, w odległości 5 cunów poniżej zgięcia] łokciowego, a 7 cunów powyżej poprzecznego zgięcia nadgarstka.

Wskazania: ostre choroby układu oddechowego, wysoka temperatura, kaszel, chrypka, nieżyt krtani, zapalenie gardła, ból w okolicy ramienia i stawów rąk.

P.7. Lieąue (niedostatek przechylenia)Położenie: przy dłoni zwróconej ku górze punkt ten leży po promieniowej

stronie, powyżej wyrostka rylcowatego, !."> cuna od zgięcia poprzecznegc nadgarstka.

Wska/ania: tiki i przykurczę mięśni mimicznych, zapalenie nerwu twar/o-n i nerwu trójdzielnego, bóle zębów, dychawica oskrzelowa, nieżyt krtani, migdałków podniebiennych, bóle głowy w okolicy potylicznej, iia. s/c/.ególnie z towarzyszącymi wymiotami, schorzenia rąk. IMł. Jini;qu (dolny kanał lub spływ kanału) |N»lo/onic: przy promieniowej stronie mięśnia zginacza ręki, l cun nad

pi omieniowo-nadgarstkowym. W%ka/ania: zapalenie migdałków podniebiennych, dychawica oskrzelowa,. c/kawka, zapalenie nerwu promieniowego. ,V. Tuiyuan (wielkie źródło) * |

*olo/cnie: przy promieniowym brzegu ścięgna mięśnia promieniowego /a ivki, na dolnym fałdzie stawu promieniowo-nadgarstkowego. ka/ania: rozedma płuc, angina, nerwoból międzyżebrowy, ból przedrą-la. /apalenie spojówek, zapalenie rogówki, bezsenność, depresja. Wyka-•prc|alnc oddziaływanie na tętnice, podnosi ciśnienie tętnicze itp. IUO, Yuji (spotkanie ryby)

iie: na dłoniowej powierzchni kłębu, w środku pierwszej falangi

Wftkit/ania: bóle głowy, zawroty głowy, nadmierne wydzielanie potu, """"lic migdałków podniebiennych.

l, Shuoshang (młody kupiec) IHtfWo/CMie: po promieniowej stronie kciuka, 3 mm od rogu paznokcia Tiswwy punkt).

Wtka/ania: omdlenia, choroby jamy ustnej, gardła, przełyku, bezsenność, "*"rkl u d/.ieci, punkt znieczulenia skóry podczas zabiegów chirurgicznych.

MRRIDIAN JELITA GRUBEGOiC. INTESTINUM CRASSUM - IC)

meridianuw górę od punktu IC.l., który znajduje się 3 mm w bok (po stronie

niowej) od rogu paznokcia palca II, poprzez nadgarstek, przedramię, do przedniego brzegu wyrostka barkowego łopatki (acromion), od tegoftkręcu na przednią powierzchnię klatki piersiowej do dołka nadoboj-cgo. Slłjcl wznosi się ku górze i biegnie przez środek trzonu żuchwy, k, do wargi górnej. Kończy się na górnym brzegu bocznej bruzdyka nosa (IC.20.).

* Prze/, stwierdzenie ..takie same" należy rozumieć wskazanie iak dla ounkiu oonrzedniecm

1'RZBBIEG MERIDIANÓW... Hl/l WHJMl-RIDIANÓW.

Ogólna charakterystyka meridianu:

Typ meridianu: yang, związany z elementem Metal, tworzy parę z meridia-nem płuc.

Ważniejsze punkty:- źródłowy IC.4.-przychylności „Shu" IC.L, IC.2., IC.3., IC.5., IC.l 1.- toni żujący IC.l l.- sedatywny IC.2.-przepustowe IC.6., (IC.4.)- alarmowy przedni G.25.- alarmowy tylni YU.25.- samodzielny IC.4., IC.l 1.Ogółem punktów: 20, czas najwyższej aktywności 5.00-7.00.

Wykaz punktów:IC.l. Shangyang (kupiec yang)

4 Położenie: po stronie promieniowej palca wskazującego, 3 mm w bok kąta macierzy paznokcia.

Wskazania: choroba jamy ustnej (zapalenie migdałków podniebiennych, jamy ustnej, krtani, bóle zębów), szum w uszach, choroby narządu oddechu wego; udzielenie nagłej pomocy w omdleniach.

IC.2. Krjian (drugi interwał)' Poło/enie: po promieniowej stronie, nieco dystalnie od stawu śródręczno-j

palic/.kowcgo palca wska/ującego. Punkt ten lokalizuje się przy dłoni zaciśiniętcj w

pieść.

PR/l-BIHCi MHR1DIANÓW...3 K Ul/Will*; MKRIDIANÓW

1?

Wskazania: choroba jamy ustnej i nosa (zapalenie krtani i migdałkó> podniebiennych, krwawienia z nosa, ból zębów); zwężenie przełyku, kruczenk w jelitach, rozwolnienia itp., choroby skóry (trądzik pospolity), itp.

IC.3. Sanian (trzeci interwał) • Położenie: na promieniowym brzegu II kości śródręcza (w tył od jej głowi wyczuwa się zagłębienie).

Wskazania: takie same.IC.4. Hequ (złącza kości)Położenie: w połowie długości II kości śródręcza po stronie promieniowej

Przy odwiedzeniu od siebie kciuka i palca wskazującego punkt ten lei w środku linii łączącej miejsce połączenia I i II kości śródręcza i środl krawędzi błony międzypalcowej (płetwy).

11 10

Ryć. 10. Meridian jelita grubego.

Wiluizania: bóle głowy (twarzy, nosa, oczu, uszu), narządu oddechowego, *tt, bezsenność, nocne pocenie się, brak miesiączki, nerwica neurasteniczna, 11 niedowład kończyn górnych, zespoły bólowe w górnej połowie tułowia.

PR/HHII-Ki MI-RIDIANÓW... -Ci MHRIDIANÓW...40 41

IC.5. Yangxi (potok yang)Położenie: na grzbietowej stronie nadgarstka. Gdy kciuk jest odwiedziony w

bok i ku górze, to punkt ten znajduje się w powstałym wgłębieniu między ścięgnami mięśni prostowników długiego i krótkiego kciuka, w popularnej „anatomicznej tabakierce".

Wskazania: bóle głowy, szum w uszach, zapalenie migdałków podniebien-nych, ból zębów, choroby stawu promieniowo-nadgarstkowego.

IC.6. Pianli (pochylone przejście) y Położenie: 3 cuny powyżej IC.5.

Wskazania: takie same.IC.7. Wenliu (ciepły strumyk)

w Położenie: nad kością promieniową, pośrodku odległości między stawem] promieniowo-nadgarstkowym a zgięciem łokciowym.

Wskazania: choroby jamy ustnej, żołądka, jelit, bóle rąk.IC.8. Xialian (dolna wyniosłość ręki)Położenie: 4 cuny poniżej zewnętrznego zgięcia łokciowego, pośrodku

między fałdem łokciowym a zewnętrznym kłykciem (przy zgiętym stawie łokciowym).

Wskazania: porażenie zwieraczy pęcherza moczowego, kruczenie w jeli-tach, ból w okolicy serca, dychawica oskrzelowa, nieżyt oskrzeli, zapalenie opłucnej, gruźlica płuc, zapalenie gruczołu sutkowego.

IC.9. Shanglian (górna wyniosłość ręki) •' Położenie: 3 cuny poniżej zewnętrznego zgięcia łokciowego pośrodku) micd/.y fałdem łokciowym a zewnętrznym kłykciem (przy zgiętym stawiej łokciowym).

Wskazania: takie same.IC.10. Shousanli (trzy odległości na ręce)Położenie: 2 cuny poniżej zewnętrznego zgięcia łokciowego, pośrodki

między fałdem łokciowym a zewnętrznym kłykciem (przy zgiętym stawie łokciowym), na linii łączącej IC.5. z IC.6.

Wskazania: bóle zębów, zapalenie jamy ustnej, ból w okolicy łokcii i ramienia, porażenia połowicze, udar mózgu, nerwoból nerwu promieniowego^ zapalenie gruczołu sutkowego, zapalenie ślinianki przyusznej, grypa, prze-wlekłe zapalenie okrężnicy.

IC.11. Quchi (zgięty staw)Położenie: na zewnętrznym brzegu zgięcia łokciowego, pośrodku międl

fałdem łokciowym a zewnętrznym kłykciem (przy zgiętym stawie łokciowym).Wskazania: zapalenie migdałków podniebiennych, ból w okolicy ramienif

łopatki i łokcia, bóle głowy, porażenie połowicze, zapalenie opłucnej, nerwobój

id/y/ebrowy, neurastenia, niedokrwistość, choroby skóry, przewlekłe zapa-oktc/nicy.

K M 2. /houliao (jamka stawu łokciowego)ifNłło/cnie: na bocznej powierzchni ramienia, l cun powyżej zewnętrznego /gięcia łokciowego, pośrodku między fałdem łokciowym a zewnętrz-Mykcicm (przy zgiętym stawie łokciowym). Wftka/ania: choroby kończyn górnych. |< M 3. Shouwuli (pięć odległości na ręce) L*4|Mo/cnic: na zewnętrznym brzegu kości promieniowej, 3 cuny nad

łokciowym.Wtkii/ania: zapalenie płuc, gościec, zaburzenia czynności ruchowej i czu-i) kończyn górnych, senność, gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych •Aułu y s/yi, fobie. KM4. Binao (mięsień ręki)lo/cnic: na bocznej powierzchni ramienia, tuż nad przyczepem mięśnia lennego do kości ramieniowej. Wftkit/unia: takie same. KM5. Jianyu (koniec kąta ramienia)

lo/cme: nad stawem ramiennym, między barkowym wyrostkiem łopatki ikw większym kości ramieniowej. Odpowiada zagłębieniu powstałemu podniesieniu ręki.folui/.aniu: choroba nadciśnieniowa, porażenie połowicze, kręcz szyi, ból lity ramienia. M6. Jugu (wielka kość)

Lenie: w zagłębieniu między końcem barkowym obojczyka a grzebie-i łopat k i

i/.mmi: drgawki u dzieci, bóle zębów, żuchwy, zapalenie splotu lf o, zapalenie okołostawowe ramienno-łopatkowe. i!7, Tianding (naczynie niebios)

enic: na tylnym brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, lolci dolnego brzegu chrząstki tarczowej.

flkaxania: zapalenie migdałków podniebiennych, zapalenie gardła, trudna połykaniu.

Neck-Futu (boczne uwypuklenie)mię: w środku mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, na ;i górnego brzegu chrząstki tarczowej.

Wlfcaumia: kaszel, dusznica, nadmierne lub zbyt skąpe wydzielanie śliny, i Cfynnościowa, zbyt niskie ciśnienie tętnicze.

I»R/.I;.WI-:(;MKRIDIANÓ> '1111 (iMl-RIDIANÓW... 4342

IC.19. Nose-Heliao (maleńka j amka) ^Położenie: 15 mm poniżej skrzydełka nosa (na wysokości 1/3 w* górnej).

Wskazania: ostry i przewlekły nieżyt nosa, czyrak nosa, zapalenie ner twarzowego, tik i przykurcz mięśni twarzy, nerwoból nerwu trójdzielnego.

IC.20. Yingxiang (powitanie wonności)Położenie: w połowie fałdu wargowego, tuż obok skrzydełka nosa (pi

końcowy).Wskazania: ostry nieżyt nosa, osłabienie powonienia, krwawienie z nc

zapalenie nerwu twarzowego itp.

MERIDIAN ŻOŁĄDKA (ŁAC. GASTER - G)

Przebieg meridianu ̂ 'Rozpoczyna się w punkcie G.I., tj. na dolnym brzegu oczodołu, prostopa do

źrenicy oka. Stąd biegnie w dół, okala wargi i dalej wzdłuż dolnej C2 żuchwy do jej kąta, dzieląc się po drodze na dwie odnogi. Jedna ( skierowana pionowo do góry, do kąta czoła (punkt G.8.). Druga zstępuje dół po szyi, klatce piersiowej, brzuchu, pachwinie, przedniej powierzchni podudzia i po grzbietowej części stopy i kończy się na palcu drugim st 3 mm od rogu paznokcia, po stronie strzałkowej (G.45.).

Ogólna charakterystyka meridianu:Typ meridianu: yang, związany z elementem Ziemia, tworzy parę z me danem śledziony i trzustki. Ważniejsze punkty:

- źródłowy G.42.- przychylności „Snu" G.45., G.44., G.42., G.41., G.36.- tonizujący G.42.- sedatywny G.45.- przepustowy G.40. (G.42.)- alarmowy przedni JM.12.- alarmowy tylni YU.21.- samodzielny G.36., G.44.Ogółem punktów: 45, czas najwyższej aktywności 7.00-9.00.

Wyka/ punktów:l*,l . Chengqi (zbiornik łez)tMo/cnie: na dolnym brzegu oczodołu, prostopadle do źrenicy oka.Wik.i/aiiia: choroby oczu, tiki i przykurcz mięśni okrężnych ust i oczu.11,2. Sibai (czterokrotna światłość)iMo/iMiie: 0,7 cuna poniżej dolnego brzegu oczodołu prostopadle do

ty oka. W%k.»/ania: nerwoból nerwu trójdzielnego, choroby oczu, ból głowy,

i»i\ )-Jowy, zapalenie zatok szczękowych, nieżyt nosa, zapalenie nerwu•rgo, przykurcz mięśni mimicznych, zaburzenia mowy.

(ł,.V I''ace-Juliao (duża kość)^Mo/i-iiie: na wysokości skrzydełka nosa, w linii G.2. W»k,i/ania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurczę mięśni mimicz-

, nnwoból nerwu trójdzielnego, zapalenie rogówki, jaskra, krótkowzrocz-. /.ipalcnie zatok szczękowych, bóle zębów, choroby warg i policzków.

11,4. Dicang (spichlerz ziemi) iMo/i-nie: 0,4 cuna (ok. l cm) z boku kącika ust. W%k,i/.ania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurczę mięśni okręż-

tisi i oczu, nerwoból nerwu trójdzielnego, zaburzenia mowy itp. tł,S. Daying (wielkie przejście)

>/cMiie: ku przodowi i górze od kąta żuchwy, na dolnym brzegu mięśnia . w miejscu, w którym wyczuwa się tętnicę żuchwową. Przy ustalaniu

tu usta winny być zamknięte. Wika/ania: obrzęk twarzy, tiki i przykurczę mięśni okrężnych ust, mięśniwy i mięśni szyi oraz oczu, zaburzenia mowy, ból zębów. 0,6. Jiache

(rydwan szczęki) fMo/enie: ok. 0,5 cuna do przodu i ku górze od kąta żuchwy (we

tcniu).Wnka/.ania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurczę mięśni mimicz-

ncrwoból nerwu trójdzielnego, chrypka, bóle zębów (w żuchwie),Irnic jamy ustnej, bóle, tiki i przykurczę mięśni szyi, rozciągnięciemk«l w okolicy szyjno-potylicznej, porażenie połowicze, porażenie 4

/yn, zaburzenia mowy. CJ.7. Xiaguan (dolna granica) 4 IMo/cnie: w przód i w dół od wyrostka stawowego żuchwy; przy zamknię-

ustach miejsce to jest nieznacznie wgłębione, a gdy usta są otwarte,cc. w którym ten punkt leży, jest uwypuklone. Wska/ania: zapalenie nerwu

twarzowego, zawroty głowy, szum w uszach,icnic słuchu, bóle zębów (w szczęce).

PRZliBIBG MBRIDIANÓW.44 Ul/1 MII*; MI-RIDIANÓW

32

121

30-31

Ryć. 11. Meridian żołądka (część górna).

WII IKiMI-RlDlANÓWIMt/l-HlItti MHR1DIANÓW...46 47

G.8. Touwei (zmęczona głowa) ^ Położenie: nieznacznie powyżej kąta czoła, 0,5 cuna od przedniej linii] włosów; 4,5 cuna od linii środkowej głowy.

Wskazania: ból w okolicy czołowej, migrena, zapalenie spojówki, osłabienie wzroku, łzawienie, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trój-dzielnego.

G.9. Renying (przyjęcie człowieka)* Położenie: na przednim brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowegoj na

wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowej.Wskazania: nieżyt krtani, zapalenie migdałków podniebiennych, chorób]

płuc, choroba nadciśnieniowa.G. 10. Shuitu (wodospad)Położenie: na przednim brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowegc w

bok od dolnego brzegu chrząstki tarczowej.Wskazania: zapalenie migdałków podniebiennych, zapalenie oskrzeli

dusznica, nieżyt krtani, krztusiec.G.ll. Qishe (domek oddechu)Położenie: na górnym brzegu dośrodkowego końca obojczyka, między

główkami mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego.Wskazania: takie same.G.12 Quepen (rozbity puchar)Położenie: na tylnym brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowegc w

środku jamki nadobojczykowej.Wskazania: dychawica, zapalenie opłucnej, zapalenie mięśni szyi i barki

nerwoból nerwów międzyżebrowych, zapalenie migdałków podniebiennyd: gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych.

G.13. Qihu (dom oddechu)- Położenie: pod obojczykiem, 4 cuny w bok od linii pośrodkowej klat

piersiowej.Wskazania: choroby układu oddechowego, skurcz przepony, czkawki

krztusiec.G.14. Kufang (skarbiec)Położenie: w pierwszym międzyżebrzu, 4 cuny w bok od linii pośrodkow<

klatki piersiowej.Wskazania: choroby płuc.G.15. Wayi (pokojowy parawan)Położenie: w drugim międzyżebrzu, pod G.14.Wskazania: takie same.

(•,16 Yingchuang (sokole oko) >4lMo/n)ie: w trzecim międzyżebrzu, pod G.15. W«k.i/ania: takie same. 11,17, Ku/hong (środek klatki piersiowej) i^nlo/onie: w środku sutka. W«kii/ania: takie same. Cl,IM. Kugcn (trzon piersi)

c: w piątym międzyżebrzu, na dolnym brzegu gruczołu sutkowego, ia: procesy zapalne gruczołu sutkowego, niedostateczna laktacja, opłucnej, nerwoból międzyżebrowy. IV. liurong (zakazane wejścia)

: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 6 cunów powyżej

ia: choroby serca, żołądka, wątroby, zaburzenie czynności rucho-j w okolicy łopatki i barku, nerwoból międzyżebrowy. ,

Chengman (poczucie pełności)i/rtnc: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 5 cunów nadI • • r • v ( 'u/unia: kaszel, krwawe wymioty, utrudnione połykanie, osłabienie w/dccic brzucha, biegunka, kruczenie w jelitach, zapalenie otrzewnej, , fckurc/ przepony. I, l Jungmen (wrota skrzyżowania) enie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 4 cuny nad

' ' "" . , 'i/mna: choroby żołądka, a szczególnie nieżyt, choroba wrzodowa, lic

apetytu, niestrawność itp. i Gtmnmcn (pograniczne wrota)wic: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 3 cuny nad

laianiu: takie same. , Talyl (wielka monada) wic: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 2 cuny nad

lania: takie same.i Huaroumen (śliskie, nasmarowane wrota) lenie: 2 cuny w bok od linii pośrpdkowej brzucha, l cun nad pępkiem, iianiu: padaczka, zapalenie języka, przewlekłe zapalenie żołądka wodobrzusze, zapalenie nerek, zapalenie błony śluzowej macicy, tlą cyklu miesiączkowego.

Ht/l Hll-Cr MHKIDIANÓW...PRZKB1KG MKR1DIANÓW...48

G.25. Tianshu (niebiańska kolumna)"Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, na wysokość^

pępka. "' f J

Wskazania: choroby żołądka i jelit, zapalenie pęcherzyka żółciowegc nerek, błony śluzowej macicy, zaburzenia cyklu miesiączkowego.

G.26. Wailing (zewnętrzne wzgórze)Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, l cun pod pępkieiWskazania: ból w dolnej części brzucha, kolka jelitowa, bolesność pi

dniej ściany brzucha. ^ c .G.27. Daju (wielka władza)Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 2 cuny ponis

pępka. /• (.>.'".; ;..v>- • • • - r j t-Wskazania: bezsenność, kolka jelitowa, zaparcia, zatrzymanie moczlj

niemoc ogólna (astenia).G.28. Shuidao (szlak wodny)Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 3 cuny poni;

pępka. f

Wskazania: zapalenie nerek i pęcherza moczowego, zatrzymanie mocj zapalenie najądrza i rdzenia, kolka jelitowa, wypadanie odbytnicy, chorol macicy i jajników.

G.29. Guilai (powrót)Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, 4 cuny ponii

pępka.Wskazania: zaburzenia moczowo-płciowe.G.30. Qichong (uderzenie oddechu)Położenie: 2 cuny w bok od linii pośrodkowej brzucha, na wysokc

wzgórka kości łonowej.Wskazania: choroby narządów płciowych męskich i żeńskich, ból krzyżiG.31. Biguan (granica biodra)Położenie: między mięśniem krawieckim a mięśniem napinającym powij

szeroką uda. Na skrzyżowaniu linii prowadzących przez kolec biodro! przedni, górny i linii horyzontalnej przechodzącej przez dolny brzeg spojeiłonowego.

Wskazania: ból krzyża, zaburzenia czynności ruchowych i czynne ruchowych kończyn dolnych, zapalenie pachwinowych węzłów chłonnych*

G.32. Femur-Futu (boczne uwypuklenie)Położenie: na brzuścu mięśnia prostego uda, 6 cunów powyżej gonu

brzegu rzepki.Wskazania: takie same.

U,33. Yinshi (zacieniony bazar)41'olo/enie: w zagłębieniu, 3 cuny powyżej górno-bocznej krawędzi r/cpki. Wska/ania: takie same. f »,34. Liangąiu (szczyt wzgórza)

• t»olo/enie: w zagłębieniu, 2 cuny powyżej górno-bocznej krawędzi r/epki. Wtka/.ania: zapalenie stawu biodrowego, ból krzyża, zapalenie gruczołu Iłowego, ból i słabość kończyn dolnych. <»,35. Dubi (nos cielaka) iNiln/cnie: przy zgiętym kolanie punkt ten leży we wgłębieniu na zewnątrz

ta r/epki, na poziomie dolnego brzegu rzepki, tzw. oko tygrysa. Wftka/.ania: zaburzenia czynności stawu kolanowego. U,3fi. /usanli (trzy odległości na nodze). Punkt przez Chińc/yków

„wielkim lekarzem nóg". iMo/cnic: 3 cuny poniżej dolnego brzegu rzepki i 1,5 cuna w bok od Hrnią kości piszczelowej. Lokalizacja punktu przez odpowiednie ułożenie ciula: przy zgiętym stawie kolanowym (90°) układamy dłoń z ro/wartymi łanu w taki sposób, że dolny brzeg rzepki pokrywa się z linia, stawów i^kowo-śródręcznych. Palec środkowy przebiega wzdłuż grzebienia kości F/clowej, a koniec palca IV wskazuje punkt G.36. Prawą dłonią wyznaczamy II na prawej nodze, lewą zaś na lewej. Wika/ania: choroby układu trawiennego, kończyn dolnych, wyczerpanie j, choroby jamy ustnej, zatrzymanie moczu, choroba nadciśnieniowa, ból f, nawroty głowy, choroby oczu. (1*37. Shangjuxu (górna, ogromna pustka)lpplo/.cnie: 3 cuny poniżej G.36., na brzuścu mięśnia piszczelowego. Wika/.ania: ból krzyża, zaburzenia czynności czuciowej i ruchowej koń-i dolnych, zapalenie stawu kolanowego, choroby żołądkowo-jelitowe. )*JS, Tiaokou (pokryte zmarszczkami usta)łożenie: między kością piszczelową i kością strzałkową, 8 cunów nad krawędzią kostki bocznej. Wiku/ania: choroby żołądkowo-jelitowe i choroby kończyn dolnych. G J9. Xiajuxu (dolna, ogromna pustka)

nic: między kością piszczelową i kością strzałkową, 7 cunów nad krawędzią kostki bocznej. Wlki/ania: zaburzenia czynności czuciowych i ruchowych kończyn dol-hólc fantomowe, ból głowy, nerwoból międzyżebrowy, zapalenie lów podniebiennych, ślinotok, zapalenie gruczołu sutkowego.

l'R/1-WHJ MHRID1ANÓW... <;MhRII) lAN()W.50

G.40. Fenglong (bogata pełność) v Położenie: na przedniej krawędzi kości strzałkowej, 8 cunów nad górną krawędzią kostki bocznej.

Wskazania: zaburzenia czynności czuciowych i ruchowych kończyn do-J Inych, ból głowy, zaparcia, zatrzymanie moczu, choroby wątroby, kaszel, z plwociną.

G.41. Jiexi (rozerwany potok)Położenie: w poprzecznym zgięciu grzbietu stopy, między ścięgnem mięśnia

prostownika palców długiego a ścięgnem mięśnia prostownika palucha.Wskazania: choroby kończyn dolnych, obrzęk twarzy, zawroty głowy,

padaczka, zaparcia, wzdęcia brzucha.G.42. Chongyang (wartki yang)Położenie: na najwyższym miejscu grzbietu stopy, na zewnętrznym brzegi

ścięgna prostownika długiego palca, między II a III kością śródstopia.Wskazania: zaburzenia czynności czuciowej i ruchowej kończyn dolnycl

stany zapalne stawów kończyn dolnych, ból zębów, zapalenie dziąseł, pa(" czka, wymioty, wzdęcia brzucha, brak łaknienia.

G.43. Xiangu (obniżający się pagórek)Położenie: między II a III kością śródstopia, w najszerszym miejscu.Wskazania: obrzęk twarzy, przekrwienie spojówki, kruczenie w jelitacl

kolka jelitowa, choroby z gorączką, pocenie się nocne.G.44. Neiting (wewnętrzny dziedziniec)Położenie: na grzbietowej powierzchni stopy, między główkami II i kości

śródstopia, w odległości 0,5 cuna od brzegu płetwy.Wskazania: gorączka przerywana, obrzęk twarzy, zapalenie dziąseł, skurc

więzadeł głosowych, kolka jelitowa, skurcze przepony.G.45. Lidui (straszna zapłata)

- Położenie: po stronie strzałkowej drugiego palca u nogi, 3 mm od rój paznokcia (końcowy punkt).

Wskazania: choroba narządów jamy ustnej, ból głowy, psychozy, kończyn dolnych i okolicy pachwinowej, wzdęcia brzucha.

MI«:KIDIAN ŚLEDZIONY i TRZUSTKI<|,A< . LIEN-PANCREAS - LP)

meridianufHłli.m ślcd/iony i trzustki rozpoczyna się w punkcie LP. 1., tj. 3 mm do MMII/ od macierzy paznokcia palucha. Następnie biegnie po przy środkowe j Mfi/1'hni stopy, podudzia, uda, bocznej powierzchni brzucha (gdzie wiclo-i hod/i do jamy brzusznej) i dalej w górę do drugiego międzyżebr/a § 4 UMÓW od linii środkowej ciała. Stąd kieruje się w dół do drugiej Hi /cm międzyżebrowej, gdzie kończy się punktem LP.21., tj. w środku i pm ho we j, w szóstym międzyżebrzu.

Ogólna charakterystyka meridianu:typ wcrulianu: yin, związany z elementem Ziemia, tworzy parę /. nicridia

j s/c punkty:• fiołllowy LP.3.• IW/YI hylności „Shu" LP.l., LP.2., LP.3., LP.5., LP.9. » |ow/u|.|cy LP.2. m tfdalywny LP.5.• pr/cpustowe LP.4. (LP.3.)

•Im mowy przedni H. 13.•laimowy tylni YU.20. Miiiod/.iclny LP.6.

punktów: 21, czas najwyższej aktywności 9.00-11.00.

punktów:M, Ylnhai (tajemnicze światło)

o/cnic: 3 mm do wewnątrz od macierzy paznokcia palucha stopy. flkn/ania: /apaść, ostre zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy, wzdęcia i, /ahur/cnia cyklu miesiączkowego, drgawki u dzieci, choroby psychi-W okresie ciąży działanie na ten punkt jest przeciwwskazane.

Dudu (wielkie miasto)lenie: na wewnętrznej powierzchni palucha, u podstaw falangi palucha,

dolnym bfzcgu. Mm/ania: takie same.. Tiilbai (najwyższa światłość)

o/c mc: na wewnętrznej stronie stopy, na tylno-dolnym brzegu główki (tródstopia.

c, ---u

Wskazania: choroby żołądkowo-jelitowe, ból krzyża, zaburzenia czynność^

ruchowej i czuciowej kończyn dolnych, padaczka.LP.4. Gongsun (wnuk księcia) " Położenie: na wewnętrznej powierzchni stopy,

na przednio-dolnym brze^ podstawy I kości śródstopia.Wskazania: choroby żołądkowo-jelitowe, zapalenie mięśnia sercoweg(

choroba wieńcowa, zapalenie opłucnej, obrzęki głowy i twarzy, padaczka krwotok z macicy, poronienie nawykowe.

LP.5. Shangąiu (wzgórze narad)Położenie: we wgłębieniu, nieco z przodu i poniżej kostki przy środkowej.Wskazania: choroby żołądkowo-jelitowe (wzdęcia brzucha, kruczenie w j(

litach, ból języka i dolnej części brzucha, wymioty, zaparcia i hemoroidy] Choroby żył i kości.

LP.6. Sanyinjiao (punkt spotkania trzech yin)Położenie: na wewnętrznej powierzchni łydki, 3 cuny powyżej środl

kostki przy środkowej, bezpośrednio z tyłu krawędzi kości piszczelowej.Wskazania: choroby układu moczowo-płciowego (brak miesiączkowanii

krwotok maciczny, bóle w okolicy prącia, polucje), zaburzenia czynnoś« c/uciowych i ruchowych kończyn dolnych, nieżyt jelita cienkiego i okrężnicj krwawienie / żylaków odbytu, bezsenność, zespoły neurasteniczne.

LP.7. Lougu (odsłonięty pagórek)Poło/enic: 6 cunów nad górnym brzegiem kostki przy środków ej, 15 w

lył ot! kości pis/.c/elowcj.Wska/ania: choroby układu trawiennego.LP.K. Dlji (organ /icmi)Poło/cnie: 8 cunów nad kostką przyśrodkową, przy tylnym brzegu

pis/c/elowej.Wskazania: bóle krzyża, osłabienie.LP.9. \inlingquan (źródło na wzgórzu)Położenie: na wewnętrznej stronie łydki, przy zgiętym kolanie we wgłębił

niu na dolnym brzegu kłykcia przy środkowego piszczeli.LP.IO. Xuehai (morze krwi)Położenie: na wewnętrznej powierzchni uda, przy zgiętym kolanie 2 cui

powyżej górnego brzegu rzepki i przy środkowego kłykcia kości udowej.Wskazówka praktyczna: pacjent siedzi, a masażysta kładzie swoją pra\

dłoń na jego lewym kolanie, tak aby dłoń znajdowała się nad rzepką koniuszek kciuka wskazuje punkt LP.IO. Punkt ten nazywamy „punktem II swędzeń".

Wska/ania: krwotok macicy, zapalenie błony śluzowej macicy, zapalenie Mj4tli/a, /aburzenia cyklu miesiączkowego, wyprysk (egzema), wrzody na InAc/ynach dolnych, zmazy nocne.

MM I. Jimen (siódme wrota)•1'olo/enie: przy przyśrodkowej krawędzi mięśnia czworogłowego uda,

domów nad górną krawędzią rzepki.Wska/ania: zaburzenia czynności pęcherza moczowego, pachwinowe zapalnie

wc/.łów chłonnych.MM 2. Chongmen (wrota ataku)

* 1'olo/cnie: przy dolnej krawędzi środka więzadła pachwinowego, 4 cuny i bnk »ul linii pośrodkowej ciała.

Wsk.i/ania: zapalenie najądrza, nerwoból nerwu powrózka nasiennego.ilrnic błony śluzowej macicy, rozdęcie brzucha, kurczowy ból żołądka,ilrtuc gruczołu sutkowego.MM 3. Fushe (wielki pałac)|*olo/cnie: l cun nad wzgórkiem łonowym, 4 cuny w bok od l iniiMulkowej ciała.W%ka/.ania: powiększenie śledziony, zatrucia ołowiem, zaparcia.MM 4. Fujie (szew brzucha)iMo/cme: 3,5 cuna nad wzgórkiem łonowym, 4 cuny w bok od liniiKulkowej ciała.Wftka/.ania: kolka jelitowa, czerwonka, impotencja.

MM 5. Daheng (wielki zakręt) 'flulo/cnic: na wysokości pępka, 4 cuny w bok od linii pośrodkowej ciała.Wftka/.ania: choroby jelita cienkiego i grubego.MM 6. Fuai (ból brzucha)PMo/cnic: K5 cuna nad pępkiem, 4 cuny w bok od linii pośrodkowej ciała.Wftka/.ania: choroby żołądka.LP.I7. Shidou (otwór pożywienia)

Pfelo/cnic: w piątym międzyżebrzu, 6 cunów w bok od linii pośrodkowej fcWftku/.ania: zapalenie płuc i oskrzeli, nerwoból międzyżebrowy, choroby

.18. Tlanxi (niebiański potok) Wotenic: w czwartym międzyżebrzu, 6 cunów w bok od linii pośrodkowej

Wikn/ania: zapalenie oskrzeli, nerwoból międzyżebrowy, zmniejszona Mina mleka, zapalenie gruczołu sutkowego.

Ht/l limOMI-RlDIANÓW...54

MKRIDIANÓW... Wltll-GMKRIDIANÓW.56

LP.19. Xiongxiang (okolica piersi)••ł Położenie: w trzecim międzyżebrzu, 6 cunów od linii pośrodkowej ciała.

Wskazania: bóle w klatce piersiowej i plecach, utrudnione połykanie,zapalenie oskrzeli.

LP.20. Zhourong (otaczający przepych)Położenie: w drugim międzyżebrzu, 6 cunów od linii pośrodkowej ciała.Wskazania: takie same.LP.21. Dabao (wielki wynalazca)Położenie: w środku linii pachowej, w szóstym międzyżebrzu (końcowy

punkt).Wskazania: nerwoból międzyżebrowy, choroby wątroby.

MERIDIAN SERCA (ŁAC. CÓR - C)

Przebieg meridianówRozpoczyna się pod pachą w punkcie C.I., tj. przy dolnym brzegu mięśni*

piersiowego większego i wewnętrznym brzegu mięśnia dwugłowego ramienia.1

Stąd biegnie wzdłuż łokciowego brzegu wewnętrznej powierzchni ramienia,] stawu łokciowego, przedramienia nadgarstka i dalej przez dłoń i promieniowr powierzchnię V palca ręki, po stronie grzbietowej, 3 mm od wewnętrznegc kąta paznokcia (punkt C.9.).

Ogólna charakterystyka meridianu:Typ meridianu; yin, związany z elementem Ogień, tworzy parę z meridia-i nem jelita cienkiego. Ważniejsze punkty:

- źródłowy C.7.- przychylności „Snu", C.9., C.8., C.7., C.4., C.3.- tonizujący C.9.- sedatywny C.7.- przepustowe C.5. (C.7.)- alarmowy przedni JM.14.- alarmowy tylni YU.15.- samodzielny C.7., C.9.Ogółem punktów: 9, czas najwyższej aktywności 11.00-13.00.

Ryć. 15. Meridian serca.

ffcaz punktów: J. Jłquan (najwyższe źródło)>lcnic: na wysokości dołu pachowego, przy dolnym brzegu mięśnia •go większego i wewnętrznym brzegu mięśnia dwugłowego ramienia, (•/unia: choroby serca, histeria, nerwoból międzyżebrowy, zapalenie nerwowego, mdłości, choroba Raynauda. (Jlngling (młoda dusza) >tcnie: na wewnętrznym brzegu mięśnia dwugłowego ramienia, 3 cuny;icm łokciowym, lizania:

te same. Shaohai (małe morze)

:nic: na brzegu łokciowym przedramienia, w odległości 12 cunów od poprzecznego nadgarstka.

PR/l-HIIKiMI-RIDIANÓW..] HllC.MI-RIDIANÓW..58

Wskazania: częstoskurcz napadowy, zapalenie węzłów chłonnych szyjny cl i pachowych, psychozy, bóle zębów, zawroty głowy, nerwoból nerwu trójj dzielnego, kurcze mięśni kończyn górnych, choroba Raynauda.

C.4. Lingdao (droga ducha)Położenie: na dłoniowej powierzchni przedramienia, po promieniow<

stronie ścięgna mięśnia zginacza nadgarstka łokciowego, 1,5 cuna powyż< bruzdy poprzecznej nadgarstka.

Wskazania: choroby czynnościowe serca, histeria, mdłości, ból w okolic stawu łokciowego, porażenie nerwu łokciowego.

C.5. Tongli (więź ze światem wewnętrznym)Położenie: między ścięgnem łokciowym zginacza ręki a powierzchniowyi

zginaczem palców, l cun nad fałdem nadgarstkowym.Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, częstoskurcz pochodzenia wego,

przekrwienie spojówki, kurcze mięśni kończyn górnych, nerwic nadciśnienie tętnicze.

C.6. Yinxi (granica yin)Położenie: między ścięgnem łokciowego zginacza ręki a powierzchnio\

zginaczem palców, 0,5 cuna nad fałdem nadgarstkowym.Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, krwotoki z nosa, częstoski

napadowy, zapalenie migdałków podniebiennych, histeria, wrzody żołądl astemia u ludzi w podeszłym wieku.

C.7. Shenmen (boskie drzwi)Położenie: w bruździe poprzec/nej nadgarstka po stronie dłoniowej, na lii

łączącej C.4., C.5. i C.6.Wskazania: bezsenność, nerwice, psychozy i neurogenne choroby ser(

nadczynność gruczołu tarczowego, choroba nadciśnieniowa, utrata krwi porodzie itp.

C.8. Shaofu (mały obszar)Położenie: między IV a V kością śródręcza, w szerokiej przestrzeni dzy

kostnej.Wskazania: nerwoból międzyżebrowy, zatrzymanie lub nietrzymanie mc

okresowe obfite krwawienia miesiączkowe, świąd w okolicy zewnęt narządów płciowych, częstoskurcz napadowy, ból ramienia.

C.9. Shaochong (mniejszy potok)Położenie: po promieniowej stronie koniuszka V palca, 3 mm od

podstawy paznokcia (końcowy punkt).Wskazania: astemia po chorobach z gorączką, nerwoból międzyżebrcn

częstoskurcz neurogenny, kurcze mięśni kończyn górnych, zapalenie gi nerwice z zespołem strachu, smutku, tęsknoty, amnezja itp.

MKRIDIAN JELITA CIENKIEGO (I,A(\ INTESTINUM TENUE - IT)

l*r/i'bk'g meridianu/iic/ynn się na V palcu ręki, 3 mm od zewnętrznego kąta podstawy tokuu (punkt IT.L). Następnie biegnie wzdłuż łokciowego brzegu lego « i ivki, przechodzi na tylną powierzchnię nadgarstka, skąd po stronic łowej w/.nosi się na bark. Z barku (po stronie grzbietowej) przechod/.i na kimije się w okolicę kąta żuchwy, policzka, zewnętrznego kąta oka /N MV w okolicy skrawka ucha w punkcie IT.19.

Ogólna charakterystyka meridianu:Typ meridianu: yang, związany z elementem Ognia, twor/.y parę / mcrulia H M«Ka. Wu/nicjs/e punkty:

/lotllowy IT.4.pimhylności „Snu" IT.L, IT.2., IT.3., IT.5., IT.8.

* lom/ujący IT.3.* tctlatywny IT.8.* pi/cpustowe IT.7., (IT.4.)* tlui mowy przedni JM.4.* ilitrmowy tylni YU.27.* »inmul/.ielny IT. l ., IT.2.fljólcm punktów: 19, czas najwyższej aktywności 13.00-15.00.

punktów: IT.ł. Shaoze (mały staw)

ic: ok. 3 mm od zewnętrznego kąta podstawy paznokcia V palca

• Wtkn/ania: kaszel, bóle głowy, zapalenie migdałków podniebiennych, ^ y c/.ynnościowe serca, ból przedramienia, tiki i przykurczę mięśni X */yjno-poty licznej, niedostateczna laktacja, zapalenie gruczołu sutko-falrucia pokarmowe. M. (Jiangu (przednia dolina)

tenic: w zagłębieniu przednim od główki paliczka V palca. Wskazania: szum w uszach, bóle przedramienia, niedostateczna laktacja, ' 'lnic gruczołu sutkowego, padaczka, czkawka.

fH/l'H!l'(i MliRIDIANÓW... 61PRZEBlliG MliRIDIANÓW.

IT.J. Houxi (tylny wąwóz)* 1'olo/enie: w stawie śródręczno-paliczkowym V palca ręki, tuż za głowa, V i snklręcza. Punkt ten najłatwiej wyznaczyć wówczas, gdy ręka jest ;iinivta w pięść. Wtedy to znajduje się on na szczycie zgięcia dłoni t tlAwach śródręczno-paliczkowych.Wska/ania: przykurcz mięśni okolicy szyjno-potylicznej, przedramienia finwma, padaczka, krwotok z nosa, osłabienie słuchu, zapalenie powiek, lir nic korzeni nerwowych szyjnych. IT.4. Hand-Wangu (kość nadgarstka)

|N»lo/cnic: na łokciowym brzegu dłoni, we wgłębieniu między podstawy ;ł śi odroczą a kością trój grani as tą. Wtka/.ania: takie same. IT.5. Yanggu (słoneczna okolica)

enie: w zagłębieniu między wyrostkiem rylcowatym kości łokciowej LI ^rochowatą, po stronie łokciowej nadgarstka. WtLi/uniu: zawroty głowy, szum w uszach, osłabienie słuchu, puduc/ka. fiut- jamy ustnej, bóle przedramienia.

Yanglao (troska starości)lo/rnic: na grzbiecie nadgarstka po stronie promieniowej wyrostku ralrgo kości łokciowej.

fikji/.ania: zaburzenia czynności czuciowej i ruchowej w okolicy ramienia Ilu, pr/.ekrwienia spojówki, osłabienie wzroku. t*7, /hinheng (prosta gałąź) o/r nic: 5 cunów powyżej bruzdy poprzecznej nadgarstka, na linii

IT.5. •/. IT.8. flliM/ania: choroby psychiczne, zespoły neurasteniczne, zawroty głowy,

owy i ręki. M. Xlaohai (niewielkie morze)

Renie: na tylnej powierzchni stawu łokciowego, w rowku między rkcicin łokciowym kości ramieniowej a wyrostkiem łokciowym kości

i/ama: przykurczę mięśni ramienia i stawu łokciowego, nerwoból łokciowego, zapalenie dziąseł, pląsawica, padaczka, bóle w dolnej l Jamy brzusznej. , Janzhen (czystość kamienia)

Kenie: w tył i w dół od stawu ramiennego, między kością ramienną |, na tej samej linii pionowej co dół pachowy, inia: szum w uszach, bóle głowy, bóle w okolicy łopatki, pleców kończyn górnych.

M<»riHian iHita cienlcłCBO.

l'K/i:Ull;.C. MI-RIDIANÓW... OMI-RIDIANÓW...62

IT.10. Naoshu (punkt ramienia)Położenie: na tylnej powierzchni stawu ramiennego, na tylnej linii pionowej

przechodzącej przez dół pachowy.Wskazania: bóle ramienia i łopatki, stawu ramieniowego, bóle w okolicy!

szyjno-szczękowej.IT.ll. Tianzong (niebiańscy przodkowie)

* Położenie: w centrum dołu podgrzebieniowego, na wysokości Th.5. i Th.61Wskazania: zaburzenia czuciowe i ruchowe w okolicy ramienno-łopatk< wej, zapalenie splotu nerwowego. IT.12. Bingfeng (twarz wiatru)

Położenie: w centrum dołu nadgrzbietowego łopatki, we wgłębieniu. Wskazania: takie same. IT.13. Quyuan (zgięta ściana)

•* Położenie: na górnym brzegu kolca łopatki.Wskazania: takie same.IT.14. Jianwaishu (zewnętrzna strona ramienia)Położenie: na przyśrodkowym brzegu łopatki, na wysokości I a II kręj

piersiowego.Wskazania: zaburzenia czuciowe i ruchowe ręki, zapalenie płuc, zesj

neurasteniczne, zbyt niskie ciśnienie tętnicze.IT.15. Jianzhongshu (środek ramienia)Położenie: 2 cuny w bok od wyrostka kolczystego VII kręgu szyjnego.Wskazania: choroby układu oddechowego, bóle w okolicy szyjnej i potyli

cznej, osłabienie wzroku.IT.16. Tianchuang (niebiańskie okno)Położenie: na tylnym brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkoweg<

na wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowej.Wskazania: nerwoból nerwów międzyżebrowych, zapalenie jamy ustne

bóle w okolicy szyi i łopatki, szum w uszach, zapalenie dziąseł.IT.17. Tianrong (niebiańska postać)Położenie: w miejscu przyczepienia mięśnia mostkowo-obojczykowo-s\

kowego do wyrostka sutkowatego (nieco w górę i w tył od kąta żuchwy).Wskazania: nerwoból nerwów międzyżebrowych, bóle w okolicy szyjn<

potylicznej, szum w uszach, zapalenie dziąseł, tiki i przykurczę mięśni piec i klatki piersiowej.

IT.18. Quanliao (zagłębienie kości jarzmowej)Położenie: w zagłębieniu poniżej kości jarzmowej.Wskazania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurczę mięśni mimi<

nvch. bóle szczeki.

II', l M. Tinggong (pałac słuchu)failo/cnie: we wgłębieniu przed skrawkiem ucha. Uciskając ten punkt,i>Limy przewód słuchowy zewnętrzny. Lokalizację ułatwia otwarcie ust

<»\vv p u n k t ) .W«k.i/;mia: osłabienie słuchu, zapalenie zewnętrznego przewodu słucho-o, t-hiypku, afazja, jąkanie.

MKKIDIAN PĘCHERZA MOCZOWEGO <I,A< . YESICA URINARIA - VU)

meridianu *HO/PIK'/y na się w punkcie VU.l., tj. 3 mm od wewnętrznego kąta oka, stąd M

MV na czoło i po szczycie głowy biegnie na potylicę. Tu (VU. 10.) llrla siv na 2 gałęzie.

M gałąź biegnie dokładnie wzdłuż kręgosłupa, w odległości 1,5 cuna III Modkowej ciała, do miejsca nieco powyżej fałdu pośladkowego, skąd *ilu VI 1.35. przechodzi przez pośladek na tylną (środkową) powierzchnię HU /y się w dole podkolanowym.

(ii gałąź biegnie od gałęzi pierwszej, wzdłuż wewnętrznego brzegu <lo ilołu podkolanowego, gdzie łączy się z gałęzią pierwszą w punkcie

w/dłuż tylnej powierzchni goleni, skręca za kostką zewnętrzną, ixl/j|c na zewnętrzny brzeg stopy do V palca i w odległości 3 mm od tf/ncgo kąta podstawy paznokcia kończy swój przebieg (VU.67.).

MM charakterystyka meridianu:meridianu: yang, związany z elementem Woda, tworzy parę z meridia-ki ilrjsze punkty:

VU.64.priychylnosci „Shu" VU.67„ VU.66., VU.60., VU.40. Jmt/ujący VU.67. INatywny VU.65. pwcpustowe VU.58. (VU.64.) lliiwowy przedni JM.3. Ikwmowy tylni VU.28.

VU.60. m punktów: 67, czas najwyższej aktywności 15.00-17.00.

MERIDIANÓW...l>K/HBIH(i MHRID1ANÓW.64

Ryć. 17. Meridian pęcherza moczowego (część góma).62 63 6U 65 66

Ryć. 18. Meridian pęcherza moczowego (część dolna).

36

IHIK; MI-RIDIANÓW ...l»K/.l-:iilH(i MKRIDIANÓW.66 67

Wykaz punktów:VU.l. Jingming (Jing - oko, ming - światłość)Położenie: 3 mm od wewnętrznego kąta oka.Wskazania: choroby oczu, nieżyt nosa.VU.2. Zanzhu (przewiercony bambus)Położenie: na wewnętrznym brzegu (nad VU.l.).Wskazania: choroby oczu, zawroty głowy, bóle przedniej części głowj

zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trójdzielnego.VU.3. Meichong (przejście brwi)Położenie: 0,5 cuna w części owłosionej czoła.Wskazania: takie same.VU.4. Quchai (skrzywiony sługa)Położenie: nad wewnętrznym kątem oka, na linii włosów, nad czołem.Wskazania: bóle głowy, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nen

trójdzielnego, osłabienie wzroku, niedrożność nosa, krwotoki z nosa, polij nosa, nieżyt nosa.

VU.5. Wuchu (piąte miejsce)Położenie: 0,5 cuna nad wewnętrznym kątem oka, na linii włosów, ni

czołem.Wskazania: padaczka, ból głowy, zawroty głowy, osłabienie wzroku, bój w

okolicy ramion i pleców.VU.6. Chengguang (zbiornik światła)Położenie: 2 cuny powyżej linii włosów, 1,5 cuna od linii pośrodkowij

ciała.Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, choroby nosa.VU.7. Tongtian (przenikające niebo)Położenie: na wierzchołku głowy, 4 cuny nad linią włosów, 1,5 cuna linii

pośrodkowej ciała.Wskazania: choroby nosa, przykurczę i tiki mięśnia okrężnego ust, nerw<

ból nerwu trójdzielnego.VU.8. Luoque (niepełne połączenie)Położenie: 5,5 cuna nad linią włojsów, 1,5 cuna od linii pośrodkowej ciałWskazania: toniczne napięcie mięśni okolicy szyjno-potylicznej, jasl

szum w uszach, psychozy.VU.9. Yuzhen (nefrytowa poduszka)Położenie: na bocznej powierzchni górnego brzegu guzowatości potylicznej,

1/3 cuna od linii pośrodkowej ciała.Wskazania: nerwoból nerwu trójdzielnego, zawroty głowy, bóle gło\

krótkowzroczność, osłabienie węchu, nadmierne wydzielanie potu.

VlMO. Tianzhu (niebiańska kolumna)do/r nic: na bocznej powierzchni mięśnia czworobocznego, na granicy lont*) c/.c-ści karku, l 1/3 cuna od linii pośrodkowej ciała, tka/ania: bóle głowy, tiki i przykurczę mięśni karku oraz okolicy i łopatkowej, kręcz karku, zapalenie krtani, choroby nosa, zespołyirnu/ne, choroby oczu; działanie na autonomiczny układ nerowy.Ml. Dashu (wielki krąg)O/CMK-: l ,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego. Th. l.Li/ania: zapalenie oskrzeli, bóle głowy, padaczka, zapalenie kor/cni vi

li s/yjno-piersiowych, choroby układu oporowo-ruchowego.M 2. Tengrnen (wrota wiatru)o/rnie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.2.

»lui/ania: choroby układu oddechowego, zapalenie korzeni nerwowychpiersiowych, senność, wymioty, zapobieganie grypie.

5,1.ł. Fcishu (snu płuca)lo/onie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.3.

'ik.t/.wia: choroby narządów oddechowych, żółtaczka, świąd skóry, bóleu v pleców oraz lędźwi.,14. Jueyinshu (shu osierdzia)Urnie: l ,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.4.kn/ania: choroby serca, płuc, czkawka, wymioty.,15. Xinshu (shu serca).Urnie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.5.lui/ania: choroby serca, żołądka, zwężenie przełyku, zaburzenia emo-> wolicjonalne.

,16. Dushu (shu Du-Mai)Urnie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.6,

llui/ama: takie same.,17. (tcshu (shu przepony)Ifl/rnie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.7.ka/ania: choroby serca i płuc (kołatanie serca, zapalenie opłucnej, ICH oskrzelowa, zapalenie oskrzeli), nieżyt żołądka, niestrawnośćl, dla zwiększenia czynności krwiotwórczych..18. (ianshu (shu wątroby)

cnie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.9. W»ktt/ania: żółtaczka, choroby żołądka i jelit, zawroty głowy po chorobach

łka., l/awienie, psychozy, zapalenie oskrzeli, nerwoból międzyżebrowy, jcowatość dwunastnicy (choroba tęgoryjcowa, hakowica).

PK/I-HII.(l MI-RIDIANÓW.J fUt/l-HII-OMI-RIDlANÓW.68

YU.19. Danshu (shu pęcherzyka żółciowego) Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.l< Wskazania: gorączka, dreszcze, bóle głowy, choroba pęcherzyka żółciowegc żółtaczka, wymioty, zwężenie przełyku, nieżyt krtani, zapalenie opłucnej! nadciśnienie tętnicze.

YU.20. Pishu (shu śledziony)Położenie: l ,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th. l Wskazania: choroby układu trawiennego, cukrzyca. YU.21. Weishu (shu żołądka) Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.M Wskazania: choroby żołądka, wątroby, osłabienie wzroku. YU.22. Sanjiaoshu (shu potrójnego ogrzewacza) Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego L.l. Wskazania: choroby żołądka, zapalenie korzeni nerwowych lędźwiowi krzyżowych, zespoły neurasteniczne, nietrzymanie moczu. YU.23. Shenshu (shu nerki) Położenie: l ,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.2. Wskazania: choroby układu moczowo-płciowego (zapalenie nerek, skurt zwieraczy pęcherza moczowego, nietrzymanie moczu, brak nasienia (asp< mia). zmazy nocne (polucje), zaburzenia cyklu miesiączkowego, bóle krzyżj Y U.24. Qihaishu (shu morza oddechu)

Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.-Wska/ania: bóle kr/y/a - lumbagia, hemoroidy, nadciśnienie tętnicze. YU.25. Dachnugshu (shu jelita grubego)

Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego," Wskazania: bóle lędźwiowo-krzyżowe, choroby jelita grubego (ws brzucha, nieżyt jelita grubego i okrężnicy, kruczenie w brzuchu, rozwolniei lub zaparcia), nietrzymanie moczu, choroba nadciśnieniowa. YU.26. Guanyuanshu (shu początku granicy)Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.! Wskazania: bóle lędźwiowo-krzyżowe, choroba nadciśnieniowa, zatrzynu lub nietrzymanie moczu.YU.27. Xiaochangshu (shu jelita cienkiego) Położenie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, S\ (w zagłębieniu pomiędzy kolcem biodrowym tylnym a kością krzyżową).

Wskazania: nieżyt jelita cienkiego i ok. ,:nicy, hemoroidy, bóle lędźwi wo-krzyżowe, zapalenie błony śluzowej macicy.

VI .28. Pangguangshu (shu pęcherza moczowego)1'olo/i'iiic: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, na tokosci drugiego tylnego otworu krzyżowego.Wska/ania: choroby układu moczowo-płciowego, bóle lędźwiowo-krzyżowe. VI'.29. Zhonglushu (shu środka palców)1'olo/enic: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, na Nonur ir/.eciego otworu kości krzyżowej.Wska/ania: cukrzyca, nieżyt jelita cienkiego i okrężnicy, bóle krzyża. VI JO. Baihuanshu (shu zwieracza)failo/iMiie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, na Mount- c/.wartego otworu kości krzyżowej.Wska/ania: bóle lędźwiowo-krzyżowe, choroby odbytnicy, zatrzymanie tui, /apalenie błony śluzowej macicy. VI Ul. Shangliao (górna jamka)fMoAMiie: odpowiada pierwszemu tylnemu otworowi krzyżowemu. W»ka/ania: choroby układu moczowo-płciowego, bóle lędźwiowo-krzyżowe, iHtmly.VI f,.12. Ciliao (następna jamka)iNiloA-iłic: odpowiada drugiemu tylnemu otworowi krzyżowemu. W»ka/ania: takie same.

',.W. /hongliao (środkowa jamka)lo/.cnic: odpowiada trzeciemu otworowi tylnemu kości krzyżowej.

W»ka/ania: takie same. VlJ,.W. Xialiao (jamka dolna)n/cnie: odpowiada czwartemu otworowi tylnemu kości krzyżowej. ||

tytlui/ama: takie same. f¥tJtJ5. Huiyang (krocze)n/cnie: na dolnym brzegu kości guzicznej, między mięśniami poślad-li fiktt/ania: choroby odbytnicy i odbytu, świąd skóry i świerzbiączkalic y krocza.).J6. Chengfu (podtrzymanie oparcia)lo/cnie: w środku fałdu pośladkowego, w miejscu spotkania trzech

l; pośladkowego wielkiego, dwugłowego uda i półścięgnistego. ftkii/ania: bóle lędźwiowo-krzyżowe, hemoroidy, zatrzymanie moczu. %U*37. Ylnmen (wrota rozkwitu) i$Blt>/cmc: w środku tylnej powierzchni uda, między mięśniem dwugło-

• mięśniem półścięgnistym, 6 cunów poniżej YU.36. W»k«/amn: takie same.

Ifll/MMI-Ci MHRIDIANÓW...PRZHBIHCi MI-K11MANÓW.70 71

VU.38. Fuxi (płytka dolina)Położenie: na wewnętrznym brzegu mięśnia dwugłowego uda, l cun ni

dołem podkolanowym (lokalizować przy zgiętym stawie kolanowym).Wskazania: wymioty, rozwolnienie, zapalenie pęcherza moczowej

zatrzymanie moczu, zapalenie nerwu sutkowego, zapalenie korzeni rdzenie wych lędźwiowo-krzyżowych.

YU.39. Weiyang (skupisko yang)Położenie: na zewnętrznym brzegu dołu podkolanowego, z zewnętrzr

strony ścięgna mięśnia dwugłowego uda.Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych lędźwiowo-krzyżowych, zesj

Guillaina-Barrego, padaczka, stany gorączkowe.VU.40. Weizhong (środek wydający rozkazy)Położenie: w środku dołu podkolanowego, w bok od tętnicy podkolanow^Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych lędźwiowo-krzyżowych, gryj

/upalenie stawu kolanowego, udar mózgu, brak wydzielania potu w chorób* /. gorac/ką, wypadanie włosów i brwi, krwawienie z żylaków odbytu, krwott /. nosa, choroby skóry (dermatozy), choroby żołądkowo-jelitowe, choi nadciśnicniowa.

YU.41. Fufen (część dopełniająca)Punkt rozpoczyna drugie odgałęzienie.Położenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.2|Wskazania: choroba narządów oddechowych, zapalenie korzeni rdzei

wych szyjno-piersiowych.YU.42. Pohu (siedziba duszy)Położenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.3|Wskazania: takie same.VU.43. Gaohuang (centrum życia)Położenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th>Wskazania: choroby przewlekłe (gruźlica płuc, zapalenie oskrzeli, chór

wrzodowa żołądkowa), zespoły neurasteniczne, zmazy (polucje). W staroi ności uważano, że działanie na ten punkt umożliwia leczenie „stu choi i wpływa na organizm zapobiegawczo.

VU.44. Shentang (sala ducha)Położenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.iWskazania: choroby serca, narządów oddechowych, bóle pleców w okolj

ramienia.VU.45. Yixi (krzyk bólu)Położenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.

( chorohv serca, zaoalenie korzeni rdzeniowych piersiowych.

VI 1.46. Geguan (granica przepony)1'oło/enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.7. Wskazania: nerwoból międzyżebrowy, choroby przełyku, przepony, czkali, slmntoki.VI 1.47. Hunmen (wrota duszy)l'olo/enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.9. Wska/ania: choroby wątroby, żołądka, przełyku. VI 1.48. Yanggang (połączenia yang)Mo/enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.lO. Wska/.ania: takie same. VI 1.49. Yishe (miejsce uczuć)

f* |»olo/enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th. 11. Wska/ania: takie same. VIl.50. Weicang (zbiornik żołądka)IWo/cnie 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.12. W«kka/.ania: choroby żołądka i jelit. VI 1.51. Huangmen (wrota ośrodków życia)IMo/enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.l. W«ka/.ania: przewlekłe choroby narządów wewnętrznych, zapalenie gru-

Milkowego. VI).52. /hishi (miejsce walki)

Wenie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, S.2. •Wtka/ania: choroby narządu moczowo-płciowego i jelit. VU.53. Baohuang (łożysko życiowe centrum) }Pblo/.cnie: 3 cuny bocznie w linii środkowej tylnej, na wysokości drugiego

kr/.yżowego.i Wtku/ania: nieżyt jelita cienkiego i okrężnicy, zaparcia, zatrzymanie moczu,

Ulic najądrza, zapalenie korzeni rdzeniowych lędźwiowo-krzyżowych. .54. Zhibian (składany kraj)4o/cnie: na wysokości czwartego otworu krzyżowego, 3 cuny bocznie od i

środkowej ciała. Wtka/unia: zapalenie pęcherza moczowego, hemoroidy, bóle krzyża, rwa

, choroba kończyn dolnych. 1.55. Heyang (punkt spotkania yang).źcnic: 2 cuny poniżej poprzecznej linii dołu podkolanowego. Wftkazania:

zapalenie korzeni rdzeniowych lędźwiowo-krzyżowych i zespół ""ilna-Barrego, krwotok z macicy, zapalenie błony śluzowej macicy.

i MHRIDIANÓW...PRZEBU-G MHRiniANÓW...72

YU.56. Chengjin (podtrzymywacz mięśni) V Położenie: 5 cunów poniżej dołu podkolanowego, między główkami mięśnia brzuchatego łydki.

Wskazania: takie same.VU.57. Chengshan (podparcie góry)

- Położenie: na dolnym brzegu mięśnia brzuchatego łydki, między jegoj głową boczną a przyśrodkową.

Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych lędźwiowo-krzyżowych, kura mięśnia brzuchatego łydki, wymioty, rozwolnienia, drgawki u dzieci, hemoroidy,|

YU.58. Feiyang (pobudka)

*Położenie: w miejscu przejścia zewnętrznego brzuśćca mięśnia brzuchategc

łydki w ścięgno piętowe, 7 cunów nad kostką boczną.Wskazania: takie same.VU.59. Fuyang (yang kości nogi)Położenie: 3 cuny powyżej kostki bocznej, na zewnątrz brzegu ściegi

piętowego.Wskazania: pr/ykurcz miejscowy, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoł

nerwu trójdzielnego, bóle w okolicy uda i bóle lędźwiowo-krzyżowe.YU.60. Kunlun (nazwa góry w Tybecie)Położenie: w zagłębieniu, w środku linii łączącej ścięgno Achillesa z nym

brzegiem kostki zewnętrznej, na wysokości szczytu kostki.Wskazania: bóle głowy i inne zespoły bólowe, choroba nadciśnieniowl

zawroty głowy, krwotoki z nosa, krwawienie z żylaków odbytu, rwa kulszowi zapalenie stawu skokowo-goleniowego, zapalenie sromu, zatrzymanie odejści łożyska.

YU.61. Pushen (pomoc robotnicom)Położenie: w zagłębieniu po bocznej stronie kostki piętowej, na pogrania

skóry „białej" i „czerwonej".Wskazania: zapalenie nerwu kolanowego, słabość mięśnia brzuchatej

łydki i mięśnia podeszwowego.VU.62. Shenmai (wysunięty pałac)Położenie: 0,5 cuna poniżej dolnego brzegu zewnętrznej kostki stopy.Wskazania: bóle przedniej części głowy, bóle dolnej części brzucl

przeczulica w okolicy stawu kolanowego, wymioty, padaczka, drgawki u dzif ~YU.63. Jinmen (złote wrota)Położenie: ku przodowi i w dół od YU.62., w zagłębieniu tylnym

guzowatości V kości śródstopia.Wskazania: bóle przedniej części głowy, bóle dolnej części brzucl

orzeczulica w okolicy stawu kolanowego, wymioty, padaczka, drgawki u dzif

VI 1.64. Jinggu (główna kość)1'oio/enie: na zewnętrznym brzegu stopy, poniżej i do przodu guzowatości V

kości śródstopia, w miejscu połączenia „czerwonej i białej" skóry

Wska/ania: bóle głowy, bóle lędźwiowo-krzyżowe, padaczka, drgawkiitfrirt-i. przykurczę mięśni, łzawienie. VI

1.65. Shugu (zbiór kości)1'olo/cnie: na zewnętrznym brzegu stopy, z tyłu i poniżej główki V kości fcltiopia, w miejscu połączenia „czerwonej i białej" skóry stopy. Wska/ania: bóle głowy, zawroty głowy, osłabienie słuchu, zapalenie Mic.tr/.nego kąta oka, łzawienie, bóle w okolicy ciemieniowej i szyjno-po-,/nri. bóle lędźwi i pleców, przykurczę mięśnia brzuchatego łydki, czyraki i|lif (karbunkuły) i czyraki (furunkuły), wągry pospolite. VI'.66. Foot-Tonggu (przejście doliną)

ipolo/cnie: w zagłębieniu przednim od główki V kości śródstopia. W*ka/.ania: bóle głowy, krwotok z nosa, bóle szyi i karku. VI'.67. Zhiyin (krańcowy yin) 1% t*oło/cnie: na końcu V palca stopy, 3 mm od zewnętrznego kąta podstawy Utolu ta (końcowy punkt). W«ka/ania: bóle głowy, przekrwienie spojówki, zatrzymanie moczu, bóleIHiWłich kończyn dolnych.

MFRIDIAN NEREK (ŁAC. REN - R)

meridianuMrruli.m rozpoczyna się na podeszwie stopy w punkcie R.I., tj. w zagłę-ini^d/.y II a III kością śródstopia. Stąd wznosi się w kierunku pięty i po B*c n ni koła (pętli) w okolicy kostki przyśrodkowej biegnie w górę po " mikowej stronie goleni i uda. Między narządami płciowymi a odbytem do miednicy, aby wyłonić się w punkcie na górnym brzegu spojenia ego, w odległości 0,5 cuna od linii środkowej ciała (punkt R. 1 1.). Dalej it xic. i na wysokości między zagłębieniem pierwszego żebra a obojczy-2 cuny w bok od linii środkowej ciała, w punkcie R.27. kończy swój

Ofólnu charakterystyka meridianu:fyp meridianu: yin, związany z elementem Woda, tworzy parę z meridia-pgt hcr/a moczowego.

PRZEBIEG MER1DIANÓW 9M/.I IimCJMERIDIANÓW...74

Ryć. 19. Meridian nerek (część dolna). Ryć. 20. Meridian nerek (cześć górna).

PRZEBIliCi MliRIDIANÓW. l/l HII-GMl-RIDIANÓW..76 77

Ważniejsze punkty:- źródłowy R.3.- przychylności „Shu" R.I., R.2., R.3., R.7., R.10.- tonizujący R.7.- sedatywny R. 1. i R. 12.- przepustowe R.4. (R.3.)- alarmowy przedni YF.25.- alarmowy tylni YU.23.- samodzielny R.I., R.3.Ogółem punktów: 27, czas najwyższej aktywności 17.00-19.00.

Wykaz punktów:R.l. Yongąuan (większe tryskające źródło)Położenie: we wgłębieniu, na podeszwie stopy, między II a III stawe

śródstopowo-paliczkowym, przy zgiętych palcach stopy.Wskazania: afazja histeryczna, ochrypłość głosu, afonia, kaszel, ost

zapalenie migdałków podniebiennych, bezpłodność, opadnięcie macicy, ni trzymanie lub zatrzymanie moczu, kurcz mięśni kończyn dolnych, drgawj u dzieci, padaczka.

R.2. Rangu (dolina prób)Położenie: na przyśrodkowej powierzchni stopy, we wgłębieniu z pn i

poniżej guzowatości kości łódkowej, w połowie długości łączącej koni<| palucha z tylnym brzegiem pięty.

Wskazania: nieżyt krtani, zapalenie migdałków podniebiennych, ślinott wymioty, choroby układu moczowo-płciowego (zapalenie pęcherza moczowe zapalenie najądrza, nietrzymanie moczu, bezpłodność, zaburzenia cyklu siączkowego, świąd sromu), drgawki u dzieci.

R.3. Taixi (wielki potok)Położenie: w połowie odległości między szczytem kostki przyśrodko> a

ścięgnem Achillesa (bezpośrednio po przeciwnej stronie znajduje się pul YU.60.).

Wskazania: choroby narządu oddechowego, jamy brzusznej, kurcz trzewi bóle w okolicy serca.

R.4. Dazhong (wielki puchar)Położenie: 0,5 cuna w dół i nieco do tyłu od zagłębienia pomiędzy kosi

przyśrodkową a ścięgnem Achillesa.Wskazania: częstoskurcz napadowy, psychozy, zapalenie jamy usti

wymioty, zaparcia, nadmierne krwawienie miesiączkowe, bóle lędźwiowe.

M.5. Shuiguan (źródło wody)1'olo/enic: l cun poniżej zagłębienia pomiędzy kostką przyśrodkową

MVK||l%m Achillesa, w linii pionowej.Wska/ania: brak miesiączki, skąpe krwawienie miesiączkowe, nadmierne tlal.mic moczu.N.6. /haohai (świecące się morze)Mo/cnie: w zagłębieniu, l cun poniżej dolnego brzegu kostki przyśrodkowej. Wska/ania: suchość błony śluzowej w jamie ustnej, ogólna słabość, zapale-iiu^tlałków podniebiennych, kolka jelitowa, zaburzenia cyklu miesiączko-|n. łxvsenność, zwiotczenie żył, otyłość. K,7. Fuliu (powracający potok)-nie: 2 cuny powyżej zagłębienia pomiędzy kostką przyśrodkową m Achillesa, na jego przednim brzegu. Wnka/ania: zapalenie rdzenia, choroba narządów moczowo-płciowych, IM- pocenie się, bóle lędźwiowe, bóle zębów, krwawienie z żylaków tu. /byt niskie ciśnienie tętnicze. R,H. ,|ao\im (zmienne zaufanie)na tylnym brzegu kości piszczelowej, dwa cuny powyżej brzegu kostki przyśrodkowej. Wtka/.ania: choroby narządów moczowo-płciowych. R«9. /hubin (budująca się zapora)

lo/cnic: w miejscu przejścia mięśnia brzuchatego łydki w ścięgno illrsa

W»ka/.ania: padaczka, skurcz mięśnia brzuchatego łydki, zapalenie języka, •cja.10. Yingu (dolina yin)

lo/cnic: na przyśrodkowej linii poprzecznej kolana, między ścięgnem l pólścięgnistego i pół błoniaste go. '•ku/ania: bóle wewnętrznej powierzchni uda, zapalenie stawu kolanowego,

y nar/ądów moczowo-płciowych. (.II. llenggu (poprzeczna kość)

lo/cnic: na wysokości wzgórka łonowego, 0,5 cuna w bok od liniiciała, 'ikn/ania: nietrzymanie moczu, częstoskurcz, zmazy

(polucje), prze-łc spojówki, zapalenie rogówki, zespoły bólowe miednicy mniejszej.

•,12, Dane (wielki blask) :^lo/cnic: l cun nad wzgórkiem łonowym, 0,5 cuna od linii pośrodkowej

l/l Mll-r, MI-R1DIANÓW.PRZEBlHCi Ml-RMMANÓW.J 7978

Wskazania: impotencja, ból w okolicy prącia, aspermia (brak nasienia), przewlekłe zapalenie pochwy, przekrwienie spojówki, zapalenie rogówki. ' R.13. Qixue (punkt energii) Położenie: 2 cuny nad wzgórkiem łonowym, 0,5 cuna od linii pośrodkow<

ciała.Wskazania: takie same.R.14. Siman (czterokrotna pełność)Położenie: 3 cuny nad wzgórkiem łonowym, 0,5 cuna od linii pośrodkow<

ciała.Wskazania: choroby jelit i narządów moczowo-płciowych.R.15. Abdomen-Zhongzhu (środkowa rzeka)Położenie: 4 cuny nad wzgórkiem łonowym, 0,5 cuna od linii pośrodkow<

ciała.Wskazania: takie same.R.16. Huangshu (punkt zgodności centrów życiowych)Położenie: na wysokości pępka, 0,5 cuna od linii środkowej ciała.Wskazania: choroby żołądka i jelit.R.17. Shangąu (melodia kupca)Położenie: 2 cuny nad pępkiem, 0,5 cuna od linii pośrodkowej ciała.Wskazania: takie same.R.18 Shinguan (kamienna granica)Położenie: 3 cuny nad pępkiem, 0,5 cuna od linii pośrodkowej ciała.Wskazania: takie same.R.19. Yindu (stolica yin)Położenie: 4 cuny nad pępkiem, 0,5 cuna od linii pośrodkowej ciała.Wskazania: choroby narządów oddechowych, żołądka i jelit.R.20. Abdomen-Tonggu (przenikająca dolina)Położenie: 5 cunów nad pępkiem, 0,5 cuna od linii pośrodkowej ciała.Wskazania: takie same.R.21. Youmen (wrota ciemności)Położenie: 6 cunów nad pępkiem, 0,5 cuna od linii pośrodkowej ciała.Wskazania: odbijanie się z żołądka, ślinotok, choroby wątroby.R.22. Bulang (spacerowy korytarz)Położenie: w piątym międzyżebrzu, 2 cuny w bok od linii środkowej ciiWskazania: choroby narządów oddechowych, przełyku, żołądka.R.23. Shonfeng (pieczęć ducha)Położenie: w czwartym międzyżebrzu, 2 cuny od linii środkowej ciała.Wskazania: takie same.

K. 24. Lingxu (pustka duchowa)1'olo/enie: w trzecim międzyżebrzu, 2 cuny od linii pośrodkowej ciała.Wska/.ania: nerwoból międzyżebrowy, choroby narządów oddechowych,htrnic węchu, zapalenie gruczołu sutkowego, zaburzenia nerwicowe u kobiet.H, 25. Shencang (zbiornik ducha)|*olo/enic: w drugim międzyżebrzu, 2 cuny od linii pośrodkowej ciała.Wska/.ania: takie same.M, 26. Yuzhong (w zwątpieniu)IMo/enie: w pierwszym międzyżebrzu, 2 cuny od linii pośrodkowej ciała.Wska/ania: choroby narządów oddechowych.H.27. Shufu (warsztat zgodności)h*lo/.cnie: w dole podobojczykowym, tuż poniżej dolnego brzegu obojczyka,lny na /.cwnątrz od linii środkowej mostka (końcowy punkt).Wska/ania: zapalenie oskrzeli, czkawka, wymioty, ślinotok.

OSIERDZIA (ŁAC. PERICARDIUM - PC)

meridianuJMrrulian osierdzia należy do meridianów rąk. Rozpoczyna się w punkcie ii , 1) w czwartej przestrzeni międzyżebrowej, l cun na zewnątrz od |wkt sutkowej (5 cunów od linii środkowej ciała). Stąd wznosi się nieco m nad dołem pachowym) i przechodzi na przednią powierzchnię ramie-hrgnąc środkiem ramienia, między głowami mięśnia dwugłowego, lnu staw łokciowy do wewnątrz od ścięgna tego mięśnia. Na przedramie-Iridiunu biegnie dalej pośrodku, przecina staw nadgarstkowy i kieruje się ;n środkowego III, gdzie w odległości 3 mm po wewnętrznej stronie Klawy paznokcia kończy swój bieg.

Ina charakterystyka meridianu:meridianu: yin, związany z elementem Ogień, tworzy parę z meridia-!

potrójnego ogrzewacza. ralnicjsze punkty: IWWIowe PC.7.pnychylności „Shu" PC.9., PC.8., PC.7., PC.5., PC.3. loni/ujący PC.9. Hdulywny PC.7. przepustowe PC.6. (PC.7.) alarmowy przedni JM.17.

tvlni VI 1.14.

82 PRZliBIliO MhKIDlANÓW. Ht/Hłll-CiMIiRIDlANÓW.

Wskazania: choroby serca, nerwoból międzyżebrowy, hydroadenit, zapaU nie migdałków podniebiennych, bóle głowy, choroba nadciśnieniowa, bezsei ność, psychozy, kurcz pisarski, zapalenie splotu nerwowego.

PC.8. Laogong (pałac pracy)Położenie: w środku dłoni, między III a IV kością śródręcza.Wskazania: choroba nadciśnieniowa, zapalenie jamy ustnej, żółtaczl

krwotoki z nosa, parastezje koniuszków palców, nadmierne wydzielanie p( psychozy reaktywne, histeria, punkt „nagłej pomocy".

PC.9. Zhongchong (środkowe urwisko)Położenie: na koniuszku III palca ręki, 3 mm od wewnętrznego ke

podstawy paznokcia (końcowy punkt).Wskazania: choroby serca, bóle głowy, choroby gorączkowe z braku

wydzielania potu. Punkt „nagłej pomocy".

MERIDIAN POTRÓJNEGO OGRZEWACZA (ŁAC. CARDINALIS TRICALORI; Z CHIN. - SJ)

Przebieg meridianuMeridian potrójnego ogrzewacza zaczyna się na palcu serdecznym (pz IV)

ręki, przy macierzy paznokcia (SJ.l.). Dalej biegnie przez grzbieto^ część ręki, przedramię, ramię i dochodzi do tylnej doliny barku, skąd przecl dzi na szyję, okrąża od góry ucho i kończy swój bieg w punkcie SJ.23., tj. zewnętrznym brzegu brwi.

Ogólna charakterystyka meridianu;Typ meridianu: yang, związany z elementem Ogień, tworzy parę z meri<

nem osierdzia. Ważniejsze punkty:- źródłowy SJ.4.-przychylności „Shu", SJ.l., SJ.2., SJ.3., SJ.6., SJ.ll.- tonizujący SJ.3.- sedatywny S J. 10.- przepustowe SJ.5. (SJ.4.)- alarmowy przedni JM.5.- alarmowy tylni VU.22.- samodzielny SJ.5.Ogółem punktów: 23, czas największej aktywności 21.00-23.00.

-Ci MHRIDIANOW... K.SPRZEB1I-G MHKIDIANÓWJ84

Wykaz punkówSJ.l. Guanchong (pograniczny punkt ataku)Położenie: 3 mm w bok - po stronie łokciowej, obok macierzy paznol

IV palca ręki.Wskazania: stany gorączkowe, mdłości, bóle głowy, osłabienie łaknienl

niestrawności u dzieci, punkt „nagłej pomocy".SJ.2. Yemen (wrota płynów)Położenie: na łokciowym brzegu paliczka bliższego IV palca.Wskazania: bóle i zawroty głowy, osłabienie słuchu, szum w uszi

zapalenie dziąseł, choroby oczu, bóle w okolicy stawu łokciowego i przeć mienia, psychozy reaktywne.

SJ.3. Hand-Zhongzhu (środkowa wyspa)Położenie: na grzbietowej stronie ręki między IV a V kością śródręcza, za

stawem śródręczno-paliczkowym.Wskazania: stany gorączkowe, niskie ciśnienie tętnicze.SJ.4. Yangchi (zbiornik wody yang)Położenie: na grzbietowej powierzchni ręki, w zagłębieniu grzbietow<

zgięcia nadgarstka, po łokciowej stronie ścięgna mięśnia prostownika wsj nego palców.

Wskazania: cukrzyca, zapalenie stawu promieniowo-nadgarstkowego, gościec, bóle przedramienia.

SJ.5. Waiguan (zewnętrzne wrota)Położenie: 2 cuny powyżej stawu promieniowo-nadgarstkowego. Punkt

należy do najczęściej wykorzystywanych w akupunkturze.Wskazania: osłabienie słuchu, ból w stawach kończyny górnej, bóle zęt

choroby oczu, ogólna słabość, bezsenność, grypa.SJ.6. Zhigou (rozwidlenie rowu)Położenie: 3 cuny nad stawem promieniowym nadgarstka, między koi

promieniową a łokciową.Wskazania: choroby płuc i serca, bóle rąk, wymioty, zapaść po porodziSJ.7. Huizong (spotkane źródło)Położenie: w środku linii poprzecznej nadgarstka pomiędzy ścięj

mięśni zginacza promieniowego nadgarstka i mięśnia długiego dłoni.Wskazania: pląsawica, bóle ramienia i przedramienia.SJ.8. Sanyangluo (Luo 3 yang)Położenie: 4 cuny nad stawem promieniowo-nadgarstkowym,

kością łokciową a kością promieniową.Wskazania: głuchota, bóle zębów żuchwy, choroby oczu, bóle ramu

S J.9. Sidu (cztery zasuwy)Położenie: między kością łokciową a promieniową, 5 cunów poniżej f|

Kvia łokciowego.Wskazania: takie same. SJ.10. Tianjing (niebiańskie źródło)Położenie: na tylnej powierzchni stawu łokciowego, w odległości l cuna m

v/e j szczytu wyrostka łokciowego. Przy zgiętym stawie łokciowym nm-jscu tym powstaje wgłębienie.Wskazania: choroby narządu oddechowego, psychozy, głuchota, zapalenie iiwu-k, bóle w okolicy szyi i karku, kręcz szyi. SJ.l 1. Qinglengyuan (czysta chłodna otchłań)

Położenie: na tylnej powierzchni ramienia, 2 cuny nad wyrostkiem uiowym.Wskazania: bóle kończyn górnych. S J. 12. \iaoluo (odprowadzenie zastoju wody)l'ułożenie: na tylnej powierzchni ramienia, 5 cunów nad stawem łokciowym. Wskazania: bóle głowy, nerwoból nerwów potylicznych, padaczka, gośćcowe

i-nic tętnic, bóle rąk. SJ.l3. Naohui (spotkanie ramienia)1'olożcnie: na dolnym brzegu mięśnia naramiennego, na wysokości dołu i'ho w c go.Wskazania: bóle kończyn górnych i w okolicy szyi oraz karku. NJ.14. Jianliao (jamka ramienia)1'nlożcnie: w tył i w dół od wyrostka barkowego łopatki. Podczas odwie-lia ramienia w miejscu tego punktu tworzy się jamka. Wskazania: zapalenie splotu nerwowego ramienia. ij.15. Tianliao (boski dołek) Poło/enie: w środku odległości między punktem VF.21. a górnym brze-

kolca łopatki.Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych szyjno-piersiowych, zapalenie lii nerwowego ramienia. UJ. 16. Tianyou (boskie okno)Położenie: w tył i w dół od wyrostka sutkowego, w miejscu przyczepienia lo brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego (pod punktem 1 2 )Wskazania: bóle okolicy szyjno-potylicznej, nieżyt krtani, szum w uszach, pHolu, przekrwienie oka, obrzęki twarzy, bezsenność.

PRZEBIKG MHRIDIANÓW. BIHGMHRIDIANÓW...86 K7

SJ.17. Yifeng (ochrona przed wiatrem)Położenie: w zagłębieniu, w tył od podstawy płatka ucha, między kątel

żuchwy a wyrostkiem sutkowym, nieco poniżej i do przodu od wyrost sutkowego. Lokalizację punktu ułatwia otwarcie ust.

Wskazania: szum w uszach, głuchota, zapalenie nerwu twarzowego, zaf lenie jamy ustnej.

SJ.18. Qimai (pulsująca żyła)Położenie: na tylnym brzegu podstawy małżowiny usznej, na tej s*

wysokości co otwór przewodu słuchowego zewnętrznego.Wskazania: bóle głowy, szum w uszach, zapalenie tęczówki, drga> u

dzieci, wymioty, padaczka, biegunka.SJ.19. Luxi (oparcie czaszki)Położenie: na tylnym brzegu podstawy małżowiny usznej, (w śroc

odległości między punktem SJ.20. a punktem SJ.18.).Wskazania: szum w uszach, bóle głowy, padaczka, lęki.SJ.20. Jiaosim (kąt ucha)Położenie: przy podstawie górnego brzegu małżowiny usznej.Wskazania: zaburzenia podwzgórza, tiki, przykurczę mięśni okolicy

zapalenie jamy ustnej, słabość mięśni żwaczy, wymioty, choroby oca powiększenie gruczołu tarczowego.

SJ.21. Ermen (brama ucha)Położenie: w przód i w górę od skrawka ucha, na tylnym brzegu wyrost

stawowego żuchwy.Wskazania: szum w uszach, głuchota, zapalenie ucha, bóle zębów szcs

przykurcz mięśnia okrężnego ust.SJ.22. Ear-Heliao (jamka skroniowa)Położenie: na przednio-górnym brzegu podstawy małżowiny usznej,

podstawą wyrostka jarzmowego kości skroniowej.Wskazania: bóle głowy, nerwobóle nerwu trójdzielnego i jego powikh

nieżyt nosa, zapalenie przewodu słuchowego.SJ.23. Sizhukong (jedwabny bambus)Położenie: na zewnętrznym brzegu brwi (końcowy punkt).Wskazania: choroby oczu, bóle głowy, zawroty głowy, porażenie nc

twarzowego, drgawki u dzieci.

MKRIDIAN PĘCHERZYKA ŻÓŁCIOWEGO (l AC. YESICA FELLEA - VF)

l'r/.cbieg meridianuMcridian ten swój kręty przebieg rozpoczyna od zewnętrznego kąta oka |

VI l »; na samej głowie posiada aż 20 punktów. W odcinkach dołu nadoboj-tiNknwcgo schodzi po przednio-bocznej stronie tułowia, uda, goleni i stopy do |V paka stopy - 3 mm od zewnętrznego kąta podstawy paznokcia (YF.44.).

() gól na charakterystyka meridianu;l v p meridianu: yang, związany z elementem Drzewo, tworzą parę z meri-m-m wątroby. Ważniejsze punkty:

/iodłowy YF.40.pi/ychylności „Snu" YF.44., YF.43., YF.41., YF.38., YF.34.Jonizujący YF.43.si-ilatywny YF.38.pi/.cpustowe YF.37. (YF.40.)alarmowy przedni YF.24.alarmowy tylni YU.19.samodzielny - brak Ogółem punktów: 44, czas największej

aktywności 23.00-1.00.

Wykaz punktów:Vłt'.l.Tongziliao (kość zagłębienia ocznego)Potnienie: ok. 6 mm w bok od zewnętrznego kąta oka.Wska/ania: choroby narządu wzroku, nerwoból nerwu trójdzielnego, zapalić

(l/iąseł, porażenie nerwu twarzowego, przykurcz mięśni mimicznych,(fena.Vl«'.2. Tinghui (zbieracz słuchu)Położenie: poniżej skrawka ucha (trages), z przodu, na wysokości wcięciaiwka. Przy otwartych ustach powstaje w tym miejscu dołek.Wska/ania: zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego, szum w uszach,jholu, porażenie nerwu tarczowego, tiki, ból zębów.VI*. J. Shangguan (górne wrota)Położenie: na przecięciu granicy owłosionej części skroni i górnego brzegu

tu jitr/.mowego.Wskazania: migrena, zawroty głowy, szum w uszach, głuchota, porażenie ^ tarczowego, tiki, bóle zębów, przykurcz mięśnia okrężnego ust.

PRZEBIEG MERIDIANÓW.., Ift/MlIHG MERIDIANÓW.

15 \ 1 6 4 1 7 18

8

10

12

21

25

227

2

44

Ryć. 24. Meridian oecher/vkaRvc. 23. Meridian Dccherzyka tółcioweflo (ctc^ flóma).

'K/I .BIHCJMHRIDIANÓW...PRZEBIEG MERIDIANÓW,90

VF.4. Hanyan (zamknięcie szczęki)Położenie: na granicy górnej trzeciej części odległości między punktar

G.8. a VF.6.Wskazania: takie same.VF.5. Xuanlu (daszek czoła)Położenie: na 1/3 górnej linii łączącej VF.4. z VF.7.Wskazania: takie same.VF.6. Xuanli (zawieszony ciężar)Położenie: na linii łączącej VF.4. z VF.7. w 1/3 dolnej części.Wskazania: zespoły neurasteniczne, migrena, obrzęki twarzy, bóle zębó>VF.7. Qubin (zgięty kąt skroni)Położenie: na skrzyżowaniu linii poziomej i pionowej, przechodząc}

przez górny i przedni brzeg ucha.Wskazania: bóle w okolicy ciemieniowej, skroniowej i szyjnej, migrei

choroby oczu.VF.8. Shuaigu (koniec doliny)Położenie: nad wierzchołkiem małżowiny usznej, 1,5 cuna w części sionej

(w miejscu szwu kostnego ciemieniowego i skroniowego).Wskazania: bóle w okolicy ciemieniowej i szyjno-potylicznej, mij

wymioty, nietrzeźwość, pragnienie.VF.9. Tianchong (punkt niebiański)Położenie: 0,5 cuna ku tyłowi od VF.8., powyżej i do tyłu od ucha, 2 ci w

części owłosionej.Wskazania: padaczka, bóle głowy, bóle w okolicy szyjno-potylicznej.VF.10. Fubai (napływająca światłość)Położenie: ok l cuna poniżej od VF.9.Wskazania: szum w uszach, głuchota, bóle zębów, zapalenie migdał!

podniebiennych, niedowład kończyn, bóle w okolicy szyjno-potylicznej.VF.11. Head-Qisoyin (początek yin)Położenie: miejsce połączenia wyrostka sutkowatego kości skronu i

kości potylicznej.Wskazania: nerwoból nerwu trójdzielnego, przykurcz mięśni końc

czkawka, szum w uszach.YF.12. Head-Watigu (ostatnia kość)Położenie: we wgłębieniu z tyłu i poniżej wyrostka sutkowego

skroniowej.Wskazania: obrzęki twarzy, afazje, zapalenie dziąseł, ucha, migdj

podniebiennych, migrena, bezsenność.

VI'M3. Benshen (korzeń ducha)Położenie: na linii zewnętrznego brzegu oka, ok. 0,5 cuna w części

owłosionej czoła.Wskazania: padaczka, bóle głowy, zawroty głowy, tiki, przykurcz mięśni

%/> ino-potylicznych.VT'.14. Yangbai (rozkwit światłości)Położenie: na czole, pionowo nad źrenicą oka, w odległości l cuna od brwi.Wskazania: choroby oczu, nerwoból nerwu trójdzielnego, porażenie nerwu l*

.u/owego, przykurcz mięśni mimicznych.VI''. 15. Head-Lingi (spływ łez)Położenie: u pacjenta patrzącego na wprost, punkt ten leży w części

owłosionej czoła, 0,5 cuna ku tyłowi od czoła, na linii źrenicy oka.Wskazania: choroby oczu, padaczka.VI1.16. Muchuang (okno oka)Poło/enie: leży w części owłosionej czoła, 1,5 cuna ku tyłowi od czoła, na

[Ilitii /icnicy oka.Wska/ania: zapalenie spojówki, osłabienie wzroku, obrzęki twarzy, zawroty

imv. stany gorączkowe.V l-. 17. Zhengying (pionowe yin)1'oło/enie: leży w części owłosionej czoła, 2,5 cuna ku tyłowi od czoła, na )

bocznej linii głowy.Wska/ania: zawroty głowy, bóle zębów, zanik nerwu wzrokowego.Vl(t. 18. Chengling (spotkanie ducha)|'oło/cnie: w części owłosionej czoła, 4 cuny ku tyłowi od czoła, w linii17.

Wska/ania: krwawienie z nosa, grypa.VI'. 19. Naokong (obszar mózgu)Poło/.enie: l cun nad zagłębieniem pomiędzy mięśniem mostkowo-sutko-Mibojc/ykowym i czworobocznym (nad YF.20.).Wska/ania: krwawienie z nosa, duszność, bóle głowy, przykurcz mięśnilicy ramiennej i szyjnej, częstoskurcz.Vl'.20. Fengchi (zbiornik wodny na wietrze)Polo/.cnie: na dolnym brzegu potylicy, we wgłębieniu między przyczepami(ma c/.worobocznego i mostkowo-obojczykowo-sutkowego.Wnka/ania: choroby mózgu, oczu, nosa, zaburzenia czuciowe nerwuIncgo i dodatkowego, porażenie połowiczne, zespoły neurasteniczne, cho-

miUciśnieniowa.

PRZEB1HG MliRlUIANOW...92 l łK/l-:BIIi(iMHRII)IANÓW...

YF.21. Jianjing (studnia ramienia)Położenie: W połowie odległości pomiędzy wyrostkiem barkowym łopatl a

C.7. lub w linii środkowej obojczyka na krawędzi mięśnia czworobocznegOiWskazania: bóle w obręczy kończyny górnej i okolicy szyjno-potylicznej,

porażenie połowiczne, bóle głowy, krwawienie poporodowe, zawroty głowy.VF.22. Yuanye (wzburzone źródło)Położenie: w czwartym międzyżebrzu, w środku linii pachowej.Wskazania: nerwoból międzyżebrowy.VF.23. Zhejin (mięsień boczny)Położenie: w czwartym międzyżebrzu, 6 cunów w bok od środkowej lii

ciała.Wskazania: choroby żołądka, zespoły neurasteniczne.VF.24. Riyue (słońce i księżyc)Położenie: w siódmym międzyżebrzu, na linii środkowoobojczykowej.Wskazania: choroby żołądka i wątroby, skurcz przepony, kolka jelitowi

wzdęcie brzucha.YF.25. Jingmen (wrota stolicy)Położenie: na dolnym brzegu końca XII żebra, na bocznej powierzchl

brzucha.Wskazania: wymioty, kolka jelitowa, bóle lędźwiowe, nadciśnienie tęti cze,

nerwoból nerwów międzyżebrowych.VF.26. Daimai (naczynie do pasa)Położenie: na wysokości pępka, poniżej wolnego końca XI żebra.Wskazania: choroby ginekologiczne, bóle lędźwiowe.VF.27. Wushu (pięć centralnych kolumn)Położenie: nad kolcem biodrowym górnym przednim, na wysokości 3 cui|

poniżej pępka.Wskazania: choroby narządu moczowo-płciowego, choroby żołądka i jel

bóle lędźwiowe.VF.28. Weidao (łącząca droga)Położenie: na górnym brzegu kolca biodrowego przedniego górnego,

wysokości 3,5 cuna poniżej pępka.Wskazania: takie same.VF.29. Femur-Juliao (jamka spokoju)Położenie: pośrodku, między kolcem biodrowym przednim górnym a

wyższym punktem krętarza wielkiego (lokalizować w pozycji siedzącej leżącej na boku).

Wskazania: bóle lędźwiowe, choroby narządu moczowo-płciowego.

YF.30. Huantiao (skakać w koło)Położenie: na bocznym zagłębieniu pośladka, powyżej najwyższego s/c/.y-iii

krętarza wielkiego, w 1/3 odległości od kości krzyżowej.Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych, choroba nadciśnieniowa, cho-

n»lw skóry.VF.31. Fengshi (rynek wiatru)Położenie: na bocznej powierzchni uda; gdy stoi się z rękami opuszczonymi

w/.dłuż ud, koniuszek palca środkowego dokładnie wskazuje ten punkt.Wskazania: zapalenie stawów, choroba Rotha.VF.32. Femur-Zhongdu (środkowy rów)Położenie: na bocznej powierzchni uda, 4 cuny nad rzepką.Wskazania: takie same.VF.33. Xiyangguan (granica yang)Położenie: w zagłębieniu górnym w stosunku do nadkłykcia bocznego

kosi-i udowej, l cun ponad dolny brzeg rzepki.Wskazania: takie same.VF.34. Yanglingquan (wolne źródło yang)Położenie: 2 cuny poniżej dolnego brzegu rzepki, w zagłębieniu bezpośrednio

poniżej i z przodu główki kości strzałkowej.Wskazania: zapalenie stawów, nerwoból nerwu udowego, obrzęki twarzy,

lap.udu nawykowe, porażenie lub niedowład nerwu strzałkowego.YF.35. Yangjiao (skrzyżowanie yang)Położenie: na tylnym brzegu kości strzałkowej, 7 cunów nad górnym

to/?}•, i c m kostki bocznej.Wskazania: porażenie lub niedowład nerwu strzałkowego, rwa kulszowa,

0hi/vki twarzy.V F.36. Waiqiu (pozorny pagórek)Położenie: na przednim brzegu kości strzałki, 7 cunów nad górnym /fgicm

kostki bocznej.Wskazania: takie same.VF.37. Guangming (jaskrawe światło)Położenie: 5 cunów powyżej szczytu kostki bocznej, na bocznej powierzchni

'•pmlud/iu, na przednim brzegu kości strzałkowej.Wskazania: choroby kończyn dolnych, psychozy reaktywne, migrena.VF.38. Yangfu (oparcie yang)Poło/cnie: 4 cuny nad kostką boczną, na przednim brzegu kości strzałkowej.Wskazania: bóle lędźwiowe, zapalenie stawu kolanowego, bóle wędrujące,

fipiilcnic migdałków podniebiennych, choroby żył.

I'K/I HII-G MHRID1ANÓW...PRZEBIliCJ MHRIDIANÓW...94

VF.39. Xuanzhong (zawieszony dzwon)Położenie: 3 cuny nad kostką boczną, na przednim brzegu kości strzałkowej.Wskazania: bóle kończyn dolnych, porażenie połowiczne, zapalenie mig«

dałków podniebiennych, krwawienie z nosa, nieżyt nosa, stwardnienie tętnicj zespoły neurasteniczne.

VF.40. Qiuxu (wzgórze - rynek)Położenie: w przód i poniżej od kostki bocznej (w górę i w tył od koś<

sześciennej).Wskazania: skurcz mięśnia brzuchatego łydki, zapalenie opłucnej, duś]

ność, kolka jelitowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego, obrzęk i bóle w okolic pachowej, choroby oczu.

VF.41. Foot-Linqi (spływ łez)Położenie: w najwyższym miejscu, między IV a V kością śródstopii w

którym wyczuwa się zagłębienie.Wskazania: bóle kończyn, stawów, twarzy, bóle wędrujące, zawroty gło>

zaburzenia cyklu miesiączkowego, zapalenie gruczołu sutkowego.VF.42. Diwuhui (pięć spotkań ziemi)Położenie; między IV a V kością śródstopia, l cun do przodu od VF.41.Wskazania: bóle w okolicy pachowej, zapalenie gruczołu sutkoweg<

gościec, bóle stopy, gruźlica płuc.VF.43. Xiaxi (ścieśniona dolina)Położenie: w szczelinie między głowami IV i V kości śródstopia.Wskazania: osłabienie słuchu, bóle głowy, słabość kończyn dolnycl

duszność, krwioplucie, zapalenie gruczołu sutkowego, skurcz tętnicy siatkówki.1

VF,44. Foot-Qiaoyin (końcowe yin)Położenie: 3 mm od kąta podstawy paznokcia, po stronie zewnętrzi

czwartego palca stopy (końcowy punkt).Wskazania: choroby serca i narządu oddechowego, czkawka, bóle gk»

suchość w ustach, głuchota, ból w okolicy oczu, punkt „nagłej pomocy".

MERIDIAN WĄTROBY (ŁAC. HEPAR - H)

Przebieg meridianuMeridian wątroby należy do meridianów nóg. Rozpoczyna się punkt H.I.,

tj. 3 mm od kąta podstawy paznokcia - od strony zewnętrznej I stopy. Następnie przechodzi na grzbiet stopy i biegnie w górę po wewnęti powierzchni goleni i uda (między meridianem nerki i śledziony-trzustki). wysokości grzebienia kości biodrowej meridian ten ro/galc/in się doch<

|mnv hr/usznej, a następnie do wątroby. Powierzchniowa część - gałą/ -l»nTiiie po przednio-zewnętrznej stronie ściany brzucha i kończy się w VI ittiol/y/cbrzu, w nnii sutkowej punktem Qimen (H.14.).

< >K<)lna charakterystyka meridianu:! \ p meridianu: yin, związany z elementem Drzewo, tworzą parę z meridia-m pęcherzyka żółciowego. Ważniejsze punkty:

/iodłowy H.3.pr/ychylności „Shu" H.I., H.2., H.3., H.4., H.8.lonizujący H.8.salatywny H.2.pt/.epustowe H.5., (H.3.)alarmowy przedni H. 14.alarmowy tylni VU.18.samodzielny - brak <>}'<>łem punktów: 14, czas największej

aktywności 1.00-3.00.

Wykaz punktów:11.1. Dadun (wielka szczerość)1'olo/enie: 3 mm od macierzy paznokcia, na zewnętrznej stronie palucha. Wska/ania: choroby przewodu pokarmowego, nietrzymanie moczu, ból M. cukrzyca, brak miesiączkowania.11.2. Xingjian (rejon ruchu)

lo/.cnie: między I a II palcem stopy, z przodu stawu śródstopno-palicz-n.Wska/ania: choroby narządu moczowo-płciowego, wątroby, przewodu

kalinowego, choroby serca, cukrzyca, ból zębów, bezsenność, pocenie się, iwoból międzyżebrowy, bóle pięty.11.3. Taichong (wielki potok)|łoło/.enie: między I a II kością śródstopia, u podstawy kości śródstopia. Wskazania: ból mięśni, nerwoból międzyżebrowy, niedostateczne skurcze i?!cy po porodzie, skurcz jelita cienkiego i narządów miednicy mniejszej.11.4. Zhongfeng (środkowa pieczęć)

h»ło/enie: l cun ku przodowi od szczytu kostki wewnętrznej, w Zagłębie-1, pr/yśrodkowo od mięśnia piszczelowego przedniego. Wskazania: choroby narządów moczowo-płciowych i kończyn dolnych.

l'K/1-BIEG MERIDIANÓW.PRZEBIEG MERIDIANÓW., 9796

13

PRZEBIEG MER1DIANÓW. HIHr. MHRIDIANÓW...98

H.5. Ligou (końcowa bruzda)Położenie: na tylnej krawędzi kości piszczelowej, 5 cunów powyżej kost

przy środkowej.Wskazania: kolka jelitowa, częstoskurcz napadowy, choroby narządó\

moczowo-płciowych, choroby mózgu i rdzenia, świąd.H.6. Tibia (środkowa stolica)Położenie: na tylnej krawędzi kości piszczelowej, 7 cunów powyżej kost

przy środkowej.Wskazania: choroby stawów kończyn dolnych i narządów moczowi

płciowych.H.7. Xiguan (wrota kolana)Położenie: w tył i w dół od kłykcia kości piszczelowej, 2 cuny ponij

dolnego brzegu rzepki.Wskazania: zapalenie stawu kolanowego, bóle kończyn dolnych.H.8. Quguan (zgięte źródło)Położenie: za przy środkowy m nadkłykciem kości udowej, przed miejsc*

przyczepu mięśni półbłoniastego i półścięgnistego.Wskazania: choroby narządu moczowo-płciowego i kończyn dolnycl

świąd, obrzęk i ból narządów płciowych.H.9. Yinbao (otoczka yin)Położenie: 4 cuny nad górnym brzegiem rzepki, na przednim brzej

mięśnia półbłoniastego.Wskazania: drgawki, zatrzymanie moczu, zaburzenia cyklu miesiączkowejH.10. Femur-Wuli (noga pięć li)Położenie: l cun poniżej krocza, na zewnętrznym brzegu mięśnia przyw<

dziciela długiego.Wskazania: ogólna potliwość, bezsenność, wyprysk na mosznie.H.ll. Yinlian (kąt yin)Położenie: na wysokości krocza, na przednim brzegu mięśnia przywodzicuWskazania: ból ściągający w biodrze, upławy, świąd, zaburzenia cyl

miesiączkowego, bezpłodność.H.12. Jimai (bystry puls)Położenie: w bok i w dół od guzka łonowego.Wskazania: takie same.H.13. Zhangmen (wrota praw)Położenie: na wolnym końcu XI żebra, na bocznej powierzchni brzucha.Wskazania: choroby narządu oddechowego, przewodu pokarmowej

wątroby, pęcherza żółciowego, zarobaczenie, bóle lędźwiowe.

H. 1 4. Qimen (drzwi czasu)Położenie: na linii sutkowej, w VI przestrzeni międzyżebrowej (końcowy

Wskazania: takie same.

<; ŁOWNY REGULATOR TYLNY(LAĆ. SINARTERIA REGENS; Z CHIN. - TM)

l'i /.ebieg meridianuMrridian rozpoczyna się w narządach rodnych, w jamie miednicy, schod/i kierunku krocza do wierzchołka kości łonowej - do pkt. TM.l., t j . ^ołowie odległości między kością ogonową a odbytem. Dalej wznosi się ilłu/ linii wyrostków kolczystych, przechodzi przez głowę, środek czoła, I»M t kończy się na wewnętrznej powierzchni wargi górnej, w środku jej Hl/ulcłka - w punkcie TM.28. Meridian G.R.T. jest kanałem zbiorczym kanałów yang. Inna jego nazwa: „guwerner".

Ogólna charakterystyka meridianu:l \ P meridianu: yang. Ważniejsze punkty:

samodzielny TM. 3., TM.12., TM.26. Ogółem punktów: 28.

Wyka/ punktów:TM.l. Changqiang (zwiększenie siły)1'olo/cnie: w środku odległości między odbytem a końcem kości ogonowej.ttukdc lokalizacji wskazana pozycja z kolanami przy klatce piersiowej.Wskazania: choroba odbytnicy i tylnego kanału odbytowego.TM.2. Yaoshu (shu lędźwi)Molo/.enie: w środku połączenia krzyżowo-ogonowego.Wskazania: zapalenie korzeni lędźwiowo-krzyżowych, choroby narząduf/.owo-płciowego i odbytnicy.TM.3. Yaoyangguan (yao - lędźwie, wrota yang)1'olożenie: między wyrostkami kolczystymi kręgów L4-L5.Wskazania: zapalenie korzeni lędźwiowo-krzyżowych, choroby narządu;/owo-płciowego i jelita grubego.TM.4. Mingmen (wrota życia)Polo/.enie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi L2-L3.

I 'K/I HII-CiMIiRIDIANÓW... 101PRZEBIliCi MHKIDIANÓW.,

Wska/ania: bóle głowy, zapalenie opon mózgowych u dzieci, kolka jelitowa, K>lr w okolicy lędźwiowej, hemoroidy, upławy, zmazy, impotencja, be/sen-m>sc. s/.um w uszach, zespoły asteniczne.

T M.5. Xuanshu (wisząca kolumna)Położenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi L1-L2.Wska/ania: bóle lędźwiowe, choroby żołądka i jelit.l M.6. Jizhong (środek kręgosłupa)Położenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Thl 1-

Wska/ania: padaczka, choroby jelit, wypadnięcie odbytnicy u dzieci.IM.7. Zhongshu (środkowa oś)Położenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi ThlO-II

Wska/ania: bóle lędźwiowe, osłabienie wzroku.TM.8. Jinsuo (ściągnięty mięsień)Położenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Th9-

Wska/ania: padaczka, bóle lędźwiowe, choroba żołądka, zespoły neuraste-

TM.9. Zhiyang (krańcowe yang)Poło/cnie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Th7-Th8.Wska/ania: bóle lędźwiowe, choroby wątroby i żołądka.TM.10. Lingtai (taras duchów)l Wożenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Th6-Th7.Wska/ania: choroby narządów oddechowych, zapobieganie grypie.TM.l 1. Shendao (boska droga)fNitożcnie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Th5-Th6.Wska/ania: choroby serca, narządów oddechowych, bóle głowy, zespołymskMiiczne, zapalenie jamy ustnej.TM.l2. Shenzhu (kręgosłup)|N»!o/ciiie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Th3-Th4.Wtka/unia: choroby mózgu i rdzenia, padaczka, lęki nocne, krwawienie

TM.l3. Taodao (droga przemian)|Mo>.cnie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Thl-Th2.Wska/ania: zapalenie korzeni rdzeniowych, szyjno-piersiowych, migren,

/y reaktywne, choroby z gorączką. TM.I4. Dazhui (wielki krąg) hdo/cnic: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczvstvmi C7-THI

PK/HBII-Ci MI-RID1ANÓW. MKRIDIANÓW...102 KM

Wskazania: grypa, malaria, choroby płuc, krwotoki z nosa.TM.15. Yamen (wrota milczenia)Położenie: w linii środkowej ciała, między wyrostkami kolczystymi Cl-< 3,5

cuna od Cl.Wskazania: bóle głowy, szum w uszach, zaburzenia mowy, zapalenie oj

mózgowo-rdzeniowych, krwawienie z nosa.TM.16. Fengfu (rejon wiatru)Położenie: we wgłębieniu, bezpośrednio poniżej wypukłości zewnętrzr

potylicy.Wskazania: bóle głowy, krwawienie z nosa, zapalenie krtani, psychoz|

następstwa wylewu krwi do mózgu, żółtaczka, zanik nerwu wzrokowego.TM.17. Naohu (drzwi mózgu)Położenie: na górnym brzegu guzowatości potylicznej, 5 cunów nad Cl.Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, zespoły neurasteniczne, chorot

oczu.TM.18. Qiangjian (miejsce siły)Położenie: 3 cuny ponad TM. 16.Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, wymioty, drgawki u dzi<

bezsenność, zespoły neurasteniczne.TM.19. Houding (tylne wzgórze głowy)Położenie: 4,5 cuna ku przodowi od TM.16.Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, migrena, tiki, przykurczę mied

okolicy szyjno-potylicznej.TM.20. Baihui (sto spotkań)Położenie: w linii środkowej głowy,na wysokości łączącej oba wierzchc

małżowin usznych.Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, zespoły neurasteniczne, nie

krwienie mózgu, wypadnięcie odbytnicy, hemoroidy.TM.21. Qianding (przednie wzgórze)Położenie: 1,5 cuna ku przodowi od wysokości łączącej oba wierzchc

małżowin usznych, w linii środkowej głowy.Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, krwawienie z nosa, drga\ u

dzieci, padaczka.TM.22. Xinhui (zespolenie czaszki)Położenie: 3 cuny ku przodowi od wysokości łączącej oba wierzchc

małżowin usznych, w linii środkowej głowy.Wskazania: bóle głowy, zawroty głowy, krwawienie z nosa, senne

niestrawność.

TM.23. Shangxing (górna gwiazda)Położenie: 4 cuny ku przodowi od wysokości łączącej oba wicr/chołki

m.ił/owin usznych lub 4 cuny nad gładzizną między brwiami, w linii środku w r | głowy.

Wskazania: bóle czołowej części głowy, zawroty głowy, krwawienie / nosa, choroby oczu.

1M.24. Shenting (boski dwór)Położenie: 0,5 cuna powyżej przedniej owłosionej granicy głowy.Wskazania: bóle czołowej części głowy, zawroty głowy, ostry nieżyt nosa.

/.ipalenie gruczołu łzowego, wymioty, kołatanie serca, chwiejność emocjonalna.TM.25. Suliao (podstawowa kość)Położenie: na czubku nosa.Wskazania: polipy nosa, nieżyt nosa, łzawienie, krwawienie z nosa, trad/.ik

* okolicy nosa, zapaść.TM.26. Renzhong (środek człowieka)Położenie: w rynience nosa, w odległości 2/3 od dolnego brzegu wargi

UHMICJ.Wskazania: nagła pomoc w przypadku utraty świadomości, padac/.ka.

/.ilnirzenia psychiczne, nadkrwistość mózgu, tiki, obrzęk twarzy, cukrzyca.TM.27. Duiduan (górna obwódka wargi)Położenie: bezpośrednio nad wargą górną, w miejscu przejścia skóry

* błonę śluzową.Wskazania: takie same, dodatkowo żółtaczka, krwawienie z dziąseł. TM.28. Yinjiao-Head (skrzyżowanie dziąseł) Położenie: w środku wędzidełka wargi górnej (końcowy punkt). Wskazania: takie same.

GŁÓWNY REGULATOR PRZEDNI(ŁAC. SINARTERIA RESPONDENS; Z CHIN. - JM)

Przebieg meridianuPunkt JM.l., dający początek zewnętrznej gałęzi kanału, znajduje się w

połowie odległości między zewnętrznymi narządami płciowymi a odbytem. Biegnie środkiem przedniej powierzchni ciała przez brzuch, klatkę piersiową, gardło i żuchwę, kończąc się w punkcie JM.24., w środku bruzdy wargowo-bnklkowej. Jest odpowiedzialny za wszystkie kanały yin.

MERIDIANÓW... 105PKZBBII-C MKRIDIANÓW...104

Ogólna charakterystyka meridianu:Typ meridianu: yin. Ważniejsze punkty:- samodzielny JM.6., JM.17. Ogółem punktów: 24.

Wykaz punktów:JM.l. Huiyin (punkt płciowy)Położenie: w centrum krocza, między odbytem a moszną u mężczyzr

i sromem u kobiet.Wskazania: nadmierne wydzielanie potu i zapalenie skóry w okolicy kr<

cza, zatrzymywanie moczu, zaparcia, brak miesiączki, impotencja, chorobj odbytnicy.

JM.2. Qugu (zgięta kość)Położenie: pośrodku na górnym brzegu spojenia łonowego.Wskazania: choroby narządów płciowych.JM.3. Zhongji (środkowy punkt szczytu)Położenie: l cun powyżej górnego spojenia łonowego.Wskazania: takie same.JM.4. Guanyuan (wrota źródła)Położenie: 2 cuny nad wzgórkiem łonowym (3 cuny poniżej pępka).Wskazania: choroby jelita cienkiego i narządów moczowo-płciowycl

stany depresyjne.JM.5. Shimen (kamienne wrota)Położenie: 2 cuny poniżej pępka.Wskazania: takie same.JM.6. Qihai (morze energii)Położenie: 1,5 cuna poniżej pępka.Wskazania: takie same.JM.7. Yinjiao-Abdomen (skrzyżowanie yin)Położenie: l cun poniżej pępka.Wskazania: choroby narządów moczowo-płciowych i jelit.JM.8. Shenąue (boska granica)Położenie: w centrum pępka.Wskazania: biegunka, wodobrzusze, kruczenie w jelitach, wypadnięć!

odbytu.JM.9. Shuifen (rozdzielacz wody)Położenie: l cun nad pępkiem.Wskazania: wodobrzusze, choroby jelit.

Ryć. 28. Meridiun głównego regulatora przedniego.

24

•K/l-HIHCi MHKIDIANOW.PRZEBIliCi MHRIDIANÓWJ 107106

JM.10. Xiawan (dolny kanał)Położenie: 2 cuny nad pępkiem.Wskazania: choroby jelit.JM.ll. Jianli (opuszczone miejsce li)Położenie: 3 cuny nad pępkiem.Wskazania: choroby żołądka, wodobrzusze, skurcz przepony.JM.12. Zhongwan (środkowy kanał)Położenie: w środku linii łączącej pępek z wyrostkiem mieczykowatym.Wskazania: takie same.JM.13. Shangwan (górny kanał)Położenie: 5 cunów nad pępkiem.Wskazania: takie same.JM.14. Juąue (granica siły)Położenie: 6 cunów nad pępkiem.Wskazania: choroby żołądka, serca i płuc, stan trwogi i lęku, stany manii

kalne, padaczka.JM.15. Jiuwei (ogon gołębia)Położenie: na końcu wyrostka mieczykowatego.Wskazania: psychozy reaktywne, choroby żołądka, serca i płuc.JM.16. Zhongting (środkowy dwór)Położenie: na granicy połączenia trzonu mostka z wyrostkiem miecj

kowatym.Wskazania: choroby płuc i przełyku.JM.17. Shanzhong lub Tanzhong (środek piersi)Położenie: w linii środkowej mostka, na wysokości IV przestrzeni mięć

żebrowej.Wskazania: takie same.JM.18. Yutang (nefrytowy pokój)Położenie: na wysokości wcięcia stawowego IV żebra, na mostku.Wskazania: takie same.JM.19. Zigong (purpurowy pałac)Położenie: na linii środkowej, na wysokości II międzyżebrza.Wskazania: takie same.JM.20. Huagai (wspaniała osłona)Położenie: w miejscu połączenia rękojeści i trzonu mostka.Wskazania: choroby narządu oddechowego.JM.21. Xuanji (perłowy nefryt)Położenie: w centrum rękojeści mostka.

Wskazania: dychawica oskr/clowa, zapalenie migdałków podniebiennych, «>ht/eki krtani, choroby przełyku i żołądka.

JM.22. Tiantu (niebiańska ścieżka)Położenie: na wewnętrznej krawędzi wcięcia szyjnego rękojeści mostka.Wskazania: dychawica oskrzelowa, skurcz mięśni krtani, nieżyt gardła,

/.jjulcnie migdałków podniebiennych, zaburzenia mowy, skurcz przełyku.JM.23. Lianquan (boczne źródło)Położenie: w środku szyi, między chrząstką tarczową i bródką.Wskazania: zapalenie oskrzeli, dychawica, nieżyt gardła, wymioty, zapalenie

K/vka, ślinotok.JM.24. Chengjiang (zbiornik płynu)Położenie: w środku bruzdy wargowo-bródkowej, we wgłębieniu (końcowy

( M i n k i ) .Wskazania: następstwa wylewu krwi do mózgu, zapalenie nerwu twarzo-

Hi-j',0, opadanie powieki górnej, obrzęki twarzy, cukrzyca, bóle zębów, p.uliiczka, zapaść.

PUNKTY POZAMERIDIANOWE DODATKOWE I „NOWE"

()prócz opisanych powyżej punktów, które stanowią około l /3 wszystkich punktów akupunkturowych, istnieją jeszcze punkty leżące poza meridianami (po/niej odkryte i stąd nie uwzględnione w przebiegu meridianów). Punkty le «ii/ywamy też dodatkowymi, nowymi, punktami ekstra itp. W niniejszej pracy ogtuniczono się tylko do liczbowego zestawienia tych punktów.

Jeżeli podana „receptura punktowa" będzie uwzględniała któryś z tych punktów, to w dolnej części strony zostanie zamieszczony opis jego lokalizacji.

Liczbowe zestawienie punktów:1. Meridian regulator energii yin (punktów - 7),2. Meridian regulator energii yang (punktów - 5), 1. Meridian regulator ruchowy yin (punktów - 3),4. Meridian regulator ruchowy yang (punktów -12),5. Meridian kanał strefowy - opasujący (punktów - 3),6. Meridian kanał życia (punktów -14),7. Punkty dodatkowe - Extra (Ex): na głowie i szyi

(punktów - 31), na przedniej powierzchni tułowia (punktów - 10),

PK/HBlhCiMhKIDIANÓW.108

- na tylnej powierzchni tułowia (punktów - 35),- na kończynie górnej (punktów - 44),- na kończynie dolnej (punktów - 42), 8. Punkty dodatkowe - Extra nowe (ExN):- na głowie i szyi (punktów - 35),- na przedniej powierzchni tułowia (punktów - 6),- na tylnej powierzchni tułowia (punktów -18),- na kończynie górnej (punktów -15),- na kończynie dolnej (punktów - 36).

Rozdział IV

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

W niniejszej książce przyjęto założenie, że czytelnik będzie się posługiwał potowymi receptami punktowymi, a więc nie będzie samodzielnie dokonywał io/poznania stanu organizmu. Dlatego problematykę tę omawiamy w dużym tktocie jedynie dla zrozumienia istoty problemu diagnostyki w ogóle.

Diagnostykę w medycynie chińskiej można podzielić na 4 grupy:

A. Diagnostykę klinicznąH. Diagnostykę stanów chorobowych(\ Diagnostykę narządowąI). Diagnostykę meridian

A. DIAGNOSTYKA KLINICZNA

Podstawę do dalszego różnicowania zespołów chorobowych stanowi wy-wi.icl chorobowy, objawy kliniczne i fakty uzyskane czterema sposobami tj. oglądaniem, osłuchiwaniem, wąchaniem i obmacywaniem. Każdy z tych czte-irdi sposobów odgrywa specyficzną rolę w diagnostyce chorób i jedynie luc/enie tych sposobów razem pozwala szczegółowo i dokładnie zrozumieć chorobę i uzyskać poprawną diagnozę, a równocześnie sposób leczenia.

l. Oglądanie

Oglądanie jest sposobem, w którym ocenę diagnostyczną dokonuje się. w/rokiem. Obserwuje się wymowę, barwę i wygląd języka. Wymowa jest irwnctrzną manifestacją życiowej aktywności. W dobrym zdrowiu wymowa jfsi normalną, z błyskiem w oczach, ciętą odpowiedzią i dobrym kontaktem

z lekarzem. Jeżeli chory jest osłabiony, jest obojętny w rozmowie, ma mgliste, bez połysku oczy, utrudnioną odpowiedź i nie współpracuje z lekarzem, Barwę koloru skóry zaleca się obserwować przy świetle dziennym, poniewat prawdziwa barwa jest trudna do ustalenia przy świetle lampy. Obserwuje kolor skóry, oczu, śluzo wek i wydzielin (śluz nosa, plwocina, stolec, mocą upławy). Obserwuje się wygląd pacjenta, budowę organizmu, oraz sposót leżenia, siedzenia lub poruszania się. Ustalanie charakteru choroby powinni rozpoczynać się od obserwacji języka, jego wielkości, kształtu, barwy, nawilżania, nalotu i ruchomości.

2. Osłuchiwanie

Osłuchuje się mowę, oddech i kaszel. Mowa słaba o niskim tonie wskazuj na zespół niedoboru, a mowa mocna na zespół nadmiaru. Plątanie się słowi lub krańcowa gadatliwość wskazują na zaburzenie umysłowe. Słaby oddc z towarzyszącym krótkim wdechem i poceniem wysiłkowym przemawiają zespołem niedoboru. Ciężki oddech towarzyszy astmie oskrzelowej. Kasa o grubym głosie wskazuje na inwazję płuc przez zimny wiatr lub nagromadź nie zimnej flegmy w płucach, a kaszel o cienkim głosie przemawia za inwazj{ wiatru gorącego. Kaszel suchy z niewielką ilością plwociny jest częs spowodowany inwazją patologicznej suchości lub przez niedobór yin płuc.

3. Wąchanie

Intensywny zapach wykrztusin lub wydalin wskazuje na zespół gorąc a mdły odór na zespół zimna. Skąpy, intensywnie żółty mocz z zapache wskazuje na wilgoć z gorącem w pęcherzu moczowym, a mocz jasny zapachu wskazuje na zimno w pęcherzu moczowym. Smrodliwy wyde wskazuje na gorąco w żołądku.

4. Obmacywanie

Obmacywanie skóry, tkanki podskórnej, mięśni, ścięgien, kości ot zgrubień lub wyrośli może wskazać rodzaj czynnika chorobotwórczej Nadzwyczaj ważne było badanie tętna na obu przegubach rąk, co informowj o stanie narządów Zang-Fu.

Wypytywanie chorego lub otoczenia o warunki choroby pozwala /.ro/.u-iimr proces patologiczny. Słucha się głównych skarg chorego, a następnie Hypytuje o początek choroby, jej przebieg oraz historię poprzedzającą. Systc-in.it yczne pytania zadaje się zależnie od wiedzy, jaka jest konieczna do /m/.nicowania zespołu chorobowego.

B. DIAGNOSTYKA STANÓW CHOROBOWYCH

Rozróżnia się 8 stanów chorobowych, połączonych w przeciwstawne tl.my:l hamowanie - pobudzanie .!. zimno - gorąco ł. wewnętrzny - zewnętrzny •ł. yin - yang

1. Hamowanie - pobudzanie

Każdą chorobę można zakwalifikować do zespołu pobudzania lub hamo-*unia .

Objawy hamowania: choroby przewlekłe, osłabienie, łagodny ból, zimne pirty. osłabiony system nerwowy, stolce luźne, brzuch miękki, tętno słabe.

/asada leczenia w hamowaniu - pobudzanie.Objawy pobudzania: stan ogólny dobry, silne bóle (ból nasila się przy iriskti), brak potu, zaparcie; wzdęcia, tętno pobudzone, /asada leczenia w pobudzaniu - hamowanie.

2. Zimno - gorąco

Objawy ustala się na podstawie reaktywności organizmu: zimno: twarz ila. kończyny zimne, suchość w ustach, mocz przezroczysty (obfity), /asada leczenia w objawach zimna - hamowanie.Gorąco: gorączka, twarz czerwona, suchość w jamie ustnej, mocz ciemny py), wydzielina śluzowa żółta, tętno podwyższone, /asada leczenia w objawach gorąca - pobudzanie.

PODSTAWY DIAGNOSTYKI! I-ODSTAWY DIAGNOSTYKI10 III

PODSTAWY DIAGNOSTYKIPODSTAWY DIAGNOSTYI l H112

3. Wewnętrzny - zewnętrzny

Objawy wewnętrzne i zewnętrzne określa się na podstawie umiejscowier choroby i czasu jej trwania. W objawach wewnętrznych czas choroby j< krótki.

Objawy wewnętrzne: gorączka, ucisk i ból w klatce piersiowej i brzucł suchość w gardle, zaparcie, mocz obfity (żółtociemny), tętno zapadające się,

Objawy zewnętrzne: ból głowy, dreszcze z podwyższoną temperati „łamanie w kościach", język blady.

4. Yin - yang

Jest to podstawowa zasada diagnostyki, której istota została omówiona, wcześniej (Rozd. II).

C. DIAGNOSTYKA NARZĄDOWA

Metoda wykorzystuje podział narządów na tzw. Zang i Fu .Do nan Zang zalicza się: serce, wątrobę, śledzionę, nerki, płuca i osierdzie. Są narządy miąższowe i należą do układu yin. Ich główną fizjologiczną funl jest produkcja i magazynowanie substancji zawierających energię życiową krew i płyny ustrojowe,

Do narządów Fu zalicza się: jelito grube, jelito cienkie, potrójny oj wacz, żołądek, pęcherzyk żółciowy i pęcherz moczowy. Są to tzw. m puste i należą do układu yang. Ich głównym zadaniem jest przyjmowi i trawienie pożywienia, przyswajanie substancji życiowych oraz transj w przyswajaniu i wydalaniu z organizmu. Są jeszcze dwa dodatkowe nai Fu: mózg i macica.

Narządy Zang (pełne):Serce kontroluje naczynia krwionośne, a przez to zarządza krążeniem

całego organizmu. Każdy narząd Zang wiąże się z odpowiednim orgs zmysłowym. Dlatego że narząd ten zaopatruje w krew mózg, jest nar zarządzającym umysłem. Od pracy serca zależą: intelekt, świadomość, par myślenie, sen. Serce ma również powiązanie z językiem. Język pośi

określa zespoły gorąca i zimna oraz nadmiaru i niedoboru serca. Język blady wskazuje na niedobór, a intensywnie czerwony - na „nadmiar serca".

Wątroba. Funkcje wątroby to: magazynowanie krwi, utrzymywanie prze-pływu energii Qi, kontrola ścięgien i wzmacnianie oczu. Wątroba, niezależnie <M! serca, zaopatruje tkanki w krew i wpływa na menstruację u kobiet. Wątroba HM wpływ na żółć, jej ilość w pęcherzyku żółciowym i dozowanie do jelit. W.(t tobą zaopatruje ścięgna w krew i energię yin, a przez to są one mocne i elastyczne. Meridian wątroby w prostej linii dociera do oka i wpływa na funkcję oczu, tj. na zdolność widzenia i ruchu gałek ocznych; stąd powied/e-iuc /.c „oczy to zwierciadło wątroby". W leczeniu chorób oczu wykorzystujemy »/csio punkty meridianu wątroby.

Śledziona pełni funkcję w trawieniu pokarmu i przyswajaniu podstawo-wych substancji. Dostarcza części płynu energetycznego do serca i płuc, skąd jrsi on rozprowadzany po całym ciele. Śledziona łączy się z trzustką, która (Nigry wa znaczną rolę w trawieniu. Śledziona jest magazynem krwi, „cmenta-i/yskiem" starych krwinek. Bierze ona udział w „odmładzaniu" krwi.

Stan śledziony łączy się z wyglądem ust. Wargi blade przemawiają /.a chorobą śledziony, a różowe i błyszczące - za jej normalnym stanem.

Płuca. Fizjologiczna funkcja płuc to zarządzanie energią Qi i kontrola mldcchu, regulacja gospodarki wodnej oraz sprawowanie kontroli nad skórą l włosami.

Płuca mają połączenie z nosem, który jest „furtką" oddechu. Niezakłócony mlilcch i wrażliwe powonienie świadczą o prawidłowej pracy płuc.

Nerki pełnią następujące funkcje: magazynowanie substancji życiowych l odpowiedzialność za rozmnażanie człowieka, jego wzrost i rozwój. Ponadto magazynują energię niezbędną do produkcji szpiku kostnego, do funkcjonowania nl/cnia kręgowego i mózgu, a także nadzorują przemianę wodną i przyjmowanie Qi z powietrza. Nerki posiadają kontakt z uchem. Głuchota w podeszłym wieku jest głównie spowodowana brakiem Qi nerek.

Osierdzie. Osierdzia nie uważa się za osobny narząd, lecz za podorgan terca. Główną funkcją osierdzia jest ochrona serca.

Narządy Fu (puste):Jelito cienkie. Główną funkcją jelita cienkiego jest przyjmowanie i czasowe

pc/cehowywanie częściowo nadtrawionego przez żołądek pokarmu, dalsze

i trawienie pożywienia i przyswajanie substancji życiowych oraz części wodyjz pożywienia. Pozostały pokarm przekazywany jest do jelita grubego.

Pęcherzyk żółciowy. Zadaniem pęcherzyka żółciowego jest magazynowanie żółci i stałe wydzielanie jej do jelit w celu ułatwienia trawienia. Funkcji pęcherzyka żółciowego jest związana z funkcją wątroby w kierowaniu energii życiową.

Żołądek. Głównym zadaniem żołądka jest rozkładanie pożywienia. Przyj* muje i przechowuje masę pokarmową, trawi ją i przesyła do jelita cienkiegc Żołądek i śledziona współpracują ze sobą i one ponoszą główną odpowiedzialność za trawienie.

Jelito grube przejmuje od jelita cienkiego masę pokarmową częściowy przetrawioną, przyswaja zawarte w niej substancje pokarmowe, głównie ptynyj i przesuwa ową masę do odbytnicy.

Pęcherz moczowy odpowiada głównie za magazynowanie i wydalani moczu. Czynność tę pęcherz moczowy wykonuje za pomocą energii Qi nerel

Potrójny ogrzewacz nie jest jakimś konkretnym narządem organicznyi Pod pojęciem tym kryje się czynność narządów klatki piersiowej (set i płuca), jamy brzusznej (śledziona, żołądek, nerki, pęcherz moczowy) i nar dów jamy czaszki.

Mózg. Organy postrzegania, a więc oczy, uszy, usta, nos, umieszczone na głowie w pobliżu mózgu. Dzięki temu korzystnemu położeniu mój postrzegać obiekty, które znajdują odbicie w mózgu. Dawna medycyna chh ska głosi, że działalność umysłowa jest zdominowana pracą różnych m dów, wśród których serce jest najważniejsze.

Macica. Funkcją macicy jest udział w menstruacji i odżywianiu płc Z macicą współdziałają nerki i wątroba. Gdy energia nerek jest wystarczaji to cykl miesiączkowy jest regularny i możliwe jest zapłodnienie. Wąt reguluje ilość krwi krążącej i w ten sposób wpływa na miesiączkę. Meridil „główny regulator przedni" i meridian życia biorą początek w macicy, i krew z tych meridianów przechodzą do macicy, wpływając na przebł miesiączki i jej cykl.

I). DIAGNOSTYKA MERIDIAN

Diagnostyka meridian zostanie omówiona głównie w kontekście objawów litologicznych towarzyszących zaburzeniu w poszczególnych 12 meridianach ^łownych i 2 „cudownych".

I. (P) Meridian PłucObjawy chorobowe:

kaszel,astma,przekrwienie i ból gardła, - ból w

dole nadobojczykowym,uczucie rozpierania klatki piersiowej,ból przyśrodkowej powierzchni ramienia.

II. (IC) Meridian Jelita Grubego()bjawy chorobowe:

krwawienie z nosa, katar nosa, ból zębów,przekrwienie i ból gardła, ból karku,ból przedniej powierzchni barku i przedniego brzegu powierzchni wyprostnej kończyny górnej, kruczenie i ból brzucha, rozwolnienie, biegunka.

III. (G) Meridian ŻołądkaObjawy chorobowe:

kruczenie i wzdęcie brzucha,obrzęki,ból nadbrzusza,wymioty,uczucie głodu,krwawienie z nosa,niedowład oczu i ust,przekrwienie i ból gardła,ból w klatce piersiowej,ból brzucha,

PODSTAWY DIAGNOSTYKI!14 l'< JDSTAWY DIAGNOSTYKI

16 PODSTAWY DIAGNOSTYKI PODSTAWY DIAGNOSTYKI117

- ból bocznej powierzchni kończyny dolnej,- gorączka,- zaburzenie umysłu.

IV. (LP) Meridian Śledziony-TrzustkiObjawy chorobowe:- odbijanie się, bekanie,- wymioty,- ból nadbrzusza,- wzdęcie brzucha,- luźne stolce,- żółtaczka,- ospałość i ogólne złe samopoczucie,- odrętwienie i ból gardła oraz języka,- obrzęk i zimno w przyśrodkowej powierzchni uda i kolana.

V. (C) Meridian SercaObjawy chorobowe:- ból i kołatanie serca,- ból hypochondryczny,- bezsenność,- poty nocne,- suchość gardła,- pragnienie,- ból w środkowej powierzchni kończyny górnej,- zaczerwienienie dłoni.

VI. (IT) Meridian Jelita CienkiegoObjawy chorobowe:- głuchota,- zażółcenia twardówek,- zapalenie gardła,- obrzęk policzka,- rozpieranie i ból w dole brzucha,- częste oddawanie moczu,- ból wzdłuż tylnego brzegu bocznej po>. ^rzchni barku i ramienia.

VII. (VU) Meridian Pęcherza MoczowegoObjawy chorobowe: zatrzymanie

moczu, moczenie nocne, zaburzenie umysłowe, zaburzenie wzroku, łzawienie na wietrze, zatkanie nosa, nieżyt i krwawienie z nosa, ból głowy,

ból karku, górnego i dolnego odcinka kręgosłupa, pośladków i tylnej powierzchni kończyny dolnej.

VIII. (R) Meridian Nerek()bjawy chorobowe:

bezwiedne moczenie,częste oddawanie moczu,moczenie nocne,impotencja,nieregularne miesiączki,astma,krwioplucie,suchość języka,przekrwienie i ból gardła,obrzęk,lumbago,

ból wzdłuż kręgosłupa i środkowej powierzchni uda,osłabienie kończyny dolnej,uczucie gorączki w mięśniu płaszczkowatym.

IX. (PC) Meridia Osierdzia()bjawy chorobowe: pobolewanie serca,

kołatanie serca, niepokój umysłowy, uczucie napięcia w klatce piersiowej, /.aczerwienienie twarzy, obrzęk pod pachą, /.aburzenie umysłowe,

PODSTAWY DIAGNOSTY!118 PODSTAWY DIAGNOSTYKI

- kurcze w kończynie górnej,- uczucie gorączki w mięśniu płaszczkowatym.

X. (SJ) Meridian Potrójnego OgrzewaczaObjawy chorobowe:- wzdęcie brzucha,- obrzęki,- bezwiedne moczenie,- zaburzenie oddawania moczu,- głuchota,- dzwonienie w uszach,- ból zewnętrznego kąta oka,- obrzęk policzka,- przekrwienie i ból gardła,- ból za uchem,- ból karku i bocznej powierzchni ramienia i łokcia.

XI. (VF) Meridian Pęcherzyka ŻółciowegoObjawy chorobowe:- ból głowy,- ból zewnętrznego kąta oka,- ból żuchwy,- mroczki przed oczami,- gorzki smak w ustach,- obrzęk i ból w dole nadobojczykowym, ból pachy,- ból wzdłuż bocznej powierzchni klatki piersiowej,- ból w podbrzuszu, udzie i kończynie dolnej.

XII. (H) Meridian WątrobyObjawy chorobowe:- ból lędźwi i krzyża,- uczucie pełności w klatce piersiowej,- ból w dole brzucha,- przepuklina,- ból szczytu głowy,- suchość gardła,- czkawka,- bezwiedne moczenie,

zaburzenie oddawania moczu, zaburzenia umysłowe.

PATOLOGIA 2 „CUDOWNYCH" MERIDIANÓW (TM) Meridian Głównego Regulatora TylnegoObjawy chorobowe:

sztywność i ból kręgosłupa,kurcz tężcowy z przegięciem do tyłu,ból głowy.

(JM) Meridian Głównego Regulatora Przedniego Objawy chorobowe:

upławy,nieregularne miesiączki,przepuklina,bezwiedne moczenie,zatrzymanie moczu,ból w dole brzucha.

Pojęcie „recepty punktowej",Podział punktów pod względem funkcji

1'rzez „receptę punktową" rozumiemy zestaw punktów aktywnych biologi-rznie, które są wykorzystywane do oddziaływania profilaktycznego lub Irczniczego w akupresurze.W doborze punktów wchodzących w skład „recepty punktowej" kierujemy się z jednej strony diagnozą, z drugiej zaś funkcjami, jakie pełnią określone punkty.

Punkty pod względem funkcji dzielimy na: źródłowe (korzeniowe),

- zgodności (przychylności),- przepustowe,- tonizujące,- sedatywne,

zgodności przedniej (alarmowe), zgodności tylnej (alarmowe),

- Hua Tuo,- pozostałe.

Punkty źródłowe (korzeniowe)*

Punkty te reprezentują narząd danego meridianu, a więc jest ich 12. Pi te punkty przelewa się energia Qi.

Istnieje określona prawidłowość w położeniu tych punktów, a mianowicie dla meridianu typu yin, znajdują się one zawsze na 3 miejscu od obwodowej końca meridianu, a dla meridianu typu yang - na 4 miejscu (z jednyi wyjątkiem). Tylko dla meridianu pęcherzyka żółciowego (VF) punkt źródło znajduje się na 5 miejscu od obwodu.

Zestawienie punktów źródłowych

P.9.; IC.4.; G.42.; LP.3.; C.7.; IT.4.; YU.64.; R.3.; PC.7.; SJ.4.; VF.40| H.3.

Oddziaływanie na punkt źródłowy może mieć charakter pobudzaj} (tonizujący) - przy niedoczynności narządu, lub uspokajający (sedatywny) przy nadczynności.

W celu określenia stanu czynnościowego narządu należy zbadać oporne elektryczną na wszystkich symetrycznych punktach źródłowych. Jeżeli oj ność elektryczna spada, świadczy to o wzroście pobudzenia i należy stosowi ucisk o charakterze uspokajającym.

Punkty zgodności (przychylności)

Na każdym z dwunastu głównych meridianów, idąc od obwodu, znajdi się 5 specyficznych punktów (nie zawsze umiejscowionych po kolei). Specj ta dotyczy wzrostu siły oddziaływania każdego punktu poprzedzającej w stosunku do następnego.

Bardziej obrazowo można to wyrazić przez porównanie ich do przepływ wody w naturze, i tak: punkt pierwszy od obwodu przyrównuje się źródełka, a ostatni do morza. (tab. 3)

Z punktami tymi wiąże się jedno z prawideł „recepty punktowej", prawidło „matka-syn" (najczęstsze prawidło). W wypadku niedoboru en< Qi działamy na „matkę", a w razie nadmiaru - na „syna". „Matka" znajduje w środku między dwoma punktami (np. IC.4.). Ten powyżej -(np. IC.5.) jest pobudzający, a leżący niżej (IC.3.) jest uspokajający.

Tab. 3. Zestawienie punktów zgodności (Shu)

Meridian I źródełko II strumyczek IIIpotok

IV rzeka V mor /.c

I-P P.ll. P.10. P.9. P.8. P.5.

II-IC IC.l. IC.2. IC.3. IC.5. IC.ll.III-G G.45. G.44. G.42. G.41. G.36.1Y-LP LP.l. LP.2. LP.3. LP.5. LP.9.V-C C.9. C.8. C.7. C.4. C.3.YI-IT IT.l. IT.2. IT.3. IT.5. IT.8.VII-VU YU.67. YU.66. YU.65. YU.60. YU.40.YIII-R R.l. R.2. R.3. R.7. R. K).IX-PC PC.9. PC.8. PC.7. PC.5. PC.3.X-SJ SJ.l. SJ.2. SJ.3. SJ.6. SJ.II.XI-VF YF.44. YF.43. YF.41. YF.38. YF.34.XII-H H.l. H.2. H.3. H.4. H.8.

Punkty przepustowe (Luo)

Są to punkty-połączenia między meridianami typu yang i yin, umożliwiające pi/epływ energii Qi. Także główny regulator tylny i przedni posiadają punkty przepustowe; jest ich 19. Działając na punkt przepustowy, wpływa sic Miówno na meridian, na którym on leży, jak i na ten, z którym tworzy parę.(lab. 4)

Tab. 4. Zestawienie punktów przepustowych (Luo)

Para Meridian Punkty - kanały poprzeczne

I Płuc - jelita grubego P.7. (IC.4.)

(P.9.) IC.6.II Żołądka - śledziony-trzustki G.40. (LP.3.)

(G.42.) LP.4.III Serca - jelita cienkiego C.5. (IT.4.)

(C.7.) IT.7.IV Pęcherza moczowego - nerek YU.58. (R.3.)

(VU.64.) R.4.V Osierdzia - potrójnego ogrzewacza PC.6. (SJ.4.)

(PC.7.) SJ.5.VI Pęcherzyka żółciowego - wątroby YF.37. (H.3.)

(YF.40.) H.5.

Objaśnienie:W nawiasach podano punkty źródłowe, pozostałe to są punkty Luo.hinkty Luo - grupowe: SJ.8.; YF.39.; PC.5.; LP.6.

PODSTAWY DIAGNOSTY1 I-ODSTAWY DIAGNOSTYKI120 121

Punkty tonizujące (pobudzające)

Każdy meridian główny ma po jednym punkcie, którego ucisk wykorzystuj! się w celu pobudzenia narządu i meridianu. Większość tych punktów leży n| stopie lub na ręce.

Zestawienie punktów tonizujących

P.9.; IC.11.; G.41.; LP.2.; C.9.; IT.3.; YU.67.; R.7.; PC.9.; SJ.3.; YF.43. H.8.

Punkty sedatywne (uspokajające)

Podobnie jak w przypadku punktów tonizujących, każdy meridian ma jednym punkcie sedatywnym, oprócz meridianu nerki, który posiada dwa taki< punkty. Punkty te są wykorzystywane w stanach nadmiaru energii.

Zestawienie punktów sedatywnych

P.5.; IC.2.; G.45.; LP.5.; C.7.; IT.8.; YU.65.; R.l. i 12.; PC.7.; SJ.ll YF.38.; H.2.

Punkty zgodności przedniej (Mu) (alarmowe)

Każdy z dwunastu narządów ma własny punkt alarmowy, który sygnalizi o złym stanie narządów. Bolesność dotykowa takiego punktu jest wyraźna, stąd też punkty te bywają nazywane „punktami trwogi" (chorej narządu). Punkty te zlokalizowane są na przedniej powierzchni ciała -powierzchni yin - i dlatego są wykorzystywane w leczeniu chorób, któr towarzyszy niedoczynność narządu (tab. 5, ryć. 29).

Wszystkie punkty zgodności są wykorzystywane w leczeniu wymienU nych narządów.

Tab. 5. Punkty zgodności przedniej (alarmowe)

1. Narząd Punkty alarmowe

Płuca P.l.

2 V4.

Jelito grube Żołądek Śledziona-tzrustka G.25. JM.12. H. 13.

5. Serce JM.14.6. Jelito cienkie JM.4.7. S. Pęcherz moczowy Nerki JM.3.

YF.25.'). Osierdzie JM.17.K). 1 1.12.

Potrójny ogrzewacz Pęcherzyk żółciowy Wątroba

JM.5. YF.24. H. 14.

Punkty zgodności tylnej (Shu) (alarmowe)

Punkty te nazywane są też punktami tylnymi Shu. Jest ich również 12. / iKijdują się one na tylnej powierzchni ciała (yang) - na pierwszej linii jHTherza moczowego (gałąź przyśrodkowa - patrz: meridian VII, VU). Pełniłj one taką samą rolę jak punkty zgodności przedniej. Każdy punkt jest związany / jednym narządem i położony jest niemal nad tym narządem. Punkty zgodno-sv.i tylnej stosowane są w leczeniu chorób, którym towarzyszy nadczynność M.u/ądu (tab. 6, ryć. 30).

Tab. 6. Zestawienie punktów zgodności tylnej (alarmowe)

Narząd Punkty alarmowe

1. Płuca YU.13. (1)1 Jelito grube YU.25. (10).}. Żołądek YU.21. (7)4. Śledziona-tzrustka YU.20. (6)S. Serce YU.15. (3)6. Jelito cienkie YU.27. (11)7. Pęcherz moczowy YU.28. (12)K. Nerki YU.23. (9)9. Osierdzie YU.14. (2)K). Potrójny ogrzewacz YU.22. (8)11. Pęcherzyk żółciowy YU.19. (5)12. Wątroba YU.18. (4)

Uwaga! w nawiasie podano kolejność* polo/.cnia punktów od góry.

PODSTAWY DIAGNOSTYI IM )DSTAWY DIAGNOSTYKI122 123

PODSTAWY DIAGNOSTY!124 'ODSTAWY DIAGNOSTYKI 125

P.1

VU.13

VU.14

JM.17

H.14

YF.2V U . 18 V U . 19 VII, 20 VU.21 V U . 22 VU. 23

V U . 25

r H.13

Punkty Hua Tuoi

Punkty Hua Tuo (od nazwiska lekarza chińskiego z II w. n.e., któryj pierwszy je opisał) znajdują się w odległości 0,5 cuna od linii wyrostków kolczystych (czyli od linii meridianu GRT) na odcinku od kręgu Th.l do L.4J na wysokości odpowiadających im punktów meridianu pęcherza moczowego,! Punkty te wykorzystuje się w leczeniu schorzeń narządów wewnętrznycł i kręgosłupa, najczęściej z punktami meridianu pęcherza moczowego.

Drobner (1994) masaż tego pasma nazywa „masażem 7 linii". Tworzą j< gałąź bliższa i dalsza pęcherza moczowego ( 2 x 2 = 4), linia pośrodkowi (GRT) oraz 2 linie punktów Hua Tuo. Razem 7 linii.

Być może doskonałe rezultaty w leczeniu dolegliwości kręgosłupa jakil uzyskujemy przy pomocy masażu bankowego bądź klasycznego zawdzięcs my tej szczególnej strefie akupresurowej (łącznie występuje tu ok. 100 pkt. W przypadku „masażu 7 linii" a więc i GRT Drobner (1994) radzi łączyć to stymulacją tzw. punktu kardynalnego* odgrywającego rolę „włącznika", który w tym przypadku uznajemy punkt P.7.

Punkty pozostałe

W wielu opracowaniach naukowych z zakresu tradycyjnej medycyi chińskiej autorzy wyszczególniają, oprócz wyżej omówionych punktów spec] ficznych, jeszcze kilka innych, które także bywają wykorzystywane żarowi do diagnostyki, jak i terapii. Są to: punkty kluczowe (Xi), punkty wpływoi punkty „dolnego morza" zarządzające narządami pustymi (Fu), punkty kardj nalne, punkty spotkania i inne.

Rozdział V AKUPRESURA l INNE

METODY REFLEKSOTERAPII

Akupresura

Akupresura, czyli masaż punktowy, polega na stosowaniu różnych form m isku na punkty biologiczne aktywne w celu uzyskania efektu profilaktycznego lub terapeutycznego. Bardzo często masaż punktowy jest uzupełniany masa-/rin klasycznym - najczęściej jako faza wstępna zabiegu i jako forma jego /akończenia. W fazie wstępnej dominują techniki masażu klasycznego w formie głaskania i rozcierania, a w fazie końcowej w formie oklepywania, wstrząsania i wibracji.

Prawidłowo wykonany ucisk na punkty aktywne, wchodzące w skład tra-pty punktowej, wyzwala u masowanego zjawisko określane terminem ile Qi*.

I)c-Qi to reakcja sensoryczna ustroju na bodziec działający na punkt iktywny. De-Qi może przybierać różne postacie: od odczucia przyjemnego ciepła i rozluźnienia, w pierwszej fazie ucisku na punkt, do mrowienia, twcd/.enia, drętwienia, przepływu prądu elektrycznego w końcowej fazie ucisku. Odczucie to zależy między innymi od: lokalizacji punktu, sposobu tiosku, rodzaju dysfunkcji, indywidualnej wrażliwości na bodziec.

I)e-Qi może występować w miejscu bezpośredniego oddziaływania na punkt, przenikając w głąb ciała, ale także promieniować na dużej powierzchni ciuła, a nawet do miejsc odległych od punktu.

lifckty masażu są ściśle związane z objawami de-Qi i są tym lepsze, im wlc/ucia są silniejsze. Jeżeli nie wystąpią wyżej opisane objawy, to może to o/naczać, że niedokładnie zlokalizowano punkt, lub że nie dobrano właściwej tlly bodźca.

PODSTAWY DIAGNOSTYKI126

* Punkty kardynalne łączą meridiany „cudowne" z meridianami narodowymi. Jest ich łącaIT> t IV f. Cl

C/.vtai: ..de-czi".

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII AKUPRESURA I INNE METODY RI-H.I-KSOTI-RAPII128

Technika uciskowa

Ucisk punktu może być wykonany dowolnym palcem ręki lub specjalnym pręcikiem (ryć. 31). O wyborze decydują przede wszystkim położenie punktu i wskazania dotyczące siły ucisku.

Na przykład punkty położone w okolicy macierzy j paznokcia lub punkty w okolicy oka, nosa itp. będziemy uciskać za pomocą pręcika (lub małego palca),] natomiast punkty położone na goleni czy plecach najłatwiej uciskać kciukiem. W trakcie praktyki rrw sażysta swobodnie będzie wybierał optymalny niego sposób ucisku. Dla celów szkoleniowych uwa ględniono kilka rodzajów ucisku.

Rodzaje ucisków - ruchów w masażu punktowyi- ucisk punktowy; jest to ucisk punktu bez oc

wania palca od miejsca ucisku i bez wykonywani jakichkolwiek ruchów; palec (pręcik) może być ust wiony pod kątem 45°-90°;

- ucisk połączony z ruchem posuwisto-zwrotnj w przód i w tył, na boki;

- ucisk punktowy (stały lub zmienny) połać? z ruchem okrężnym w prawo (zgodnie z ruch* wskazówek zegara);

- ucisk połączony z ruchem spiralnym - od nątrz w lewo (odwrotnie do ruchów wskazówek zef ra) do środka (stosować przy pobudzeniu);

- ucisk połączony z ruchem spiralnym - od śrc w prawo na zewnątrz (stosować przy hamowaniu).

W praktyce masażu punktowego możliwe są kombinacje powyższj sposobów ucisku. W masażu w ogóle, a w akupresurze w szczególności ist sprawą jest wielkość siły ucisku. Trudno jednoznacznie określić wielkość z jaką należy wykonać masaż. W tym miejscu zostaną przytoczone spotyl w literaturze poglądy na ten temat.

Według W. S. Ibrahimowej* - cytat: siła ucisku ma być taka, by było ją zastosować na gałki oczne, nie wywołując nieprzyjemnych

Może być to dotyk, bądź lekki lub głęboki ucisk. W żadnym wypadku nic wolno naruszać ciągłości skóry, wywoływać ostrego bólu czy krwotoku.

M. i O. Domańscy* - cytat.: uciski przeważnie są mocne. Już z tego nieprecyzyjnego przecież opisu wynika, że sprawa jest bardzo trudna do jednoznacznego określenia. Głęboka wiedza teoretyczna i doświadczenie / czasem pozwolą na optymalne dobranie siły bodźca.

Ze względu na sposób pobudzania punktów, tj. stopień intensywności bodźca i czas jego trwania, wyodrębnia się dwie metody masażu punktowego:

- masaż metodą uspokajającą,- masaż metodą pobudzającą.Masaż metodą uspokajającą (sedatywny) charakteryzuje się lekkim

uciskiem punktów ze stopniowym narastaniem siły, z kombinacją nieprzerwa-nych ruchów horyzontalnych lub obrotowych w nakazanym kierunku (np. w górę, w bok na zewnątrz, w kierunku stawu itp).

Czas trwania ucisku od 30 sekund do l minuty bez odrywania palca. ('/ynność tę powtarza się 3-4 razy, tak że „opracowanie" jednego punktu wynosi ok. 3-5 minut. Czas trwania zabiegu zależy od liczby punktów w recepcie.

Masaż metodą pobudzającą (tonizujący). Cechą charakterystyczną tejodmiany masażu punktowego jest silny, szybki ucisk z oderwaniem palca odpunktu. Czas ucisku - do 10 sekund, przerwa ok. 10 sekund i tak powtarzaćł 3 razy. ,? ^

Ordynacja (zalecenie) masażu punktowego

Masaż punktowy zaleca się 2-3 razy w tygodniu, w serii do 20 zabiegów. C/as trwania zabiegu nie powinien przekroczyć 30 minut. Przeciętnie czas ftihicgu wynosi 10-15 minut, w zależności od liczby masowanych punktów. Minimalna liczba punktów, która tworzy „receptę punktową" (poza punktami .samodzielnymi"**, wynosi 2-3. W związku z tym, że często zachodzi potrzeba połączenia masażu punktowego z innymi formami masażu, postanowiliśmy pokrótce omówić podstawowe techniki masażu klasycznego oraz specyfiką masażu stawowego.

Ryć. 31. Pręcik do aku-presury.

rv———< ——

AKUPRESURA I INNE METODY RI-l-LIiKSOTERAPH \KUPRIiSURA I INNl-MHTODY K I J U KS< W K A I M I130

Techniki masażu klasycznego

GłaskaniePolega na wykonywaniu ruchów posuwistych z różną siłą nacisku na ciało. W

zależności od tego wyodrębniamy głaskanie lekkie (powierzchowne) lub silne (głębokie). Można głaskać wzdłuż, w poprzek lub okrężnie.

Tempo ruchów: 25/min.Reakcja ustroju: wyzwala łagodne bodźce (działanie uspokajające). Po]

głaskaniu wykonujemy rozcieranie.

RozcieranieSą to ruchy półkoliste lub koliste połączone z uciskiem skóry (skóra]

powinna być sfałdowana). Rozcieranie może być wykonywane także w odmianie lekkiej i silnej.

Tempo ruchów: 60-100/min.Reakcja ustroju: sprzyja miejscowemu ociepleniu tkanek. Po rozcierani!

wykonujemy ugniatanie lub uciskanie punktowe.

UgniataniePolega na uniesieniu mięśnia i jego uciśnięciu (wygnieceniu lub wyciśni<

ciu) ze znaczną siłą. Technika ta posiada kilkanaście odmian, między innyi wałkowanie, zwijanie, piłowanie itp.

Tempo ruchów: nieco wolniejsze niż przy rozcieraniu, tj. ok. 40 chów/min.

Reakcja ustroju: wyzwala pubudzenie głównie mięśni.Po ugniataniu (lub uciskaniu punktowym) wykonujemy oklepywanie H

wstrząsanie (tę ostatnią technikę w sytuacji, gdy pomijamy oklepywanie).

OklepywanieSą to ruchy szybkie, krótkie (z bliskiej odległości), polegające na uderzał

ciała.Tempo ruchów: oklepywanie wolne (ok. 200 uderzeń/min) i oklepywai

szybkie (250-300 uderzeń/min).Reakcja ustroju: pobudzenie mięśni i nerwów.Technika niewskazana przy podniesionym napięciu mięśniowym. Po okl

pywaniu wykonujemy wstrząsanie.

WstrząsaniePolega na wykonywaniu ruchów o charakterze drgań o niedużej częstot

wości.Tempo ruchów: umiarkowane.

Reakcja ustroju: uspokojenie, rozluźnienie. Po wstrząsaniu wykonujemy wibracje.

WibracjeSą to ruchy drgające o dużej częstotliwości (stąd częste zastosowanie

specjalnych aparatów).Tempo ruchów: duże (trudne do oceny). Reakcja ustroju: działanie uspokajające. Technika wibracji kończy zabiegi masażu klasycznego.

Masaż klasyczny stawówMasaż stawów inaczej określamy jako masaż dostawowy lub centryfugalny 11

ul słów w jęz. niem., gdzie „fuga" znaczy szpara, szczelina lub fiigcn -dołączyć, spajać). Oznacza to, że wszystkie ruchy wykonujemy z obwodu. s/pary stawowej (centrum stawu).

Posługujemy się głównie technikami: głaskania, rozcierania i ugniatania. Masaż wykonujemy „na mokro", tj. z użyciem środka poślizgowego typu oliwka, żel, krem, itp.

Jeżeli stosujemy skojarzone formy masażu - klasyczny i punktowy stawów IM akupresura ma miejsce, podobnie jak w innych sytuacjach, po wstępnej v/cści masażu klasycznego.

Czas trwania zabiegu: ok 10-15 min.Masaż centryfugalny ma zastosowanie w stanach pourazowych stawów, w

naciągnięciu mięśni, ścięgien, wiązadeł, torebki stawowej, także w stłuc/c-m.ich okołostawnych, skręceniach, zwichnięciach itp.

Akupunktura

Jest to nakłuwanie igłami w celach leczniczych. Nazwa pochodzi od słów łacińskich „acus" - igła i „punktum" - punkt, „puncture "- nakłuwanie. Igły są wykonane ze złota, srebra lub stali. Igła składa się z trzonu i rękojeści, na końcu rękojeści znajduje się oczko, które służy do liczenia obrotów igły podczas stymulacji, a także do ewentualnego podłączenia prądu, a nade ws/ystko ułatwia pracę igłą w ogóle. Długość igieł - od 1,5 cm do 13 cm, grubość - od O, 26 - O, 45 mm.

AKUPRESURA I INNE METODY KEH.liKSOTERAPIli \KUPRIiSURA I INNI- METODY Rl- l l I .KS() TI .KAIMI132

Przyżeganie

Technika ta polega na działaniu na punkty chińskie ciepłem. Opróc] określenia przyżeganie, stosuje się takie jak: fitotermopunktura, przypiekaniet a w Europie często - moksa. Dlatego moksa, że najczęściej używanyi materiałem w postaci cygara do przypiekania jest roślina - moksa. Jest chińska odmiana piołunu. Oprócz ciepła moksa wydziela także związel chemiczny o nazwie mokaina, który daje przyjemny zapach, i wnikając prz< skórę, działa stymulujące na punkty aktywne.

Przyżeganie może być z blizną (bezpośrednio na skórze), lub bez blizr (jest to sposób pośredni - na przykład przez plasterek czosnku lub chrzanu) Może być stosowana kombinacja akupunktury i przyżegania (ogrzewani przez igłę).

Elektroakupunktura

Jest to oddziaływanie prądem poprzez igłę na punkty biologiczne aktywi Wykorzystuje się prądy: stały i impulsowy o różnej wartości natężenia i C2 stotliwości impulsów.

Problematyka leczenia prądami należy do działu rehabilitacji leczniczej, fizykoterapii.

Sonopunktura

Polega na oddziaływaniu na punkty chińskie wiązką ultradźwięków, kU kieruje się na punkt za pomocą specjalnych urządzeń.

Uorych zaliczyć należy: reakcje elektrochemiczne, elektrokinetycznc, elektro-i< i iniczne oraz reakcje nerwów i mięśni.

W celu praktycznego wykorzystania tych fizjologicznych zjawisk, gdy stoimy na gruncie nauk medycznych, a regulacji przepływu energii Qi, gdy po/ostajemy przy założeniach medycyny chińskiej - produkuje się specjalne .iparaty do elektroakupunktury (w tej technice igły są podłączone do prądu) i rlektropunktury (ryć. 32).

1 - elektroda czynna,2 - elektroda bierna,3 i 8 - potencjometr,4 i 6 - sygnalizator funkcji,5 - przełąe/.nik

funkcj i ,7 - optyc/ny sygnalizator

punkloskopu,

9 - włącznik - wyłuc/nik,10 - gniazdo elektrod

Elektropunktura

Elektropunkturą nazywamy sposób oddziaływania na PA przy pom< prądu elektrycznego zarówno stałego jak i zmiennego. W niniejszym rozdzil opisane zostanie tylko wykorzystanie prądu stałego (inaczej galwanicznej czyli takiego, który w czasie przepływu nic zmienia kierunku ani w< natężenia.Nie wdając się w szczegółowe opisy mt izmów objaśniających reakcje ustroju na prąd elektryczny, pociMcślić należy, że przepływ< prądu stałego przez tkanki towarzyszą złożone reakcje fizjologiczne,

Ryć. 32. Aparat do elektropunktury „Zeń" z punktoskopem.

Aparaty te często posiadają dwojakie funkcje. Oprócz tego, że wytwarzają pi;|d, to także posiadają czułe omomierze (punktoskopy) do lokalizacji PA. Wykrycie PA sygnalizowane jest światłem lub sygnałem dźwiękowym. Aparaty do indywidualnej elektropunktury posiadają jedną elektrodę czynną (jest to katoda lub anoda) i jedną elektrodę bierną - celem zamknięcia obwodu pi/epływu prądu.

/akłada się, że katoda jako elektroda czynna ma działanie powodujące podwyższenie pobudliwości tkanek, a anoda, zmniejsza pobudliwość i bywa

AKUPRESURA I INNE METODY REH.EKSOTERAPII AKUPRESURA l INNE METODY KI-M.I-KSOTI-KAIMl134

wykorzystywana do stymulacji w stanach patologicznych, którym towarzyszy ból. Producent aparatu określa elektrodę czynną i jest nią najczęściej anoda. Parametry aparatów:

- napięcie od 5 do 12 V,- natężenie od 10 do 500 A.

Różnice pomiędzy techniką tonizującą, a sedatywną w elektropunktm wyraża się natężeniem prądu i czasem działania. Krótki czas działania i sili bodźce cechują technikę tonizującą (do jednej minuty na punkt).Częstość zabiegów i wskazania: jak w klasycznej akupunkturze i akupresur Przeciwwskazania: nowotwory, ciąża, rozrusznik serca lub inne inplant elektroniczne.

Magnetopunktura

Magnetopunktura to oddziaływanie na energetykę organizmu stałym polei magnetycznym (SPM) poprzez PA. Jest to dział magnetoterapii wykorzystując leczniczy wpływ magnesów. Czynnik jakim jest SPM zdobywa coraz więksi uznanie świata medycznego. Szczególnie małe magnesy są wykorzystywał w refleksoterapii. Sprawia to fakt, że pole magnetyczne przenika prz< wszystkie struktury ustroju, podczas gdy inne postacie energii ulegają pochł< nięciu do określonej głębokości tkanek. Zasadniczo tkanki ustroju ludzkiej wykazują właściwości diamagnetyczne. W wielu jednak różnorodnych st kturach biologicznych występują właściwości paramagnetyczne . Oddziaływi nie zewnętrznego pola magnetycznego zmienia ich stan energetyczny (SPI1 co zapewne wpływa na realizowane funkcje biologiczne.

W magnetopunkturze wykorzystuje się statyczne pole magnetyczne pr użycie magnesów ferrytowych. Produkowane są także aparaty wytwarzaji stałe pole magnetyczne. Magnesy ferrytowe przyklejane do skóry na PA mi natężenie od 300 do 1000 Gs (ryć. 33).

Jednostką pomiarową natężenia PM jest ersted (Oe). Ale jest też stosowi gaus (Gs) lub tesla (T). Gaus jest jednostką indukcji magnetycznej mniejszą i tesli (T).

* Paramagnetykiem nazywa się pierwiastek, który posiada różny od zera sumaryczny mor magnetyczny, co powoduje, że pierwiastki takie są wciągane w zewnętrzne magnetyczne. Ukształtowanie atomów paramagnetyka w określone struktury krystalic zwane domenami tworzy ferromagnetyk. Ciała o właściwościach ferromagnetycznych zdolności silnego namagnesowania się w zewnętrznym polu mii)inciyc/.nym wg okreśU

o

C)

Ryć. 33. Przykład wykorzystania magnesów ferrytowych.

l Gs = O, 001 T = O, l mT

Magnesy nakładane na PA są zwrócone przeważnie biegunem południowym (s) do skóry. Chociaż mogą być specjalne wskazania kiedy to stonuje nie odwrotną polaryzację. Przypadki te wymagają konsultacji z lekar/em.

Do biostymulacji magnetycznej zaliczyć należy także stosowanie opasek, bransolet, klipsów, pasów, naszyjników magnetycznych, których coraz więcej /najduje się w sprzedaży. Zaleca sieje zarówno w celach profilaktycznych dla ic^eneracji sił i polepszenia samopoczucia, jak i w leczeniu. Szczególnie dobre rezultaty odnotowano w nadciśnieniu, astmie, nerwobólach, przy gojeniu się ropni i zrostach kostnych, a także wszelkich bólach.

Magnesy zaleca się stosować jako zabiegi krótkotrwałe (kilka, lub kilkanaście godzin) w celach profilaktycznych i długotrwałe (do 10 dni) w stanach chorobowych. Ich użycie nie jest kłopotliwe, gdyż nie uwierają ciała, nie są widoczne i mogą być używane wielokrotnie.

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII •\KUPRBSURA l INNii METODY RI-I-I.I-KSOTI KAI'11 137136

Stosowane też bywają plastry magnetyczne (kilka lub kilkanaście magnesów

na jednym plastrze) w celu stymulacji większych powierzchni ciała (stref). Spotykamy także próby wykorzystania różnych metali w postaci płytek, kulek wykonanych z miedzi, srebra, złota i innych metali dla celów terapii stymulacyjnej.

Przeciwwskazania do zastosowania magnesów: niskie ciśnienie krwi, zawał mięśnia sercowego, choroby krwi, osteomyelitis, rozrusznik serca, lub inne implanty elektroniczne.

Laseropunktura

Technika ta polega na działaniu wiązki światła laserowego na PA.Laser jest skrótem angielskiego terminu „light amplification by stimulated

emission of radiation" - co oznacza: „wzmocnienie światła przez stymulowaną emisję promieniowania".

Laser to urządzenie emitujące promienie laserowe. Ze względu na ograni-czoną objętość książki nie sposób objaśnić tu zjawisk fizycznych leżących u podstaw wykorzystywania i budowy laserów.

Czytelnik zainteresowany tą problematyką zmuszony będzie sięgnąć uzupełniającej literatury z tego zakresu (w tym miejscu podana zostanie tylkc charakterystyka promieniowania laserowego). Cechuje go:

1. spójność (zwana również koherentnością wiązki światła),2. monochromatyczność (światło jednobarwne),3. równoległość (kąt rozbieżności wiązki światła jest bardzo mały),4. intensywność (wypadkowa powyższych cech).

Lasery dzielimy* na lasery gazowe, półprzewodnikowe, cieczowe, 01 z zastosowaniem ciał stałych.

W interesującej nas dziedzinie biostymulacji wykorzystuje się lasery maU mocy. Energia laserów małej mocy wynosi kilka J/cm2, a moc do ok(" 50 mW.

Promieniowanie laserowe o podanych parametrach nie wywołuje podwj ższenia temperatury tkanek większego niż 0,1-0,5°C. Z tego powodu h takie określa się jako zimne. Do laseropunktury wykorzystuje się najczęści lasery He-Ne (helowo-neonowe), które emitują promieniowanie czenv< (K = 632,8 nm), lub lasery przewodnikowe z diodą arsenowo-galową (Gi emitującą bliską podczerwień - IR (k = 904 nm).

Ryć. 34. Przykład laseru.

Promienie tych laserów wnikają w głąb na głębokość ok. K) mm w pr/.y-p.ulku laserów HeNe i do 30 mm w przypadku laserów IR.

Natężenie uzyskiwane przy użyciu tych laserów waha się od 15-.'(X) mW/cm2 w czasie ekspozycji od 30 sekund do 10 minut.

Punkty aktywne naświetla się w odległości 0-2 mm prze/.c/as nie krótszy jak 15 sekund do 2 minut na punkt./abiegi zaleca się stosować codziennie lub co drugi dzień, seriami do 10

obiegów.Wskazania: jak w akupresurze i elektropunkturze.Przeciwwskazania: jedynie zaleca się ostrożność przy chorobach nowotwo-

rowych.UWAGA! Jakkolwiek lasery produkowane dla potrzeb biostymulacji nic wymagają specjalnych zabezpieczeń, to zwraca się uwagę na potrzebę pr/cstrzegania zaleceń producenta w tym zakresie. W Polsce produkuje się serię laserów małej mocy.*

* Prrvlnr<»nr Wvlu/<Srnin Anarnlurv Medvcznei ..WAMRD". Wnrs/awn. ul. Odmwnła Q

KliCHPTY PUNKTOWI-: 139

Rozdział VI

RECEPTY PUNKTOWE

Wykaz recept punktowych

1. Profilaktyczny masaż zdrowotny2. Przeciwdziałanie zmęczeniu (głównie kończyn dolnych)3. Przeciwdziałanie zmęczeniu (głównie tułowia)4. Poprawienie ogólnej kondycji5. Bóle głowy (spowodowane zmianami pogody)6. Bóle głowy (spowodowane zmianami w kręgosłupie szyjnym)7. Bóle zębów (wersja I)8. Bóle zębów (wersja II)9. Migrena

10. Bóle zębów (przy bólach głowy)11. Bóle zębów (przy bólach zębów)12. Bóle głowy (wszelkie bóle głowy)13. Bóle twarzy (ból nerwu trójdzielnego)14. Bolesne menstruacje15. Klimakterium (przekwitanie u kobiet)16. Masaż kosmetyczny twarzy17. Zaburzenia snu18. Wzmocnienie serca19. Chrapanie20. Nadciśnienie tętnicze (wersja I)21. Nadciśnienie tętnicze (wersja II)

!

22. Krótkowzroczność u dzieci23. Katar24. Kaszel25. Dolegliwości psychiczne, sercowe, lub bezsenność26. Dolegliwości po porażeniu mózgowym (uszkodzenie kończyn górnych)

27 Dolegliwości po porażeniu mózgowym (uszkodzenie kończyn dolnych)28. Bóle kolan (w następstwie przeciążenia)29. Reumatyczne bóle ramion30. Dolegliwości na tle reumatycznym31. Lumbago (postrzał)32. Rwa kulszowa33. Bóle pleców i barków (także przy złej postawie ciała)34. Bóle stawowe kończyn dolnych35. Bóle kręgosłupa szyjnego36. Bóle kręgosłupa piersiowego37. Bóle stawu ramieniowego38. Bóle stawu łokciowego39. Łokieć tenisisty40. Bóle żołądka (na tle wrzodowym)41. Osłabienie i mdłości42. Dolegliwości przewodu pokarmowego

Wskazania i przeciwskazania w stosowaniu akupresury

Wskazania

Ze względu na objętość książki nie sposób opisać wszystkich przypadków klinicznych, w których zaleca się stosowanie w celach terapeutycznych, lub profilaktycznych masażu punktowego (szerzej refleksoterapii). Należy nad-mienić, że jeżeli nie zabrania się stosowania akupresury, to jest ona dopusz-c/alna (wskazana).

Przeciwskazania

Przeciwwskazania do masażu punktowego podzielono na bezwzględne i względne.

Przeciwwskazania bezwzględne:- nowotwory (wszystkie postacie),- ostry stan chorobowy (z gorączką),- choroby zakaźne,- gruźlica (aktywna postać gruźlicy),

- choroby krwi,- stany depresyjne, stany silnego zdenerwowania,- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,- schizofrenia,- przypadki chirurgiczne,- zmiany skórne i żylaki.

Przeciwwskazania względne:- ciąża (nie pobudzać punktów wpływających na czynności hormonów),- w okresie menstruacji,- w miejsca mocno bolące,- w stanach silnego zmęczenia fizycznego.

Ponadto nie zaleca się stosowania akupresury:- tuż po obfitym posiłku, ale także na czczo,- w stanach po spożyciu alkocholu,- przy gwałtownych zmianach ciśnienia atmosferycznego,- w okolicach szczególnie czułych.

Uwagi dodatkowe1. Niektóre zespoły chorobowe wymagają stosowania zabiegów leczni-

czych wieczorem (np. bezsenność, zapalenie korzeni nerwowych itp.), a inne w godzinach rannych (np. astma oskrzelowa).

2. Przeprowadzenie zabiegów terapeutycznych powinno być uzależnione od cykli fizjologicznych, np. niektóre postacie migreny u kobiet winno się leczyć stosując refleksoterapię na kilka dni przed okresem miesiączkowania.

3. W ostrych zespołach chorobowych zabiegi należy stosować codziennie, a w przewlekłych, co 2-3 dni.

4. Zabiegi powinno się wykonywać seriami po 10-20 serii, z przerwą między nimi, trwającą około 2 tygodni. Jeżeli nie ma pozytywnych efektów po] 3 seriach masażu, to dalsze postępowanie w tym zakresie powinno byd zaniechane.

5. Przed rozpoczęciem masażu należy rozetrzeć ręce, co pobudzi w nich! cyrkulację krwi i rozgrzeje je.

Recepty punktowe

Każda z zamieszczonych niżej recept punktowych rozpoczyna się tytułem^ po którym podano w kolejności punkty chińskie, jakie należy masować,

Pi/.edstawiono również nie/.bcdiic wska/ówki metodyczne i propozycje aulorów co do techniki wykonywania zabiegu.

Ilustracje przedstawiające w przybliżeniu lokalizację punktów na ciele c/.łowieka, mają pomóc zainteresowanemu w łatwiejszej i szybszej dentyllkacji punktów podczas korzystania z recepty punktowej. Zwraca się uwagę, i/ /.c względów technicznych nie wszystkie punkty symetryczne zostały na rysunkach pokazane w całości, tj. pokazano tylko jeden z nich. Dokładny opis poło/.eniu punktów zamieszczono w rozdziale III.

Przypomina się o konieczności dokładnego lokalizowania punktów w oparciu o zamieszczony opis położenia i inne dostępne sposoby ich lokalizacji (np. punktoskopu), a także o tym, że przed przystąpieniem do zabiegów masa/.u punktowego pacjent musi mieć ścisłą diagnozę lekarską. Uwaga ta nie dotyc/.y recept o charakterze profilaktycznym.

1. Profilaktyczny masaż zdrowotny.

1. G.36. Zusanli, 2. YU.43. Gaohuang, 3. LP.6. Sanyinjiao, 4. YF.39. \uanzhong, 5. LP.2. Dadu.

Masować techniką tonizującą; czas masażu około 7 minut.

KHC'1'ITY PUNKTOWI*140 KI-CKPTY PUNKTOWI-! 141

35

142 RHCKPTY PUNKTOWK Kl-C'1iPTY PUNKTOWI- 143

2. Przeciwdziałanie zmęczeniu (głównie kończyn dolnych)

1. R.l. Yongąuan, 2. LP.l. Yinbai, 3. LP.2. Dadu, 4. YU.60. Kunh 5. G.41. Jiexi, 6. G.36.Zusanli.

Punkt l masować techniką sedatywną, natomiast punkty od 2 do 6 technil tonizującą; czas masażu około 8 minut.

7

40

63 64 65 66

-35

Kl-CHFFY PUNKTOWI- 145144 RHCHITY PUNKTOWE

3. Przeciwdziałanie zmęczeniu (głównie tułowia)

1. YU.43. Gaohuang, 2. YU.15. Xinshu, 3. YF.21. Jianjing, 4. IT.15.J Jianzhongshu, 5. IT.12. Bingfeng.

Masować techniką sedytywną. Zaleca się rozpocząć zabieg od masażuj klasycznego tułowia (pleców), po technice rozcierania zastosować akupresui wymienionych punktów i dalej kontynuować masaż wykonując: oklepywani< wstrząsanie i wibrację. Czas masażu - około 15 minut.

4. Poprawienie ogólnej kondycji

1. C.9. Shaochong, 2. IC.4. Hegu, 3. P.7. Liegue, 4. G.36. Zusanli, Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut.

146 RECIiPTY PUNKTOWE l-HKHCKPTY PUNKTOWH

5. Bóle głowy (spowodowane zmianami pogody)

1. SJ.3. Hand-Zhongzhu, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. JM.12. Zhongwan, 4. JM.9. Shuifen, 5. JM.13. Shangwan.

Punkt l masować techniką tonizującą, natomiast punkty od 2 do 5 techniką sedatywną; czas masażu - około 8 minut.

6. Bóle głowy (spowodowane zmianami w kręgosłupie szyjnym)

1. VU. 10. Tianzhu, 2. TM. 14. Dazhui, 3. VF. 20. Fengchi, 4. Vl;. 2 lianjing, 5. VU. 2. Zanzhu.

Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 10 minut.

35

39

19

RECEPTY PUNKTOWE148

7. Bóle zębów (wersja I)

1. IC. 1. Shangyang, 2. G. 6. Jiache, 3. G. 4. Dicang, 4. IT. 18. Quanliao. Masować techniką tonizującą; czas - około 5 minut.

8. Bóle zębów (wersja II)

1. G.3. Face - Juliao, 2. G.7. Xiaguan, 3. G.6. Jiache, 4. IC.4. Hcgu. Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 6 minut. Zaleca się łączenie wersji I i II.

19

2

RHCI-PTY PUNKTOWE KLiCKPTY PUNKTOWI-:150

9. Migrena

1. P.7. Lieąue, 2. IC.4. Hegu, 3. YU.62. Shenmai, 4. P.2. Yunmen. Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 7 minut.

BS 63 64 65 66

61 m /

10. Bóle zębów (przy bólach głowy)

1. SJ.22. Ear-Heliao, 2. IC.20. Yingxiang, 3. P.l 1. Shaoshang. Masować techniką tonizującą. Punkt 3 masować pr/y ostrym holu /.ębu; czas masażu - około 4 minut.

11. Bóle głowy (przy bólach zębów)

1. TM.24. Shenting, 2. TM.23. Shangxing, 3. TM.22. Xinhui, 4. TM.21. Qianding, 5. VU.5. Wuchu, 6. VU.6. Chengguang, 7. VU.7. Tongtian.

Masować techniką tonizującą na przemian z techniką sedatywną; czas masażu - około 10 minut.

12. Bóle głowy (wszelkie bóle głowy)

1. YF.12. Head-Wangu, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. IC.4. Hegu, 4. VF.2I. Jianjing.

Masować techniką tonizującą na przemian z techniką sedatywną; czas masażu - około 6 minut.

RECHPTY PUNKTOWE152 RHCEPTY PUNKTOWK

22 2019

KHCHPTY PUNKTOWI; 155154 RliflilTY PUNKTOWE

22 2019

21

13. Bóle twarzy (ból nerwu trójdzielnego)

1. YF.14. Yangbai, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. IC.4. Hegu, 4. IT.18. Quanliao, 5. TM.26. Renzhong, 6. G.7. Xiaguan, 7. G.6. Jiache. 8. JM.24. Chengjiang. Masować techniką sedatywną z zachowaniem następujących zasad:

- przy porażeniu gałązki górnej nerwu trójdzielnego masować kolejno punkty l, 2 i 3,

- przy porażeniu gałązki środkowej masować punkty 4, 5 i 3,- przy zapaleniu gałązki dolnej masować punkty 6, 7, 8 i 3. Czas masażu - około 15 minut.

19

27

14. Bolesne menstruacje

1. YU.60. Kunlun, 2. YU.62. Shenmai, 3. YU.67. Zhiyin, 4. R.l. Yong-quan, 5. R.2. Rangu, 6. H.8. Qiquan.

Masować techniką tonizującą z wyjątkiem punktu czwartego, który zaleca się masować techniką sedatywną; czas masażu - około 8 minut.

15. Klimakterium (przekwitanłe u kobiet)

1. G.9. Renying, 2. G.10. Shuitu, 3. G.I I . Qishe, 4. G.12. Qucpen, S. LP.10. Xuehai, 6. G.30. Qichong, 7. YF.20. Fengchi, 8. TM.I4. D«xhui, <). G.36. Zusanli, 10. IC.4. Hegu, 11. YU.15 Kinshu.

Punkty od l do 6 masować techniką sedatywną, natomiast punkty od 7 do 11 techniką tonizującą; czas masażu - około 12 minut.

157KI-CKITY PUNKTOWI-RHCIiITY PUNKTOWE

18

KKCKPTY PUNKTOWI;RECEFIT PUNKTOWE158 159

-3511

11

160 RECHFIT PUNKTOWE KKCEPTY PUNKTOWI- 161

16. Masaż kosmetyczny twarzy

1. SJ.23. Sizhukong, 2. VF.l. Tongziliao, 3. VU.3. Meichong, 4. VU.l, Jingming, 5. G.2. Sibai, 6. YF.14. Yangbai, 7. G.4. Dicang, 8. JM.24, Chengjiang, 9. SJ.22. Ear-Heliao.

Masować techniką tonizującą. Zaleca się przystąpienie do masowania] punktów po uprzednim rozmasowaniu twarzy, wykorzystując w tym celu i techniki masażu klasycznego. Czas masażu - około 10 minut.

17. Zaburzenia snu

1. Ex.l.Yintang*, 2. Ex.8. Anmian I**, 3. R.6. Zhaohai, 4. YU.62. Shenmai.

Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 8 minut.

18. Wzmocnienie serca

1. C.9. Shaochong, 2. C.5. Tongli, 3. PC.6. Neiguan, 4. JM.I5. Jiuwci, 5. JM.17. Shanzhong.

Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut.

* Ex.l. Yintang, P.p. w centrum gładzizny, między brwiami. ** Ex.8. Anmian I. P.p. poza małżowiną uszną, l cun w tył od kala łuchwy. na wysokości

RI-CI-ITY PUNKTOWE Ift.łRKCHPTY PUNKTOWI-:162

Ex2

4

~9

6167

3363 64 65 66

RECEPTY PUNKTOWI-;164 RECEPTY PUNKTOWE 165

19. Chrapanie

1. R.6. Zhaohai, 2. P.7. Lie'que, 3. ITA Hand-Wangu, 4. G. 10. Shuitu, 5. JM.21.Xuanji, 6. R.2. Rangu.

Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 7 minut.

w<:a<:iTY PUNKTOWI- 167RI-CI-ITY PUNKTOWE166

20. Nadciśnienie tętnicze (wersja I)

1. TM.20. Baihui, 2. TM.16. Fengu, 3. YF.21. Jianjing, 4. H.5. Ligou, 5. IC.ll. Quchi, 6. YU.15. Xinshu, 7. YU.17. Geshu, 8. YU.23. Shenshu, 9. LP.6. Sanyinjiao, 10. R.9. Zhubin, 11. R.l. Yongąuan.

Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 20 minut.

12

10 9 8

11

RECKPTY PUNKTOWE168 RECEPTY PUNKTOWE

21 Nadciśnienie tętnicze (wersja II)

1. C.5. Tongli, 2. C.2. Qingling, 3. R.2. Rangu, 4. R.6. Zhaohai, 5. PT.6. Neiguan, 6. PC.7. Daling, 7. LP.15. Daheng, 8. LP.12. Chongmcn, 9. C.7, Shenmen.

Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 20 minut.Zaleca się stosowanie wersji I i II na przemian.

170 RHCIiITY PUNKTOWE 171RKCliPTY PUNKTOWI-;

22. Krótkowzroczność u dzieci

1. VU.2. Zanzhu, 2. VF.7. Qubin.Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 2 minut.Zaleca się masowanie 2-3 razy dziennie.

172 RHCHITY PUNKTOWE !<!•:('HPTY PUNKTOWI-

23. Katar

1. Ex.l. Yintang*, 2 .IC.20. Yingxiang, 3. IC.4. Hegu, 4. SJ.20. Jiaosun. Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut. Zaleca się masowanie 2-3 razy dziennie.

24. Kaszel

1. TM.12. Shenzhu, 3. YU.42. Pohu, 3. IC.ll. Quchi, 4. IC.4. Hegu, v SJ.20. Jiaosun.

Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut. Zaleca się masowanie 2-3 razy dziennie.

22

23

11

RliCliPTY PUNKTOWE174 KI-ri-ITY PUNKTOWI- 175

25. Dolegliwości psychiczne, sercowe lub bezsenność

l. C.7. Shenmen, 2. IC.4. Hegu.Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 2 minut.

12

9 8

KHCEPTY PUNKTOWH 177176 RECEPTY PUNKTOWE

26. Dolegliwości po porażeniu mózgowym (uszkodzenie kończyn górnych)

1. IC.4. Hegu, 2. SJ.5. Waiguan, 3. SJ.14. Jianliao, 4. P.5. Chize. Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut. Zaleca, się masowanie 2-3 razy dziennie.

27. Dolegliwości po porażeniu mózgowym (uszkodzenie kończyn dolnych)

1. YF.34. Yanglingąuan, 2. H.3. Taichong.Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 2 mmulZaleca się masować 2-3 razy dziennie.

36 35

15

178 RłiCHITY PUNKTOWE KI-.n-1'TY PUNKTOWI-.

28. Bóle kolan (w następstwie przeciążenia)

1. G.36. Zusanli, 2. YF.34. Yanglingąuan, 3. YU.40. Weizhong, 4. G.34. Liangąiu, 5. G.35. Dubi.

Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 10 minut.Zaleca się połączenie akupresury powyższych punktów z masażem centry-

fugalnym stawów kolanowych.

3233

29. Reumatyczne bóle ramion

l. YF.21. Jianjing, 2. IC.16. Jugu, 3. IC.15. Jianyu, 4. IC.I4. Ilinao. v IT.9. Janzhen.

Masować techniką sedatywną; czas masażu - około K) minut.

36

-38-39

1817

180 KI-CI-ITY 1'UNKTOWl- IKIKI-CI-ITY PUNKTOWI-

30. Dolegliwości na tle reumatycznym

1. LP.6. Sanyinjiao, 2. C.7. Shenmen, 3. P.9. Taiyuan, 4. P . l l . Shaos-hang, 5. P.5. Chize, 6. C.3. Shaohai.

Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 6 minut.

76

KI-n-PTY PUNKTOWIRHC1-1TY PUNKTOWH182

31. Lumbago (postrzał)

1. YU.25. Dachangshu, 2. YU.24. Qihaishu, 3. YU.23. Shenshu, 4. YU.22. Sanjiaoshu, 5. YU.52. Zhishi, 6. YU.40. Weizhong.

Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 1.2 minut.

32. Rwa kulszowa (ischias)

1. VU.22. Sanjiaoshu, 2. YU.23. Shenshu, 3. YU.24. Qihaishu. 4. VU .^ Dachangshu, 5. YF.30. Huantiao, 6. YU.36. Chcngfu, 7. VI).37. Yinmcn S. YU.40. Weizhong, 9. YU.57. Chengshan, 10. YU.60. Kunlun, I I . SJ . ł l land-Zhongzhu.

Masować techniką sedatywną; średni czas masażu - około 25 mi mil.

K!-:CI-:PTY PUNKTOWI-;

33. Bóle pleców i barków (także przy złej postawie ciała)

1. IT.10. Naoshu, 2. P.2. Yunmen, 3. YU.41. Fufen, 4. YU.42. Polni, \ YF.21. Jianjing, 6. YU.15. Xinshu, 7. YU.14. Jueyinshu, 8. VU.I .V l-cislni. l> YU.12. Fengmen, 10. YU.23. Shenshu.

Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 20 mi mil.

RHCIiPTY PUNKTOWI

187186 KI-iOiPTY PUNKTOWI'RHCHPTY PUNKTOWI:

61 „ /

aa 63 64 65 66

47

49

5152

34. Bóle stawowe kończyn dolnych

1. YF.39. Xuanzhong, 2. YU.62. Shenmai, 3. LP.6. Sanyinjiao, 4. R.5. Shuiąuan, 5. G.35. Dubi, 6. LP.10. Xuehai.

Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 7 minut.Zaleca się połączenie akupresury powyższych punktów z masażem centry-

fugalnym stawów kończyn dolnych.

7

—

36

48

•5.0

41

40

35. Bóle kręgosłupa szyjnego

1. TM.14. Dazhui, 2. IT.15. Jianzhongshu, 3. IC.4. Hegu. Punkty l i 2 masować techniką sedatywną, natomiast punkt 3, techniką tonizującą; czas masażu - około 5 minut.

36. Bóle kręgosłupa piersiowego

1. TM.10. Lingtai, 2. TM.ll. Shendao, 3. YU.15. Xinshu, 4. VU.4V (Jaohuang, 5. YU.45. Yixi, 6. IC.4. Hegu.

Punkty od l do 5 masować techniką sedatywną, natomiast punkt 6, techniką tonizującą; czas masażu - około 12 minut.

Zaleca się wykorzystanie technik masażu segmentarnego w części tułowia gilzie występują punkty od l do 5, ze względu na uproszczenie /.ahicgu i wspomagający charakter masażu segmentarnego.

KliCEPTY PUNKTOWI-; I1W188 RECEPTY PUNKTOWE

11

11

37. Bóle stawu ramieniowego

1. TM.14. Dazhui, 2. IT.15. Jianzhongshu, 3. SJ.13. Naohui, 4. SJ.14. Jianliao, 5. IC.4. Hegu.

Punkty od l do 4 masować techniką sedatywną, natomiast punkt 5 -techniką tonizującą; czas masażu - około 10 minut.

38. Bóle stawu łokciowego

1. IC.4. Hegu, 2. IC.ll. Quchi, 3. IC.13. Shouwuli. Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 4 minut. Zaleca się połączenie akupresury powyższych punktów z masażem ccntry-lugalnym stawów łokciowych.

KI-CliPTY PUNKTOWI-;190 RKCKPTY PUNKTOWE

15

12

RECEPTY PUNKTOWE192 RECEPTY PUNKTOWI-

39. „Łokieć tenisisty"

1. IC.ll. Quchi, 2. IC.12. Zhouliao, 3. P.5. Chize, 4. IT.4. Hand-Wangu, 5. SJ.5. Waiguan, 6. IT.9. Janzhen.

Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 10 minut.

12

10 9 8

10 9 8

40. Bóle żołądka (na tle wrzodowym)

1. YU.43. Gaohuang, 2. YU.42. Pohu, 3. yU.44. Shentang, 4. YU.45. Yixi, 5. YU.46. Geguan, 6. JM.12. Zhongwan.

Masować techniką sedatywną; czas masażu - około 15 minut.Zaleca się wykorzystanie technik masażu segmentarnego w części tułowia

gdzie występują punkty od l do 5, co ułatwi i skróci zabieg.

41. Osłabienie i mdłości

l. TM.26. Renzhong, 2. PC.9. Zhongchong.Masować techniką tonizującą; czas masażu - około 3 minut.

194 RliCTiITY PUNKTOWH RHCHPTY PUNKTOWI-.

11

21

42. Dolegliwości przewodu pokarmowego

1. TM.6. Jizhong, 2. YU.50. Weicang, 3. G.36. Zusanli. Punkty l i 2 masować techniką sedatywną, natomiast punkt 3 - techniką tonizującą; czas masażu - około 6 minut.

47

4852

197RHCHITY PUNKTOWI-196 RliClilTY PUNKTOWE

49

t -35

Punkty samodzielne

Akupresurę można wykorzystać także do udzielenia picrws/cj pomocy lekarskiej. Najczęściej dotyczy to: zapobiegania omdleniu (t/.w. punkty reani macyjne lub cucące), przeciwdziałania atakom epilepsji, silnym bólom, np /eba, głowy, itp. Ponadto niektóre punkty wykazują bard/o mocne il/ialamc ogólnoustrojowe i stąd nazwano je umownie „punktami samod/iclnyim",

Niniejszy wykaz punktów zawiera również punkty samod/iclne slosnwunc w praktyce sportowej. Dobrze wykonany ucisk, najczęściej królki i silny, powinien przynieść natychmiastowy skutek, ale nie należy się /.ra/.ać, je/cli HIV go nie uzyska. Niekiedy trzeba zastosować ucisk na więcej ni/ jeden punki chiński.

Najczęściej wykorzystywane punkty „samodzielne":

P.7. Lieąue. Przy oparzeniach; stymulowane zaraz po oparzeniu spr/.yjaji| lepszemu gojeniu się rany.

P.ll. Shaoghang. Punkt przeciw bólom gardła. Można go wykor/.yslać również w przypadku ostrego bólu zęba.

3738 -4039

198 RHCHPTY PUNKTOWI-:RliC'1'ITY PUNKTOWE

IC.4. Hegu. Uniwersalny, także przeciwzmęczeniowy. G.36. Zusanli. Punkt uniwersalny, także przeciwzmęczeniowy.

IC.11. Quchi. Punkt ten wykazuje działanie ogólnowzmacniające i immu-nologiczne.

G.44. Neiting. Przeciwbólowy (głównie bóle kończyn, głowy i kręgosłupa).

35

_______ 3 Q

12

200 RECHF1T PUNKTOWE RECEPTY PUNKTOWE

LP.6. Sanyinjiao. Wpływa na obszar narządów płciowych. Punkt bywa nazwany „punktem urody kobiecej". Nie stymulować w czasie ciąży.

IT.l. Shaoze. Punkt cucący.IT.2. Qiangu. Stosować przy gwałtownych atakach epilepsji.

C.7. Shenmen. Działanie silnie uspokajające. C.9. Shaochong. Punkt cucący, amnezja, omdlenie.

VU.60. Kunlun. Przeciwbólowy.

R.l. Jongcjuan. Epilepsja, wstrząs.R.3. Taixi. Wpływa na psychikę (przewrażliwienie, depresję, lęk).

202 201RECEPTY PUNKTOWE RECEPTY PUNKTOWE

PC.7. Daling. Zapobiega chorobie morskiej (lub komunikacyjnej), usuwa zawroty głowy.

TM.3. Jaoyangguan. Wstrząs mózgu, wyrwanie zęba, stłuczenia.

SJ.5. Tianliao. Jest to punkt hygrometryczny, który ma zabezpieczyć przed szkodliwymi czynnikami meteorologicznymi, a także ma działać hartująco i uodparniająco.

TM.12. Shenzhu. Przy gwałtownym ataku epilepsji.

TM.26. Renzhong. Cucący.

27

204 RI-CI-PTY PIJNKTOWEi 205KI-CI-PTY PUNKTOWI-!

JM.6. Qihai. Punkt ogólnie wzmacniający (punkt „morze energii").

JM.17. Shanzhong. Epilepsja, choroba morska (lub komunikacyjna).

YU.17. Geshu. Wzmacnia mięśnie grzbietu i więzadła kręgosłupa, a tak/c usprawnia czynność przepony. Punkt ten pobudza się u tenisistów i hokeistów.

Najczęściej stosowane punkty w praktyce sportowej

SJ.15. Tianliao. Wzmacnia i usprawnia czynność mięśni barku i ramienia. Punkt ten pobudza się u bokserów po obu stronach, zapaśników, miotaczy kulą, dyskiem, oszczepem i młotem.

YU.52. Zhisi. Wzmacnia mięśnie okolicy lędźwiowej. Punkt ten pobud/.asię u ciężarowców.

YF.30. Huantio. Wzmacnia i usprawnia mięśnie pośladka i uda. Punki lenpobudza się u skoczków, łyżwiarzy, tancerzy i akrobatów.

207RliCliIyrY PUNKTOWI-RliCI-PTY PUNKTOWE206

VU.58. Feyang. Wzmacnia przede wszystkim mięśnie nóg i chroni je przed zmęczeniem. Punkt ten pobudza się u biegaczy, skoczków, kolarzy, tancerek.

56

57

JM.12. Zhongwan. Wzmacnia mięśnie nadbrzusza. Punkt ten pobud/a siu wszystkich sportowców.

10

P.l. Zhongfu. Wzmacnia i usprawnia mięśnie przedniej ściany klatki piersiowej a ponadto poprawia wentylację płuc i usprawnia rytm oddechowy. Punkt ten pobudza się u większości sportowców, zwłaszcza u biegaczy długo-dystansowych.

G.27. Daj u. Wzmacnia i usprawnia mięśnie brzucha. Punkt ten pobud/a się u wszystkich sportowców zwłaszcza u zapaśników.

RHCKITY PUNKTOWI'208 RI-CHPTY PUNKTOWE

TM.20. Daihui. Poprawia pamięć, koncentrację, czynność kojarzenia, zapewnia precyzję ruchów i przywraca spokój. Punkt ten można pobudzać u wszystkich sportowców.

VF.l. Tongziliao. Działanie jak VU.2.

VU.2. Zenzhu. Poprawia ostrość wzroku. Punkt ten pobudza si$ u kierów*

ców rajdowych, łuczników, strzelców i myśliwych.YU.15. Xinshu. Punkt ten znosi lęk, objawy tremy oraz przywraca spokój.

Punkt ten pobudza się przed zawodami, bowiem przygotowuje psychic/.nic sportowców do walki, rozładowuje napięcie i zdenerwowanie, zapewnia spo-kojny sen w nocy poprzedzającej zawody i przywraca „olimpijski spokój".

RI-CMPTY PUNKTOWE

C.5. Tongli. Działanie jak YU.15.

BIBLIOGRAFIA

Bahr F.R., Akupresura. PZWL, Warszawa 1990.Bahr F.R., The acupressure health book. Unwin Paperbacks, London 1982.Bernau L., Bez bólu, bez tabletek. Wielka księga akupresury. Wyd. W.A.B.,

Warszawa 1993. Bohuń L., Jarosiński W., Diagnostyczno-terapeutyczna metoda ryodoraku.

Akupunktura w Polsce, 1984, 2/3. Borsarello J., Acupuncture. Wyd. Masson, Paris 1981. Bossy J., Maurek J.Cl., Acupuncture, Wyd. Masson, Paris 1976 Bronz Z.,Qigong - uzdrawiające ćwiczenia chińskie. Comes, Warszawa 1990. Chen R, The History and Methods of Physical Diagnosis in Classical Chincsc

Medicine. Yautage Press, New York 1969. Cheong W.C., Yang C.P., Synopsis of chinese acupuncture. The Lighl

Publishing Co., Hongkong 1976. Cybulska E., Tajemnice niekonwencjonalnej medycyny. Wyd. DPJ, Gdynia

1991.Delmas A., Drogi i ośrodki nerwowe. PZWL, Warszawa 1975. Domański M., Domański D., Zdrowie w twoich rękach - leczenie akupresura,.

KAW, Kraków 1987.Domżał T.M., Ból. Wiedza Powszechna. Warszawa 1983. Dowing G., The massage book. Random House-Bookworks, New York 1972. Drobner Z., Zdrowotny masaż chiński. Wyd. „Comes", Warszawa 1994. Duke M., Acupuncture. Redwood Press, London 1973. Durynjan R.A., Współczesne naukowo-metodologiczne podejście do problemu

akupunktury. Akupunktura Polska, 1984, 1,1. Dzierżanowski R., Podstawowe zagadnienia medycyny chińko-wietnamskicj.

Cz. I. Wiadomości Lekarskie, 1969, 13,1241. Dzierżanowski R., Podstawowe zagadnienia medycyny chińko-wietnamskicj.

Cz. II. Wiadomości Lekarskie. 1969. 14.1355.