Koło Naukowe TowaroznawcówWydział Technologii Materiałowych i Wzornictwa Tekstyliów

Etyka XIX – wiecznej Łodzi- pionierzy przemysłu włókienniczego

Autorzy:Agnieszka Szałek, Beata Szałek, Paulina Mastalerz, Marta Ociepa

Opiekunowie Koła :dr Marina Michalak, dr inż. Tomasz Czajkowski

Kto założył osadę zwaną Łodzią, pozostaje to do tej pory tajemnicą. W to że jeszcze 200 lat temu była tu puszcza nie każdy

uwierzy. Jednak potwierdza to dzisiejsza rzeczywistość gdyż zachowały się do dziś fragmenty dawnych lasów w parku na Zdrowiu, parku im. 3-go maja, parku Źródliska czy w lesie

Łagiewnickim.

Park na Zdrowiu

Park im. Konstytucji 3 –Maja

Park w lesie Łagiewnickim

Park Źródliska

Początki Łodzi sięgają 30 stycznia 1821r. Wtedy to Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji na wniosek

Rajmunda Rembelińskiego zezwoliła na utworzenie osady przemysłowej w Łodzi.

I tak do Łodzi zaczęli przybywać fabrykanci …

Izrael Poznański był przedsiębiorcą pochodzenia żydowskiego. Był on tzw. Królem Bawełny i

drugim potężnym producentem wyrobów bawełnianych na rynku łódzkim.

W 1872r. wykupił działki wokół ulicy Ogrodowej, na której wybudował kompleks przemysłowy, na terenie którego

postawił tkalnię bawełny, przędzalnię, bielnik, apreturę, farbiarnię i drukarnię.

Dawne zakłady I.K Poznańskiego

Fabrykant jako pierwszy wybudował dla swoich pracowników domy mieszkalne przy ulicy Ogrodowej, szpital

fabryczny przy ulicy Sterlinga oraz szkołę. Wspierał finansowo przytułki, ochronki i domy opieki. Wykładał pieniądze na obiekty sakralne i finansował kolonie dla

biednych dzieci.

Szpital przy ulicy Sterlinga

Karol Scheibler

Karol Wilhelm Scheibler był jednym z największych łódzkich przemysłowców. W 1848r. przybył do Królestwa Polskiego,

obejmując posadę dyrektora przędzalni bawełnianej w Ozorkowie.

W 1853r. podpisał kontrakt, na mocy którego otrzymał dzierżawę placu w Nowej dzielnicy przy Wodnym Rynku.

Dwa lata później otworzył pierwszą w pełni zmechanizowaną

przędzalnię bawełny.

Dawne zakłady Karola Scheiblera

Fabrykant wybudował między innymi kompleks mieszkalny dla swoich pracowników i szkołę przy ulicy

Przędzalnianej, szpital na Księżym Młynie oraz kościół. Wraz z żoną Anną ufundował szpital im. Korczaka dla dzieci przy

ulicy Piłsudskiego w Łodzi.

Szkoła na Księżym MłynieSzpital im. Korczaka

Domy dla robotników

Leopold Kindermann

Leopold Kindermann przyjechał do Łodzi w XIX wieku z Saksonii. Był fabrykantem pochodzenia niemieckiego. W swoim zakładzie produkował chusty wełniane, tkaniny i

różnego rodzaju sukna.

Dawne zakłady Kindermana

Tak jak inni przemysłowcy wybudował on także dla swoich pracowników osiedle mieszkalne. Kindermann oprócz

działalności w Łódzkim Chrześcijańskim Towarzystwie Dobroczynnym i innych stowarzyszeniach charytatywnych, fundował również dzieciom z najuboższych rodzin kolonie i

książki do bibliotek publicznych. Jako pierwszy utworzył też dla swoich pracowników Kasę Pożyczkową i

Oszczędnościową.

Karol Rajmund Eisert

Karol Rajmund Eisert był właścicielem warsztatu tkackiego. Wraz z bratem objął kierownictwo w zakładzie

ojca. Rozbudowując go z czasem do rozmiarów dużego przedsiębiorstwa, które później przekształcił w spółkę

akcyjną.

Dawne zakłady Karola Eiserta

W 1894roku wykupił fabrykę od Izydora Barego przy ulicy Karola. Fabryka ta została później przekształcona w Zakłady Przemysłu Wełnianego im. Norberta Barlickiego

„Norbelana”. Na terenie zakładu w 1910r. wybudował pięciokondygnacyjną przędzalnię. Kompleks fabryczny, który składał się z przędzalni wełny, tkalni, farbiarni i

wykańczalni.

Zakład Karola Eiserta ,, Norbelana’’

Był aktywnym działaczem społecznym i współzałożyciel szpitala dla nerwowo i psychicznie chorych przy ulicy

Aleksandrowskiej w Łodzi. Ufundował dom sióstr Diakonis w Łodzi, a poza tym był też prezesem kuratorium ,,Domu

Miłosierdzia” (szpital ewangelicki przy ulicy Północnej w Łodzi) i kuratorem szpitala świętego Aleksandra.

Szpital ewangelicki przy ulicy Północnej

Ludwik Grohman

Ludwik Grohman urodził się 28 sierpnia 1826roku w Warszawie. W 1842r. Ojciec Ludwika wykupił dzierżawę

placu zwanego Młyn Lamus, gdzie wybudował fabrykę bawełny.

U podstawy fabryki znajdują się do dnia dzisiejszego charakterystyczne dwie szerokie kolumny zwane „Beczkami

Grohmana”, które przypominają szpule nici wykorzystywane w fabryce.

Słynne „Beczki Grohmana”

Grohman był założycielem pierwszej fabrycznej Straży Ogniowej w swojej fabryce, oraz współzałożycielem Łódzkiej

Ochotniczej Straży Pożarnej. Uczestniczył w stowarzyszeniach charytatywnych, wspierał finansowo

przytułki i domy miłosierdzia.

Dawny pojazd straży ogniowej

Juliusz Heinzl

Juliusz Heinzl był synem łódzkiego przemysłowca i fabrykanta Johanna Heinzla. W 1855r. odziedziczył po ojcu

tkalnię ręczną. A w 1861 roku otworzył na ulicy Piotrkowskiej własną mechaniczną tkalnię towarów

wełnianych, a kilka lat później został nazwany „królem wełny”.

Widzewska manufaktura WiMa

Juliusz brał czynny udział w stowarzyszeniach charytatywnych. Był współzałożycielem sierocińca dla dzieci i

przytułku dla chorych. Fundował kolonie dla najbiedniejszych dzieci oraz wspomagał finansowo

najuboższe rodziny swoich pracowników.

Jakub Hertz

Jakub Hertz urodził się 8 sierpnia 1846 roku w Warszawie. Był przemysłowcem, społecznikiem i filantropem. W latach 1882- 1901r. powołał i prowadził własną fundację na rzecz

sierot.

Wraz z żoną założył ochronkę dla dziewcząt i dom dla sierot. Fundował także stypendia dla najuboższych artystów

plastyków.

Dawny pałac Hertza

Hertz był prezesem Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności, członkiem Towarzystwa Pielęgnowania Chorych, a od 1909 roku prezesem zarządu Żydowskiego

Szpitala im. małżonków Izraela i Leony Poznańskich.

Szpital im. Poznańskich obecnie rektorat Uniwersytetu Medycznego

Podsumowanie

Przedstawiłyśmy największych pionierów przemysłu włókienniczego, którzy wpisali się w historię Łodzi

pozostawiając po sobie oprócz majątków i wielkich fabryk, które obecnie niekiedy popadają w ruinę, także domy dla swoich pracowników, szpitale przyfabryczne, szkoły dla

dzieci, przytułki i domy miłosierdzia, które często jeszcze do tej pory spełniają swoje funkcje.

Dali tym samym świadectwo etycznej postawy wobec pracowników, pokazując że w XIX - wiecznej Łodzi, w

czasach kiedy wyzysk był na porządku dziennym, można było również dbać o biednych robotników, którzy swoją ciężką

pracą, często w bardzo trudnych warunkach, przyczyniali się do rozwoju ich imperiów.

,, Łódź- miasto czterech kultur’’

Łódź miasto czterech kultur,

Gdzie wpływy różnych narodów wpisane są w jej historię,

Wmalowane w mapę miasta,

wille i pałace dawnych fabrykantów.

Idąc ulicą Ogrodową oczy me zadziwia,

czerwoną cegłą malowane dawne imperium Poznańskiego.

Przechodząc zaś ulica Piotrkowską,

widzę wpisaną w pejzaż Białą fabrykę.

W szukaniu historii dawnej Łodzi,

spaceruję wzdłuż dawnych familiaków na Księżym Młynie,

wiele jest zabytków w mieście Łodzi.

W tym znane Beczki Grohmana, czy Grand Hotel Meyera,

stary cmentarz na Ogrodowej, czy kamienice Piotrkowskiej.

Gdy w sercu tęsknota rozkwita,

za zielenią traw, cieniem drzew i krzewów,

liczne wtedy parki witają wędrowca,

w tym park Źródliska, park na Zdrowiu,

park im. 3 maja, czy park Śledzia.

Znane są również rzeki płynące przez Łódź,

Jasień, Łódka, Bałutka, zaś na północy miasta,

Bzura i Ner płynąca z południa.

Wiele jest legend ukrytych w Łodzi,

które dodają miastu uroku,

wszystkich zaś Łodzian starych czy młodych,

cieszą najpiękniejsze zabytki miasta Łodzi.

Beata Szałek

Zapraszamy do Łodzi