10 gramów mas³a (dwie ³y¿eczki) – porcja mas³ana trzy kromki chleba cienko posmarowane,1 ³y¿ka oliwy,20 gramów orzechów w³oskich,20 gramów salami – dwa cienkie plasterki.Aby nie pogubiæ siê w g¹szczu wymienników,przede wszystkim nale¿y pogrupowaæ jedzeniew trzy grupy:I – jedzenie bogate w wêglowodany,II – jedzenie bogate w bia³ka i t³uszcze/tylkot³uszcze, III – jedzenie zawieraj¹ce wêglowodany, bia³kai t³uszcze. Pierwsza grupa jest ju¿ dobrze znana i powszech-nie stosowana w dawkowaniu insuliny. Druga grupa to wszelkiego rodzaju miêsa i wêdli-ny, pasztety, produkty czysto t³uszczowe, takie jakmas³o, margaryna, smalec, olej, ser ¿ó³ty, ser to-piony, ser pleœniowy, ryby. Grupa trzecia jest najtrudniejsza do oszacowania,dotyczy jedzenia zawieraj¹cego i wêglowodany,i bia³ka, i t³uszcze (np. ser bia³y, œmietana, orzechy,czekolada, ciasta, batony czekoladowe itp.).Trudno samemu zapamiêtaæ, ile kalorii ma ka¿dyz tych produktów, dlatego te¿ przy wyliczaniuwymienników bia³kowo-t³uszczowych nale¿y po-s³ugiwaæ siê tabelami zawieraj¹cymi wartoœæ kalo-ryczn¹ jedzenia lub tabel¹ wymienników bia³ko-wo-t³uszczowych. £atwo zauwa¿yæ, ¿e prawieka¿dy posi³ek zawiera co najmniej 1 WBT, a kie-rowanie siê w dawkowaniu insuliny posi³kowejjedynie iloœci¹ kromek chleba czy ziemniakówbêdzie przyczyn¹ niepowodzeñ w wyrównaniumetabolicznym cukrzycy. Pojêcie wymiennika bia³kowo-t³uszczowego zo-sta³o opracowane na podstawie wieloletniegodoœwiadczenia w prowadzeniu pacjentów z cu-krzyc¹ typu 1 leczonych metod¹ funkcjonalnej in-sulinoterapii (penowa – wielokrotne iniekcjei pompowa – ci¹g³y podskórny wlew insuliny).Klinika Diabetologii i Wad Wrodzonych w War-szawie ju¿ od piêciu lat prowadzi pacjentów le-czonych pompami insulinowymi i obecnie oko-³o 300 dzieci na sta³e leczonych jest t¹ metod¹.

ddrr nn.. mmeedd.. EEwwaa PPaaññkkoowwsskkaa

Klinika Diabetologii i Wad Wrodzonych

Akademii Medycznej w Warszawie

WRZESIEŃ 2004 NR 2INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ

i na sk³adniki bia³kowo-t³uszczowe. S³u¿y do tegobolus posi³kowy sk³adaj¹cy siê z bolusa prostegoprogramowanego na wêglowodany i bolusa pro-stok¹tnego wyliczanego na bia³ka i t³uszcze. Ko-nieczne sta³o siê opracowanie sposobu, który po-zwoli liczyæ i u³atwi liczenie jedzenia bogategow t³uszcze i bia³ka. Zaproponowano wprowadze-nie terminu: wymiennik bia³kowo-t³uszczowy. Jegodefinicja brzmi nastêpuj¹co: Jeden wymiennik bia³kowo-t³uszczowy to 100 ki-lokalorii z jedzenia bia³kowo-t³uszczowego lub tyl-ko t³uszczowego.

1 WBT = 100 kcal (bia³kai t³uszczu lub t³uszczu)

Dawka insuliny na 1 WW i 1 WBT ustalana jest in-dywidualnie dla ka¿dego pacjenta przez lekarza.Wyznaczana jest na podstawie zapotrzebowaniadobowego na insulinê i na podstawie profilu glike-mii. Przede wszystkim nale¿y przyjrzeæ siê, jakiepokarmy zawieraj¹ bia³ka i t³uszcze lub same t³usz-cze. S¹ to wszystkie t³uszcze stosowane do goto-wania, pieczenia, sma¿enia i do smarowania chle-ba. Miêso zwierzêce, drób, ryby. Nabia³, jajka,sery ¿ó³te, sery pleœniowe i sery topione, majo-nez. Wszelkiego rodzaju miêsa zawieraj¹ bia³kai zawsze wiêkszy lub mniejszy procent t³uszczu. Prawie ka¿dy posi³ek zawiera wymienniki bia³ko-wo-t³uszczowe, nawet takie dania, jak naleœnikiczy placki ziemniaczane, ze wzglêdu na t³uszczstosowany do sma¿enia. Zobaczmy, co w praktyce oznacza jeden WBT:100 gramów piersi z indyka – ma³a porcja (pó³podwójnej piersi),100 gramów cielêciny,100 gramów dorsza,100 gramów polêdwicy z bia³ego miêsa – 6 pla-sterków,50 gramów wo³owiny,50 gramów udka z kurczaka,50 gramów szynki wieprzowej – 3 plasterki,50 gramów pasztetu drobiowego,30 gramów sera ¿ó³tego – plaster,35 gramów sera topionego – ma³a porcja,30 gramów sera pleœniowego,7 gramów majonezu – nieca³a ³y¿ka,

Jednym z g³ównych elementów leczenia insulin¹jest obliczanie zawartoœci podstawowych sk³adni-ków w jedzeniu. Konieczne jest oszacowywaniezawartoœci wêglowodanów i kalorycznoœci produk-tów bia³kowo-t³uszczowych. Iloœæ wêglowodanówmo¿na wyraziæ w gramach lub w wymiennikachwêglowodanowych. Pojêcie jednostki chlebowejlub systemu wymienników wêglowodanowych jestpowszechnie i chêtnie stosowane zarówno przezlekarzy i dietetyków, jak i przez osoby z cukrzyc¹.Iloœæ wymienników wêglowodanowych w posi³kustanowi podstawê do wyliczenia dawki insuliny po-dawanej przed posi³kiem (jest to jeden z podsta-wowych elementów intensywnej insulinoterapii).Innymi s³owy nie uzyska siê normoglikemii poposi³-kowej, je¿eli b³êdnie bêdzie oszacowana zawartoœæcukrów w posi³ku. Wynika to z mechanizmu dzia-³ania insuliny i roli, jak¹ pe³ni w organizmie. Insu-lina, poza obni¿aniem stê¿enia glukozy we krwii wprowadzaniem jej do wnêtrza komórek, pe³nijeszcze inne zadania. Niezbêdna jest do zagospo-darowania bia³ek i t³uszczów: wykorzystania bia³ekjako materia³u budulcowego i t³uszczu jako rezer-wy energetycznej. Dlatego te¿ ich zawartoœciw spo¿ywanym posi³ku powinny byæ uwzglêdnianew dawkowaniu insuliny. Leczenie pomp¹ insulino-w¹ daje mo¿liwoœæ dok³adnego i oddzielnego pro-gramowania insuliny na sk³adniki wêglowodanowe

ISSN 1732-7954

Bia³ka i t³uszcze. Niewygodne wymienniki

Pielêgnacja jak na d³oniWiadomo, ¿e dzieci chore na cukrzycê musz¹ bardzo czê-

sto dokonywaæ pomiaru glukozy we krwi. W tym celu ko-

nieczne jest wykonywanie nak³uæ, aby uzyskaæ kroplê krwi

do pomiaru. Poniewa¿ takie nak³ucia robi siê przeciêtnie

6-7 razy na dobê, niezmiernie istotna jest odpowiednia pie-

lêgnacja d³oni, a w szczególnoœci opuszków palców. Zwró-

cê uwagê na kilka istotnych zagadnieñ z tym zwi¹zanych.

1. Bardzo wa¿ne jest, któr¹ czêœæ opuszki palcapoddajemy k³uciu. Zalecam k³ucie zewnêtrznej

czêœci. Poza tym musimy wiedzieæ, ¿e niewszystkie palce nadaj¹ siê do wykonania pomia-ru. Nie nale¿y k³uæ dwóch palców: wskazuj¹cegoi kciuka, poniewa¿ s¹ to palce chwytne, najbar-dziej wra¿liwe. 2. Trzeba zmieniaæ miejsce k³uæ. Nie wolno wy-konywaæ pomiaru ci¹gle w tym samym miejscu.Je¿eli miejsca s¹ czêsto zmieniane, prawid³owopielêgnowane, jeœli u¿ywamy dobrego nak³uwa-

cza z regulowan¹ g³êbokoœci¹ wk³ucia, po uk³uciunie ma ¿adnego œladu, a miejsce nie jest bolesne. 3. Zawsze przed uk³uciem nale¿y umyæ rêcew ciep³ej wodzie. Nigdy w zimnej! Dlaczego totakie istotne? Otó¿ jeœli myjemy d³onie w ciep³ejwodzie, wówczas wystarczy ma³y nacisk, abyuzyskaæ kroplê krwi potrzebn¹ do badania.

Ci¹g dalszy na stronie 2

W ŒRODKU PLAKAT O PRZELICZANIU BIA£EKI T£USZCZÓW,

KTÓRE WY£USZCZAZEBR T£USZCZA

4. Przed uk³uciem nie wolno przecieraæ palcówspirytusem ani ¿adnymi œrodkami odka¿aj¹cymi,

poniewa¿ bardzo wy-suszaj¹ naskórek.Wysuszona skóraszybciej siê niszczy,a ponadto docho-dzi do zaburzeniawyniku wartoœci gli-

kemii. Dlatego przed wykonaniem na-k³ucia wystarczy umyæ rêce zwyk³ym myd³em,po czym osuszyæ je delikatnierêcznikiem.5. Spraw¹ ogromnegoznaczenia jest bardzo do-bry nak³uwacz, z regulo-wan¹ g³êbokoœci¹ k³ucia.Taki sprzêt, pomimo ¿e ro-

bi jedynieœladowe, p³ytkie wk³ucie, po-zwala uzyskaæ wystarczaj¹c¹kroplê krwi. Równie istotne jestto, ¿e ró¿nica gruboœci koñ-cówki ig³y w nak³uwaczach jestogromna. W dobrych nak³u-waczach koñcówki ostrzone s¹laserowo, a samo k³ucie nie jestg³êbsze ni¿ 0,5 milimetra. Jeœlimamy z³y nak³uwacz, z niere-gulowan¹ g³êbokoœci¹ wk³ucia,lub jeœli wykonujemy pomiarig³¹ albo lancetem jednorazo-wym, który dosyæ g³êboko in-

geruje w skórê (nawet do 5 mi-limetrów!), wówczas po wk³u-ciu zostaj¹ œlady, a sam zabieg jestbardziej bolesny. Skórka na palcachz czasem robi siê twarda, zmie-niona. Dlatego jeszcze raz pod-

kreœlam znaczenie odpowiedniego nak³u-wacza. To podstawa.6. Po wykonaniu zabiegu powinniœmy po-myœleæ o nawil¿eniu skóry. Dobrymi rzecza-mi do smarowania opuszki s¹ maœæ alantoino-

wa, ¿el z aloesu lub prepara-ty z mocznikiem. Œrodki tepozwalaj¹ utrzymaæ prawi-

d³ow¹ wilgotnoœæ skóry.7. U ma³ych dzieci mo¿-na równie¿ k³uæ p³atek

ucha lub – jeœli nie maw tym miejscu szczególnejtkliwoœci w dotyku – palusz-ki u nóg. Do wykonania po-miaru przy wykorzystaniukrwi z p³atka ucha dzieckamusimy mieæ jednak odpo-wiedni glukometr, bo nie ka¿dysprzêt jest w stanie „zassaæ” krew. Do tego typupomiarów nadaje siê np. glukometr SmartScan fir-my LifeScan.8. Pamiêtajmy o edukacji! Brakuje jej szczególnieu doros³ych pacjentów. Bywa, ¿e k³uj¹ siê zwyk³y-mi ig³ami, przez co zabieg jest bardzo g³êboki,wk³ucie dociera nawet do miêœni. U pacjentów,którzy przez lata postêpuj¹ w ten sposób, docho-

dzi do zmian na skórze. Poniewa¿ ka¿dek³ucie powoduje ból, pojawia siê lêk przed

wykonaniem pomiaru. Dlatego korzy-stajmy z opracowañ na temat cukrzycy,

konsultujmy nasze postêpowanie z le-karzem diabetologiem. W naszej przy-chodni s³u¿ymy wszelk¹ porad¹ doty-cz¹c¹ terapii cukrzycy, w tym równie¿udzielamy wskazówek, jak prawid³owodbaæ o d³onie.

MMaarriiaa WWiieerrzzcchhoowwsskkaa

Starsza pielêgniarka z Samodzielnego

Publicznego Szpitala Klinicznego

w Warszawie

2

WW aapptteekkaacchh mmoo¿¿nnaa zznnaalleeŸŸææ ccaa³³¹¹ ggaammêꜜrrooddkkóóww ddoo ppiieellêêggnnaaccjjii dd³³oonnii –– rróówwnniiee¿¿ddllaa ddiiaabbeettyykkóóww

AAllaannttaann ((mmaaœœææ))Producent: Zak³ady Farmaceutyczne „Unia”

Cena: 5,76 z³.

AAllaannttaann pplluuss ((bbaallssaamm ddoo cciiaa³³aa))Producent: Zak³ady Farmaceutyczne „Unia”

Cena: 9 z³.

¯̄eell aallooeessoowwyyProducent: Floslek

Cena: 7,97 z³.

AAllooee VVeerraa ¯̄eellProducent: Thursday Plantation Lab. Ltd., Australia

Cena: 11,93 z³.

EEppiikkrreemmProducent: Asa Sp. z o.o.

Cena: 7,65 z³.

XXeerriiaalliinnee 550000Producent: Laboratoires SVR

Cena: 57 z³.

PIELÊGNACJA JAK NA D£ONICi¹g dalszy ze strony 1

Skóra sk³ada siê z trzech warstw: naskór-ka, skóry w³aœciwej i tkanki podskórnej.Zmiany chorobowe organów wewnêtrz-nych oraz szkodliwe wp³ywy œrodowiskaprowadz¹ do widocznych zmian i zabu-rzeñ w prawid³owym funkcjonowaniuskóry. Je¿eli nie zareagujemy, nara¿amyskórê na nieodwracalne uszkodzenia.Szczególne znaczenie dla funkcji ochron-nych i obronnych ma bariera naskórko-wa sk³adaj¹ca siê z mieszanki komponen-tów wodnych i t³uszczowych.

Zdrowa skóraZdrowa i jêdrna skóra charakteryzuje siê wysok¹zawartoœci¹ wody w komórkach naskórka. Sk³ad-niki t³uszczowe natomiast znaj-duj¹ siê w przewa¿aj¹cej czêœcisubstancji miêdzykomórkowej.Mo¿na sobie wyobraziæ war-stwê naskórka jako mur: ceg³amis¹ komórki, a zapraw¹ substan-cja miêdzykomórkowa.

Sucha skóra W skórze zmienionej chorobo-wo dochodzi do zaburzenia pro-dukcji lub zwiêkszonej utratymateria³ów budulcowych. Ceg³y(komórki) staj¹ siê porowate,a zaprawa (substancja miêdzy-komórkowa) krucha. Dla skóryoznacza to zaburzenie funkcjiochronnej. Przyczyn suchej skóryjest wiele. S¹ osoby, u którychzauwa¿a siê sk³onnoœæ do zmniej-szonej produkcji t³uszczu skórne-go, przez co ich skóra jest wra¿-liwsza i wymaga intensywniejszejpielêgnacji. Sucha skóra pojawiasiê z wiekiem – z badañ wynika,¿e po czterdziestce zaczyna siê

naturalny proces starzenia, objawiaj¹cy siê utrat¹t³uszczu i wody w organizmie. Szkodliwy dla skóryjest kontakt z chemikaliami, wilgoci¹, brudem i ku-rzem – problem ten dotyczy w du¿ym stopniu kobiet wykonuj¹cych prace domowe. I wreszciechoroby wp³ywaj¹ na wysuszanie: zmieniona cho-robowo skóra jest w stanie tylko w ograniczonysposób spe³niaæ swoj¹ funkcjê ochronn¹. Jej poro-wata powierzchnia nie stanowi bariery dla czyn-ników chorobowych (grzyby, bakterie, wirusy).Sprzyja to powstawaniu stanów zapalnych i alergii.Prawd¹ jest, ¿e w przebiegu cukrzycy obserwowa-na jest ogólna suchoœæ skóry. Zreszt¹ samo nag³ewysuszanie siê skóry powinno sk³aniaæ do przepro-wadzenia badañ (poziom cukru).

Ratunek dla suchej skóryU diabetyków mo¿e dojœæ do uszkodzeñ ma-³ych naczyñ krwionoœnych i zaburzeñ czynno-œci fizjologicznych skóry. Nastêpuje zmniejszo-ne wydzielanie potu, a tym samym przegrzaniei spadek zawartoœci wody. Stosowanie maœcizawieraj¹cych t³uszcze pogarsza sytuacjê: za-mykaj¹ siê pory, utrudniona zostaje wymianacieplna. „Zamkniêta” skóra prowadzi do za-czerwienieñ i œwi¹du. Najnowsze badania wy-kazuj¹, ¿e pomóc wtedy mog¹ substancje po-woduj¹ce wi¹zanie cz¹steczek wody w skórze,takie jak mocznik. Jako przyk³ad niech pos³u¿ykrem w piance AAllllpprreessaann 22 z 5% zawartoœci¹mocznika. Tworzy on swego rodzaju sito naskórze, które ogranicza zupe³nie bezpoœrednikontakt naskórka z wod¹. Po jego u¿yciu niedochodzi do zahamowania wymiany cieplneji gazowej, skóra oddycha, normalnie siê poci,czyli zapobiegamy jej wysychaniu. AAllllpprreessaann 22czyni such¹ skórê g³adsz¹, bardziej elastyczn¹i jêdrn¹. Wch³ania siê natychmiast i ca³kowicie,nie pozostawiaj¹c lepkiego cia³a – nadaje siêdo stosowania w pracy (nie pozostawia œladówna papierze i klawiaturze komputera). Dostêp-ny w aptekach. Cena ok. 30 z³.

Sucha i wra¿liwa skóra

INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ

Nosiæ pompê? ADA – to wypada!Dziœ, æwieræ wieku po tym, jak prof. Jacek Sieradzkiuruchomi³ pierwsz¹ w Polsce pompê insulinow¹,aplikuj¹c j¹ do celów klinicznych, o zaletach stosowa-nia ci¹g³ego podskórnego wlewu insuliny w³aœciwienie ma potrzeby przekonywaæ. Dowodem chocia¿bylawinowy w ostatnich latach wzrost liczby u¿ytkowni-ków tych urz¹dzeñ – na pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹-tych na ca³ym œwiecie by³o 6000 chorych stosuj¹cychpompy, w roku 2000 doniesiono o 100 000 ta-kich aparatów, zaœ do po³owy 2003 roku liczba tapodwoi³a siê (w samych Niemczech jest ich ok.35 000). Z pewnoœci¹ rosn¹cej popularnoœci urz¹-dzenia przys³u¿y³a siê opinia Amerykañskiego To-warzystwa Diabetologicznego (ADA), które w roku2002 og³osi³o, i¿ w³aœciwie nie ma osób, dla którychsta³e podawanie insuliny by³oby przeciwwskazaniem,o ile oczywiœcie osoby te sk³onne s¹ zastosowaæ siêdo regu³ takiego leczenia. A to jeszcze nie koniec.Prace nad unowoczeœnieniem pompy, by mog³a onasama kontrolowaæ poziom glikemii oraz regulowaæpodawane dawki insuliny, trwaj¹, jej wprowadzeniedo szerokiego u¿ytku publicznego nast¹pi jednak niewczeœniej ni¿ za 5 lat.Pompa insulinowa jest urz¹dzeniem wielkoœci ma³e-go telefonu komórkowego, sk³adaj¹cym siê z silnika,uk³adu zasilania, zewnêtrznego urz¹dzenia pomiaro-wego oraz zbiornika z insulin¹ i drenu, którego koñ-cówka zak³adana jest do tkanki podskórnej. Przy ka¿-dym posi³ku programowana jest odpowiednia dawkainsuliny. Dodatkowo dozownik stale podaje niewiel-kie iloœci krótko dzia³aj¹cej insuliny, tzw. dawkê ba-zow¹, tak¿e w trakcie snu. Insulina dawkowana jestz dok³adnoœci¹ do 0,005 jednostki, co stanowi najlep-szy wynik wœród wszystkich urz¹dzeñ podaj¹cych in-sulinê. Pompa zawiera dodatkowe funkcje, które po-magaj¹ szybko i skutecznie dopasowaæ iloœæ insulinyprzy wzmo¿onej aktywnoœci fizycznej czy w czasiedodatkowej choroby. Lecz¹c t¹ metod¹, wykonywa-ne jest jedno uk³ucie na trzy dni zamiast dwunastu.

Pompy od Owsiaka, osprzêt od pañstwaPompy zewnêtrzne do podskórnej infuzji insuliny,w których u¿ywane s¹ tylko preparaty insuliny krótkodzia³aj¹cej lub szybko dzia³aj¹cych analogów insuliny,znajduj¹ zastosowanie u chorych na cukrzycê szcze-gólnie trudn¹ do wyrównania, jak równie¿ u nie-mowl¹t. W chwili obecnej na rodzimym rynku do-stêpne s¹ m.in. pompy insulinowe amerykañskiejfirmy Medtronic: Paradigm® 712 oraz MiniMed 508(ta ostatnia w dwóch wariantach: 508 z 4-letni¹ gwa-rancj¹, bezterminow¹ na silnik, z pilotem – 14 860 z³oraz 508R z pilotem i 3-letni¹ gwarancj¹, beztermi-now¹ na silnik – 7670 z³). Urz¹dzenia te, zaawanso-wane technologicznie, zapewniaj¹ bezpieczeñstwoi wysoki komfort u¿ytkowania (najnowsze z nich,Paradigm® 712, wyposa¿one zosta³o w precyzyjnyi bezpieczny system podawania BioPULSE oraz kal-kulator bolusa; dziêki niemu rola pacjenta przy poda-waniu w³aœciwej iloœci insuliny na posi³ek ogranicza siêdo wstukania do pompy iloœci spo¿ywanych wymien-ników i poziomu cukru – pompa sama oblicza iloœæpotrzebnej insuliny), niemniej wci¹¿ stanowi¹ pewienluksus, na który nie ka¿dy chory mo¿e sobie pozwo-liæ. Powiedzmy sobie szczerze: zakup samej pompyplus comiesiêczny koszt eksploatacji, zamykaj¹cy siêobecnie kwot¹ ok. 350-600 z³ (zmiana wk³uæ co trzydni – firmy MiniMed Quick-set®, Sof-set®, Silhouet-te®), zniechêci³y wielu potencjalnych nabywców. Jed-

nak i na to, przynajmniej czêœciowo, znalaz³a siê rada.W roku 2001 Wielka Orkiestra Œwi¹tecznej PomocyJurka Owsiaka ruszy³a z programem zak³adaj¹cymwprowadzenie terapii pompowej u dzieci do 10. ro-ku ¿ycia, czyli u tych chorych, u których zapobieganieewentualnym powik³aniom przynieœæ mo¿e najlep-sze rezultaty. Pompy od Fundacji otrzymuj¹ bezp³at-nie dzieci, które najbardziej ich potrzebuj¹: z rodzinw trudnej sytuacji ekonomicznej, maj¹ce przewlek³echoroby towarzysz¹ce lub te¿ wyj¹tkowo chwiejnyprzebieg cukrzycy. W efekcie w ci¹gu 3 lat dzia³alno-œci programu WOŒP przekaza³a do indywidualnegoleczenia ponad 850 pomp insulinowych. To jednaknie koniec dobrych wiadomoœci. W sukurs WielkiejOrkiestrze przysz³y poszczególne oddzia³y Narodo-wego Funduszu Zdrowia: oto osprzêt do pomp dladzieci do 7. roku ¿ycia, które otrzyma³y je od Owsia-ka, ale tak¿e innych dzieci – niechlubnym wyj¹tkiemby³y tu województwa dolnoœl¹skie i lubelskie – ob-jêty zosta³ refundacj¹ do kwoty 550 z³ miesiêcznie.W praktyce oznacza³o to, ¿e dzieci otrzymuj¹ opie-kê, której w normalnej sytuacji, a wiêc bez pomocypañstwa, rodzice nigdy nie mogliby im zapewniæ.

Pañstwo daje i odbieraNiestety, tak komfortowa sytuacja, jak uczy ¿ycie, niemog³a trwaæ wiecznie. Niekoñcz¹ce siê w tym rokuzawirowania wokó³ s³u¿by zdrowia, si³¹ rzeczy, za-owocowa³y równie¿ brakiem jasnych regu³ refundo-wania osprzêtu (wnioski o refundacjê kierowanedo NFZ rozpatrywane by³y dotychczas indywidual-nie). NFZ oraz Ministerstwo Zdrowia odbija³y pi³ecz-kê, a obiecanych Jerzemu Owsiakowi przez Mariusza£apiñskiego wyrazistych zasad przyznawania dotacji,w postaci odpowiedniej procedury, w dalszym ci¹-gu nie by³o: w pierwszej po³owie roku w kataloguœwiadczeñ finansowanych przez Narodowy FunduszZdrowia drenów po prostu nie uwzglêdniono. Poja-wia³y siê co prawda g³osy, ¿e sytuacja ta lada dzieñulegnie zmianie. Ju¿ na pocz¹tku roku „Gazeta Wy-borcza” informowa³a, ¿e dzieci chore na cukrzycêbêd¹ jednak mia³y refundowany osprzêt do indywi-dualnych pomp insulinowych; gwarantowaæ to mia³anowelizacja rozporz¹dzenia o œrodkach pomocni-czych i materia³ach. Oczywiœcie, w obecnej, „pato-wej” sytuacji s³u¿by zdrowia nikt chyba tak naprawdênie wierzy³ w realnoœæ owego „lada dzieñ”, z nowe-lizacj¹ wci¹¿ zwlekano, a rodzice i opiekunowiemusieli radziæ sobie sami. Gdy wydawa³o siê, ¿e ciz nich, dla których comiesiêczny wydatek rzêdu500 z³ w ogóle nie wchodzi³ w rachubê, bêd¹ musie-li zrezygnowaæ z pomp, nadesz³a wreszcie uprag-niona wiadomoœæ: jest nowelizacja! Zgodnie z Roz-porz¹dzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpniaw wykazie refundowanych œrodków pomocniczychuwzglêdniono zestawy infuzyjne, choæ niestety cie-szyæ siê z nich bêd¹ mogli wy³¹cznie u¿ytkownicydo 18. roku ¿ycia. Jak siê okazuje, nie jest to jedynymankament noweli. Refundacja obejmuje tylko zesta-wy infuzyjne (w niektórych pompach wymienne s¹równie¿ rezerwuary do nape³niania insulin¹), i to dokwoty 300 z³ miesiêcznie, czyli do prawie po³owywysokoœci ubieg³orocznych dotacji. Oznacza to, ¿emaluchom pozostaje „wybór” najtañszych wk³uæ,z kaniul¹ d³ugoœci 17 mm, wobec 6 lub 9 mm w do-tychczas stosowanych. Wk³ucia takie z oczywistychwzglêdów nie s¹ wskazane u ma³ych dzieci, stratnewiêc bêd¹ szczególnie te, które pochodz¹ z ubogichrodzin (a wiêc „Owsiakowe”), których rodziców nie

staæ na dro¿sze zestawy. Jeœli dzieci te odstawi¹pompy z przyczyn ekonomicznych, jedynym efektemustawy bêdzie... brak efektu: w sytuacji gdy WOŒPczyni starania, by pomóc jak najwiêkszej grupie po-trzebuj¹cych, Ministerstwo Zdrowia, wydaj¹c obec-ne rozporz¹dzenie, tylko torpeduje te wysi³ki. PóŸnepowik³ania w grupie ma³ych diabetyków, wiêc i wiêk-sza liczba inwalidów w przysz³oœci bêd¹ tego oczywi-st¹ konsekwencj¹.Pozostaje nam zapytaæ: czy pañstwu, ewidentnie odpewnego czasu niedomagaj¹cemu, aby rzeczywiœciezale¿y na zdrowiu jego obywateli? A mo¿e tylkona tym, by zaoszczêdziæ jak najwiêcej, nie licz¹c siêz konsekwencjami, nie bior¹c pod uwagê, ¿e prze-cie¿ w przysz³oœci zyskaæ mo¿na w dwójnasób: wy-daj¹c mniej na leczenie powik³añ cukrzycy i, co du¿owa¿niejsze, zyskuj¹c zdrowie tych, bez których pañ-stwo to nie ma racji bytu: nas wszystkich? W istocie,pytania to czysto retoryczne.

Marcin Mruwczyñski

3

25 LAT POMPY INSULINOWEJAWANTURA O REFUNDACJÊ

Cukrzyca stanowi jedn¹ z najczêstszych chorób przewlek³ych – pod wzglêdem powszechnoœci i kosztów leczenia konkurujez chorobami uk³adu kr¹¿enia. Obecnie ¿yje oko³o 240 milionów ludzi z cukrzyc¹, z tego w Polsce ok. 2 milionów. Obserwo-wana od wielu lat tendencja wzrostowa pozwala mówiæ tak¿e w naszym kraju o endemicznym charakterze problemu. Wobectak niepokoj¹cych danych epidemicznych wci¹¿ trwaj¹ wysi³ki udoskonalenia dostêpnych i opracowania nowych metod lecze-nia tej groŸnej jednostki chorobowej. Jedn¹ z najbardziej obiecuj¹cych jest ci¹g³y podskórny wlew insuliny z zastosowaniemosobistej pompy insulinowej, którego ideê opisano po raz pierwszy w 1963 r. Niestety, postêp techniczny, jaki siê w tej dzie-dzinie dokonuje, nie zda siê na nic, jeœli nie uzyska wsparcia w postaci odpowiednich decyzji ministerialnych. A to – wszystkona to wskazuje – jest coraz mniej prawdopodobne.

UU¿¿yyttkkoowwnniiccyy ppoommpp ii iicchh rrooddzziinnyy!! Chcecie zapro-testowaæ przeciwko niejasnym i niekorzystnymzasadom refundacji pomp i zestawów infuzyjnych?Czekamy na Wasze listy (skierujemy je wszystkiedo Ministerstwa Zdrowia) pod adresem:

MI Polskaul. Powsiñska 28

02-903 Warszawafax: +22 858 30 50

Jak przeliczaæ bia³ka i t³uszcze?

Ju¿ zebra³a siê zebr t³uszcza

i Wam to wy³uszcza!

ILOŚĆ GRAMÓW LICZBA KALORII WIELKOŚĆ PORCJI PRODUKTY PRODUKTU SPOŻYWCZEGO (KCAL) „KUCHENNEJ”

RÓWNA 1 WBT W PRZYBLIŻENIU

ORZECHY

Dynia pestki 20 109 1 łyżka stołowa = 10 gMak niebieski 21 102 1 szklanka = 150 gMigdały „Makar” 23 132 6 sztuk = 10 gOrzechy arachidowe 19 108 10 sztuk = 10 gOrzechy laskowe 16 102 25 sztuk = 50 gOrzechy pistacjowe 19 114 10 sztuk = 8 gOrzechy włoskie 16 106 1 sztuka = 15 gSłonecznik nasiona 20 114 1 łyżka stołowa = 10 gWiórki kokosowe 17 102 1 płaska łyżka = 15 g

MIĘSO

Baranina, łopatka 35 99 Kawałek mięsaBaranina, udziec 43 99 wieprzowego, wołowegoCielęcina, łopatka 95 101 cielęcego surowegoCielęcina, sznyclówka 96 101 o długości 6 cm, szerokości 5 cmCielęcina, udziec 93 100 i grubości 1,5 cm = 50 gKrólik, tusza 63 98Wieprzowina, mięso tłuste 30 100 Kawałek mięsaWieprzowina, boczek bez kości 19 99 chudego gotowanegoWieprzowina, golonka ze skórą 34 99 lub pieczonegoWieprzowina, karkówka 37 99 o długości 6 cm, szerokości 3,5 cmWieprzowina, łopatka 39 99 i grubości 1,3 cm = 40 gWieprzowina, schab surowy z kością 57 100Wieprzowina, szynka surowa 38 99Wołowina, pieczeń chuda 86 101Wołowina, pieczeń tłusta 46 100Wołowina, polędwica 86 97Wołowina, rostbef 66 100Wołowina, rozbratel 63 100Wołowina, szponder 46 99

WĘDLINY

Baleron gotowany 41 51 plaster grubości 0,2 cm = 25 gBaton szynkowy z indyka 70 100Baton z kurczaka 69 100 plaster = 25 gGolonka dębicka (konserwa) 62 107Kabanosy 30 99 1 sztuka = 45 gKabanosy z kurczaka 40 100Kaszanka z kurczaka 69 141Kiełbasa jałowcowa z kurcząt 42 99Kiełbasa mazurska z indyka 78 100Kiełbasa podlaska z kurcząt 42 98Kiełbasa podsuszana z kurcząt 62 100Kiełbasa podwawelska 41 101Kiełbasa szynkowa z indyka 115 101Kiełbasa szynkowa z kurcząt 91 100Kiełbasa śląska 47 99Kiełbasa toruńska 38 99Kiełbasa zwyczajna 47 99 kawałek o długości 5 cm = 50 gKiełbasa żywiecka 31 99Kiszka krwista 27 109Kiszka z kaszy jęczmiennej 68 132Krakowska sucha 31 99 plasterek grubości 0,2 cm = 10 gKurczak faszerowany pieczony 53 105Mielonka (Luncheon) 64 109 plaster = 30 gMortadela 48 99 plaster 0,2 cm = 15 gMortadela delikatesowa 36 106

zaprasza do nastêpnego numeru na dalsz¹ czêœæ bia³kowo-t³uszczowego

przeliczania. Do zobaczenia!

Dane wprowadzono na podstawie: „Liczymy kalorie” Hanna Kunachowicz, Irena Nadolna, Beata Przygoda, Krystyna Iwanow;Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Mortadela z papryką 47 110Mortadela z pieczarkami 38 106Myśliwska sucha 34 100Parówkowa 30 99 Parówka cienka, 1 sztuka = 60 gPasztet mazowiecki (konserwa) 29 100Pasztet pieczony 29 112Pasztet podlaski z kurczaka 46 105 małe opakowanie – 50 g, duże – 155 gPasztet z kurcząt pieczony 54 115Pasztetowa 27 103 1 łyżka stołowa = 25 gPolędwica myśliwska 36 103Polędwica sopocka 62 102Polędwica wędzona ekstra 69 103Polędwica z indyka 96 100Polędwica z piersi kurczaka 108 101Przysmak śniadaniowy (konserwa) 39 103Salami kolskie 19 101Salami popularne 18 100 plaster = 10 gSalceson czarny 30 99Salceson wiejski 48 100Salceson włoski 31 99Schab wędzony 73 100Szynka delikatesowa z kurcząt 81 100 Szynka Dionizego:Szynka kasztelańska 99 104 plaster grubości 0,2 cm,Szynka konserwowa (konserwa) 115 114 szerokości i długości 6 cm = 10 gSzynka tyrolska 38 112Szynka wiejska 40 101 plaster grubości 0,2 cm= ok. 75 gSzynka wieprzowa gotowana 43 101 plaster = 50 gSzynka wołowa gotowana 98 105 plaster = 50 gSzynka z indyka 121 103 Szynki, polędwice, kiełbasy szynkowe:Szynka z piersi kurczaka 105 102 plasterki o grubości 0,1 cm,Szynka z udźca kurczaka 86 100 średnicy 9,5 cm lub długości ok. 8 cm Szynkówka wieprzowa 54 102 i szerokości ok. 7 cm = 10 gWędzonka krotoszyńska, wędzona 42 102Wędzonka wołowa, gotowana 98 106 plaster = 12 g

TŁUSZCZE

Margaryna Bona 22 98 Płaska łyżeczka masła, margaryny Margaryna Flora 18 98 lub smalcu = 5 gMargaryna Kama 25 98Margaryna Kasia 15 100Margaryna mleczna 14 98Margaryna o obniżonej zawartości tłuszczu 22 100Margaryna Palma 14 98 Płaska łyżka masła lub margaryny = 10 gMargaryna Rama 16 98Margaryna Słoneczna 14 98Margaryna Tina 25 109Margaryna zwykła 14 98Masło extra 13 99Masło Mlemix (z olejem) 17 100Masło orzechowe 17 108Masło roślinne kubkowe 14 99Masło roślinne Nova 22 98Masło stołowe 17 102Masło śmietankowe 15 99Masło wiejskie 15 101Mlemix zambrowski 17 99Olej kukurydziany 11 98 Płaska łyżka każdego rodzaju oleju = 10 gOlej rzepakowy 11 98Olej rzepakowy tłoczony na zimno 11 98Olej rzepakowy uniwersalny 11 98 Płaska łyżeczka oleju = 5 gOlej słonecznikowy 11 98Olej sojowy 11 98Olej z oliwek 11 98Planta 11 98Słonina 12 98Smalec 11 98 1 łyżka smalcu = 20 g

Czy ubrania w paski s¹ terazw modzie?

XXyymmeennaa ZZaanniieewwsskkaa----CChhwweeddcczzuukk:: S¹w modzie i to bar-dzo. Ju¿ w zesz³ymsezonie pokaza³o

siê mnóstwo pa-skowych wzorów. Pa-

ski maj¹ to do siebie, ¿e by³y, s¹i bêd¹ chêtnie noszone. Czasamiw danym sezonie preferuje siê jew mniejszym lub wiêkszym stop-

niu, ale nigdy nie ma takiej sytuacji,¿eby by³y démodé. Niedawno prze-gl¹da³am najnowsze wzory tkaninkonfekcyjnych, wœród których zna-laz³am mnóstwo pasków. Zawszemodne bêd¹ nieœmiertelny tenis,paskowane mêskie koszule. W koñ-cu paski s¹ jednym z najstarszychmotywów tkackich. To wiecznywzór.

A czy paski mo¿na ze sob¹ mie-szaæ, na przyk³ad pasiast¹ bluz-kê i tak samo „rozpasane”spodnie? Czy to siê aby niegryzie?

XXyymmeennaa ZZaanniieewwsskkaa--CChhwweedd--cczzuukk:: Wspó³czesna moda bardzo

chêtnie pos³uguje siê pewnymumyœlnym „zgrzytem”. To ówtak trudny do zdefiniowaniapostmodernizm. Wszêdziemo¿na go zauwa¿yæ:

w sztuce i nie tylko.To próba zwróceniauwagi poprzez

wszelkie dopuszczalne, a nawet niekonwencjo-nalne œrodki. W zwi¹zku z tym w modzie nosi siêrzeczy, które z klasycznego punktu widzeniaw ogóle do siebienie pasuj¹. Naprzyk³ad paski z pa-skami, paskiw kwiatki z paskamig³adkimi, paski w kwiatki z pas-kami w kropki, itede itepe...

Czyli wszystko jest dozwo-lone?

XXyymmeennaa ZZaanniieewwsskkaa----CChhwweeddcczzuukk:: Mo¿na i na-wet nale¿y ³¹czyæ ze so-b¹ ró¿ne, z pozoruniepasuj¹ce do siebierzeczy. U t a l e n t o w a n iprojektanci po-trafi¹ znaleŸæw tym niekonwencjo-nalnym zestawieniu pe-wien rodzaj harmonii,który w zwyk³ym, ludz-kim rozumieniu cieszy na-sze oko. Na tym polegatajemnica „sukcesu”,czyli dobrego wy-gl¹du.

Czy ka¿demucz³owiekowi do twa-rzy w paskach? Czy pa-ski pasuj¹ do oty³ych albo chudych? Czy paski s¹dozwolone tylko do lat osiemnastu?

XXyymmeennaa ZZaanniieewwsskkaa--CChhwweeddcczzuukk:: Nie ma cze-goœ takiego jak kategoryczne przeciwwskazanie,

¿eby nie chodziæ w „paskowanych” rzeczach. Niema te¿ ograniczeñ wiekowych ani wagowych.

Paski mog¹ nosiæwszyscy: kobiety

i mê¿czyŸni,n iemowlêta

i staruszko-wie, grubii chudzi,³ y s i

i blondyni.Wszystko zale¿y

od tego, jakie to paski. Paski mog¹ mieæprzecie¿ od milimetra do kilku centymetrówszerokoœci. Jeœli mój m¹¿ kupuje sobie ko-szulê w paski cieniutkie, w ciemnej tonacji

– takie, których prawie nie widaæ – towszystko w porz¹dku. Ale gdy têga pani

funduje sobie dzianinow¹ sukniêw bardzo szerokie pasy, do tego

w kontrastowych kolorach, to oneniechybnie podkreœl¹ obwód.Dlatego trzeba troszkê pomyœleæ,

jak siê tych pasków u¿ywa.

A Pani chêtnie nosi ubrania w paski?

XXyymmeennaa ZZaanniieewwsskkaa--CChhwweeddcczzuukk:: Jak naj-bardziej, chocia¿ w tej chwili nie mam wie-

lu rzeczy w paski. Muszê powiedzieæ, ¿eswego czasu zaprojektowa³am piêk-

ne wzory lnów tkanych w paski.Powsta³a z nich bardzo efektow-

na kolekcja, piêkne kostiumydla pañ.

Rozmawia³a

JJooaannnnaa ZZyyggaadd³³oo

Pasy modne w kratkêXymena Zaniewska-Chwedczuk – autorka scenografii do spektakli dramatycznych i opero-

wych, projektów urbanistycznych i architektury wnêtrz; ceniona projektantka mody

Koñ by siê uœmia³U m³odego lekarza dzwoni telefon. Telefonujejego kolega i zaprasza go na partyjkê bryd¿a.Lekarz odk³ada s³uchawkê i mówi do ¿ony:– Kochanie, mam nag³e wezwanie. Muszê je-chaæ do szpitala.– Coœ powa¿nego?– Tak, ju¿ trzech innych lekarzy tam jest.

Dowcip numeru

Oto, co us³ysza³a zebra w „Familiadzie”

KKaarrooll SSttrraassbbuurrggeerr:: Wymieñ zwierzê w paski...UUcczzeessttnniikk:: Biedronka!

Zebra radzi

Na drug¹ stronê jezdni przechodŸ zawsze na zebrze.

Sklepowi „Smyk” dziêkujemy za wypo¿yczenieubrañ do sesji zdjêciowej.

INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ 7

Dzisiaj odkryjemy Amerykê i poogl¹damy stronyDoktora Zebry (www.doctorzebra.com). DoktorZebra to pseudonim realnej osoby – amerykañ-skiego lekarza, autora ksi¹¿ki Zebra Cards. Karty

Zebry to coœ pomiêdzy „Z Archiwum X” a dowci-pami z serii „przychodzi dojrza³a kobieta s³usznejpostury do lekarza” (mniej wiêcej tak s³ownik jê-zyka polskiego definiuje s³owo „baba”). Ksi¹¿ka ta(w czêœci dostêpna tak¿e w formie internetowej)analizuje szczególnie dziwne, zagadkowe lubrzadko spotykane choroby i stany chorobowe.Poszczególne „karty” maj¹ awers i rewers. Naawersie opisany jest jakiœ zagadkowy przypadek,na rewersie – mo¿liwoœci diagnozy. Ale dlaczegoakurat karty zebry – móg³by ktoœ zapytaæ – a nienp. kozy czy ¿yrafy? Wi¹¿e siê to z pewnym po-wiedzeniem, autorstwa niejakiego Theodora E.Woodwarda, powiedzeniem popularnym chybatylko w Ameryce i tylko wœród lekarzy: „When youhear hoofbeats behind you, don’t expect to seezebra”. Co mo¿na przet³umaczyæ: „Kiedy s³yszyszodg³os kopyt za plecami, nie spodziewaj siê ze-bry”. (Autor powinien chyba zaznaczyæ, ¿e po-wiedzenie to nie ma zastosowania w niektórychrejonach Afryki). W medycznym slangu has³o „ze-bra” sta³o siê synonimem niezwyk³ego przypadku.Autor wyjaœnia we wstêpie ksi¹¿ki, ¿e lekarzew Ameryce maj¹ tendencjê do diagnozowanianietypowych, rzadkich chorób. Na przyk³ad chocia¿objawem malarii rzeczywiœcie s¹ podniesiona go-r¹czka i dreszcze, to przecie¿ trzeba wyj¹tkowowybuja³ej wyobraŸni, aby na podstawie takichsymptomów u pacjenta, który od lat nie opuszcza³Nowego Jorku, zaraz diagnozowaæ malariê! Tooczywiœcie przyk³ad przejaskrawiony, ale w mniejekstremalnych wypadkach niedoœwiadczonemu

lekarzowi mo¿e byæ po prostu na rêkê uczepiæ siêjakiejœ dramatycznej, niezwyk³ej diagnozy, zw³asz-cza kiedy przypadek nie jest „podrêcznikowy”i nie bardzo wiadomo, jak go zaklasyfikowaæ. Na stronach Doktora Zebry znaleŸæ mo¿naznacznie wiêcej ciekawych rzeczy. Niektóre mo-g¹ wygl¹daæ dla nas trochê egzotycznie. Na przy-k³ad taki „Mad Cow Calculator” („Kalkulator szalo-nej krowy”). Mówi¹c najkrócej, jest to programkomputerowy, który pozwala oceniæ (po wpro-wadzeniu do niego niezbêdnych danych na tematnaszego trybu ¿ycia, wieku i zwyczajów ¿ywienio-wych), jakie ryzyko jest w naszym wypadku wiêk-sze: zapadniêcia na BSE (chorobê szalonych krów)czy te¿ zawa³u serca jako konsekwencji spo¿ywa-nia wo³owiny. Mnie na stronach szalonego doktora najbardziejzainteresowa³a „Medyczna historia amerykañskichprezydentów”. Dzie³o to zaiste wiekopomne.Otó¿ mo¿emy siê z niego dowiedzieæ, na jakiechoroby i dolegliwoœci uskar¿ali siê wszyscy prezy-denci USA – od George’a Washingtona do Geor-ge’a W. Busha. Dodatkowy bonus to historiachorób wszystkich wiceprezydentów, angielskiejrodziny królewskiej i wielu innych znanych postacize œwiata polityki, kultury i nauki. Stronê mo¿naogl¹daæ „wed³ug chorób” (np. piszemy „oczy” i zachwilê dowiadujemy siê, kto z wielkich cierpia³na schorzenia tego organu, z dok³adn¹ specyfika-cj¹, jakie to by³y schorzenia, i szczegó³owym prze-biegiem ich leczenia) lub „wed³ug osób” (gdy chce-my, dajmy na to, przejrzeæ szczegó³ow¹ historiêwszystkich chorób i przypad³oœci, które nêka³yEisenhowera). Z zamieszczonych materia³ów mo-¿emy na przyk³ad wyczytaæ, ¿e obecny prezydentzosta³ jako m³ody ch³opak (w 1972 roku) zatrzy-

many przez policjê za jazdê pod wp³ywem alkoho-lu, kiedy wracaj¹c do domu, wjecha³ samochodemw nale¿¹ce do s¹siada kontenery na œmieci.W „Medycznej historii amerykañskich prezyden-tów” jest znacznie wiêcej nawet bardziej smako-witych kawa³ków – choæby te dotycz¹ce wybuja³e-go libido Johna Kennedy’ego czy m³odzieñczycheksperymentów Williama Clintona z zakazanymiprawem u¿ywkami. Zostawiê Wam jednak przy-jemnoœæ odkrywania. Wielu zainteresuj¹ zapewne materia³y zamiesz-czone w dziale „Astronauci i kosmonauci”. Obokhistorii chorób, które przechodzili miêdzygwiezd-ni podró¿nicy, mo¿na tam znaleŸæ porady, jakwst¹piæ do tego elitarnego grona, oraz opis nie-których problemów, które napotykaj¹ ludzie prze-bywaj¹cy na statku kosmicznym – np. jak zrobiæsiusiu w stanie niewa¿koœci – wskazówki technicz-ne. Pod has³em „Dumb Flight Surgeon Tricks” kry-j¹ siê z kolei „Szczególnie g³upie zalecenia me-dyczne dla pilotów”. Czy wiecie na przyk³ad, ¿eprzed jedn¹ z misji Apolla kazano zgoliæ uczestni-cz¹cym w niej astronautom w³osy z ca³ej po-wierzchni cia³a? I bynajmniej nie chodzi³o o u³a-twienie pilotom zachowania higieny, jak mog³obysiê wydawaæ. Nie, nie zgadniecie! W³osy potrakto-wano jako materia³ „³atwopalny” – chodzi³o wiêco zminimalizowanie ryzyka po¿aru na statku...Poniewa¿ jesteœmy szalenie ambitni, bêdziemykontynuowali nasze poszukiwania najciekawszychstron z zebr¹ w Internecie. Byæ mo¿e bêdzie tonawet nasz sta³y k¹cik. Je¿eli natknêliœcie siê kiedyœna jakieœ szczególnie intryguj¹ce strony z zebr¹w roli g³ównej – napiszcie do nas. Bêdziemywdziêczni za pomoc w redagowaniu tej rubryki.Do zobaczenia wNET!

PPaann.. WWoojjtteekk

Zebra w sieciNie, to nie jest tytu³ ekologicznego thrillera, po prostu chcemy zobaczyæ, jak leci zebrze w Inter-necie. Leci otó¿ jak siê patrzy. Ale ¿eby popatrzeæ, trzeba najpierw wrzuciæ. Wrzucamy wiêc has³o„zebra” do jednej z bardziej znanych internetowych wyszukiwarek i ju¿ po 0,14 sekundy wyskaku-je nam ca³kiem pokaŸne stadko pasiastych adresów. Tylko polskich stron jest oko³o 27 000, z cze-go wyszukiwarka selekcjonuje 1500. Ze œwiatowego Internetu wyszukiwarka zaproponuje namoko³o 1700 adresów spoœród – uwaga! – 3 540 000 dostêpnych. W³aœciwie nie ma siê czemu dzi-wiæ. Przecie¿ i po angielsku, i po niemiecku „zebra” jest tak samo jak po polsku!

• 2 galaretki rozpuszczone w 2 szklankach

gor¹cej wody

• 2 serki homogenizowane (ok. 200 gramów)

• puszka ananasa (565 gramów)

Galaretkê studzimy, dodajemy serek i miksujemy.Naczynie, w którym mieszaliœmy sk³adniki, wk³ada-my do lodówki i czekamy, a¿ lekko (!) stê¿eje.Do gêstej masy dodajemy ods¹czone i pokrojonew kostkê ananasy i ca³oœæ wlewamy do formy (np.w kszta³cie ananasa). Czekamy, a¿ zgêstnieje. Kiedyto ju¿ nast¹pi, wyk³adamy z formy i umieszczamy nap³askim pó³misku. Sernik dekorujemy owocami.Zimny sernik – niezrównany deser na ocieplenie atmosfery. Nie wymaga wiele zachodu: wystarczytrochê mieszania, niezbyt d³ugie oczekiwanie naoziêbniêcie i... danie gotowe. Daje wiele mo¿liwo-œci zwolennikom efektów specjalnych: mo¿e byæna przyk³ad ananasem, innym razem jab³kiem– wszystko zale¿y od tego, w jakie naczynie przy-padnie mu byæ wlanym. Poza tym – samo zdrowie,wiêc niech nikt nie unika sernika. PPrrzzeeppiiss nnaa 1100 ppoorrccjjii..Pamiêtajcie tylko o tym, ¿e takie danie ma wysokiindeks glikemiczny i szybko siê wch³ania!

Ksi¹¿ka jest fajna. Najbardziej podoba³a mi siê tagumka. Te kwiatki, co mi siê nie podobaj¹, to onaje wymazuje. Zebra chcia³a byæ w kwiatki, bochcia³a byæ piêkna i ¿eby jej lew nie rozpozna³.Ona chyba czu³a siê jak w wiêzieniu. Zebra te¿ mi siê podoba³a. By³a kolorowa. Niechcia³bym, ¿eby inne zwierzêta by³y kolorowe.Zebra mi wystarczy. Nie podoba³o mi siê, jakzwierzêta siê z niej œmia³y. Mo¿e dlatego, ¿e onaby³a dla nich trochê niemi³a? Chcia³bym mieæ zaczarowane kredki. Namalowa³-bym ³¹kê, a sobie skrzyd³a. Jak bym mia³ takiekredki, to narysowa³bym zebrze czapkê wiêzien-n¹, kajdanki i wóz policyjny. Chcia³bym zrobiæ tak¹ maszynê, która robi zacza-rowane kredki.

Ksi¹¿kê recenzuje Jêdruœ Czerepko – specjalista ds. zebrologii, lat 6.

NNAASSZZ KKSSIIÊÊGGOO--ZZBBIIÓÓRR

Zebra nie chce pasków? £adne kwiatki!

Chcecie wiedzieæ, co siê dzia³o, kiedy pewna rozpasana zebra nie chcia³a nosiæ pa-

sków? Przeczytajcie ksi¹¿kê Anny Onichimowskiej i Joanny Sedlaczek O zebrze, któ-

ra chcia³a byæ w kwiatki. Mo¿na j¹ kupiæ w ksiêgarni za ok. 15 z³.

K¥CIK KULINARNY MNIAMMM

JJeeddnnaa ppoorrccjjaa zzaawwiieerraa:: kcal 142kJ 593bia³ko 14 gt³uszcz 1,9 gwêglowodany przyswajalne 20,2 ≈ 2 WW; 1 WB;0,2 WT, czyli 1/5 WT

Sernik z ananasem

KKOOÑÑKKUURRSS jjaakkii jjeesstt TTwwóójj kkoonniikk??

RReeddaagguujj¹¹:: Redaktor prowadz¹cy MMaa³³ggoorrzzaattaa PPaacchheecckkaa, redaktorzy JJooaannnnaa ZZyyggaadd³³oo, MMoonniikkaa WWiittkkoowwsskkaa, WWoojjcciieecchh PPaannaassiiuukk, grafik KKaattaarrzzyynnaa SSttaawwsskkaa,,korektor MMaarrcciinn MMrruuwwcczzyyññsskkii, sk³ad i ³amanie RRaaddooss³³aaww SSiiwweekk..

WWyyddaawwccaa:: MI Polska Sp. z o.o., tel. (0 prefiks 22) 858 30 54, fax (0 prefiks 22) 858 30 50.

DDzziiaa³³ rreekkllaammyy:: tel. 0 501 024 425.

Nie ukrywam, ¿e do warszawskiegozoo posz³am z jednym zamiarem: zoba-czenia zebr, czyli najbardziej pasiastychzwierz¹t na œwiecie. Przyby³am, zoba-czy³am i zdjêcia zrobi³am. Ca³emu stad-ku i ka¿dej zebrze z osobna. Co zoba-czy³am, ju¿ Wam pokazujê. Oczywiœcie,z ma³ym komentarzem do fenomenuzebry – najdziwaczniejszego konia, ja-kiego kiedykolwiek widzia³am.

Bo zebra tak naprawdê jest koniem. Tak samo jakosio³ czy znany z literatury £ysek z pok³adu Idy. Alepomimo ¿e to jedna rodzina, jej przedstawicieleró¿ni¹ siê od siebie tak bardzo, ¿e czasami trudnopodejrzewaæ ich o pokrewieñstwo. Zarówno jeœlichodzi o wygl¹d, jak i odg³osy „paszczowe”. Naprzyk³ad dzikie os³y piszcz¹ jak – nie przymierzaj¹c– stara pompa, zebry Grevy’ego z Etiopii rycz¹ jakjeleñ, zebry górskie gwi¿d¿¹ jak policjanci kieruj¹cyruchem, a zebry równikowe szczekaj¹ jak ratlerki.Niez³¹ rodzinkê ma nasza zebra!

Po co zebrom paski?Kiedy zebra ma ochotê pobyczyæ siê w czasie po-³udniowej sjesty, paski s³u¿¹ jej za czapkê niewid-kê. Drgaj¹ce od upa³u powietrze zatrze ich kon-tury, a zebra zniknie z pola widzenia wszystkimdrapie¿nikom, którzy mieliby ochotê upolowaædla siebie smaczny obiadek. Równie¿ w nocy, kie-dy ciemnoœci otul¹ afrykañsk¹ sawannê, „wiêzien-ny” strój zebry stanie siê prawie niewidoczny. Takjak w nieco przeredagowanym przeze mnie przy-s³owiu, ¿e „w nocy wszystkie zebry s¹ bure”. Te-raz nic nie zdradzi zebry przed lwami, lampartamiczy hienami, które lubi¹ polowaæ na zebry po na-staniu zmierzchu.Ale to nie wszystko, jeœli chodzi o paski na zebrze.Herszt zebrowego stada, czyli ogier, który opie-

kuje siê ca³ym „zebrowiskiem”, poznaje swychpodopiecznych po paskach na zadzie. Paski to ta-kie niepowtarzalne linie papilarne. Nawet no-wo narodzone Ÿrebiê ju¿ pierwszego dnia ¿yciaodró¿nia swoj¹ matkê od innych zebr po wzorzepasków.

Mucha nie siada!Angielscy entomolodzy (specjaliœci od owadów)odkryli, ¿e paski na zebrze pozwalaj¹ zwierzêciuna zmylenie nastêpnego groŸnego przeciwnika:muchy tse-tse. Ten lataj¹cy morderca, roznosicielœpi¹czki afrykañskiej jest w stanie zobaczyæ tylko

du¿e schematy, z których rejestruje obraz swojejofiary. Dla lataj¹cego krwiopijcy zebra wygl¹da jakpêk ustawionych ga³êzi, a stado zebr – jak ca³y las.Paski zatem to nie tylko efektowne futerko, alei funkcjonalna „odzie¿” ochronna. Ta natura jestnieg³upia!

JJooaannnnaa ZZyyggaadd³³oo

Co w baczyliœmy

Zwierzê w paski za kratkami

Zebranie zebr

Okazuje siê, ¿e nie tylko zebry maj¹ pasy

A mo¿e i Wy chcielibyœcie dorzuciæ coœ od siebiena temat zebr? Jeœli w Waszym zoo równie¿ ¿y-j¹ zebry, zróbcie im zdjêcie i wyœlijcie je do nas!

– Ile zebr ¿yje w warszawskim zoo?Obecnie mamy 8-osobow¹ rodzinkê. Zebry przy-jecha³y do nas z Izraela i od tego czasu rozmno¿y-³o siê ca³kiem spore stadko. – Czy zebry maj¹ imiona?Oczywiœcie, ka¿de zwierzê ma imiê. Ka¿dego rokuimiona zaczynaj¹ siê od innej litery. Unikamy imion„ludzkich”, staramy siê nazywaæ zwierzêta od regio-nów, z których pochodz¹, np. Sawanna, Serengeti. – Co je zebra? Czy zebra jest wybredna?Zebry jedz¹ granulat dla koniowatych, siano, zie-lonkê. Raczej nie s¹ wybredne.– Czy zebra jest bia³a w czarne paski czy czarnaw paski bia³e?Chyba nie ma to wiêkszego znaczenia, chocia¿gdzieœ przeczyta³em, ¿e naprawdê s¹ czarnew bia³e paski. Istnieje wiele teorii dotycz¹cychumaszczenia zebr. Na przyk³ad wspomniane przezpani¹ muchy tse-tse. Dodam jeszcze jeden pogl¹d,niewykluczaj¹cy pozosta³ych, ¿e czarne i bia³e pa-

ski maj¹ w³aœciwoœci termoregulacyjne (inaczej na-grzewa siê pas czarny, inaczej pas bia³y). Po prostuch³odz¹ zwierzê.– Czy zebra to mi³y konik?Mam szczególny sentyment do zwierz¹t kopyt-nych, od lat siê nimi zajmujê. Codziennie odwie-dzam je z suchym chlebem, niektóre nawet daj¹siê pog³askaæ. Ale tak naprawdê s¹ to osobniki p³o-chliwe i nieufne, ³atwo wpadaj¹ w panikê. Taka ze-bra potrafi z impetem wpaœæ na ogrodzenie i zro-biæ sobie krzywdê. Dlatego przed podejœciemdo stada staram siê z daleka do nich odzywaæ. Zebry to zwierzêta stadne, wystêpuj¹ u nich prze-ró¿ne powi¹zania spo³eczne. Bywa, ¿e ogier prze-pêdza ze stada dorastaj¹c¹ m³odzie¿. Mieliœmysamca, który „przeœladowa³” swojego synka. Mu-sieliœmy go odseparowaæ od reszty. Ale takie reak-cje nie s¹ w³aœciwe wy³¹cznie zebrom. Wœródwszystkich zwierz¹t wystêpuj¹cych w zoo zebryzachowuj¹ siê ca³kiem przyzwoicie.

OO wwaarrsszzaawwsskkiicchh zzeebbrraacchh rroozzmmaawwiiaamm zz ppaanneemm AAnnddrrzzeejjeemm ZZiieelliiññsskkiimm –– kkiieerroowwnniikkiieemm DDzziiaa³³uu HHooddoowwllaanneeggoo ZZOOOO WWaarrsszzaawwaa..

UUwwaaggaa!! Rusza z kopyta konkurs dla wszystkich „nosicieli” pomp! O co w nim biega? Ano o to,¿e jesteœmy ciekawi, mi³e Pomponki i Pompony, czym zajmujecie siê w wolnych chwilach, czymacie szczególnego bzika na punkcie jakiegoœ konika, czyli swoje ulubione hobby. Mo¿e któ-reœ z Was lubi œpiewaæ albo komponuje piosenki? A mo¿e wœród tych, którym zebra nast¹pi-³a na ucho, jest ktoœ, kto wykazuje talent w pracach rêcznych? £adnie pisze? Pasjami robi zdjê-cia? Jest zapalonym sportsmenem/sportsmenk¹? Robi wiele innych rzeczy, którymi chcia³bysiê pochwaliæ?Jeœli chcecie wzi¹æ udzia³ w Koñkursie „Jaki jest Twój konik”, opiszcie/namalujcie/sfotografuj-cie/narysujcie/wyœpiewajcie/nagrajcie/nakrêæcie/wyklejcie/ulepcie (niepotrzebne skreœliæ) Wa-sze hobby. Jedyne, co Was obowi¹zuje, to pe³na dowolnoœæ. Warunek jest taki, ¿eby Waszeprace mo¿na by³o wys³aæ w kopercie na adres Klubu Zebra.

PPrrrrrr...... TToo nniiee kkoonniieecc!! NNaaddeess³³aannee pprrzzeezz WWaass pprraaccee oocceennii ssppeeccjjaallnnee jjuurryy,, aa zzwwyycciiêêzzccyy oottrrzzyymmaa--jj¹¹ wwyyppaassiioonnee nnaaggrrooddyy:: tteelleeffoonn kkoommóórrkkoowwyy ww zzeebbrroowwyy ddeesseeññ ii ccaa³³ee zzeebbrroowwiisskkoo ((cczzyyttaajj:: zzbbiioo--rroowwiisskkoo)) iinnnnyycchh,, rróówwnniiee ffaajjnnyycchh nnaaggrróódd!!

Pytacie co, gdzie i kiedy? Ju¿ wyjaœniamy! Prace wysy³ajcie na adres: Klub Zebra, ul. Powsiñ-ska 28, 02-903 Warszawa do 31 listopada 2004 r. (liczy siê data stempla pocztowego). Nie za-pomnijcie o dopisku „Mój konik” na kopercie – wtedy Wasze prace ³atwiej do nas trafi¹. Roz-wi¹zanie Koñkursu pod koniec roku.