KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI JANA PAWŁA II. Peryt.pdf · 2010. 10. 14. · Najważniejsze...

KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI JANA PAWŁA II

WYDZIAŁ NAUK HUMANISTYCZNYCH

FILOLOGIA POLSKA

AGATA JOLANTA PERYT Nr albumu 104436

WWYYKKOORRZZYYSSTTAANNIIEE TTEECCHHNNOOLLOOGGIIII

IINNFFOORRMMAACCYYJJNNEEJJ NNAA LLEEKKCCJJAACCHH

JJĘĘZZYYKKAA PPOOLLSSKKIIEEGGOO NNAA PPOOZZIIOOMMIIEE

GGIIMMNNAAZZJJAALLNNYYMM

PRACA MAGISTERSKA

NAPISANA W KATEDRZE DYDAKTYKI LITERATURY I JĘZYKA POLSKIEGO

POD KIERUNKIEM

PROF. DRA HAB. SŁAWOMIRA JACKA ŻURKA

Lublin 2010

2

SPIS TREŚCI

SPIS TREŚCI 2

WSTĘP 4

ROZDZIAŁ 1. TEORETYCZNO-PRAWNY ASPEKT WYKORZYSTANIA

TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ NA LEKCJACH JĘZYKA

POLSKIEGO NA POZIOMIE GIMNAZJALNYM

6

1.1. UPORZĄDKOWANIE TERMINOLOGICZNE 6

1.2. EKSPANSJA KOMPUTERA W ŻYCIU MŁODEGO CZŁOWIEKA

W XXI WIEKU A EDUKACJA POLONISTYCZNA 10

1.3. PRZYGOTOWANIE TECHNICZNE – SYTUACJA W POLSKICH

GIMNAZJACH (1999-2009) 12

1.4. PRZYGOTOWANIE MERYTORYCZNE NAUCZYCIELI 15

1.5. ZAPISY PRAWNE DOTYCZĄCE TECHNOLOGII

INFORMACYJNEJ NA LEKCJACH JĘZYKA POLSKIEGO 18

1.5.1. PODSTAWA PROGRAMOWA NA ETAPIE GIMNAZJUM

(OBOWIĄZUJĄCA) 18

1.5.2. PODSTAWA PROGRAMOWA NA ETAPIE GIMNAZJUM (NOWA) 20

1.5.3. STANDARDY PRZYGOTOWANIA NAUCZYCIELI W ZAKRESIE

TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ I INFORMATYKI 23

1.5.4. ROZPORZĄDZENIE MEN ZMIENIAJĄCE ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE

UZYSKIWANIA STOPNI AWANSU ZAWODOWEGO PRZEZ NAUCZYCIELI 27

1.5.5. ROZPORZĄDZENIE MEN ZMIENIAJĄCE ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE

UZYSKIWANIA STOPNI AWANSU ZAWODOWEGO PRZEZ NAUCZYCIELI 30

PODSUMOWANIE 33

ROZDZIAŁ 2. AKTYWNOŚĆ NAUCZYCIELI-POLONISTÓW

W INTERNECIE: OBSERWACJE I WNIOSKI 35

2.1. WYSZUKIWARKI I KATALOGI STRON WWW 37

2.2. PORTALE I WORTALE EDUKACYJNE 38

2.3. INTERNETOWE KLUBY NAUCZYCIELI 53

2.4. AUTORSKIE STRONY POLONISTYCZNE 61

2.5. FORA, GRUPY I LISTY DYSKUSYJNE 68

2.6. INNE FORMY OBECNOŚCI POLONISTÓW W INTERNECIE 72

3

2.6.1. BLOGI 72

WNIOSKI 80

ROZDZIAŁ 3. WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ

W PRAKTYCE SZKOLNEJ – PRÓBA BILANSU 81

3.1. ANALIZA PYTAŃ DOTYCZĄCYCH STOSOWANIA TI

W EDUKACJI 82

3.1.1. ZASTOSOWANIE TI JAKO POMOCY DYDAKTYCZNO-

METODYCZNEJ 83

3.1.2. TI JAKO NARZĘDZIE DO TWORZENIA MATERIAŁÓW

EDUKACYJNYCH 76

3.1.3. TI JAKO ORGANIZATOR PRACY NAUCZYCIELSKIEJ 93

3.1.4. TI JAKO ŚRODEK KOMUNIKACJI 94

3.2. KOMPETENCJE INFORMATYCZNE POLONISTÓW 95

3.3. LEKCJE Z WYKORZYSTANIEM TECHNOLOGII

INFORMACYJNEJ 96

3.3.1. SCENARIUSZE LEKCJI WYKORZYSTUJĄCE TI JAKO

ŚRODEK DYDAKTYCZNY 96


ZAGADNIENIE MERYTORYCZNE 111

3.4. WADY I ZALETY KORZYSTANIA Z TI NA LEKCJACH

JĘZYKA POLSKIEGO 113

3.4.1. TRUDNOŚCI I MOŻLIWOŚCI ICH POKONYWANIA 115

3.5. TECHNOLOGIA INFORMACYJNA – POMOC CZY BALAST?

SZANSA CZY ZAGROŻENIE? 116

WNIOSKI 119

ZAKOŃCZENIE

120

ZAŁĄCZNIKI

121

BIBLIOGRAFIA

128

4

WSTĘP

Skoro zmienia się społeczeństwo i zmienia się wiedza, to zmieniać

się musi nauczanie. Zatem nauczyciela zastąpić winien e-nauczyciel,

nauczyciel wspomagany komputerem i siecią. Nauczyciel mniej ma

ćwiczyć uczniów (chociaż trzeba ich uczyć faktów i teorii), ma być

ich przewodnikiem i pomocnikiem, uczyć zdobywania wiedzy,

oceny informacji i opinii, nie tylko wbijać fakty do głowy. Jednak

musi wiedzieć, że ma do czynienia z nowym typem uczniów […]1.

Niniejsza praca stanowi efekt badań na temat wykorzystania komputera

i Internetu w pracy nauczyciela-polonisty na poziomie gimnazjalnym. Planując zakres

badawczy rozprawy, postanowiłam połączyć dwie pasje: dydaktykę języka polskiego

oraz technologię informacyjną. Do analizy właściwej wybrałam etap gimnazjum, który

powszechnie uważany jest za najtrudniejszy, jednocześnie pozostając z różnych

względów przełomowym etapem kształcenia młodego człowieka. Wtedy bowiem

przyswaja sobie wiele kompetencji kluczowych, a także podejmuje decyzje, które będą

miały oddźwięk w całym jego późniejszym życiu. Warto więc pokazać gimnazjalistom,

że nauka – w tym nauka języka polskiego – nie musi być nudna, że szkoła nie musi

wykluczać komputera, a komputer oraz Internet mogą być narzędziami do efektywnej

i efektownej nauki. Wielu młodych ludzi tak mocno rozgranicza świat szkoły oraz

technologii informacyjnej, że nie zdaje sobie sprawy, że połączenie tych dwu może dać

naprawdę rewelacyjne efekty. Brak tu też aktywności nauczycieli, którzy wskazaliby

uczniom drogę do sukcesu.

Teza mojej pracy brzmi: „Nauczyciele języka polskiego w szkołach

gimnazjalnych nie realizują w pełni możliwości, jakie stawia przed nimi

technologia informacyjna”. Dysertacja zbudowana jest z trzech rozdziałów,

tworzonych przy użyciu narzędzi metodologicznych z zakresu prawa oświatowego,

dydaktyki, a także technologii informacyjnej oraz psychologii rozwojowej i pedagogiki.

1 T. Goban-Klas, Edukacja wobec pokolenia SMSu, w: Media i edukacja w dobie integracji, red.

W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 45.

5

Rozdział pierwszy ma charakter teoretyczno-prawny, zajęto się w nim primo

uporządkowaniem terminologicznym, secundo raportem dotyczącym przygotowania

szkół (projekty wprowadzające komputery do gimnazjów) i nauczycieli w zakresie

wprowadzania TI do cyklu nauczania (kursy i szkolenia dla kadr) oraz tertio analizą

zapisów z zakresu prawa oświatowego dotyczących technologii informacyjnej na lekcje

języka polskiego (podstawa programowa – obowiązująca i wprowadzana, Standardy

przygotowania nauczycieli w zakresie technologii informacyjnej i informatyki,

Rozporządzenie w sprawie awansu zawodowego nauczycieli oraz Rozporządzenie

o wprowadzeniu ścieżki czytelniczej i medialnej). W pierwszym rozdziale zawarto

również refleksję na temat ekspansji komputera w życiu młodych ludzi w XXI w.

Celem drugiego rozdziału była ocena aktywnej obecności

nauczycieli-polonistów w Internecie. Analizie poddano fora dyskusyjne, blogi,

prywatne strony polonistów gimnazjalnych, portale i wortale edukacyjne oraz kluby

nauczycielskie przy stronach wydawnictw.

Ostatni rozdział stanowi próbę bilansu TI w praktyce szkolnej. Zawiera analizę

wyników badań przeprowadzonych wśród polonistów gimnazjalnych (pytania

dotyczyły wykorzystywania komputera oraz Internetu przy przygotowywaniu

materiałów, organizowaniu pracy nauczycielskiej oraz kontaktowaniu się w celach

służbowych), refleksje dotyczące pozycji najnowszych technologii w edukacji

w przyszłości oraz zestawienie i analizę scenariuszy lekcji języka polskiego

w gimnazjum z wykorzystaniem TI.

Celem autorki jest przedstawienie możliwości, jakie stoją przed nauczycielami

w zakresie stosowania TI w pracy zawodowej i rzeczywistego poziomu wykorzystania

TI jako narzędzia wspomagania pracy polonisty gimnazjalnego.

6

ROZDZIAŁ I: TEORETYCZNO-PRAWNY

ASPEKT WYKORZYSTANIA TECHNOLOGII

INFORMACYJNEJ NA LEKCJACH JĘZYKA

POLSKIEGO NA POZIOMIE GIMNAZJALNYM

1.1. UPORZĄDKOWANIE TERMINOLOGICZNE

W wypadku niniejszej pracy uporządkowanie terminologiczne jest bardzo

istotne, gdyż tematyka, którą będę się zajmować rozwija się dynamicznie, pozostaje

wciąż nie do końca opisana i nazwana. Jak to sformułował Walery Pisarek we Wstępie

do Słownika terminologii medialnej: „Nie znając odpowiedniej terminologii, nie sposób

uczestniczyć w dyskursie o mediach”2. Zanim przejdziemy do omawiania zagadnień,

zacznijmy od wyjaśnienia dwóch kluczowych pojęć kulturowych: „społeczeństwo

informacyjne” i „globalna wioska”. Społeczeństwo informacyjne będzie rozumiane

w pracy jako to, w którego organizacji i funkcjonowaniu najważniejsza jest informacja

– jej wytwarzanie, gromadzenie, przekazywanie, odbiór oraz przetwarzanie przy użyciu

komputerów i technologii z nimi związanych 3 . Metaforyczne określenie „globalna

wioska” zostało stworzone i rozpowszechnione przez Herberta Marshalla McLuhana –

kanadyjskiego medioznawcę, który udowodnił, że od kiedy pojawiły się telegraf

i elektryczność, świat zaczął ulegać stopniowej kompresji, a po wynalezieniu radia,

a potem telewizji został zredukowany do rozmiarów wioski – czas i przestrzeń straciły

na znaczeniu 4 . McLuhan zmarł w roku 1980, ale kompresja świata dopiero wtedy

na serio się rozpoczęła – „w 1983 roku od ARPAnet-u [sieć czterech komputerów

stworzona w 1969 roku przez amerykańską agencję rządową] zostaje odłączona część

wojskowa i powstaje właściwy Internet”5. Sieć przejmują uniwersytety i organizacje

2 W. Pisarek, Wstęp, [w:] Słownik terminologii medialnej, red. tenże, Kraków 2006, b.n.s.

3 Por. Z. Bauer, Społeczeństwo informacyjne, [w:] Słownik terminologii medialnej, s. 199.

4 Por. M. McLuhan, Przekaźniki, czyli przedłużenie człowieka, [w:] tenże, Wybór pism, wyboru dokonał

J. Fuksiewicz, przeł. K. Jakubowicz, Warszawa 1975, s. 45-208. 5 E. Grzesiak, R. Janicka-Szyszko, M. Steblecka, Edukacja medialna. Scenariusze zajęć, Gdańsk 2005,

s. 25.

7

naukowe6, później korzyści z używania Internetu zaczynają dostrzegać osoby prywatne

i instytucje komercyjne. Dziś, nie wychodząc z domu, możemy porozmawiać z osobą

z drugiego końca globu czy wirtualnie zwiedzić muzeum w Luwrze.

Podstawowym pojęciem dla dalszych rozważań jest technologia informacyjna

(dalej w skrócie: TI). W literaturze przedmiotu znaleźć można kilka definicji TI, tutaj

przywołam kilka:

1. Technologia informacyjna […] – jedna z dziedzin informatyki (włącznie

ze sprzętem komputerowym oraz oprogramowaniem używanym do

tworzenia, przesyłania, prezentowania i zabezpieczania informacji), łącząca

telekomunikację, narzędzia i inne technologie związane z informacją.

Dostarcza ona użytkownikowi narzędzi, za pomocą których może on

pozyskiwać informacje, selekcjonować je, analizować, przetwarzać,

zarządzać i przekazywać innym ludziom (definicja z encyklopedii

internetowej: Wikipedia7),

2. […] technologia informacyjna definiowana jako grupa środków i urządzeń

takich jak: komputery, sieci komputerowe oraz narzędzia, do których zalicza

się oprogramowanie, a także technologie pozwalające na wielowymiarowe

wykorzystanie informacji (definicja z czasopisma metodycznego8),

3. […] jest ona [technologia informacyjna] zespołem środków (tj. urządzeń),

narzędzi (tj. programów) oraz innych technologii, służących

wszechstronnemu posługiwaniu się informacją i łączeniu zastosowań

informatyki z wieloma technikami pokrewnymi (definicja z podręcznika

do Technologii informacyjnej9),

4. […] przez technologię informacyjną rozumiemy zespół środków i narzędzi,

służących wszechstronnemu posługiwaniu się informacją. Obejmuje ona

swoim zakresem m.in.: informację, komputery, informatykę i komunikację.

Najczęściej technologię informacyjną określa się jako połączenie zastosowań

informatyki z technikami komunikacji (definicja Mariusza Śniadkowskiego

– specjalisty od pedagogiki szkolnej z Politechniki Lubelskiej10),

5. TI – jest to zespół środków (urządzeń: komputery, ich urządzenia

zewnętrzne oraz sieci komputerowe) i narzędzi (oprogramowanie) oraz inne

technologie służące wszechstronnemu posługiwaniu się informacją (definicja

6 Por. B. Jażdżewska, Historia Internetu, [on-line:] http://www.oeiizk.edu.pl/informa/jazdzewska/

[dostęp: 07.01.2010]. 7 Technologia informacyjna, [on-line]: http://pl.wikipedia.org/wiki/Technologia_informacyjna [dostęp:

08.12.2009]. 8 A. Wiśniewska, Nie tylko podręcznik i tablica…, „Nowa Szkoła” 2005, nr 1, s. 47-48.

9 E. Gurbiel, G. Hardt-Olejniczak, E. Kołczyk i in., Technologia informacyjna. Podręcznik dla liceum

ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, Warszawa 2002, s. 7. 10

M. Śniadkowski, Technologie w edukacji bez granic, [on-line:]

http://konferencja.21.edu.pl/publikacje/5/1/501Sniadkowsk.pdf [dostęp: 08.12.2009].

8

Macieja Sysło – profesora Uniwersytetu Wrocławskiego, organizatora

corocznych konferencji „Informatyka w Szkole”, autor komentarzy do nowej

Podstawy programowej: Zajęcia komputerowe oraz Informatyka11).

Spośród powyższych definicji TI, wybrałam tę ostatnią. Jest ona najbliższa mojemu

rozumieniu tego pojęcia w pracy, ponieważ zawiera dwa ważne elementy: nośnik

(zespół środków i narzędzi) oraz cel (wszechstronne posługiwanie się informacją).

Najważniejsze elementy TI umieszczono na wykresie 1.1.:

Wykres 1. 1. Najważniejsze elementy TI (opracowanie własne na podstawie definicji M.

Sysło12]

Innym terminem, który będzie często powracał w pracy są „media” i, co się

z tym nierozerwalnie wiąże, „multimedia” oraz „hipermedia”, a także „nowe media”.

Najkrócej mówiąc, media to środki komunikowania13 – mogą to być tradycyjne, proste

środki dydaktyczne, ale też złożone urządzenia techniczne oraz całe systemy przekazu

informacji 14 . Media mogą oznaczać przekaz: drukowany, obrazowy, audialny,

audiowizualny oraz kluczowy w tej pracy – multimedialny 15 . Konieczne w tym

wypadku zawężenie mediów do multimediów opieram na powyższej klasyfikacji

zastosowanej przez Renatę Kramarczyk i Annę Nowak; w ich podziale w ogóle nie

pojawia się jednak Internet. Globalna sieć „łączy w sobie elementy tekstowe, obrazowe,

11 Por. M. Sysło, Informatyka w szkole, [on-line:] http://www.wsipnet.pl/oswiata/arts.php?dz=9&nid=448

[dostęp: 13.11.2009]. 12

Tamże. 13

Por. W. Pisarek, Media, [w:] Słownik terminologii medialnej, s. 117. 14

Por. A. Wiśniewska, art. cyt., s. 45. 15

Na podstawie R. Kramarczyk, A. Nowak, Media jako nośniki informacji, „Poradnik Bibliotekarza”

2003, nr 1, s. 27-28.

środki narzędziainne

technologie TIsłużące wszechstronnemu posługiwaniu się informacją

9

graficzne, filmowe, dźwiękowe i animacje”16 lub inaczej: „łączy w sobie możliwość

przekazu za pomocą wizji i fonii”17

, co pozwala na zakwalifikowanie jej do tego typu

mediów. Operując terminem „przekaz multimedialny” należy zwrócić uwagę

na dwuznaczność tego terminu: forma (prezentacja multimedialna, strona WWW,

wizualizacja projektu w programie 3D) oraz sposób przekazu – tzw. nośnik: CD-ROM,

DVD-ROM, zapis na dysku twardym komputera18

. W pracy będę używała terminu

„przekaz multimedialny” w pierwszym znaczeniu, tj. jako formy łączącej w sobie różne

elementy graficzne, tekstowe, dźwiękowe czy animowane.

Jeżeli chodzi o „hipermedia”, to w niektórych pozycjach z literatury przedmiotu

(nawet naukowych dotyczących tego zagadnienia) autorzy uważają hipermedia

i multimedia za synonimy19

. Są jednak i tacy badacze, którzy je rozróżniają. Hipermedia

według nich oznaczają:

[…] strukturę […] powiązanych ze sobą przekazów oraz urządzeń medialnych […] .

Za pomocą węzłów hipermedialnych (link) połączone są przekazy tekstowe

i nietekstowe, co stanowi rozwinięcie koncepcji hipertekstu, dzięki czemu można

konstruować interaktywne programy edukacyjne, systemy porządkowania rozmaitych

informacji i ich obróbki, bazy danych i katalogi, urządzenia informatyczne do analizy

rozmaitych procesów […], mediateki, encyklopedie multimedialne, a także

rozbudowane gry komputerowe […] Hipermedia są najczęściej utożsamiane

z multimediami, a ich rozwój wiąże się z wynalezieniem i udoskonaleniem technik

cyfrowych, choć idee łączenia ze sobą rozmaitych dokumentów […] znane były od l.

40. XX wieku […] 20.

Nowe media to te charakteryzujące się „cyfrowym tworzywem, w jakim zbudowany

jest przekaz, interaktywnością i możliwością programowania, a więc indywidualizacją,

asynchronizmem, globalnością zasięgu”21

. Ich pojawienie się „jest związane

z upowszechnieniem technik komputerowych i komputerów osobistych oraz technologii

16 Por. A. Wiśniewska, art. cyt., s. 45.

17 Multimedia, [w:] Praktyczny Słownik Współczesnej Polszczyzny, red. H. Zgółkowa, Poznań 1994-2005,

t. 22, s. 107-108. 18

Por. W. Strokowski, Polonista polimedialny, [w:] Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela

polonisty, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2004, s. 302. 19

Por. B. Siemieniecki, Multimedia i hipermedia w edukacji, w: Edukacja czytelnicza i medialna. Skrypt

dydaktyczny dla nauczycieli studiów podyplomowych, red. W. Kwiatkowska, Toruń 2008, s. 7-50. 20

Z. Bauer, Hipermedia, [w:] Słownik terminologii medialnej, s. 75. 21

Z. Bauer, W. Pisarek, Nowe media, [w:] Słownik terminologii medialnej, s. 130.

10

przekodowywania wszelkich transmisji i komunikatów analogowych na cyfrowe,

co nastąpiło w l. 80. XX wieku”22

.

Inne terminy, które wymagają zdefiniowania lub szerszego omówienia

terminologicznego (np. edukacja medialna, wychowanie informacyjne, typy licencji

oprogramowania, portal, witryna internetowa itp.), zostaną wyjaśnione w kolejnych

rozdziałach, które będą dotyczyć ich bezpośrednio.

1.2. EKSPANSJA KOMPUTERA W ŻYCIU MŁODEGO

CZŁOWIEKA W XXI WIEKU A EDUKACJA

POLONISTYCZNA

Dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii informacyjnych spowodował

widoczne ograniczenie tradycyjnych środków komunikowania. Fascynacją wielu

młodych ludzi stał się komputer i jego wszechstronne funkcje. Jeszcze większe, wręcz

nieograniczone możliwości stwarza Internet, dzięki któremu możemy błyskawicznie

dotrzeć do pożądanej informacji23. Ale –

[…] czy to oznacza, że nadszedł kres tradycyjnej humanistyki? Czy powinniśmy już

dzisiaj ogłosić klęskę wynalazku Gutenberga i oddać się we władanie pozbawionym

duszy maszynom? Raczej należałoby wykorzystać szanse edukacyjne, jakie z nimi się

wiążą24.

W artykule Polonista polimedialny Wojciech Strokowski formułuje tezę, że aby:

[…] batalię wygrać, potrzeba, by uczeń poczuł, że nauczyciel jest po jego stronie,

odwołuje się do podobnych wartości, rozumie język ucznia, a nie górnolotnie

przemawia ze swojej, jedynie słusznej, pozycji humanisty25.

Strokowski sugeruje, że ideałem (osiągalnym) byłoby, gdyby polonista świetnie radził

sobie nie tylko z książką, ale i z komputerem, Internetem oraz różnymi urządzeniami

audiowizualnymi. Przed nauczycielem postawione zostają nowe cele – ma uczyć, jak

22 Tamże.

23 Por. R. Rippel, Kilka uwag o multimediach w szkolnej polonistyce, „Warsztaty Polonistyczne” 1999, nr

1, s. 40-41. 24

Tamże, s. 41. 25

W. Strokowski, art. cyt., s. 304.

11

poradzić sobie z przekazem medialnym, poza edukacją czytelniczą zająć się musi

edukacją medialną26. Współczesny uczeń doceni nauczyciela wtedy, kiedy nie tylko

będzie on miał wiedzę, ale umiał ją atrakcyjnie zaprezentować słuchaczom. Piotr Janusz

Pardo w swoim artykule pisze, że dzisiejsza szkoła stawia przed pedagogami nowe

wyzwania, ponieważ „nie wystarczy kawałek kredy i tablica, by uczeń zainteresował się

lekcją. Konkurencja jest ogromna – telewizja, film, gra komputerowa. Trudno

rywalizować z kulturą obrazka” 27 . O pierwszeństwie obrazu nad innymi formami

przekazu pisała także Beata Gromadzka, która podkreślała, że szkoła musi dbać

o odpowiednie przygotowanie ucznia do kontaktu z nowymi mediami. Ostrzega

również, że nie można uciec od zmian, należy więc zadbać o to, aby były one

funkcjonalne i profesjonalne28.

Nie wystarczy powtarzać uczniom, że trzeba używać najnowszych technologii,

trzeba im dawać przykład. Tak mówi o tym Kamińska-Czubała:

Uczeń podlega […] procesowi kształcenia nie tylko na lekcjach informatyki, w ramach

edukacji czytelniczej i medialnej, ale na wszystkich innych lekcjach, gdzie nauczyciel

stosuje nowoczesne metody, wykorzystuje elektroniczne programy edukacyjne, nowe

formy prezentacji informacji, informacje dostępne w Internecie, odwiedzając

zautomatyzowaną bibliotekę i sekretariat. Uczniowie obserwują zmiany w stylu pracy

administracji szkolnej wykorzystującej dostępne narzędzia, np. przy tworzeniu planu

lekcji, w elektronicznie sterowanym pomiarze dydaktycznym. Wszystkie te elementy

tworzą środowisko informacyjne ucznia, a dzięki komputeryzacji codziennych

czynności szkolnych w sposób naturalny przyswaja on sobie konieczną wiedzę,

umiejętności, nastawienia, kształtuje opinię o miejscu informacji we współczesnym

świecie29.

Anna Wiśniewska pisze zaś o czwartej rewolucji w oświacie i wychowaniu:

[…] idea kształcenia poprzez wykorzystanie środków dydaktycznych nie jest nowa.

[…] Wykorzystanie środków elektronicznych, a przede wszystkim radia, telewizji,

magnetofonu oraz komputera do celów edukacyjnych określa się jako czwartą

rewolucję w oświacie i wychowaniu. Dziś media stają się podstawowymi narzędziami

pracy intelektualnej, pozyskiwania i przekazywania informacji, kształtowania wartości,

komunikowania się i uczenia czy upowszechniania kultury. Przygotowanie do życia

26 Por. tamże, s. 307-313.

27 P. J. Pardo, Jak wygrać z rutyną, „Polonistyka” 2006, nr 5, s. 62.

28 B. Gromadzka, Od obrazów-arcydzieł do strony internetowej, „Polonistyka” 2007, nr 2, s. 26-31.

29 B. Kamińska-Czubała, Wprowadzenie, [w:] H. Batorowska, Technologia informacyjna w kształceniu

ogólnym, Kraków 2001, s. 9-10.

12

w społeczeństwie informacyjnym jest jednym z głównym zdań systemów edukacyjnych

krajów Unii Europejskiej30.

W szkole XXI w. multimedialne pomoce naukowe muszą być wykorzystywane

w każdej klasie, tak jak dotąd podręczniki i tablice. Należy wciąż pamiętać o roli, jaką

pełnią tego rodzaju pomoce: wspomagają intelektualnie uczniów, zwiększają ich

aktywność, ułatwiają zrozumienie zjawisk i procesów, a tym samym przyspieszają

i skracają czas nauki, uatrakcyjniają i doskonalą pracę nauczyciela, pomagając mu

w organizowaniu zajęć dydaktycznych oraz podnosząc ich efektywność31.

Zarówno polscy naukowcy, jak i politycy dostrzegają konieczność pogłębionej

analizy zjawiska rozwoju nowoczesnych mediów elektronicznych, stąd duża liczba

pozycji książkowych omawiających ten temat 32 , liczne strony internetowe 33 czy

dokumenty państwowe (rozporządzenia MEN dotyczące koniecznego uwzględniania

technologii informacyjnej w rozwoju zawodowym nauczycieli 34 ). O potrzebie

mówienia na temat rosnącej roli TI w życiu młodych ludzi, a także w ich nauczaniu

świadczyć może duża liczba sesji naukowych podejmujących problem wykorzystania

najnowszych technologii w polskiej szkole35.

1.3. PRZYGOTOWANIE TECHNICZNE – SYTUACJA

W POLSKICH GIMNAZJACH (1999-2009)

30 A. Wiśniewska, art. cyt., s. 45.

31 Por. tamże.

32 Wśród nich np.: A. Ślósarz, Media w służbie polonisty, Kraków 2008; B. Fiołek-Lubczyńska, Film,

telewizja i komputery w edukacji humanistycznej. O audiowizualnych tekstach kultury, Kraków 2004;

Rola i miejsce technologii informacyjnej w okresie reform edukacyjnych w Polsce, red. T. Lewowicki, B.

Siemieniecki, Toruń 2002. 33

Np.: „Technologia Informacyjna w Szkole”: http://www.ti.bezbarier.w3wl.pl/, artykuły na stronach:

http://www.45minut.pl/, http://edukacjaprzyszlosci.blogspot.com/, www.literka.pl i inne [wszystkie

strony – dostęp: 10.12.2009]. 34

Rozporządzenie MEN z 14 listopada 2007 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie uzyskiwania

stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, [on-line:]

http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20071114.pdf [dostęp: 13.10.2009]. 35

W roku 2007 były to np.: „e-polonistyka” zorganizowana przez Katedrę Dydaktyki Literatury i Języka

Polskiego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II, IV Konferencja „Informatyka

w edukacji” na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, V Konferencja Informatyki i Technologii

Informacyjnej dla Nauczycieli „eee…e-szkoła, czyli czy technologia zmienia szkołę?” na XI Targach

Edukacyjnych w Poznaniu, Konferencja Metodyczna „e-learning w edukacji” w Krakowie. Por. A. Dziak,

E-konferencje 2007, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 1, s. 145.

13

Aby kształcenie multimedialne mogło zaistnieć w edukacji w pełnym zakresie,

muszą zostać spełnione pewne warunki – niezbędne jest odpowiednie wyposażenie

i urządzenie szkół. Chodzi tu zarówno o klasyczne, jak i nowe media36. Elity wielu

krajów przygotowały szereg programów ogólnonarodowych. Również w Polsce

dojrzewa myśl modernizacji systemu edukacyjnego. Przykładem mogą być już

zrealizowane projekty masowego wprowadzania komputerów do polskich szkół37, np.:

Komputer w każdej gminie – program zapoczątkowany w 1998 roku, zgodnie

z założeniami wyposażono 2500 szkół w 25 000 komputerów z podłączeniem

do Internetu (co najmniej jedna szkoła podstawowa w każdej gminie otrzymała

pracownię internetową i oprogramowanie, w każdej z tych szkół przeszkolono

również co najmniej trzech nauczycieli w zakresie używania komputerów),

Internet w każdym gimnazjum – w latach 1999-2000 wyposażono 3300

gimnazjów w 10-stanowiskowe pracownie komputerowe,

Interkl@sa – wspólna inicjatywa parlamentarna, ministerialna, samorządowa,

pozarządowa i producentów sprzętu komputerowego. Do programu zostało

włączonych 4160 szkół (w tym: 2258 gimnazjów). Oprócz doskonalenia

nauczycieli w zakresie wykorzystania nowych technologii informacyjnych

w edukacji, stworzenia dostępu do internetowych źródeł w języku polskim

chodzi także o promocję jakości kształcenia informatycznego zarówno wśród

uczniów i nauczycieli, jak także społeczności lokalnej38. Dodatkowo, program

Interkl@sa zakłada przekazanie do wszystkich polskich szkół 10- lub

15-komputerowych pracowni oraz od dwóch do pięciu komputerów do

bibliotek39,

Komputer dla ucznia – premier Donald Tusk w 2008 roku ogłosił, że planowane

jest, aby od początku roku szkolnego 2010/2011 każdy gimnazjalista miał

36 Por. W. Strykowski, Media i edukacja medialna w tworzeniu współczesnego społeczeństwa, [w:] Media

i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 18. 37

Por. B. Siemieniecki, Integracja europejska a przemiany w polskiej edukacji medialnej, [w:] Media

i edukacja, dz. cyt., s. 39. 38

Por. E. Leszczyńska, Polska edukacja w drodze do społeczeństwa informacyjnego, [on-line:]

http://www.vulcan.edu.pl/uczyclepiej/archiwum/2003/21/polska.html [dostęp: 13.10.2009]. 39

Por. G. Staniszewska, Interkl@sa – przygotowanie do społeczeństwa informacyjnego, [w:] Nauczanie

ku przyszłości w szkolnym centrum informacji, red. H. Kosętka, H. Batorowska, B. Kamińska-Czubała,

Kraków 2002, s.7.

14

dostęp do spersonalizowanego laptopa i Internetu40. Osobiste notebooki miały

być współfinansowane przez rząd, samorządy oraz rodziców uczniów. Niestety,

ta inicjatywa upadła z powodu ogólnoświatowego kryzysu.

Według raportu GUS z lat 2008-2009 gimnazja polskie mają do dyspozycji 142320

komputerów, w tym 77% przeznaczonych jest do użytku uczniów41

. Pomimo

imponującej skali tych przedsięwzięć są one nadal kroplą w morzu potrzeb naszego

kraju42. Samo postawienie komputerów w klasach i potencjalna możliwość ich użycia

w procesie dydaktycznym, obok tego, co robią uczniowie i nauczyciele, nie wystarczy

do osiągnięcia znaczących efektów. Dopiero integracja najnowszych technologii

w procesie nauczania i jego organizacji stwarza taką szansę – pod warunkiem,

że jednocześnie ulegnie zmianie relacja między uczącymi się i nauczającymi 43 .

Zmianom musi ulec także podejście pedagogów do nowinek technicznych.

Wiśniewska podkreśla, że przygotowanie powinno objąć nie tylko kwestie

merytoryczne, ale i inne aspekty pracy nauczycieli z komputerami:

Media nie powinny stanowić zagrożenia dla dobrego nauczyciela. Stosowanie mediów

to sztuka, w której istotna jest nie tylko wiedza merytoryczna w zakresie nauczanego

przedmiotu, ale również przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne, metodologiczne,

a także techniczne (związane z obsługą urządzeń) oraz organizacyjne, które pozwala

w sposób celowy dobrać i wykorzystać środki dydaktyczne44.

Szerzej o konieczności integracji TI z nauczaniem języka polskiego, o różnych

aspektach tej korelacji oraz o jej wadach i zaletach – w dalszych częściach pracy.

40 Por. M. Maj, Każdy gimnazjalista z laptopem za dwa lata, [on-line:]

http://di.com.pl/news/21073,0,Kazdy_gimnazjalista_z_laptopem_za_dwa_lata.html#utm_source=news_w

p&utm_medium=link&utm_campaign=warto-przeczytac [dostęp: 08.12.2009]. 41 Raport GUS, Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2008/2009, [on-line:]

http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_e_oswiata_i_wychowanie_2008-2009.pdf, s. 214 [dostęp:

25.04.2010]. 42 Por. B. Siemieniecki, Integracja europejska, art. cyt., s. 39. 43 M. Sysło, Multimedia w edukacji. Wskazania unijne i przykłady dobrej praktyki, [w:] Media i edukacja,

dz. cyt., s. 173. 44

A. Wiśniewska, art. cyt., s. 48.

15

1.4. PRZYGOTOWANIE MERYTORYCZNE NAUCZYCIELI

Jedną z konsekwencji zmian w nowej Podstawie programowej45, a co za tym

idzie w programie szkolnym46, winna być reforma edukacji nauczycieli. TI najpierw

zagościła na studiach podyplomowych dla nauczycieli, szybko jednak znalazła się

w kanonie kształcenia w szkołach wyższych 47 . Pierwszym krokiem skutecznej

przemiany systemu kształcenia nauczycieli jest dokładne sprecyzowanie kompetencji,

które powinien posiadać absolwent danego kierunku oraz wyposażenie uczelni

w odpowiedni sprzęt komputerowy i oprogramowanie 48 . Należy tak kształtować

program kształcenia informatycznego studentów, aby w swojej późniejszej pracy

zawodowej potrafili wykorzystać nabyte umiejętności. Dodatkowo „zajęcia z podstaw

użytkowania komputerów” powinny być tak włączone w program studiów, aby już

wtedy przyszły nauczyciel widział zastosowanie danych programów czy aplikacji

w konkretnych czynnościach zawodowych. Tak piszą o tym Barbara Gocłowska

i Zdzisław Łojewski, którzy dokonali bilansu umiejętności komputerowych studentów

UMCS49:

Rozporządzenia opublikowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu oraz

dokumenty przedakcesyjnie przyjęte przez nasz rząd, wymuszają zmiany, również te

dotyczące nauczania technologii informacyjnych nazywanych różnorako w siatkach

godzin (np. multimedia w nauczaniu, podstawy użytkowania komputerów, komputer

narzędziem pracy nauczyciela itp.). Zmiany te zmierzają w kierunku poprawienia:

efektywności kształcenia w zakresie nowoczesnych technologii

informacyjnych,

45 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy

programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.

U. Nr 4, poz. 17), [on-line:] http://reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_2/2b.pdf

[dostęp: 12.10.2009]. Wszystkie cytaty z wprowadzanej Podstawy programowej (dalej zwanej w skrócie

„Podstawą programową z 23 grudnia 2008 roku”) z zakresu przedmiotu „język polski” pochodzą

z powyższej strony. 46

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie dopuszczania do

użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz

cofania dopuszczenia (Dz. U. Nr 4, poz. 18), [on-line]:

http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20090106.pdf [dostęp: 08.01.2010]. 47

Por. B. Gocłowska, Technologie informacyjne jako przedmiot kształcenia na uniwersytetach –

konkluzje i prognozy, [w:] Związek między treściami nauczania technologii informacyjnych

a kompetencjami słuchaczy, red. B. Gocłowska, Z. Łojewski, Lublin 2004, s. 122. 48

Tamże, s. 125. 49

Nie ma takiego raportu, jeśli chodzi o stan umiejętności studentów Katolickiego Uniwersytetu

Lubelskiego Jana Pawła II, dlatego opieram się na badaniach innej lubelskiej uczelni.

16

dbałości o uniwersalność w zakresie doboru treści, w taki sposób,

aby słuchacz nie tylko zdobył kompetencje aktualne w trakcie

trwania studiów, ale również po ich zakończeniu,

wyrobienia w studentach nawyku dokształcania się przez całe

życie – studenci muszą być świadomi „jak”, „w jaki sposób”,

i w „którym kierunku winni podążać”,

uwzględnienia nabytych w trakcie realizacji TI umiejętności

przydatnych w przyszłej pracy zawodowej50.

Autorzy książki prowadząc badania dotyczące kompetencji informatycznych studentów

III i IV roku zaobserwowali niski poziom tychże i słabe dopasowanie programu

do przyszłych wymagań rynkowych. Stwierdzili także, że niekorzystna sytuacja:

[…] zmusza do zastanowienia się nad zmodernizowaniem systemu kształcenia naszych

studentów w zakresie TI, szukania sposobów realizacji celów kształcenia

sformułowanych w rozdziale czwartym i wreszcie przygotowania programu minimum

tego przedmiotu, który uzupełniony oczywiście o zagadnienia specyficzne dla każdego

kierunku studiów, byłby rzeczywiście realizowany, a nie pozostawał jedynie

na papierze w postaci ministerialnych rozporządzeń51.

Ostatnim ważnym zadaniem, które, w mojej opinii, należałoby postawić przed

zajęciami informatycznymi na studiach dla nauczycieli jest wykształcenie u studentów

nawyku samokształcenia i rozwijania tak wiedzy, jak i umiejętności stosowania TI

w praktyce zawodowej. Dopiero połączenie wszystkich tych składników przyniesie

oczekiwany efekt.

W latach 1999-2009 prowadzono wiele kursów i szkoleń dla kadr

pedagogicznych, których zadaniem była edukacja w zakresie wykorzystywania TI

w nauczaniu:

w ramach projektu Pracownie komputerowe dla szkół (edycja 2007/2008) każda

szkoła otrzymująca sprzęt do pracowni komputerowych, musi przeprowadzić

przeszkolenie i przygotowanie nauczycieli (na etapie gimnazjalnym trzech

nauczycieli z każdej szkoły było zobligowanych do takiego szkolenia)52;

50 B. Gocłowska, Z. Łojewski, Słowo wstępne, [w:] Związek między treściami, dz. cyt., s. 7.

51 Tamże, s. 9.

52 Por. Pracownie komputerowe dla szkół, [on-line:] http://www.kpfs.pl/abcd/strony/1/i/117.php [dostęp:

09.01.2010].

17

w ramach projektu Internetowe centra informacji multimedialnej (edycja

2007/2008) szkolenia dla nauczycieli i pracowników bibliotek

pedagogicznych53;

Kurs doskonalący dla nauczycieli w zakresie ICT (trwający od 1 września do 30

listopada 2007 roku) – przeszkolono 9648 nauczycieli w całej Polsce54;

Szkolenia e-learningowe dla nauczycieli gimnazjów: Komputer dla ucznia,

realizowany w okresie 13 października 2009 – 11 grudnia 2009 (była

to kontynuacja części pierwszej zrealizowanej w 2008 roku)55;

Wiele szkoleń organizowanych przez Ośrodek Doskonalenia Kadry

Kierowniczej Oświaty VULCAN (m.in. Microsoft Office Word 2007, Excel

2007, Outlook 2007 dla dyrektora i nauczyciela, Wykorzystanie prezentacji

multimedialnej jako narzędzia do doskonalenia metod pracy nauczycieli oraz

wzbogacenia procesu edukacyjnego – szkolenie dla Rad Pedagogicznych) 56.

Dla przykładu: Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku podaje, że w latach

1999 do 2009 w kursach komputerowych wzięło udział 3448 nauczycieli, z tego ok.

20% stanowili nauczyciele gimnazjalni. Najwięcej szkoleń (140) zorganizowano

w 2001 roku, najmniej (brak szkoleń) w 2007 roku57.

Powyższy bilans pokazuje, że poloniści mogą wybierać w szerokiej gamie

kursów komputerowych, organizowanych przez lokalne Ośrodki Doskonalenia

Nauczycieli, a także przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Szkolenia dotyczą tak

budowy i systemów operacyjnych komputera, jak i wykorzystania konkretnych

programów w edukacji uczniów i pracy własnej nauczyciela. Kursy organizowane przez

wymienione wyżej instytucje są bezpłatne, więc uczestnictwo w nich zależy tylko

od dobrej woli nauczycieli.

53 Tamże.

54 Kursy doskonalące dla nauczycieli w zakresie ICT, [on-line:] http://www.kpfs.pl/men/strony/1/i/27.php

[dostęp: 09.01.2010]. 55

Komputer dla ucznia, [on-line:] http://www.kdu2.pl/ [dostęp: 09.01.2010]. 56

Szkolenia dla nauczycieli, [on-line:] http://www.vulcan.edu.pl/szkolenia/dla_nauczycieli.html [dostęp:

09.01.2010]. 57

H. Zych, Szkolenia inform 99 2009, [list elektroniczny:] zbiory własne autorki pracy.

18

1.5. ZAPISY PRAWNE DOTYCZĄCE TECHNOLOGII

INFORMACYJNEJ NA LEKCJACH JĘZYKA

POLSKIEGO

Pierwszym etapem, jeśli chodzi o badanie związku TI z nauczaniem języka

polskiego, jest analiza głównych dokumentów prawnych regulujących tę kwestię.

Analizie poddałam pięć z nich normujących pracę szkoły w interesującym temacie:

Podstawę programową (obowiązującą)58,

Nową podstawę programową59,

Standardy przygotowania nauczycieli w zakresie technologii

informacyjnej i informatyki60,

Rozporządzenie w sprawie awansu zawodowego nauczycieli61,

Rozporządzenie o wprowadzeniu ścieżki czytelniczej

i medialnej62.

1.5.1. PODSTAWA PROGRAMOWA NA ETAPIE GIMNAZJUM (OBOWIĄZUJĄCA)

Najgwałtowniejszym przemianom w kwestii korzystania z najnowszych

technologii uległo młodsze pokolenie, które wyprzedziło w tej kwestii osoby starsze.

„Dzisiejszy uczeń bywa lepiej obeznany z możliwościami komputera niż jego

58 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 roku w sprawie podstawy

programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.

U. Nr 51, poz. 458), [on-line:] http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_pr_1997-2006/rozp_155.php

[dostęp:12.10.2009]. Wszystkie cytaty z obowiązującej nadal Podstawy programowej (dalej zwanej w

skrócie „Podstawą programową z 26 lutego 2002 roku”) pochodzą z powyższej strony. 59

Podstawa programowa z 23 XII 2008 roku, [on-line:]

http://www.reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_6/6e.pdf [dostęp: 13.10.2009]. 60

Standardy opracował Maciej Sysło, zostały one opublikowane m.in. przez WSiP w poradnikach

metodycznych dla nauczycieli. Wszystkie cytaty z dokumentu (dalej zwanego w skrócie: „Standardy TI”)

pochodzą z wersji on-line: http://www.wsipnet.pl/kfile.php?id=70 [dostęp: 10.12.2009]. 61

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 roku zmieniające

rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz. U. Nr 214,

poz. 1580), [on-line:] http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20071114.pdf [dostęp:

13.10.2009]. Wszystkie cytaty z dokumentu pochodzą z powyższej strony. 62

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie

w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego

w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 157, poz. 1100), [on-line:]

http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20070823_2.pdf [dostęp: 10.12.2009].

Wszystkie cytaty z dokumentu pochodzą z powyższej strony.

19

polonistka” 63 . Chcąc zmienić tę niekorzystną sytuację, Ministerstwo Edukacji

Narodowej postanowiło uregulować sytuację prawną dotyczącą wykorzystywania TI

na lekcjach języka polskiego. W fundamentalnym dokumencie regulującym

najważniejsze zasady kształcenia – Podstawie programowej – odnajdujemy zapis:

W szkole uczniowie kształcą swoje umiejętności wykorzystywania zdobywanej wiedzy,

aby w ten sposób lepiej przygotować się do pracy w warunkach współczesnego świata.

Nauczyciele tworzą uczniom warunki do nabywania następujących umiejętności:

[…]

5) poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz

efektywnego posługiwania się technologią informacyjną64.

Podstawa programowa nakłada na nauczycieli obowiązek zapoznania uczniów

z zasadami posługiwania się TI, uwzględnienia jej w programach różnych przedmiotów

i wykorzystania jako pomocy w procesie kształcenia65. Na etapie gimnazjum zadaniem

szkoły, jeśli chodzi o technologię informacyjną, było stworzenie warunków

do osiągnięcia umiejętności posługiwania się komputerem, jego oprogramowaniem oraz

zainteresowanie uczniów rozwojem wiedzy informacyjnej oraz nowymi możliwościami

dostępu do informacji i komunikowania się.

Treści nauczania w tym dokumencie obejmują na poziomie gimnazjalnym takie

umiejętności jak:

1. Posługiwanie się sprzętem i korzystanie z usług systemu operacyjnego.

Podstawowe elementy komputera i ich funkcje. Zasady bezpiecznej pracy

z komputerem. Podstawowe usługi systemu operacyjnego. Podstawowe zasady

pracy w sieci lokalnej i globalnej.

2. Rozwiązywanie problemów za pomocą programów użytkowych. Formy

reprezentowania i przetwarzania informacji przez człowieka i komputer.

Redagowanie tekstów i tworzenie rysunków za pomocą komputera. Tworzenie

dokumentów zawierających tekst, grafikę i tabele. Wykorzystanie arkusza

kalkulacyjnego do rozwiązywania zadań z programu nauczania gimnazjum

i codziennego życia. Korzystanie z multimedialnych źródeł informacji.

Przykłady różnych form organizacji danych. Przykłady wyszukiwania

i zapisywania informacji w bazach danych. Przykłady zastosowań komputera

jako narzędzia dostępu do rozproszonych źródeł informacji i komunikacji

na odległość.

63 A. Ślósarz, Media w służbie polonisty, s. 18.

64 Podstawa programowa z 26 lutego 2002 roku, art. cyt. [dostęp: 13.10.2009].

65 Por. A. Adamiak, R. Bryzek, Technologia informacyjna (TI) a kształcenie multimedialne, „Zeszyty

Szkolne” 2002, nr 4, s. 22-23.

20

[…]

5. Społeczne, etyczne i ekonomiczne aspekty rozwoju informatyki. Pożytki

wynikające z rozwoju informatyki i powszechnego dostępu do informacji.

Konsekwencje dla osób i społeczeństw. Zagrożenia wychowawcze […].

Zagadnienia etyczne i prawne związane z ochroną własności intelektualnej

i ochroną danych66.

Oczekiwane osiągnięcia to:

1. Wybieranie, łączenie i celowe stosowanie różnych narzędzi informatycznych

do rozwiązywania typowych praktycznych i szkolnych problemów ucznia.

2. Korzystanie z różnych, w tym multimedialnych i rozproszonych, źródeł

informacji dostępnych za pomocą komputera.

[…]

4. Dostrzeganie korzyści i zagrożeń związanych z rozwojem zastosowań

komputerów67.

Podstawy programowe nakładają na nauczycieli obowiązek zapoznania uczniów

z zasadami uwzględniania technologii informacyjnej, uwzględniania jej w nauczaniu

różnych przedmiotów i wykorzystywania również w procesie samokształcenia68

.

Szybkie tempo zmian kulturowych i technologicznych wymusiło zmianę

systemu edukacyjnego69. Nauczyciele, w tym poloniści, oprócz przekazywania wiedzy

z nauczanego przedmiotu, mieli pokazać uczniom jak efektywnie posługiwać się

technologią informacyjną. Szkoła miała im przygotować fundament wiedzy i dać

narzędzia do dalszej edukacji. W porównaniu z wcześniejszą Podstawą programową

z dnia 15 lutego 1999, poszerzono kompetencje i zadania nauczycieli; w nowej

Podstawie zostały jeszcze bardziej rozwinięte.

66 Podstawa programowa z 26 II 2002 roku, [dostęp: 13.10.2009].

67 Tamże.

68 Por. tamże, s. 22-23.

69 W Podstawie programowej z dnia 15 lutego 1999 w obrębie przedmiotu „język polski” nie ma

odniesień do technologii informacyjnej. Por. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15

lutego 1999 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. Nr 14, poz. 129), [on-

line:] http://bip.men.gov.pl/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=50 [dostęp:

08.01.2010].

21

1.5.2. PODSTAWA PROGRAMOWA NA ETAPIE GIMNAZJUM (NOWA)

Głównym założeniem nowej Podstawy programowej jest, jak podkreślają jej

autorzy, dostosowanie tego dokumentu do nowej sytuacji kulturowej70, której zmiany są

efektem m.in. internetyzacji oraz informatyzacji społeczeństwa:

Najważniejsze cele kształcenia określone w nowej podstawie programowej to […]

[m.in.] posługiwanie się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi, analizowanie

krytyczne informacji, […] ich wykorzystanie w procesie wykonywania zadań

i rozwiązywania problemów oraz kształtowanie postaw, które umożliwią młodemu

człowiekowi odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie71.

Medioznawca Tomasz Goban-Klas podczas międzynarodowej konferencji

naukowej Media i dziennikarstwo na przełomie wieków powiedział:

Szkoła (i to nie tylko polska) jest nadal technicznie przestarzała. Gdyby dzisiaj

średniowieczny lekarz znalazł się w szpitalu, czułby się tam zupełnie obco. Natomiast

nauczyciel średniowieczny nie miałby żadnych problemów; nadal żywe słowo oraz

tablica i podręcznik jest tym, czego używa współczesny pedagog72.

Słowa te potwierdza Sławomir Jacek Żurek, podkreślając, że dotychczasowy system

szkolnictwa musi ulec przemianie:

Dzisiaj nauczyciele w Polsce powinni na serio zacząć korzystać z dobrodziejstwa sieci,

inaczej już wkrótce będą przypominać piętnastowiecznych mnichów obrażonych

na wynalazek Jana Gutenberga73.

Nauczyciel, aby dotrzeć do ucznia, powinien wejść w skomputeryzowany świat

nastolatka, przyciągnąć uwagę i pokazać jak mądrze korzystać z dobrodziejstw

Internetu. Paweł Sporek tak pisze o tym problemie: „należy go [ucznia] uczyć, jak

70Por. A. Dziak, Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji „Nowa podstawa programowa kształcenia

ogólnego i wychowania przedszkolnego. Język polski”, Lublin 6–7 listopada 2008 r., [on-line:]

http://www.kuratorium.lublin.pl/?akc=akt&op=szcz&id=1666, [dostęp: 13.10.2009]. 71

Wypowiedź Sławomira Jacka Żurka z ogólnopolskiej konferencji: „Nowa podstawa programowa

kształcenia ogólnego i wychowania przedszkolnego. Język polski”. Por. A. Dziak, Sprawozdanie

z ogólnopolskiej, art. cyt. 72

T. Goban-Klas, Wiedza o komunikowaniu – edukacja medialna, [w:] Media i dziennikarstwo

na przełomie wieków (Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej, Warszawa, 6–7 czerwca 1997

r.), oprac. J. Adamowski, Warszawa 1998, s. 62. 73

S. J. Żurek, Język polski, [w:] Komputer i Internet w szkole, red. K. Guzek, Lublin 2001, s.67.

22

zachowywać się wobec natłoku napływających do niego wiadomości, tak aby nie utonął

w ich bezmiarze i potrafił się do nich krytycznie ustosunkować”74.

Jakie związki nauczania języka polskiego z technologią informacyjną wskazuje

nowa Podstawa programowa? Oto analiza zapisów dokumentu, dotyczących związku

nauczania języka polskiego z TI.

Autorom nowej Podstawy programowej zależało, aby uczyć technologii

informacyjnej i wykorzystania komputerów w korelacji z przedmiotami nauczanymi75,

co podkreślają Maciej Sysło i Wanda Jochemczyk w komentarzu do części tego

dokumentu dotyczącej zajęć komputerowych:

Należy unikać czynienia z tych zajęć odrębnego przedmiotu, poświęconego

posługiwaniu się komputerem i jego oprogramowaniem w oderwaniu od innych zajęć76.

Wyraźne wskazanie związku TI z nauczaniem języka polskiego pojawia się właśnie

na III etapie edukacyjnym, tj. w gimnazjum, gdzie uczeń:

samodzielnie dociera do informacji – w […] mediach elektronicznych [...];

korzysta ze słownika […] – w formie książkowej i elektronicznej [...];

świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca)

z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu77.

Łatwo zauważyć, że twórcom nowej Podstawy programowej zależało

na podkreśleniu wagi problemu, jakim jest zalew informacji w Internecie. Zanim uczeń

zacznie korzystać z zasobów internetowych, powinno się go wyposażyć w narzędzia

selekcjonowania i segregowania tego, co tam znajdzie.

74 P. Sporek, Nowoczesne TI w procesie samokształcenia, [w:] e-polonistyka, red. A. Dziak, S. J. Żurek,

Lublin 2009, s. 239. 75

O problemie charakteru obecności komputerów w pracy szkoły pisał dużo wcześniej, bo w 1997 roku,

Mariusz Kąkolewicz: „Od samego początku wprowadzania komputerów do polskich szkół trwa dyskusja

nad formą ich w niej obecności. Możliwe są dwa podejścia do zaznajamiania uczniów z możliwościami

komputerów: na odrębnych zajęciach z podstaw informatyki i na wszystkich przedmiotach programu

nauczania (ang. across curriculum)”. Por. M. Kąkolewicz, Technologie informacyjne w Podstawach

programowych, „Edukacja Medialna” 1997, nr 4, s. 40. Później Klemens Stróżyński postulował

włączanie TI do konkretnych przedmiotów: por. K. Stróżyński, Projekt oceniany przez Internet,

„Polonistyka” 2005, nr 2, s. 47-51. 76

M. Sysło, W. Jochemczyk, Komentarz do podstawy programowej przedmiotu „zajęcia komputerowe”,

[on-line:] http://www.reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_6/6d.pdf, s. 102 [dostęp:

13.10.2009]. 77

Podstawa programowa (język polski – gimnazjum) z 23 grudnia 2008 roku, s. 36, 39 [dostęp:

13.10.2009].

23

Na III etapie pojawia się przedmiot „informatyka”, który pozostaje w związku

z nauczaniem języka ojczystego:

uczeń, posługując się odpowiednimi systemami wyszukiwania, znajduje

informacje w internetowych zasobach danych, katalogach, bazach danych,

uczeń pobiera informacje i dokumenty z różnych źródeł, w tym internetowych,

ocenia pod względem treści i formy ich przydatność do wykorzystania

w realizowanych zadaniach i projektach,

uczeń umieszcza informacje w odpowiednich serwisach internetowych78.

Widoczna jest więc korelacja działań nauczyciela informatyki i polonisty: obydwaj

muszą wskazywać uczniom jak należy pracować z Internetem, podpowiadać do czego

można wykorzystywać komputer, tak aby w przyszłości stał się on efektywnym

narzędziem pracy zawodowej. Nikt nie powinien mieć wątpliwości, że po edukacji

przeprowadzonej zgodnie z zapisami nowej Podstawy programowej uczeń stanie się

aktywnym członkiem społeczeństwa informacyjnego, w którym przyszło mu żyć.

Jak widać, zakres obowiązków nauczyciela przedmiotowego został rozszerzony

o naukę wykorzystywania technologii informacyjnej. Każdy nauczyciel, w tym

polonista, oprócz przekazywania wiedzy merytorycznej, musi pokazać wychowankom

jak efektywnie korzystać z najnowszych zdobyczy techniki. Dodatkowo, pedagodzy

powinni sami dawać przykład i w swojej pracy zawodowej posługiwać się

nowoczesnymi technologiami.

1.5.3. STANDARDY PRZYGOTOWANIA NAUCZYCIELI W ZAKRESIE

TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ I INFORMATYKI

„Powinniśmy nauczyć się używania i Internetu, i CD-ROM, by dzięki temu

nauczyć naszych bliźnich czytać także książki”79

. Te słowa Umberto Eco

nieprzypadkowo rozpoczynają poniższy podrozdział: są bowiem świetną ilustracją

78 Podstawa programowa (zajęcia komputerowe, informatyka – gimnazjum ) z 23 grudnia 2008 roku,

[on-line:] http://www.reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_6/6e.pdf, s. 104 [dostęp:

13.10.2009]. 79

Cyt. za: A. Smuszkiewicz, Recenzja merytoryczna CD-ROM-u Przeszłość to dziś. Romantyzm

autorstwa Aleksandra Nawareckiego, Doroty Siwickiej, Waldemara Baraniewskiego, Mariusza

Kazańczuka i Leszka Kolankiewicza, [on-line:] http://www.stentor.pl/files/produkty/pliki/29_recenzja.pdf

[dostęp: 25.05.2010].

24

ważnej prawdy – obecnie komputer i Internet mogą się okazać jedynymi sposobami

na skuteczne dotarcie do ucznia.

Dokument Standardy przygotowania nauczycieli… został wydany w sierpniu

2003 r. Wyróżnia się w nim dwojaki sposób realizacji zadania – obejmuje to: primo,

zajęcia z technologii informacyjnej i secundo, uwzględnia technologię informacyjną

w nauczaniu innych przedmiotów, także – języka polskiego. Jeśli chodzi

o przygotowanie nauczycieli do realizacji zadań szkoły, to zapis mówi, że każdy

nauczyciel „powinien być przygotowany do posługiwania się technologią informacyjną

w pracy własnej oraz w pracy z uczniami”80. Bowiem samo wyposażenie szkół w sprzęt

komputerowy nie oznacza jego integracji z procesem nauczania ani nie powoduje

automatycznie zmian w podejściu do uczenia81.

Standardy przygotowania nauczycieli… obejmują pięć podstawowych

zagadnień, które zostały umieszczone na wykresie.

80 Standardy TI , [dostęp: 13.10.2009].

81 M. Sysło, Multimedia w edukacji. Wskazania unijne i przykłady dobrej praktyki, [w:] Media i edukacja,

dz. cyt., s. 181.

25

Wykres 1.2. Standardy przygotowania każdego nauczyciela w zakresie TI (opracowanie

własne: na podstawie Standardów…)

S T A N D A R D Y

1. P

od

staw

y p

osł

ugi

wan

ia

się

term

ino

logi

ą (p

oję

ciam

i), s

prz

ętem

(ś

rod

kam

i),

op

rogr

amo

wan

iem

(n

arzę

dzi

ami)

i m

eto

dam

i TI

Nau

czyc

iel z

na

po

dst

awy

dzi

ałan

ia k

om

pu

tera

, po

traf

i ko

rzys

tad

z ko

mp

ute

ra o

raz

wyp

osa

żen

ia

per

yfer

yjn

ego

, med

ialn

ego

i si

ecio

weg

o w

po

słu

giw

aniu

się

info

rmac

ją. D

od

atko

wo

po

traf

i ro

zbu

do

wad

sys

tem

ko

mp

ute

row

y o

nie

zbęd

ne

elem

enty

sp

rzęt

ow

e o

raz

elem

enty

o

pro

gram

ow

ania

. Do

zad

ao n

aucz

ycie

la n

ależ

y ta

kże

db

ało

śd o

bez

pie

czeo

stw

o i

hig

ien

ę p

racy

, a

takż

e ra

dze

nie

so

bie

z p

rost

ymi u

ster

kam

i sys

tem

ow

ymi.

2. T

ech

no

logi

a in

form

acyj

na

jako

sk

ład

nik

war

szta

tu p

racy

n

aucz

ycie

la

Nau

czyc

iel w

zbo

gaca

mo

żliw

ośc

i sw

oje

go w

arsz

tatu

dyd

akty

czn

ego

po

prz

ez w

yko

rzys

tyw

anie

TI

prz

y: o

pra

cow

ywan

iu in

form

acji,

ko

mu

nik

ow

aniu

się

ora

z w

spó

łpra

cy z

inn

ymi

nau

czyc

iela

mi,

rozw

iązy

wan

iu p

rob

lem

ów

, pro

wad

zen

iu b

adao

z z

akre

su d

ydak

tyki

sw

oje

go

prz

edm

iotu

. Do

dat

kow

o, p

ow

inie

n s

tale

ro

zwija

d sw

oje

mo

żliw

ośc

i w z

akre

sie

TI p

od

ejm

ują

c o

dp

ow

ied

nie

dzi

ałan

ia.

3. R

ola

i w

yko

rzys

tan

ie T

I w

dzi

edzi

nie

nau

czan

ej

prz

ez n

aucz

ycie

la

Nau

czyc

iel z

na

i po

traf

i prz

edst

awid

naj

waż

nie

jsze

zas

toso

wan

ia i

wyk

orz

ysta

nie

TI w

sw

oje

j sp

ecja

lno

ści z

awo

do

wej

-m

ożl

iwo

śd in

tegr

acji

TI z

nau

czan

ą d

zied

zin

ą. K

orz

ysta

tak

że z

m

ożl

iwo

ści T

I do

wzb

oga

can

ia s

wo

ich

um

ieję

tno

ści z

awo

do

wyc

h i

po

szer

zan

ia o

bsz

aru

za

sto

sow

ao T

I w s

wo

jej d

zied

zin

ie n

aucz

ania

.

4. W

yko

rzys

tan

ie T

I jak

o

med

ium

dyd

akty

czn

ego

w

nau

czan

iu s

wo

jej

dzi

edzi

ny

Nau

czyc

iel j

est

świa

do

my,

jaki

e m

ożl

iwo

ści t

kwią

w T

I, je

śli c

ho

dzi

o w

spo

mag

anie

i w

spie

ran

ie

pro

cesu

ucz

enia

się

i n

aucz

ania

. Jeś

li w

łącz

anie

TI

prz

yno

si p

ozy

tyw

ny

efek

t, w

yko

rzys

tuje

m

ożl

iwo

ści T

I po

dcz

as z

ajęd

-o

dp

ow

ied

nio

do

po

zio

mu

i za

kres

u p

rzew

idzi

aneg

o w

Po

dst

awie

p

rogr

amo

wej

. Oce

nia

ko

rzyś

ci, j

akie

pły

ną

z za

sto

sow

ania

TI.

5. A

spek

ty

hu

man

isty

czn

e, e

tycz

no

-p

raw

ne

i sp

ołe

czn

e w

d

ost

ępie

do

TI i

w

korz

ysta

niu

z t

ej

tech

no

logi

i

Nau

czyc

iel j

est

świa

do

my,

że

TI m

oże

po

wo

do

wad

po

wst

awan

ie w

ielu

kw

esti

i pra

wn

ych

, et

yczn

ych

i sp

ołe

czn

ych

, a t

akże

zag

roże

o w

tyc

h s

fera

ch. D

ba

o p

rzes

trze

gan

ie o

dp

ow

ied

nic

h

no

rm p

raw

nyc

h o

raz

etyc

znyc

h. P

rzes

trze

ga u

czn

iów

i w

paj

a im

no

rmy

wsp

ółż

ycia

w

kszt

ałtu

jący

m s

ię s

po

łecz

eost

wie

info

rmac

yjn

ym.

26

Odnośnie do punktu pierwszego nauczyciel powinien nie tylko umieć posługiwać się

sprzętem czy oprogramowaniem, ale także poprawnie posługiwać się terminologią

związaną z TI, znać podstawowe trendy w rozwoju technologii informacyjnej, umieć

łączyć się z siecią komputerową tak lokalną, jak i globalną (Internet). Według

Standardów do kompetencji nauczyciela należy także znajomość urządzeń

peryferyjnych (drukarka, skaner, kamera, mikrofon itp.), umiejętność instalowania

oprogramowania, dbałość o bezpieczeństwo higieny pracy przy komputerze, usuwanie

prostych i typowych awarii sprzętu oraz oprogramowania, a także wykorzystanie TI.

W punkcie drugim TI jest rozumiane jako składnik warsztatu nauczyciela.

Autorzy Standardów wyróżnili tu takie działania, jak:

opracowywanie informacji

odpowiednie oprogramowanie,

materiały w wersji elektronicznej,

Internet – źródło informacji,

wykorzystanie możliwości komunikacyjnych TI (kontakt

z uczniami, rodzicami, ale także kontakty zawodowe),

wykorzystanie TI w samodoskonaleniu się.

W następnym punkcie znalazła się rola i wykorzystanie TI w przedmiocie

nauczanym: znajomość możliwości TI (zwłaszcza w swojej dyscyplinie),

oprogramowanie ogólne oraz specjalistyczne, komunikacja, źródło informacji oraz

rozwój TI i trendy w tej dziedzinie.

Kolejny, czwarty punkt, precyzuje wykorzystanie TI jako medium

dydaktycznego82. Nauczyciel powinien być świadomy, jakie możliwości tkwią w TI,

jeśli chodzi o wspomaganie i wzbogacanie uczenia się i nauczania. Powinien korzystać

z TI i oceniać korzyści edukacyjne płynące z zastosowania TI w nauczaniu. Zadaniem

nauczyciela jest opracowanie planu działań dydaktycznych z wykorzystaniem TI,

usprawnienie pracy uczniowskiej (indywidualizacja, praca grupowa czy metoda

projektu), samoszkolenie, interdyscyplinarność oraz (podkreślmy to po raz kolejny) –

82 Autorzy uznali, że pojęcie „medium dydaktyczne” jest właściwsze niż „środek dydaktyczny”.

27

ewaluacja korzyści 83 . Nie chodzi o to, aby na każdej lekcji języka polskiego

wykorzystać za wszelką cenę TI, ale aby było to nie tylko efektowne, ale też – nota

bene – efektywne. Pisze o tym Ryszard Tadeusiewicz – profesor nauk technicznych:

[…] mądrze użyty komputer może sprawić, że efektywność działania nauczyciela

dobrego, wspomagającego swoją pracę mądrze użytym narzędziem informatycznym,

będzie porównywalna z efektywnością nauczyciela doskonałego84.

Komputer powinien służyć nauczycielom do poszerzania wiedzy z nauczanego

przedmiotu i skuteczniejszego przekazywania treści uczniom, do rozwijania

zainteresowań zawodowych i prywatnych, do ułatwiania pracy i usprawniania systemu

edukacyjnego. Nie tylko „powinien”, ale „musi”, ponieważ multimedia

są wszechobecne, atrakcyjne i łatwe w użyciu, a dodatkowo, przekaz wzmocniony

wizualnie zdominował nowe konteksty i opanował świadomość współczesnych

uczniów85.

1.5.4. ROZPORZĄDZENIE MEN ZMIENIAJĄCE ROZPORZĄDZENIE W

SPRAWIE UZYSKIWANIA STOPNI AWANSU ZAWODOWEGO

PRZEZ NAUCZYCIELI

14 listopada 2007 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej wydało kolejne

rozporządzenie dotyczące awansu zawodowego nauczycieli 86 , w którym zapisano,

że aby uzyskać kolejne stopnie awansu należy podnieść m.in. swoje kompetencje

informatyczne. Tylko przy przechodzeniu z szczebla stażysty na drugi stopień –

nauczyciela kontraktowego – nie trzeba przedstawiać żadnych dokumentów

poświadczających rozwój kwalifikacji w zakresie wykorzystania komputera czy

83 Opis Standardów… na podstawie: [on-line:] http://www.wsipnet.pl/kfile.php?id=70 [dostęp:

10.12.2009]. 84

Cyt. za: T. Kłosińska, S.Włoch, Kształcenie wczesnoszkolne wobec oferty multimedialnych programów

edukacyjnych, [on-line:]

http://www.uz.zgora.pl/kmti/konferencje/media_a_edukacja/referaty/klosinska.pdf, s. 1 [dostęp:

13.10.2009]. 85

Por. S. Bortnowski, Jak zmienić polonistykę szkolną, Warszawa 2009, s. 166. 86

Na podstawie: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej zmieniające rozporządzenie w sprawie

uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, [on-line:]

http://isip.sejm.gov.pl/servlet/Search?todo=file&id=WDU20072141580&type=2&name=D20071580.pdf

oraz http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20071114.pdf [dostęp: 13.10.2009].

28

Internetu. Jednak, aby ubiegać się o awans ze stanowiska nauczyciela kontraktowego

na mianowanego, należy zgromadzić komplet dokumentów, w tym opis i analizę

realizacji wymagań określonych w § 8 ust. 2 87 w szczególności ze wskazaniem

uzyskanych efektów. Również nauczyciel mianowany ubiegający się o awans

na stopień nauczyciela dyplomowanego powinien podejmować działania mające na celu

doskonalenie warsztatu i metod pracy, w tym doskonalenie umiejętności stosowania

technologii informacyjnej i komunikacyjnej.

Jak piszą Adamiak i Bryzek:

[…] jednym z warunków uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego

i dyplomowanego jest wykorzystywanie i doskonalenie umiejętności stosowania

technologii komputerowej i informacyjnej88.

Wyszczególnienie takich umiejętności znajdziemy na stronie nauczycielki

Joanny Strzelczyk-Jajczak, która wymienia:

[…] pracę dydaktyczną z uczniami na zajęciach przedmiotowych z wykorzystaniem TI

[…], tworzenie autorskich programów komputerowych dla uczniów; […] prowadzenie

dziennika w arkuszu kalkulacyjnym; publikację w Internecie; […] opis znajomości

innych programów oraz sposób ich wykorzystania; ukończenie podyplomowych

studiów informatycznych, kursów on-line; kursów e-learningu; udział w forach

dyskusyjnych portali edukacyjnych itp.; elektroniczny kontakt nauczycieli w kraju i za

granicą; wykorzystanie na lekcjach urządzeń multimedialnych i programów

edukacyjnych; elektroniczne prowadzenie książki protokołów rady pedagogicznej;

prowadzenie szkoleń z zakresu wykorzystywania TI i K[komunikacyjnej]; […]

komputerowe redagowanie gazetki szkolnej, broszur, folderów szkolnych; prowadzenie

zajęć informatycznych w świetlicach środowiskowych oraz organizowanie konkursów

z wykorzystaniem TI i K89.

Jak wyglądają zaświadczenia o podniesionych kwalifikacjach można zobaczyć

na wielu stronach internetowych, na których nauczyciele wymieniają się wskazówkami

i radami przy kompletowaniu dokumentów, np. www.awans.net, www.literka.pl,

www.awanszawodowy.pl, www.45minut.pl. Również na wielu innych stronach

87 Chodzi o zapis: wykorzystanie w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej.

88 A. Adamiak, R. Bryzek, dz. cyt., s. 23-24.

89 J. Strzelczyk-Jajczak, Wykorzystanie w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej, [on-line:]

http://awans-zawodowy.prv.pl/pl/013/002/ [dostęp: 13.10.2009].

29

znajdziemy konkretne wytyczne, jakie dokumenty należy zgromadzić w celu uzyskania

awansu, ale o tym aspekcie wykorzystania Internetu jako środka komunikacji

i wymiany informacji będę pisała szerzej w drugim rozdziale.

Dzięki prawnemu wskazaniu konieczności rozwoju kompetencji

informatycznych nauczycieli możemy mieć nadzieję, że wkrótce wszyscy pedagodzy

będą potrafili obsługiwać komputer i korzystać z Internetu. Co ważne, wykorzystanie TI

przy nauczaniu języka polskiego:

[…] jest nadaniem praktycznego znaczenia przedmiotowi, technologia informacyjna,

oraz niezbędnym przygotowaniem ucznia do funkcjonowania w społeczeństwie XXI

wieku90.

Niestety, pojawiają się i takie głosy, że chociaż Standardy są krokiem

we właściwą stronę, to jednak:

[…] słusznie chyba zarzuca się procedurom awansu, iż pozwoliły […] wielu osobom,

sformułujmy to dosadnie, „osiąść na laurach” po dość sprawnym osiągnięciu szczebla

nauczyciela dyplomowanego, […] podobne spostrzeżenia wsparte obserwacjami

pojawiają się niestety w odniesieniu do wielu osób stosujących TI w nauczaniu swoich

przedmiotów. Entuzjazm w zakresie wykorzystania nowych metod nauczania wspartych

przez TI wygasł u nich z chwilą „wykazania się” stosowaniem tegoż wsparcia (co jest

wymagane procedurami awansu)91.

Potwierdza to Grażyna Penkowska z Uniwersytetu Gdańskiego:

Większość badanych nauczycieli, poza nauczycielami informatyki, rzadko, lub w ogóle

nie korzysta z komputera. Zalecenia MEN dotyczące komputerowego przygotowywania

dokumentów do awansu zawodowego traktują jako utrudnienie dla siebie, szukają dróg

obejścia wymagań. […] Nauczyciele biologii, historii, poloniści, matematycy, fizycy,

chemicy nie odczuwają potrzeby wykorzystania komputera w czasie lekcji (nauczanie

wspomagane komputerem), rzadko lub wcale nie przygotowują materiałów do zajęć

lekcyjnych przy użyciu komputera. Niektórzy przygotowują klasówki. Nie korzystają

z baz danych w Internecie i nie zachęcają swoich uczniów do tego. Kolejne programy

90 K. Stróżyński, Projekt oceniany przez Internet, art.cyt, s. 47.

91 Z. Ledóchowski, Standardy przygotowania nauczycieli w zakresie TI – kilka refleksji o stanie

dzisiejszym, [w:] J. Migdałek, M. Zając, Informatyczne przygotowanie nauczycieli. Kompetencje

i standardy kształcenia, Kraków 2006, s. 21.

30

MEN typu: Pracownia komputerowa w każdej gminie, Pracownia Internetowa

w każdym gimnazjum, i inne przyjmują z obojętnością92.

Kiedy nareszcie zmieni się ta niekorzystna sytuacja i nauczyciele zaczną używać

komputera i korzystać z Internetu przekonani o korzyściach z nich płynących? Może już

wkrótce nie trzeba będzie nakazu ministerialnego, ale pedagodzy sami zrozumieją, jakie

perspektywy są przed nimi otwarte. Jak pisze o tym problemie Stanisław Bortnowski:

„Skoro świata nie zmienimy, powinniśmy wziąć pod uwagę okoliczności wrastania

w dzieciństwo i młodość naszych uczniów”93. Uczniowie mają do dyspozycji te same

narzędzia, te same środki, jednak ich przewaga polega na tym, że ich używają,

tymczasem nauczyciele przyjęli postawę bierną, boją się uczynić pierwszy krok,

a dzisiaj „stać w miejscu” oznacza „cofać się”.

Choć powszechnie mówi się o kryzysie autorytetu nauczyciela, to należy

pamiętać, że „bycie autorytetem to ciężka praca”94 – nie wystarczy mówić uczniom,

że warto korzystać z najnowszych technologii, że jest to wartościowe i efektywne;

trzeba samemu pokazywać, że stosuje się te technologie na co dzień, że przynoszą one

korzyść i ułatwiają pracę. Dopiero wtedy staniemy się w ich oczach wiarygodni i być

może podążą naszym śladem.

W III rozdziale pracy zostaną przedstawione wyniki ankiety, której jednym

z celów było zbadanie poziomu kompetencji informatycznych oraz zainteresowania

najnowszymi technologiami wśród nauczycieli gimnazjum na różnych stopniach

awansu zawodowego.

1.5.5. ROZPORZĄDZENIE O WPROWADZENIU ŚCIEŻKI

CZYTELNICZEJ I MEDIALNEJ

Zarówno posługiwanie się mediami, jak i ich odbiór wymagają odpowiedniego

przygotowania – tj. edukacji medialnej. Jak już podkreślałam wcześniej, samo

posiadanie narzędzia nie daje nam pewności właściwego wykorzystania. Po reformie

92 G. Penkowska, Nauczyciele i komputery, [w:] Edukacja medialna w społeczeństwie informacyjnym,

red. S. Juszczyk, Toruń 2003, s. 180. 93

S. Bortnowski, dz. cyt., s. 27. 94

G. Myśliwiec, P. Garczyński, Autorytet nauczyciela – niekończąca się dyskusja, [on-line:]

http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=4&id=40 [dostęp: 08.01.2010].

31

szkolnictwa w 1999 roku odpowiednią uchwałą zarządzono wprowadzenie ścieżki 95

czytelniczej i medialnej, począwszy od II etapu edukacji (kl. IV-VI szkoły

podstawowej 96 ) aż do szkół ponadgimnazjalnych 97 . Dokument ten jest kolejnym

dowodem na to, że ranga najnowszych technologii komputerowych we współczesnej

dydaktyce szkolnej jest wciąż coraz wyższa. O ile jednak przedmiot „technologia

informacyjna” obejmuje wszelkie aspekty posługiwania się informacją (w tym celu

wykorzystanie komputera) oraz komunikację, to „edukacja medialna” ma za zadanie

przygotować uczniów do krytycznego i świadomego odbioru przekazów medialnych

o charakterze słownym i obrazowym98.

Przed edukacją czytelniczą i medialną (stanowi ona bowiem jedność w zapisie)

stawiane są następujące cele edukacyjne:

1. Przygotowanie do samodzielnego poszukiwania potrzebnych informacji

i materiałów, w tym w językach obcych.

2. Przygotowanie do odbioru informacji rozpowszechnianych przez media.

3. Przygotowanie do świadomego i odpowiedzialnego korzystania ze środków

masowej komunikacji (telewizji, komputerów, prasy).

4. Kształtowanie postawy szacunku dla polskiego dziedzictwa kulturowego

w związku z globalizacją kultury masowej99.

Inną propozycję podziału przedstawiono poniżej:

cel technologiczny, czyli przygotowanie do posługiwania się mediami jako

narzędziami pracy intelektualnej, środkiem komunikowania i uczenia się.

Główne zadanie polega na nabywaniu kompetencji (wiedzy, umiejętności

i sprawności dotyczących posługiwania się urządzeniami) oraz nabywanie

umiejętności posługiwania się technologiami najbardziej zaawansowanymi, tzw.

IT (information technology),

95 Autorzy dokumentu rozumieją ścieżkę edukacyjną jako „zestaw treści i umiejętności o istotnym

znaczeniu poznawczym i wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach nauczania

przedmiotów lub w postaci odrębnych zajęć” – Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół

podstawowych i gimnazjów, [on-line:]

http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20070823_2.pdf [dostęp: 13.10.2009]. 96

Tamże. 97

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych,

techników, uzupełniających liceów ogólnokształcących i techników uzupełniających, [on-line:]

http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20070823_3.pdf [dostęp: 13.10.2009]. 98

Por. M. Sysło, E. Gurpiel, H. Krupicka, Powiązania technologii informacyjnej z edukacją medialną,

[w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja – programy i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998,

Poznań 1998, s. 35. 99

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów, [on-line:]

http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20070823_2.pdf [dostęp: 13.10.2009].

32

cel kompetencyjny, czyli przygotowanie do odbioru komunikatów medialnych

w sposób świadomy oraz krytyczny. Główne zadanie polega na wykształceniu

u odbiorców kompetencji kulturowych i pedagogicznych100.

Ścieżka medialna została wprowadzona do programu kształcenia ogólnego, aby

uzupełnić dziedziny wiedzy o nową tematykę, nader aktualną w czasach

współczesnych, która dotąd nie miała należnego miejsca w przedmiotach

tradycyjnych 101 . Celem modułu medialnego jest przygotowanie uczniów

do samodzielnego poszukiwania informacji i materiałów w różnych źródłach,

do odbioru informacji, ich segregowania i krytycznego odbioru oraz odpowiedzialnego

korzystania ze środków komunikacji masowej i wykorzystywania mediów jako narzędzi

pracy intelektualnej.

Edukację medialną rozumie się jako wyposażenie uczniów w wiadomości

i umiejętności w zakresie korzystania z różnych rodzajów środków przekazu (od książki

począwszy po Internet), z różnych instytucji, gdzie te media się znajdują (np. biblioteki,

środki informacji naukowej), z urządzeń przekazujących masową informację (radia

i telewizji), wreszcie ze źródeł informacji (bibliografii, katalogów)102.

Za uwzględnienie problematyki ścieżek edukacyjnych w szkolnym zestawie

programów nauczania odpowiedzialny jest dyrektor szkoły, ale to nauczyciele (także

poloniści) zapewniają ich realizację:

Dziedzinę „edukacja medialna” powinni realizować specjalnie przygotowani

nauczyciele oraz nauczyciele edukacji polonistycznej, obywatelskiej […]103.

Na rynku wydawniczym oraz w Internecie pojawiło się mnóstwo pomysłów

na realizację tej ścieżki, jednak to każdy nauczyciel musi samodzielnie podjąć decyzję,

w jaki sposób najlepiej dla uczniów realizować jej zagadnienia. Program edukacji

medialnej powinien mieć charakter interdyscyplinarny (tak jak nauczanie technologii

100 Cele opisano na podstawie: W. Strykowski, Media i edukacja medialna w tworzeniu współczesnego

społeczeństwa, [w:] Media i edukacja, dz. cyt., s. 19. 101

Por. H. Batorowska, Technologia informacyjna w kształceniu ogólnym, s. 19. 102

T. Zatorska, Edukacja czytelnicza i medialna w pierwszym i drugim etapie kształcenia, [on-line:]

http://209.85.135.132/search?q=cache:AdI0Zf39tLAJ:www.szkola.net/awans/download.php%3Ftype%3

Ddoc.zip%26id%3D2089%26autor%3D2089.zip%26tytul%3DEdukacja%2Bczytelnicza%2Bi%2Bmedia

lna%2Bw%2Bpierwszym%2Bi%2Bdrugim%2Betapie%2Bkszta%25B3cenia+realizacja+%C5%9Bcie%

C5%BCki+medialnej&cd=9&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a [dostęp: 13.10.2009]. 103

J. Pielachowski, Jak wmontować edukację medialną w strukturę przedmiotowo-programową szkoły,

[w:] II międzynarodowa konferencja, dz. cyt., s. 36.

33

informacyjnej), ponieważ same media nie mają specjalnego znaczenia – chodzi

o nauczanie z wykorzystaniem TI, a nie nauczanie TI.

Charakteryzując stopień integracji technologii informacyjnej z nauczaniem

poszczególnych przedmiotów autorzy poradników metodycznych dla nauczycieli szkół

podstawowych i gimnazjów […] zwracają uwagę szczególnie na trzy aspekty tej

integracji, tj. na:

1) „umieszczenie” komputerów i technologii informacyjnej w danej dziedzinie,

2) zintegrowanie technologii informacyjnej z dziedziną nauczania,

3) pełną integrację międzyprzedmiotową104.

Szerzej o tym problemie pisze Hanna Batorowska:

„Umieszczenie” komputerów w danej dziedzinie nauczania jest jak dotąd najczęstszą

formą stosowania ich w dydaktyce określonego przedmiotu. […] Kolejnym etapem,

przez który musi przebrnąć nauczyciel, jest zintegrowanie technologii informacyjnej

z jego własną dziedziną nauczania […]. Osiągnięcie kolejnego etapu związanego

z pełną integracją międzyprzedmiotową wydaje się zadaniem niewykonalnym

w najbliższej przyszłości105.

Idealnym rozwiązaniem byłoby, gdyby nauczyciele nie tylko wykorzystywali

komputer na swoich lekcjach (np. poprzez stosowanie prezentacji multimedialnych), nie

tylko próbowali przekładać zagadnienia nauczanego przedmiotu na język nowych

mediów, ale uzyskali pełną zgodę w korelacji ich przedmiotu z innymi przedmiotami

na płaszczyźnie nowych technologii.

PODSUMOWANIE

W najważniejszych dokumentach prawnych dotyczących oświaty zapisano,

że nauczyciele powinni stosować w nauczaniu najnowsze technologie. Także

kształcenie polonistyczne z wykorzystaniem narzędzi społeczeństwa informacyjnego

jest obowiązkiem dobrego nauczyciela. W kolejnym rozdziale przedstawię ocenę

działalności nauczycieli-polonistów w Internecie (kwerenda portali i witryn

104 Por. E. Gurbiel, G. Hardt-Olejniczak, E. Kołczyk i in., Informatyka. Poradnik dla nauczyciela, [w:]

tychże, Edukacja informatyczna w kształceniu ogólnym. Program nauczania dla szkoły podstawowej,

gimnazjum i liceum, Warszawa 1998, s. 1-20. 105

H. Batorowska, dz. cyt., s. 33-34.

34

edukacyjnych, a także stron autorskich), a w ostatnim podejmę refleksję (zbudowaną

na ankiecie), czy i w jakim stopniu nauczyciele realizują stosowne zapisy i czy

wykorzystują stawianą przed nimi szansę.

35

ROZDZIAŁ II: AKTYWNOŚĆ NAUCZYCIELI-

POLONISTÓW W INTERNECIE:

OBSERWACJE I WNIOSKI

Jednym ze wskaźników aktywności nauczycieli-polonistów w zakresie

stosowania najnowszych technologii jest ich obecność w Internecie. Globalna sieć pełni

dwie podstawowe funkcje: komunikacyjną i informacyjną106

. Pierwszą realizują nie

tylko komunikatory takie jak gadu-gadu, ICQ czy chaty, ale także listy, grupy

dyskusyjne, fora etc. Druga zaś urzeczywistnia się głównie poprzez umieszczanie

w sieci różnych materiałów własnych. Część internetowych tworów sytuuje się

na pograniczu dwu funkcji, co obrazuje wykres 2.1.

Wykres 2.1. Realizacja funkcji komunikacyjnej i informacyjnej przez analizowane formy

aktywności w Internecie (opracowanie własne).

Żeby uzyskać wiarygodny obraz działalności polonistów w Internecie,

w poniższym rozdziale przeanalizowano portale i wortale, serwisy edukacyjne, strony

106 Funkcje oraz możliwości ich realizacji opisuję na podstawie: A. Swęda, WWW, czyli wirtualne okienko

na świat, „Zeszyty Szkolne” 2001, nr 1, s. 110-114.

Dominacja funkcji komunikacyjnej

•Fora dyskusyjne

Przewaga funkcji komunikacyjnej

•Blog

FUNKCJA KOMUNIKACYJNA

Dominacja funkcji informacyjnej

•Strony WWW

Przewaga funkcji informacyjnej

•Portale i wortale

•Serwisy edukacyjne

FUNKCJA INFORMACYJNA

36

WWW (autorskie strony nauczycieli-polonistów) oraz inne formy aktywności (blogi

i fora dyskusyjne).

Najpierw należy uściślić, jak w pracy będą rozumiane poszczególne pojęcia

związane ze stronami WWW. Strona WWW (strona internetowa) to dokument w jednej

z odmian języka SGML (takich jak np. HTML, XML) pobierany z dysku lokalnego

bądź serwera internetowego107

i otwierany przez użytkownika za pomocą przeglądarki.

Serwis internetowy (witryna internetowa) to szersze pojęcie obejmujące pojedyncze

strony WWW, dodatkowo oferujące możliwość logowania się i zapamiętywania

preferencji użytkowników w celu dostosowania treści do ich indywidualnych

upodobań108

. Nadrzędną jednostką dla witryny internetowej jest portal internetowy,

który proponuje użytkownikom takie narzędzia jak: katalog stron WWW, czat, forum

dyskusyjne oraz mechanizmy wyszukiwania informacji w portalu lub w zewnętrznych

zasobach Internetu (wyszukiwarki internetowe)109

. Wyspecjalizowany portal

internetowy, publikujący informacje z jednej dziedziny to wortal.

Zależności między wyjaśnionymi powyżej pojęciami zilustrowano na wykresie

2.2.

107 Por. Strona internetowa, [on-line:] http://www.definicja.com/Strona_internetowa [dostęp:

29.12.2009]. 108

Por. Serwis internetowy, [on-line:] http://www.definicja.com/Serwis_internetowy [dostęp:

29.12.2009]. 109

Por. Portal internetowy, [on-line:] http://pl.wikipedia.org/wiki/Portal_internetowy [dostęp:

29.12.2009].

http://pl.wikipedia.org/wiki/Katalog_stron_WWW

http://pl.wikipedia.org/wiki/Czat

http://pl.wikipedia.org/wiki/Forum_dyskusyjne



http://pl.wikipedia.org/wiki/Wyszukiwarka_internetowa

37

Wykres 2.2. Zależność podstawowych pojęć związanych z Internetem (opracowanie

własne110).

2.1. WYSZUKIWARKI I KATALOGI STRON

WWW

Przy wyborze i opracowywaniu stron internetowych, o których mowa będzie

w poniższych rozdziałach, autorka posługiwała się przeglądarką Mozilla Firefox

(wersja 3.5.7). Stron poszukiwano przez wyszukiwarkę Google111

oraz w katalogach

stron WWW: http://www.katalog.bajery.pl, http://katalog.onet.pl oraz

http://katalog.wp.pl. O zaletach stosowania wyszukiwarek pisał Sławomir Jacek Żurek:

Zasoby Internetu nie są w jakiś systematyczny sposób posegregowane czy

sklasyfikowane […]. Zawartości Internetu […] nikt nie jest w stanie w podobny sposób

[jak w bibliotece] skatalogować. Znikome jest też prawdopodobieństwo, że znajdziemy

konkretną rzecz po prostu błądząc w sieci. Dlatego bardzo przydatne są wszelkiego

rodzaju sprawdzone informacje, wskazujące ciekawe miejsca poświęcone określonym

tematom112

.

110 Na podstawie: ABC Internetu. Słownik internetowy, [on-line:]

http://sulech.com/index.php?strona=slownik [dostęp: 29.12.2009]; Technologia informacyjna. Podręcznik

dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, dz. cyt., s.122-124, Słowniczek

terminów internetowych – Samouczek Internetu, [on-line:] http://lg.msn.com/intl/pl/tutorial/glossary.htm

[dostęp: 29.12.2009], Encyklopedia Definicja, [on-line:] http://www.definicja.com/ [dostęp: 29.12.2009].

111 Według rankingu wyszukiwarek internetowych – Google to ulubiona wyszukiwarka internetowa dla

ok. 85% ankietowanych – por. Rankingi, [on-line:] http://www.ranking.slupsk.pl/index.php5/rankingi/51/

[dostęp: 18.02.2010]. 112

S. J. Żurek, Pożyteczne narzędzia w Internecie, [w:] Komputer i Internet w szkole, s. 205.

Portal internetowy

Serwis internetowy,

witryna

Strona WWW

Wortal

http://www.ranking.slupsk.pl/index.php5/rankingi/51/

38

W tym wypadku lepsze efekty przyniosło korzystanie z katalogów stron, wyszukiwarki

wskazały bowiem tylko szczątkową część stron dotyczących badanego zagadnienia113

.

Katalogi stron internetowych to uporządkowane spisy adresów, posegregowane według

tematyki lub innych kryteriów założonych przez autora lub autorów katalogu114

. Jest

to „jakby »książka telefoniczna« adresów internetowych”115

, która pozwala

użytkownikom na znalezienie interesujących stron116

.

2.2. PORTALE I WORTALE EDUKACYJNE

Internet jest narzędziem pomocnym nie tylko dla ucznia. Portale edukacyjne

w Internecie są uniwersalnym źródłem informacji także dla nauczycieli:

[…] na różnych poziomach nauczania i z różnym stażem pracy. Nauczycielom młodym,

początkującym umożliwia korzystanie z doświadczeń starszych koleżanek i kolegów,

którzy mogą dzielić się swoją wiedza. Publikacje na portalach edukacyjnych są ważne

dla nauczycieli realizujących awans zawodowy, umożliwiają im wypełnienie jednego

z wymagań awansu. Internet jest postrzegany, miedzy innymi, jako narzędzie

wspierania rozwoju zawodowego nauczyciela117

.

W Internecie istnieją autonomiczne wortale edukacyjne oraz działy większych

portali ogólnych takich jak Onet.pl (dział: Portal Wiedzy), Gazeta.pl (Edukacja) czy

Interia.pl (Encyklopedia)118

. W poniższym rozdziale szczegółowej analizie poddano

dwanaście specjalistycznych wortali edukacyjnych, które zawierały scenariusze lekcji

języka polskiego na poziomie gimnazjum119

(tabela 2.1.). Takie portale umożliwiają

nauczycielom publikowanie materiałów dydaktycznych, ściąganie tychże (bezpłatnie

113 Problem polegał na odpowiednim doborze słów kluczowych.

114 Por. Katalog stron internetowych, [on-line:] http://www.i-

slownik.pl/1,2051,katalog,stron,internetowych.html [dostęp: 30.12.2009]. 115

Tamże. 116

Niestety, większość katalogów nie jest na bieżąco aktualizowana lub tempo zmian w Internecie jest

wyższe niż możliwości moderatorów katalogów i często zdarza się, że adresy widniejące w takich

katalogach prowadzą donikąd – strony nie istnieją czy zostały zablokowane. 117

B. Kuźmińska-Sołśnia, Portale edukacyjne jako źródło informacji dla ucznia i nauczyciela,

w: Komputer w edukacji. 15 ogólnopolskie sympozjum naukowe, red. J. Morbitzer, Kraków 2005, s. 125. 118

Przywołuję te z najwyższym średnim czasem odsłony – zob. Ranking – czerwiec 2009, [on-line:]

http://firma.interia.pl/badania/4881/ [dostęp: 29.12.2009] 119

Wybór wortali na podstawie: A. Dziak, Wykaz stron internetowych przydatnych w pracy

współczesnego polonisty, [on-line:] http://www.kul.lublin.pl/files/154/Malicka/Wykaz_stron_WWW.pdf,

s. 5-8 [dostęp: 29.12.2009]. Z zestawienia wybrano te pozycje, które zawierają treści metodyczne

i merytoryczne z zakresu języka polskiego na poziomie gimnazjalnym.

39

lub za opłatą), pozyskiwanie informacji prawnych oraz dotyczących awansu

zawodowego, a także wymianę opinii i komentarzy na forach dyskusyjnych.

Analiza wortali edukacyjnych przebiegała dwuetapowo. Najpierw zebrano

w tabeli informacje nt.:

celu utworzenia i zakładanego odbiorcy,

jakości i ilości informacji (aktualizacja, poprawność, wiarygodność),

zawartości (oryginalność),

układu i organizacji treści (tematyczny, chronologiczny, klarowność podziałów

na podstrony, nawigacja wewnątrz strony),

interaktywności (forum, czat, poczta elektroniczna, blogi, linki i inne),

wyglądu strony (kolory, wielkość i krój czcionki, grafika i multimedia),

ceny (płatny/bezpłatny/częściowo płatny).

Następny etap polegał na bardziej szczegółowej analizie zawartości trzech stron,

uznanych przez autorkę za najbardziej wartościowe – miarą wartości była ilość

zamieszczonych scenariuszy lekcyjnych z języka polskiego na poziomie gimnazjalnym.

40

Wortal Cel utworzenia/

zakładany

odbiorca

Jakość i ilość

informacji

Zawartość Układ i

organizacja

Interaktywność Wygląd strony Cena

Scholaris.pl – Internetowe

Centrum Zasobów

Edukacyjnych MEN

http://www.scholaris.pl/cms

Cel: zwiększanie

efektywności

edukacji dzięki

stosowaniu

elektronicznych

zasobów

edukacyjnych i

wykorzystaniu

nowoczesnych

technologii.

Odbiorca:

nauczyciele,

uczniowie oraz ich

rodzice120.

412 scenariuszy

lekcji (jęz. pol. na

poziomie gimn.) –

przygotowywanych

przez nauczycieli

(różny poziom),

Ostatnie materiały –

2007 rok

Interesujące materiały:

e-lekcje, tablice, karty

pracy, prezentacje

multimedialne,

Ponad 50 testów z jęz.

pol. na poziomie gimn.,

Informacje zawodowe i

prawne (ogólne,

lokalne etc.)

Wortal

zbudowany

jest z trzech

części: usługi,

zasoby

informacyjne i

zasoby

edukacyjne.

Układ

wewnątrz

części jest

tematyczny.

Nawigacja

między

podstronami

jest intuicyjna,

bardzo

wygodna w

użytku.

Forum,

Czat,

komunikator,

Poczta (założenie

konta),

Hosting

Newsletter

e-szkoła

Kolorystyka:

biało-niebieska.

Czcionka:

ciemnoniebieska,

krój wyraźny,

rozmiar czytelny.

Grafika:

umiarkowana

ilość.

Materiały

bezpłatne.

Portal edukacyjny

http://literka.pl/

Cel: Wortal,

„który krok po

kroku prowadzi po

ścieżce awansu

zawodowego oraz

wspiera

nauczyciela w

~120 konspektów

(gimn., jęz. pol.)

przygotowywanyc

h przez nauczycieli

(różny poziom),

Ostatnie materiały

– styczeń 2010

Konspekty lekcji są

oryginalne, choć

czasem sposób

prezentacji utrudnia

odczytanie,

Informacje dot. awansu

zawodowego,

wzorcowe dokumenty

Wortal składa

się z kilku

części:

Centrum

awansu

zawodowego,

Banku

Forum,

Newsletter

Kolorystyka:

biało-szaro-żółto-

niebiesko-

granatowa.

Czcionka: kolor

zależnie od tła,

Materiały

bezpłatne:

konspekty

lekcji,

scenariusze

imprez etc.

120 Na podstawie: Czym jest Scholaris?, [on-line:] http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=kurs_doskonalenie_zawodowe_nauczycieli_2&flo=sch_kdz2_l001.flo

[dostęp: 18.02.2010].

http://www.literka.pl/lista/centrum_awansu_zawodowego/2



http://www.literka.pl/category/index/ct/3

41

pracy z uczniem i

prowadzeniu

ciekawych

lekcji”121.

Odbiorca:

nauczyciel.

związane z awansem,

Aktualności ze świata

edukacji

scenariuszy

imprez,

konspektów

lekcji, testów i

konkursów,

Wsparcia

eksperta.

Układ

wewnątrz

części jest

tematyczny.

Nawigacja

intuicyjna,

wygodna w

użytku.

krój wyraźny,

rozmiar czytelny.

Grafika:

umiarkowana

ilość.

Materiały

płatne:

dokumenty

awansu

zawodowego

.

Interkl@sa: Polski Portal

Edukacyjny

http://www.interklasa.pl

Cel: „Misją

portalu jest

wyrównywanie

szans

edukacyjnych, ze

szczególnym

uwzględnieniem

uczniów

pochodzących z

terenów wiejskich

i małych

miejscowości”122.

Odbiorca:

uczniowie,

90 scenariuszy

(język polski, I –

III gimnazjum),

materiały

nadsyłane przez

nauczycieli i

edytowane przez

redakcję portalu

(ujednolicony

poziom),

Ostatnie materiały

– luty 2010

Materiały nigdy

niepublikowane

(oryginalność),

Informacje dot.

edukacji, nowych

technologii,

Publikacje Interkl@sy

Wortal składa

się z kilku

części:

wiadomości,

banku

materiałów dla

ucznia,

nauczyciela,

rodzica. Układ

wewnątrz

części jest

tematyczny.

Nawigacja

intuicyjna,

wygodna w

Forum,

Poczta,

Newsletter,

Czat,

Katalog stron

WWW,

Kącik eksperta,

Gadżety: plany

lekcji do

ściągnięcia,

kartki

elektroniczne,

zaproszenia,

tapety,

kolorowanki.

Wirtualna Klasa

Kolorystyka:

biało-niebieska (z

akcentami żółtymi

i zielonymi).

Czcionka: kolor

zależnie od tła,

krój wyraźny,

rozmiar czytelny.

Dużo grafiki, ale

nieutrudniającej

odbioru.

Dostęp do

materiałów i

części usług:

bezpłatny.

Część usług

dodatkowo

płatna.

121 Pierwszy raz na literce?, [on-line:] http://literka.pl/czytaj/20/1 [dostęp: 19.02.2010].

122 Polski Portal Edukacyjny, [on-line:] http://www.interklasa.pl/portal/index/web?webURL=/portal/dokumenty/iklasa/o_portalu_pl.html [dostęp: 19.02.2010].

http://www.literka.pl/zapytaj_eksperta

http://www.literka.pl/zapytaj_eksperta

42

nauczyciele,

rodzice.

użytku.

Profesor – serwis

edukacyjny

http://www.profesor.pl/

Cel: stworzenie

łatwego dostępu

do ważnych

informacji i

materiałów oraz

możliwości

dyskusji na tematy

związane z

edukacją123.

Odbiorca:

nauczyciele,

uczniowie oraz

wszyscy uczący

się.

~80 scenariuszy

(brak podziału na

etapy szkolne,

scenariusze

umieszczane w

różnych działach),

przygotowywanych

przez nauczycieli

(różny poziom),

Ostatnie materiały:

luty 2010.

Oryginalne materiały

(testy, scenariusze

etc.),

Artykuły dot. awansu

zawodowego,

prowadzenia lekcji

wychowawczych etc.

Wortal składa

się z części:

Awans,

Informacje,

Materiały,

Artykuły,

Korepetycje,

Sklep. Układ

wewnątrz

części jest

tematyczny,

jednak

niektóre działy

się dublują lub

po części

pokrywają.

Nawigacja

intuicyjna,

wygodna w

użytku

Forum,

Katalog

przydatnych

linków,

Baza

korepetytorów.

Kolorystyka:

biało-czarna

(ograniczenie

innych kolorów).

Czionka: szara,

krój wyraźny,

rozmiar mały.

Grafika:

minimalna ilość.

Materiały

bezpłatne.

Komputer w szkole – serwis

dla nauczycieli

http://www.oeiizk.edu.pl/

Cel: wspierać

wykorzystanie

komputerów jako

źródła informacji

w nauczaniu,

służyć pomocą w

przypadku awarii

~60

scenariuszy

lekcji języka

polskiego

(brak

podziału na

etapy

szkolne).

Publikacje

Materiały dot.

przedmiotów

nauczania, ścieżek

edukacyjnych,

projektów

interdyscyplinarnych.

Materiały dla

wychowawców.

Wortal składa

się z części:

Działy,

Doskonalenie,

Propozycje

OEIiZK,

Strony

Brak Kolorystyka:

biało-niebieska,

wiele innych

akcentów

kolorystycznych.

Czcionka: czarna,

krój wyraźny,

Materiały

bezpłatne

123 Por. O serwisie Profesor, [on-line:] http://www.profesor.pl/prof_info.php [dostęp: 19.02.2010].

43

hardware’u lub

software’u.

Odbiorca:

nauczyciele i inne

podmioty

uczące124.

nauczycieli

(różny

poziom).

Ostatnie

aktualizacje:

2008;

ostatnie

materiały nt.

języka

polskiego:

2005.

Awans zawodowy,

kursy, szkolenia,

warsztaty.

WWW. Układ

wewnątrz

części jest

tematyczny.

Układ

elementów w

obrębie strony

nieco

chaotyczny,

co utrudnia

nawigację.

rozmiar mały.

Grafika:

przeładowanie

prostą,

prymitywną

grafiką.

Portal edukacyjny

EduForum -

http://www.eduforum.pl/

Cel: „realizować

w praktyce wizję

nowoczesnego

portalu

poświęconego

oświacie -

zawierającego

kompletne i

kompetentne

informacje z tej

dziedziny”125.

Odbiorca:

nauczyciele,

uczniowie,

rodzice.

~55

scenariuszy

(brak

podziału na

przedmioty

ani etapy

szkolne).

Publikacje

nauczycieli

(różny

poziom).

Ostatnie

materiały:

luty 2010.

Publikacje obejmują:

artykuły, scenariusze i

konspekty zajęć, testy,

sprawdziany,

egzaminy, referaty,

sprawozdania, opisy

badań etc.

Aktualności obejmują

komunikaty MEN,

informacje o prawie

oświatowym,

egzaminach etc.

Katalogi obejmują:

placówki oświatowe,

portale edukacyjne,

czasopisma

oświatowe, publikacje

i inne.

Wortal składa

się z:

artykułów,

katalogów,

baz informacji

edukacyjnych,

aktualności i

sklepu. Układ

wewnątrz

części jest

tematyczny.

Nawigacja

intuicyjna,

wygodna w

użytku. Część

podstron

pokrywa się,

Forum,

Bazy informacji

edukacyjnych,

Oferty pracy,

Kalkulator

płacowy,

Newsletter

Kolorystyka:

biało-niebiesko-

pomarańczowa.

Inne akcenty

kolorystyczne.

Czcionka: kolor

zależnie od tła

(czarna, szara,

bordowa), krój

wyraźny, rozmiar

mały.

Grafika:

umiarkowana

ilość.

Materiały

bezpłatne.

124 Informacje nt. celu założenia strony są podane tylko w języku angielskim. Por. Computer in School Service for Teachers, [on-line:] http://www.oeiizk.edu.pl/ [dostęp:

19.02.2010]. 125

EduForum – o nas, [on-line:] http://www.eduforum.pl/modules.php?name=Zawartosc&p=onas [dostęp: 20.02.2010].

44

co utrudnia

znalezienie

niektórych

materiałów.

Twój portal edukacyjny

http://www.edukacja.edux.p

l/

Cel:

przedstawienie

oferty w postaci

„wielu cennych

materiałów do

pracy

dydaktyczno-

wychowawczej”126.

Odbiorca:

nauczyciele

~45

scenariuszy

(brak

podziału na

przedmioty).

Publikacje

nauczycieli

(różny

poziom).

Ostatnie

materiały:

brak

informacji.

W dziale „Publikacje”

umieszczone są materiały

dydaktyczne (scenariusze

zajęć lekcyjnych), jak i

metodyczne oraz

psychologiczne.

Wortal składa

się z: edukacji,

edukatora,

twórczości

literackiej,

tablicy

ogłoszeń oraz

banku stancji.

Układ

wewnątrz

części

edukacja jest

chronologiczn

y (etapy

szkolne).

Nawigacja

intuicyjna,

wygodna w

użytku.

Tablica

ogłoszeń.

Kolorystyka biało-

zielono-żółta.

Czcionka: czarna

(sporadycznie:

zielona), krój

wyraźny, rozmiar

mały (możliwość

łatwego

powiększenia

czcionki w

publikacjach).

Materiały

bezpłatne.

Portal społeczności

oświatowej

http://www.oswiata.org.pl/

Cel: „stworzenie

społeczności ludzi

związanych z

polska

edukacja”127.

~25

scenariuszy

lekcji języka

polskiego

(brak

podziału na

Publikowane są

wyłącznie autorskie

materiały dydaktyczne,

co ma być gwarancją ich

oryginalności.

Wortal składa

się z 11

serwisów

tematycznych

(m.in. awans,

matura,

Forum,

Poczta,

Oferty pracy,

Newsletter

Kolorystyka:

biało-niebiesko-

bladoróżowa

(wiele innych

akcentów

kolorystycznych w

Materiały

bezpłatne.

126 Edux.pl – Portal Edukacyjny, [on-line:] http://www.edux.pl/ [dostęp: 20.02.2010].

127 Portal Oświata, [on-line:] http://www.oswiata.org.pl/kontakt/index.php?n=&id=27 [dostęp: 20.02.2010].

45

Odbiorca: gł.

nauczyciele.

etapy

szkolne).

Ostatnie

materiały:

luty 2010.

egzamin i

inne). Układ

wewnątrz

części jest

tematyczny.

Nawigacja

intuicyjna,

wygodna w

użytku.

zależności od

serwisu).

Czcionka: wiele

kolorów (w

zależności od tła i

serwisu), krój

wyraźny, rozmiar

mały (utrudniający

czytanie).

Serwis edukacyjny

Edukator

http://www.edukator.org.pl/

Cel: stworzenie

miejsca, dla

wszystkich, którzy

mają coś ważnego

do powiedzenia i

chcą się tym

podzielić z

innymi128.

Odbiorca:

nauczyciele.

~15 konspektów

lekcji języka

polskiego (brak

podziału na

przedmioty ani

etapy szkolne)

przygotowywanych

przez nauczycieli

(różny poziom).


luty 2010.

Autorami publikacji są

nauczyciele z całej

Polski. Nie istnieje żadna

procedura sprawdzająca

czy publikowany

materiał jest oryginalny.

Wortal składa

się z

publikacji,

downloads, e-

learning i e-

sklepu. Nie

istnieje żadem

schemat

umieszczania

informacji

(brak podziału

na tematykę:

przedmioty

czy etapy

szkolne), co

znacząco

utrudnia

poszukiwanie

treści.

Opinie (forum) Kolorystyka:

niebiesko-biało-

żółta.

Czcionka:

niebieska (szybko

męczy wzrok),

krój wyraźny,

rozmiar czytelny.

Materiały

bezpłatne.

128 Por. Edukator – serwis nauczycieli szkoły polskiej, [on-line:] http://www.edukator.org.pl/onas.html [dostęp: 20.02.2010].

46

Nawigacja

chaotyczna –

problemy z

poruszaniem

się na stronie.

Nauka i edukacja

http://eduskrypt.pl/

Cel: „ułatwienie

szybkiego dostępu

do

profesjonalnych

materiałów

edukacyjnych oraz

naukowych”129.

Odbiorca:

studenci,

nauczyciele,

metodycy,

konsultanci,

edukatorzy,

pracownicy

naukowi, rodzice i

uczniowie.

9 konspektów

(precyzyjna

wyszukiwarka:

język polski,

scenariusze zajęć,

etap gimnazjum)

autorstwa

nauczycieli (różny

poziom).


marzec 2010.

Autorami publikacji są

nauczyciele. Nie widnieje

informacja nt.

weryfikacji poprawności

scenariuszy.

Wortal składa

się z wielu

modułów (3

typy

podziałów:

tematyka,

przewidywany

odbiorca,

moduły

główne). Zbyt

dużo

elementów

sprawia, że nie

wiadomo,

gdzie szukać

odpowiednich

treści.

Nawigacja

dość prosta,

wygodna w

użytkowaniu.

Forum,

Wyszukiwarka,

Klub Twórczych

Nauczycieli,

MP3 (muzyka

klasyczna),

Newsletter

Kolorystyka:

biało-beżowa.

Czcionka: czarna

(sporadycznie

brązowa), krój

wyraźny, rozmiar

średni lub mały.

Materiały

bezpłatne

lub

częściowo

płatne (od

1,22 za

scenariusz

zajęć)130.

129 Nauka i edukacja, [on-line:] http://eduskrypt.pl/ [dostęp: 20.02.2010].

130 Zanim wykupimy dostęp do scenariusza, możemy zapoznać się z fragmentem – por. E. Rzepecka-Roszak, A cóż to jest za bajka? – bajka prawdę ci powie, czyli o naszych

wadach i przywarach. Scenariusz lekcji języka polskiego w gimnazjum, [on-line:] http://eduskrypt.pl/ebook-

8222a_coz_to_jest_za_bajka8221_8211_bajka_prawde_ci_powie_czyli_o_naszych_wadach_i_przywarach_scenariusz__lekcji__jezyka__polskiego__w_gimnazjum-

1334.html [dostęp: 20.02.2010].

http://eduskrypt.pl/

http://eduskrypt.pl/ebook-8222a_coz_to_jest_za_bajka8221_8211_bajka_prawde_ci_powie_czyli_o_naszych_wadach_i_przywarach_scenariusz__lekcji__jezyka__polskiego__w_gimnazjum-1334.html



47

Serwis Humanistyczny

Hamlet

http://hamlet.pro.e-

mouse.pl/

Cel: dla

„wszystkich,

którzy chcą

głębiej rozumieć

otaczający nas

(nie tylko)

tekstowy świat –

w tym oczywiście

literaturę”131.

Odbiorca:

uczniowie i

nauczyciele oraz

wszyscy

interesujący się

literaturą.

Mniej niż 10

konspektów,

prawdopodob

nie

przygotowyw

anych przez

nauczycieli.

Ostatnie

materiały:

styczeń 2010.

Brak informacji nt.

autorów publikowanych

materiałów.

Wortal składa

się z części:

uczeń,

nauczyciel,

teksty i

konteksty,

varia.

Nawigacja

bardzo prosta,

wygodna w

użytku.

Forum (brak

wpisów),

Wyszukiwarka,

Teksty i

konteksty,

Księga gości

Linki

Kolorystyka:

niebieska.

Czcionka: biała i

żółta, krój

wyraźny, rozmiar

mały.

Materiały

bezpłatne.

Tabela 2.1. Analiza zawartości oraz formy zewnętrznej wortali edukacyjnych (opracowanie własne).

131 Hamlet – dla kogo? dlaczego? po co?, [on-line:] http://hamlet.pro.e-mouse.pl/serwis/?id=intro2 [dostęp: 20.02.2010].

48

Powyższy bilans wykazał, że najwięcej materiałów, przedstawionych w czytelny

i klarowny sposób posiada Scholaris. Jest to wortal prowadzony przez MEN, więc

prezentowane materiały są zgodne z najnowszymi wymogami ministerialnymi. Wortal

w pełni zasługuje na miano „Internetowego Centrum Zasobów Edukacyjnych”,

ponieważ gromadzi materiały do każdego przedmiotu ogólnokształcącego, na każdym

etapie nauczania. W tabeli 2.2. przedstawiono, jaki jest udział materiałów

dydaktycznych z przedmiotu język polski na poziomie gimnazjalnym w ogólnej liczbie

(ze zwróceniem uwagi na różne typy pomocy).

Typ pomocy Wszystkie

przedmioty

Przedmiot:

język polski

Język polski +

gimnazjum

e-lekcje 530 38 11

Prezentacje multimedialne 738 93 51

Ćwiczenia interaktywne 2860 189 55

Filmy wideo i animacje 3747 180 34

Zdjęcia i ilustracje 10524 2225 257

Tablice i schematy 3031 41 14

Scenariusze lekcji 6739 1537 412

Testy i sprawdziany 461 131 54

Tabela 1.2 Typ i ilość publikacji na portalu Scholaris (opracowanie własne).

Dodatkowe możliwości wortalu to działy:

Zadania: tworzenie zadań dla uczniów poprzez wykorzystanie zasobów,

E-szkoła: kreowanie i zarządzanie wirtualną szkołą,

Poczta: zakładanie własnego konta pocztowego,

Hosting: miejsce na darmowe umieszczenie stron www szkół,

Forum i czat: komunikowanie.

49

Wortal zawiera również: bogate treści informacyjne (o charakterze zarówno

ogólnopolskim, jak regionalnym), informacje związane z doskonaleniem i awansem

zawodowym nauczycieli oraz szczegółową bazę informatorów.

Scholaris może być pomocą zarówno bezpośrednio (wykorzystywanie

zawartych na stronach materiałów na lekcjach) lub pośrednio (odsyłanie uczniów

do wartościowych zagadnień na stronie). Jeżeli chodzi o materiały dydaktyczne, które

może wykorzystać nauczyciel języka polskiego w gimnazjum, warto podkreślić,

że administratorzy Scholaris zaznaczają, że wszystkie materiały zgodnie z podstawą

programową każdego z przedmiotów. W tym miejscu umieszczam charakterystykę

wymienionych wcześniej liczbowo zasobów edukacyjnych132

:

1. e-lekcje – to lekcje multimedialne z wieloma prezentacjami, pokazami slajdów,

filmami oraz innymi atrakcyjnymi pomocami:

a. dla uczniów,

b. dla nauczycieli – z możliwością stworzenia unikalnej lekcji na potrzeby

konkretnych uczniów (wybór slajdów, umieszczenie dodatkowych

notatek etc.),

2. prezentacje multimedialne – bogate w ilustracje, zdjęcia i rysunki, doskonałe

uzupełnienie treści przekazywanych w tradycyjnej formie,

3. ćwiczenia interaktywne – po samodzielnym wykonaniu możliwość weryfikacji

poprawności udzielonych odpowiedzi,

4. filmy wideo i animacje – przybliżyć informacje, uczynić lekcję ciekawszą,

5. zdjęcia i ilustracje – głównie Kronika polska Marcina Bielskiego, kilka

plansz133

,

6. tablice i schematy – głównie slajdy z uporządkowanym jednym zagadnieniem

(np. odmiennymi częściami mowy, częściami zdania czy zasadami użycia

łącznika),

132 Na podstawie informacji z przewodnika po wortalu (Biblioteka zasobów edukacyjnych, [on-line:]

http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=kurs_doskonalenie_zawodowe_nauczycieli_2&flo=sch_kd

z2_l001.flo [dostęp: 01.03.2010], a także własnych poszukiwań w obrębie strony. 133

Powinny się znaleźć w dziale: Tablice i schematy.

50

7. scenariusze lekcji – szczegółowo opracowane plany prowadzenia lekcji

(elementy: cel ogólny i cele operacyjne lekcji, stosowane środki dydaktyczne,

metody i formy pracy),

8. testy i sprawdziany – w formie gotowej do wydruku.

Jak widać, wortal Scholaris stanowi bogate źródło materiałów edukacyjnych.

Niektóre prezentowane treści wymagają jednak dodatkowej pracy nauczyciela przez

wykorzystaniem ich na lekcji. Przykładem dobrej merytorycznie, ale wymagającej

poprawy strony graficznej może być prezentacja Neologizmy i ich rodzaje134

,

zawierająca dobrze poukładane informacje na temat neologizmów, ale forma, w jakiej

są one przedstawiane jest uciążliwa dla odbiorcy ze względu na ciemny kolor tła i zbyt

dużo rozpraszających uwagę obrazków. Prezentacja Oboczności135

jest przykładem

na brak umiaru w stosowaniu animacji (wszystkie napisy „wjeżdżają”, wskakują etc.).

Prezentacja Marzenia w literaturze136

rozprasza zbyt energiczną i zupełnie

nieprzystającą do treści slajdów muzyką, a dodatkowo na slajdach pojawia się zbyt

wiele tekstu (nawet 17 wersów, gdy wzorcowo jest to 7-8 linijek). Prezentowany

poniżej slajd ilustruje problem nieodpowiedniego doboru czcionki i tła (niejednolite tło,

mała czcionka).

134 K. Raszka, Neologizmy i ich rodzaje, [on-line:]

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/2385969873693.html [dostęp: 01.03.2010]. 135

Taż, Oboczności, [on-line:] http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/2385969873693.html

[dostęp: 01.03.2010]. 136

A. Pyrgiel, Marzenia w literaturze, [on-line:]

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/prezentacja_P_4144_pyrgiel.html [dostęp: 01.03.2010].

51

Rysunek 2.1. Slajd z prezentacji „Marzenia w literaturze” (zrzut z ekranu)

Jak widać na przykładzie tylko tego typu materiałów – zasoby zamieszczone

w wortalu Scholaris wymagają krytycznego podejścia: czasem potrzebne są tylko

kosmetyczne poprawki, ale czasem należy przekształcić cały materiał lub radykalnie

przekształcić stronę graficzną. Mimo wszystko, wortal uważam za najlepszą pomoc dla

nauczycieli, ponieważ oferuje ona szeroką gamę pomocy naukowych, bogatą bazę

informacji oraz platformę wymiany opinii.

Na drugim miejscu, jeśli chodzi o liczbę prezentowanych scenariuszy lekcji

języka polskiego dla gimnazjum, uplasowała się literka.pl. Istniejący od 2002 roku

wortal edukacyjny tworzą wizytatorzy i doradcy MEN ds. awansu zawodowego,

specjaliści prawa oświatowego, wieloletni dyrektorzy i nauczyciele. O dużej

popularności wortalu świadczy fakt, iż odwiedza go miesięcznie ok. 300 tysięcy

użytkowników137

. W banku scenariuszy, w dziale gimnazjum i przedmiocie język

polski odnaleźć można około 120 konspektów, przygotowanych przez nauczycieli.

Konspekty można przeglądać za pośrednictwem strony, ściągnąć wersję PDF lub

wydrukować. Nie wszystkie konspekty zawierają cel główny lekcji, w niektórych

dochodzi do mieszania form i metod pracy. Z wortalu można bezpłatnie ściągać testy

i konkursy – w dziale gimnazjum, język polski zamieszczono ich ok. 90. Niektóre

z nich zawierają propozycję punktowania oraz klucz odpowiedzi, część to tylko zbiór

137 Por. O nas, [on-line:] http://literka.pl/czytaj/77/1 [dostęp: 01.03.2010].

52

pytań wymagający ustalenia sposobu oceniania. Wortal prezentuje również scenariusze

imprez np. rozpoczęcia lub zakończenia roku szkolnego, pasowania uczniów,

pożegnania absolwentów, ale także np. lekcję otwartą dotyczącą postaci

mitologicznych: 12 prac Heraklesa. Dodatkową zaletą wortalu jest Wsparcie eksperta,

czyli możliwość uzyskania rady od doradcy MEN drogą on-line.

Kolejne miejsce przypadło Polskiemu Portalowi Edukacyjnemu Interkl@sa,

który działa od lipca 2001 roku. Prezentuje 90 scenariuszy lekcji z wewnętrznym

podziałem na klasy I–III, co ułatwia nauczycielowi odszukanie scenariusza

na konkretny poziom. Konspekty lekcji prezentowane są kilkuetapowo: pierwsza

plansza ukazuje cele, metody i formy pracy, czas i środki dydaktyczne; druga zawiera

szczegółowy przebieg zajęć, kolejne plansze to ewentualne załączniki (np. karty pracy).

Oprócz scenariuszy zajęć, znaleźć tu możemy także: porady logopedy, ćwiczenia dla

uczniów z dysfunkcjami, interesujący dział frazeologizmów (definicja, pochodzenie,

dodatkowo zilustrowane). Skromne zagadnienia prawne rekompensuje bogata oferta

materiałów dydaktycznych: krzyżówek, gier edukacyjnych itp.

W kolejnych portalach brak podziału na przedmioty i/lub etapy szkolne,

co znacząco utrudnia nauczycielom poszukiwanie odpowiednich treści. Cechą łączącą

większość analizowanych wortali są bezpłatne biuletyny informacyjne. Poziom

merytoryczny i forma graficzna są bardzo różnorodne.

Zebrane informacje nt. wortali i analiza zawartości trzech najbardziej

wartościowych z nich wykazały, że nauczyciele chętnie dzielą się swoimi materiałami

i wymieniają opinie w Internecie. Wysokie statystyki pokazują, że wortale jako

grupowe projekty proedukacyjne świetnie spełniają rolę elektronicznych pomocników

metodycznych nauczycieli. Pedagodzy mogą zarówno kopiować materiały wprost

z sieci i tak wykorzystywać na lekcjach, jak modyfikować do swoich potrzeb.

Przyczyną dużego zainteresowania publikacjami w Internecie są wymogi awansu

zawodowego (patrz: 1.5.4.)138

. Inną przyczyną rozwoju takich stron jest niski koszt

usług: w przeciwieństwie do poradników metodycznych są w większości bezpłatne lub

niskopłatne oraz ogólnodostępność (zarówno dla nauczycieli uczących w dużych

138 Wortale oferują użytkownikom możliwość uzyskania zaświadczenia o publikacji internetowej, które

jest dokumentem potwierdzającym rozwój zawodowy nauczyciela.

53

miastach, jak i – a może przede wszystkim – nauczycieli z terenów wiejskich). Dzięki

wortalom żaden nauczyciel posiadający dostęp do Internetu nie jest już samotną wyspą.

2.3. INTERNETOWE KLUBY NAUCZYCIELI

Internetowe kluby nauczycieli działają przy wydawnictwach, które zapraszają

nauczycieli korzystających z podręczników do publikowania scenariuszy lekcji,

dzielenia się opiniami nt. poszczególnych tekstów lektur i konkretnych podręczników

oraz poszerzania swojej wiedzy i kompetencji. Zawartość stron zazwyczaj jest

podzielona na dwie części:

3. Część dla wszystkich – zawierająca podstawowe materiały, dostępne bezpłatnie.

4. Część z materiałami dla klubowiczów – zawiera więcej materiałów, ale wymaga

zarejestrowania.

Aby uzyskać status klubowicza i możliwość korzystania z dodatkowych materiałów

należy wypełnić stosowne zaświadczenie on-line, uzupełnić formularz korzystania

z podręczników danego wydawnictwa, opatrzyć pieczątką szkoły i podpisem dyrektora,

a następnie wysłać pocztą.

O tym, że nauczyciele korzystają z tej formy pomocy, świadczy fakt, że niektóre

elementy klubów powstają na ich „zamówienie”139

. Kluby sprzyjają wymianie

informacji, dostarczaniu wskazówek dla mniej doświadczonych nauczycieli, publikacji

własnych opatentowanych sposobów na lekcję, umieszczaniu ciekawych materiałów

dydaktycznych etc.

Wydawcy dziesięciu najpopularniejszych podręczników do języka polskiego

w gimnazjum chcąc skupić na sobie uwagę i zyskać sympatię nauczycieli, oferują różne

bonusy140

. Pięć wydawnictw proponuje nauczycielom członkostwo w klubach

139 Pisze o tym: M. Latoch-Zielińska, Nauczycielskie kluby internetowe Wydawnictwa Szkolnego PWN,

w: Kultura popularna w szkole. Pobłażliwe przyzwolenie czy autentyczny dialog, red. B. Myrdzik, M.

Latoch-Zielińska, Lublin 2006, s. 312. 140

Wydawnictwo OPERON funduje zestaw dla nauczyciela obejmujący m.in.: pakiet edukacyjny

do nauczanego przedmiotu, kalendarz, teczkę na zestaw edukacyjny i inne.

54

nauczycieli. Poniżej zostanie przedstawiona zawartość czterech z nich141

, jeżeli chodzi

o materiały z języka polskiego na poziomie gimnazjalnym.

MIĘDZY NAMI I MIĘDZY TEKSTAMI

Klub istniejący przy Gdańskim Wydawnictwie Oświatowym.

W ogólnodostępnej Strefie Nauczyciela znajduje się142

:

- 5 scenariuszy do podręcznika Między nami,

- 3 zestawy scenariuszy do lektur (Dziady cz. II, Opowieść wigilijna, Niemcy),

- 1 inny scenariusz (zajęcia rewalidacyjne dla dziecka słabo słyszącego w normie

intelektualnej),

- 4 pomoce multimedialne (fragmenty tekstów kultury czytają znani aktorzy

polscy: Artur Barciś, Adam Ferency, Ewa Szykulska i inni).

Oprócz materiałów edukacyjnych ogólnodostępne są również: programy nauczania,

rozkłady materiału, wykaz lektur obowiązujących w bieżącym roku szkolnym oraz

Poradnia Polonistyczna.

Bogatsza, jeśli chodzi o zasoby edukacyjne, jest część dla zarejestrowanych

użytkowników143

:

- 6 scenariuszy do podręcznika Między nami,

- 22 zestawy scenariuszy do lektur (pokrywające się w trzech klasach

gimnazjum),

- 16 innych scenariuszy (m.in. Anna Kuczek, Jak ściągać z Internetu?),

- nagranie sceny I, aktu II Balladyny.

Dodatkowe korzyści oferowane członkom Klubów to 10 – 15% zniżki na publikacje

GWO oraz możliwość wsparcia przed Wydawnictwo konkursu szkolnego.

POMAGAMY UCZYĆ: KLUB POLONISTY144

141 Aby zostać członkiem klubu, należy korzystać z podręcznika danego wydawnictwa. W przypadku

Klubu Humanisty, działającego przy Mac Edukacja nie udało się uzyskać dostępu do materiałów, a na

stronie nie ma żadnych informacji nt. zawartości, dlatego nie pojawia się on w niniejszym zestawieniu. 142

Na podstawie: Scenariusze, lektury i pomoce multimedialne, [on-line:] http://www.gwo.pl/?m=107

[dostęp: 02.03.2010]. 143

Z powodu braku dostępu do materiałów dodatkowych nie mogę ocenić ich jakości.

55

Klub istniejący przy Wydawnictwach Szkolnych i Pedagogicznych. W części

ogólnodostępnej znaleźć można około 100 scenariuszy lekcyjnych pogrupowanych

odpowiednio do podręczników: Bliżej słowa, Świat w słowach i obrazach, a także testy

oraz sprawdziany. Tutaj również, jak w przypadku Między nami i Między tekstami część

dla zarejestrowanych użytkowników jest bogatsza – obejmuje:

- do podręcznika Bliżej słowa:

- zeszyt pomocy nauczycielskich: Bliżej tekstu – wszystkie pomoce operują

bardzo ciekawymi metodami (metaplan, analiza SWOT, debata za i przeciw

i inne):

- lekcja języka polskiego połączona z zagadnieniami

psychologicznymi (nawiązywanie kontaktów, budowanie poczucia

własnej wartości etc.) oparta na tekstach literackich: de Mello, Jana

Twardowskiego i Stasysa Eidrigeviciusa;

- lekcje literaturoznawcze, oparte na atrakcyjnej, a zarazem celowej

metodzie aktywizacyjnej (drzewo decyzyjne, elementy dramy,

jarmark pomysłów), które mają za zadanie zachęcić ucznia

do wnikliwej lektury, do nieszablonowego odczytywania znaczeń

i obserwacji struktury dzieła literackiego,

- lekcje z literatury młodzieżowej (Eragon – Christopher Paolini,

Dzień kolibra – Ewa Przybylska, Panna Nikt – Tomek Tryzna,

Razem na biegun – Marek Kamiński),

- zeszyt pomocy nauczycielskich: Bliżej języka – zawiera propozycje 11

scenariuszy lekcji dot. zagadnień językowych (gramatycznych,

fonetycznych), autorzy podkreślają, że zależy im głównie na przechodzeniu

od „językowej poprawności do komunikacyjnej sprawności”145

,

jednocześnie zadania związane z gramatyką czy fonetyką przeprowadzane

są na interesujących tekstach literackich, przy użyciu ciekawych metod np.

144 Serdecznie dziękuję Pani Edycie Bieganik z wydawnictwa WSiP S.A., która umożliwiła mi

zapoznanie się (na potrzeby niniejszej pracy magisterskiej) z materiałami dla nauczycieli zgromadzonych

w Klubie Polonisty. 145

Bliżej języka, [on-line:] http://www.wsipnet.pl/kfile.php?klub=47&id=5126 [dostęp: 04.04.2010], s. 3.

56

- znaczenie i funkcja czasownika – tekst Pamiętnik jedynaczki Hanny

Kowalskiej-Pamięty,

- tryby czasownika – tekst Igor Barbary Ciwoniuk,

- synonimy, antonimy i frazeologizmy – tekst Czarna polewka

Małgorzaty Musierowicz,

- relacjonowanie – metoda dramowa (rzeźba),

- części zdania – metoda dramowa (wcielanie się w role),

- sprawdzian z języka polskiego diagnozujący wiedzę i umiejętności uczniów

rozpoczynających naukę w 1 klasie gimnazjum (grupa A i B, klucz odpowiedzi,

zasady punktowania – materiał gotowy do wydruku),

- sprawdzian z języka polskiego podsumowujący naukę w 1 klasie gimnazjum

(grupa A i B, klucz odpowiedzi, zasady punktowania – materiał gotowy

do wydruku),

- do podręcznika Świat w słowach i obrazach:

o 53 scenariusze do klasy I,

o 33 sprawdziany (11 do klasy pierwszej, 19 do klasy drugiej, 3

do klasy II-III),

o 2 scenariusze do klasy II,

o 5 scenariuszy do klas II-III,

o 2 inne pomoce (m.in. obudowa metodyczna do tekstu Krzyżacy

Sienkiewicza),

- do podręcznika Skarb w słowach zaklętych:

o 3 testy ze znajomości lektur (2 wersje wraz z kluczem

odpowiedzi),

o Przedmiotowy system oceniania wypowiedzi pisemnych

w klasach 1-3 w ujęciu kryterialnym,

o 2 zestawy odpowiedzi do pytań o interpretację dzieł malarskich

w pierwszej i drugiej części podręcznika,

o Obudowa metodyczna do lektury Krzyżacy Sienkiewicza,

o 2 inne scenariusze lekcyjne do lektur,

- do podręcznika Gramatyka i stylistyka:

57

o 30 sprawdzianów (11 do klasy pierwszej, 19 do klasy drugiej146

)

o 14 poradników dla nauczyciela (fleksja, składnia, fonetyka,

słownictwo),

- Inne materiały pomocnicze – 4 scenariusze lekcji i karty pracy do lektury Mały

książę Antoine’a de Saint-Exupery’ego, 3 inscenizacje.

Jak widać, materiały częściowo się pokrywają, ale niezmienny pozostaje fakt,

iż nauczyciel należący do Klubu Polonisty ma do swojej dyspozycji szeroki repertuar

różnych pomocy naukowych: testów (w dwóch wersjach gotowych do wydruku,

z kluczem odpowiedzi, czasem z zasadami punktowania), scenariuszy lekcji literackich

i językowych (z wykorzystaniem różnorodnych metod tradycyjnych i aktywizujących),

a także inscenizacje.

KLUB NAUCZYCIELA147

Klub istniejący przy Wydawnictwie Piotra Marciszuka STENTOR.

Ogólnodostępne są: 4 plany wynikowe i 3 programy nauczania, przygotowane przez

polonistów, autorów podręczników wydawnictwa STENTOR. I po raz kolejny część dla

zarejestrowanych nauczycieli kusi większymi możliwościami.

Nauczyciele zarejestrowani w Klubie Nauczyciela:

1. otrzymują bezpłatnie wybrane publikacje Wydawnictwa STENTOR, w tym m.in.

nowe oraz zmienione wydania podręczników, zeszytów ćwiczeń, planów

wynikowych i programy nauczania

2. otrzymują bezpłatnie broszury metodyczne wydane w dogodnym do kserowania

formacie A-4, zawierające m.in. testy, arkusze maturalne, scenariusze lekcji

(minimum dwa wydania rocznie)

3. uzyskują dostęp do zasobów serwisu www.klubnauczyciela.stentor.pl […]148

.

W części język polski na poziomie gimnazjum znajdują się:

- scenariusz lekcji bibliotecznej149

(m.in. bardzo interesujący zestaw ćwiczeń

z wykorzystaniem trzech książek: Pozłacana rybka Barbary Kosmowskiej,

146 Są to te same testy, które pojawiają się przy podręczniku Świat w słowach i obrazach.

147 Serdecznie dziękuję Panu Piotrowi Marciszukowi – właścicielowi wydawnictwa STENTOR, który

umożliwił mi zapoznanie się (na potrzeby niniejszej pracy magisterskiej) z materiałami dla nauczycieli

zgromadzonych w Klubie Nauczyciela. 148

Klub Nauczyciela, [on-line:] http://klubnauczyciela.stentor.pl/strony/klub-nauczyciela-informacje

[dostęp: 03.03.2010].

58

Jabłko Apolejki Beaty Wróblewskiej, Gdzie jest Jennifer? Anne Cassidy –

problemy choroby, śmierci, cierpienia, tolerancji itp.);

- 9 scenariuszy lekcji do podręczników – po 3 do każdej klasy (ćwiczenia

dramowe, psychodrama, metoda debaty korespondencyjnej, metoda heurezy)

poruszające między innymi zagadnienia kultury masowej,

- 3 scenariusze lekcji do ścieżek edukacyjnych (połączenie materiałów z języka

polskiego, historii, sztuki, geografii, religii itp.),

- 2 scenariusze lekcji z multimediami (Teresa Kosyra-Cieślak, Internetowa podróż

śladami Homera oraz Podróż do śródziemnomorskich źródeł),

- test progowy (jedna wersja, klucz odpowiedzi),

- 2 gotowe do wydruku testy z treści lektur (zawierające klucz odpowiedzi;

testowane lektury to: Krzyżacy Henryka Sienkiewicza, Opium w rosole

Małgorzaty Musierowicz).

Choć zasoby Klubu Nauczyciela STENTOR są mniejsze niż prezentowane wcześniej

zasoby Klubu Polonisty WSiP, to także ten Klub może stanowić pomoc dla nauczyciela.

Zwłaszcza lekcje poruszające problemy egzystencjalne na podstawie tekstów literackich

mogą być interesujące zarówno dla nauczyciela, jak i uczniów.

STREFA NAUCZYCIELA150

Klub działający przy Wydawnictwach Szkolnych PWN. W części

ogólnodostępnej151

znajdują się: plany wynikowe, rozkłady materiału

(do podręczników: Po polsku, Świat człowieka), scenariusze lekcji (do podręcznika

Świat człowieka), artykuły (dot. literatury: poezja Baczyńskiego, postmodernizm,

a także: o tradycji Mikołajek czy Andrzejek, o święcie Niepodległości, a nawet List

otwarty do Rady Języka Polskiego; recenzje książek), prezentacje, projekty (projekt

portfolio o miłości, mini-warsztaty dziennikarskie: Jak ożywić gazetkę ścienną

w pracowni polonistycznej?) oraz scenariusze zajęć dodatkowych (4 scenariusze zajęć

149 Uważam, że może być to scenariusz lekcji języka polskiego.

150 Serdecznie dziękuję Wydawnictwom Szkolnym PWN za umożliwienie mi zapoznania się (na potrzeby

niniejszej pracy magisterskiej) z materiałami dla nauczycieli zgromadzonymi w Strefie Nauczyciela. 151

Wszystkie materiały z przedmiotu język polski na poziomie gimnazjalnym są dostępne w wersji

bezpłatnej (wersja PREMIUM – dla zarejestrowanych nauczycieli korzystających z podręczników WSiP

– obejmuje dodatkowe materiały, ale dla innych przedmiotów: języki obce, historia etc.).

59

koła teatralnego, 2 scenariusze lekcji dla koła filmowego) 152

. Szczególnie interesujący

wydaje się projekt budowania uczniowskich portfolio o miłości153

, który zakłada pracę

długofalową – uczniowie uczą się poszukiwania i selekcjonowania informacji, rozwijają

talenty i zainteresowania oraz poznają różne źródła informacji, z kolei nauczyciele

poznają zainteresowania uczniów, uczą gromadzenia informacji, sprawdzają

samodzielność uczniów. Innym interesującym pomysłem jest umieszczony na stronie

zbiór „Ciekawych linków” (Pisarze w sieci, Lekcje muzealne, Wirtualne miejsca

literatury, Prasa i inne media, Na łączach kultury i Niezbędnik nauczyciela)

i „Przydatnych linków”.

Kluby nauczycielskie mają za zadanie przyciągnąć pedagogów, którzy będą

uczyć z wykorzystaniem podręczników danego wydawnictwa. Z tego powodu

wydawnictwom zależy na prezentowaniu jak najbardziej interesujących zagadnień oraz

jak największej ilości ciekawych materiałów edukacyjnych. Stosują szeroką gamę

środków i metod przyciągania nauczycieli do swoich publikacji, ponieważ to zapewnia

im byt finansowy. Jak pokazują badania – oferta poszczególnych klubów jest bardzo

zróżnicowana. Klub Polonisty (WSiP) oprócz setki scenariuszy w części dostępnej dla

wszystkich, zamieszcza interesujące pomoce naukowe – np. zeszyt pomocy

nauczycielskich z niebanalnymi, interdyscyplinarnymi scenariuszami zajęć opartych

na dziełach literackich, a także zestaw lekcji językowych również opartych na tekstach

lektur, sprawdziany diagnozujące oraz podsumowujące. Nauczyciele korzystający

z podręcznika Świat w słowach i obrazach otrzymują dostęp do dodatkowych niemal 60

scenariuszy lekcyjnych oraz ponad 30 sprawdzianów. Z kolei użytkownicy podręcznika

Skarb w słowach zaklęty mają do swojej dyspozycji testy ze znajomości lektur,

scenariusze lekcyjne do lektur. Do podręcznika Gramatyka i stylistyka dodano 30

sprawdzianów i 14 podręczników dla nauczyciela. Zaletą materiałów zamieszczanych

w Klubie Polonisty jest możliwość ich bezpośredniego drukowania bądź przetwarzania

na własne potrzeby.

152 Na podstawie: Czym jest Strefa Nauczyciela?, [on-line:]

http://wszpwn.com.pl/?page=nauczyciel_tresci&ph_main_content_start=show&arti_id=6461 [dostęp:

05.03.2010] oraz poszukiwań własnych. 153

B. Czerkawska, Miłość w sztuce – portfolio, [on-line:]

http://wszpwn.com.pl/?page=nauczyciel_przedmiot_tresci&pcsu_id=1010&artf_id=2879&ph_main_cont

ent_start=show&arti_id=7261 [dostęp: 06.03.2010].

http://wszpwn.com.pl/?page=nauczyciel_tresci&ph_main_content_start=show&arti_id=6461

60

Mniej materiałów zawiera Klub Nauczyciela (STENTOR). W części dla

zarejestrowanych nauczycieli możemy odnaleźć interesujące scenariusze lekcji

bibliotecznych (problemy śmierci, choroby, tolerancji) oparte na tekstach literackich,

dziewięć scenariuszy lekcji do podręczników (wykorzystanie metod aktywizujących),

scenariusze lekcji do ścieżek edukacyjnych, scenariusze lekcji z multimediami, test

progowy i testy z treści lektur.

Z kolei Strefa Nauczyciela (WSZPWN) wszystkie materiały z języka polskiego

na poziomie gimnazjalnym zamieszcza w części ogólnodostępnej: możemy tu odnaleźć

plany wynikowe i rozkłady materiału do podręczników, scenariusze lekcji, artykuły

oraz scenariusze zajęć dodatkowych (teatralnych i filmowych), a także interesujące

projekty. Bardzo wartościowe jest umieszczenie w Strefie zbioru linków przydatnych

w pracy nauczyciela.

Dosyć skromne zasoby posiadają kluby Między nami i Między tekstami (GWO),

gdzie bezpłatnie możemy ściągnąć 5 scenariuszy do podręczników, 6 do lektur i jeden

inny scenariusz. Kluby działające przy Gdańskim Wydawnictwie Oświatowym

prezentują jednak jeszcze inne pożyteczne materiały – np. pomoce multimedialne

(profesjonalne nagrania fragmentów tekstów literackich). W części

dla zarejestrowanych użytkowników zamieszczono kilka scenariuszy do podręcznika,

ponad 20 scenariuszy do lektur i 16 innych scenariuszy oraz dodatkowo nagranie

fragmentu Balladyny.

Przedstawiona analiza ofert klubów nauczycielskich pokazała, że pozostają one

na różnych poziomach, jednak wartościowy jest sam fakt ich istnienia. Zarówno młodzi,

mniej doświadczeni nauczyciele, jak i pedagodzy z wieloletnim stażem mogą

z pożytkiem dla siebie i uczniów korzystać z gotowych scenariuszy lekcyjnych czy

testów (dla ułatwienia do testów dołączane są klucze odpowiedzi i schematy

punktowania). Jednak, zdaniem autorki, należałoby włączyć w działalność klubów

samych nauczycieli, którzy mogliby wysyłać swoje scenariusze lekcyjne

do poszczególnych podręczników czy umieszczać przygotowane na potrzeby lekcji

pomoce naukowe. Wtedy funkcjonowanie klubów nabrałoby rozpędu i bardziej

praktycznego aspektu.

61

2.4. AUTORSKIE STRONY POLONISTYCZNE

Każda z osób korzystających z Internetu może założyć stronę internetową.

Oczywiście, forma takiej strony będzie zależeć od posiadanych kompetencji,

a możliwości od tego, co oferuje nam serwer, na którym zamieścimy stronę. Warto

jednak dodać, że w sieci funkcjonują darmowe, proste kreatory stron WWW154

, a także

bezpłatne kursy155

, które nawet laikom umożliwiają zaistnienie w wirtualnym świecie.

Analiza trzech katalogów stron internetowych (katalog.bajery.pl, katalog.onet.pl,

katalog.wp.pl) wykazała, że wśród ogólnego zbioru prywatnych stron nauczycieli

te tworzone przez nauczycieli-polonistów zajmują niewielki wycinek – najwięcej jest

stron nauczycieli matematyki oraz innych przedmiotów ścisłych. Dodatkowo, należy

zauważyć, że wiele stron odnoszących się do przedmiotu „język polski” pojawiających

się w powyższych spisach nie działa lub jest nieaktualne156

.

Przeglądając strony polonistów można zauważyć, że część to wizytówki tworzone

w czasie trwania kursów informatycznych, które nie zawierają informacji

merytorycznych ani metodycznych, są też bardzo ubogie lub przeciwnie: przeładowane

grafiką, panuje chaos, a dodatkowo często są niedokończone. Strona Anny Paprockiej –

nauczycielki języka polskiego oferuje nam w spisie treści osiem podstron. Niestety,

cztery pierwsze są puste, a piąta, zatytułowana „SCENARIUSZE LEKCJI”, zawiera

tylko nieaktywne linki do trzech scenariuszy lekcyjnych157

(zob. rysunek 2.1.).

154 Kreator stron ZAFRIKO, [on-line:] www.zafriko.pl/ [dostęp: 05.01.2010]; Najłatwiejszy darmowy

kreator stron WWW, [on-line:] www.otostrona.pl/ [dostęp: 05.01.2010] i inne. 155

Kurs HTML - strona WWW za darmo, [on-line:] http://www.kurshtml.boo.pl/ [dostęp: 24.01.2010],

Darmowy kurs HTML [on-line:] http://pl.html.net/tutorials/html/introduction.asp [dostęp: 24.01.2010]. 156

O problemie znikających stron internetowych pisał Rafał Rippel: „W sieci nic nie trwa wiecznie.

Strony często zmieniają adresy, są likwidowane, by po kilku miesiącach pojawić się ponownie. Może się

zatem zdarzyć, że […] sprawdzamy adres i nie udaje się połączyć z witryną, […] ona już po prostu nie

istnieje”. Zob. R. Rippel, Komputerowe biografie, „Język Polski w Szkole Średniej” 1999/2000, z. 1, s.

105. 157

Strona A. Paprockiej, [on-line:] http://a.paprocka.webpark.pl/index_pliki/frame.htm [dostęp:

30.12.2009].

62

Rysunek 2.1. Strona Anny Paprockiej (zrzut z ekranu).

Kolejna strona jest anonimowa. Jej tytuł ilustruje podejście autora do internetowego

tworu („Coś tam się wpisze”). Strona zawiera jeden konspekt lekcji i dwa sprawdziany:

z wypowiedzeń wielokrotnie złożonych oraz słowotwórstwa158

(zob. rysunek 2.2.)159

.

Rysunek 2.3. Strona anonimowego autora (zrzut z ekranu)

Z powodu niskiej wartości merytorycznej strony powyższe oraz im podobne nie

będą brane pod uwagę160

. Dokładniejszej analizie zostaną wszystkie skatalogowane

158 Ostatnie pytanie sprawdzianu ze słowotwórstwa wykracza poza dział słowotwórstwo i jest raczej

pytaniem ortograficznym o zasadę pisowni przymiotników pochodzących od nazwisk np.

mickiewiczowski etc. 159

Strona anonimowego autora, [on-line:] www: http://gojabraniewo.webpark.pl/ [dostęp: 21.01.2010]

http://gojabraniewo.webpark.pl/

63

strony dotyczące nauczania języka polskiego na poziomie gimnazjalnym, których

proces tworzenia był dłuższy i bardziej przemyślany161

. Strony oceniano pod kątem:

1. autora: czy jest podany, czy istnieją dane kontaktowe, czy publikowane

materiały są jego autorstwa lub czy podaje bibliografię cytowanych

materiałów,

2. aktualności: kiedy opublikowano lub zaktualizowano informacje,

3. zawartości merytorycznej: ile i jakich materiałów zamieszczono na stronie,

4. adresu URL: w jakiej domenie została opublikowana informacja, czy

domena odpowiada zawartości strony,

5. elementów dodatkowych: do kogo autor kieruje informacje, jaki jest jego

cel, ewentualne błędy ortograficzne, stylistyczne etc.,

6. szaty graficznej: układ elementów, dobór tła i czcionki, spójność podstron,

obecność elementów dodatkowych (graficznych, dźwiękowych etc.).

160 Jednocześnie fakt, iż spośród niewielkiego zbioru prywatnych stron polonistycznych należy

dodatkowo wykluczyć część z powodu znikomej wartości merytorycznej ma niebagatelne znaczenie dla

omawianego zagadnienia. 161

Strony analizowano w dniach 30.12.2009-7.01.2010.

64

162 B. Wojciulewicz, Strona główna, [on-line:] http://www.bw.rzekun.pl/ [dostęp: 07.03.2010].

STRONA Autor Aktualnośd Zawartośd merytoryczna

Adres URL Elementy dodatkowe

Szata graficzna

Strona Barbary Wojciulewicz

http://www.bw.rzekun.pl

Barbara Wojciulewicz

– 47-letnia

nauczycielka z

Publicznego

Gimnazjum w

Myszyocu. Podaje

swój adres

kontaktowy e-mail.

2005 Na stronie

zamieszczono gł.

recenzje polskiej poezji

współczesnej,

scenariusze

przedstawieo oraz 1

scenariusz lekcji.

Publikowane materiały

są oryginalne.

Archiwalny (maj 2005)

numer gazetki

Myszynieckich

gimnazjalistów.

rzekun.pl –

domena

gminy, w

której autorka

pracuje.

Autorka pisze, że

kusi ją świat

medialny i wirtualny,

co stało się przyczyną

założenia własnej

strony internetowej.

Odbiorcą strony mają

byd „ internauci jeśli

nie całego, to bodaj

połówki świata…”162

Menu: lewa strona. Góra:

nazwa strony. Kolorystyka

strony jest biało-

niebieska, czcionka jest

dośd mała, ale ma

wyraźny krój i

kontrastujący z tłem kolor

– czytelna. Na stronie nie

pojawiają się elementy

dźwiękowe ani graficzne

(z wyjątkiem zdjęcia

autorki).

Strona Jolanty Pogan

http://tylkopolski5.republika.pl

Autorka jest

nauczycielką w

Gimnazjum nr 5 w ZS

nr 1 w

Siemianowicach

Śląskich. Podaje swój

Luty 2010 Na stronie

zamieszczono

informacje o

konkursach szkolnych,

prezentację

multimedialną o

Republika.pl –

na Portalu

Społeczności

Oświatowych

można za

darmo założyd

Autorka zamieszcza

tu informacje

związane z

nauczanym

przedmiotem, wyniki

szkolnych i

Menu: lewa strona. Brak

stałego elementu w

górnej części strony.

Kolorystyka: menu

(czarne tło + biała

czcionka, po kliknięciu w

65

adres kontaktowy e-

mail.

noblistach, 3

scenariusze zajęd.

Strona zawiera również

linki do stron Gazety

Wyborczej (informacje

nt. egzaminu

gimnazjalnego oraz

przykładowe arkusze

wraz z odpowiedziami)

oraz dyktanda.net

(serwis edukacyjny z

elektronicznymi

dyktandami).

własną stronę

internetową.

pozaszkolnych

konkursów.

Dodatkowo

prezentuje

ciekawostki ze

szkolnej kroniki i

galerie zdjęd

klasowych. Nie

precyzuje odbiorcy

strony.

link – czerwona, co

zmniejsza czytelnośd)

niezintegrowane

kolorystycznie z resztą

strony – beżowo-szarą,

czcionka: krój wyraźny,

kolor czarny, dobrze

widoczna.

Na stronie pojawiają się

zdjęcia szkoły oraz

pracujących uczniów.

Strona Wioletty Szeszko

http://szerad.webpark.pl/

Autorka jest

nauczycielką języka

polskiego w

gimnazjum w

Dubeninkach. Podaje

swój adres

kontaktowy e-mail.

Sierpieo 2003 Na stronie

zamieszczono 5

planów wynikowych z

języka polskiego (klasy

I – III gimnazjum), 2

scenariusze

uroczystości szkolnych,

1 scenariusz lekcji

(konferencja prasowa z

Papkinem – bohaterem

Zemsty Fredro), 5

sprawdzianów (bez

odpowiedzi).

Webpark.pl –

dział portalu

Wirtualna

Polska, na

którym można

za darmo

założyd własną

stronę WWW.

Autorka zamieszcza

spis ciekawych

linków (m.in. do

Skarbnicy Literatury

Polskiej, Biblioteki

Literatury Polskiej w

Internecie czy

Wielkiej Encyklopedii

Internetowej Onet.

Nie precyzuje celu

ani odbiorcy strony.

Brak menu. Tło:

niebieskie (wzorzyste),

czcionka: czarna, linki

niebieskie, po kliknięciu –

fioletowe. Rozmiar

średni, ale z powodu

wzorzystego tła –

czcionka niezbyt czytelna.

W obrębie podstron –

bardzo zróżnicowana

kolorystyka tła (brak

spójności). Na stronie

tylko jeden element

graficzny – zdjęcie autorki

z synem.

66

163 A. Denert, Home, [on-line:] http://anna.denert.w.interia.pl/index.html [dostęp: 08.03.2010].

164 E. Menzel, Industrial, [on-line:] http://edamen.republika.pl/ [dostęp: 08.03.2010].

Strona Anny Denert

http://anna.denert.w.interia.pl

Autorka jest


polskiego i

informatyki w

gimnazjum w

Kalinowie. Brak

adresu

kontaktowego.

Maj 2005 Na stronie

zamieszczono 5

konspektów lekcji, 4

scenariusze

uroczystości szkolnych

i 3 programy autorskie

(Edukacja czytelnicza i

medialna, Program

pracy z uczniem

zdolnym i Program

zajęd dydaktycznych z

uczniem słabym).

w.interia.pl

(miasto.interia

.pl) – dział

portalu

Interia, na

którym można

za darmo

założyd własną

stronę.

Autorka zamieszcza

tu propozycje lekcji

oraz programy

autorskie. Strona

została stworzona,

ponieważ chciała

„podzielid się z

innymi swoją wiedzą

i doświadczeniem

zawodowym”163

.

Menu umieszczone w

górnym pasku. Strona

przystosowana do małej i

niepopularnej dzisiaj

rozdzielczości 1024/768.

Kolory na stronie są

bardzo intensywne

(zieleo, niebieski, turkus),

co sprawia, że wzrok

szybko się męczy.

Czcionka czarna, bardzo

drobna. Autorka

zamieszcza 5 zdjęd (3

prywatne i 2 przy pracy).

Strona Edyty Menzel

http://edamen.republika.pl

Autorka jest


polskiego w

gimnazjum w

Manieczkach.

Prowadzi grupę

teatralną, kieruje

również redakcją

gazetki szkolnej. Brak

adresu

Grudzieo 2006 Na stronie

zamieszczono 5

sprawdzianów (bez

odpowiedzi), dziesięd

scenariuszy

przedstawieo, PSO z

gimnazjum w

Manieczkach, pięd

artykułów z gazetki

szkolnej.

Republika.pl –

na Portalu

Społeczności

Oświatowych

można za

darmo założyd

własną stronę

internetową.

Autorka nie

precyzuje odbiorcy

strony, cytuje

Senekę: „Nie jest

miłe posiadanie

żadnej rzeczy, jeżeli

nie można się nią

podzielid”164

.

Autorka skorzystała z

czarnego szablonu ze

zdjęciem klawiatury

komputerowej. Po lewej

stronie znajduje się spis

treści (brak odwołania do

strony głównej),

podstrony wyświetlane są

w obrębie fragmentu

strony głównej, ale

dostępu do menu, co

67

Tabela 2.3. Analiza zawartości wybranych prywatnych stron nauczycieli języka polskiego na poziomie gimnazjalnym (opracowanie własne)

kontaktowego. utrudnia nawigację.

Czcionka czarna, wyraźna.

Polonistka

http://polonistka.prv.pl

Autorkami strony są

Zofia Ratkiewicz i

Agnieszka Łupioska –

nauczycielki z

Gimnazjum nr 1 w

Łapach. Autorki

podają adres

kontaktowy e-mail.

Maj 2005 Na stronie

zamieszczono 2

scenariusze lekcji do

gimnazjum, 2

scenariusze

uroczystości, ok. 50

sprawdzianów (bez

odpowiedzi,

sporadycznie z

punktacją).

Prv.pl – portal

umożliwiający

założenie

darmowej

strony www.

Brak sprecyzowanego

celu i odbiorcy

strony. Autorki

zamieszczają pokaźny

zbiór linków

(Literatura, Pisarze i

poeci, Czasopisma,

Wydawnictwa Strony

edukacyjne).

Tło: intensywnie

niebiesko-turkusowe

(męczy wzrok). Menu po

lewej stronie, zbyt

drobna, fioletowa

czcionka utrudnia

czytanie. Na podstronach

tło jest białe i lepiej widad

czcionkę. Brak elementów

graficznych i

dźwiękowych.

http://polonistka.prv.pl/

68

Przedstawione powyżej obserwacje wskazują, że nauczyciele języka polskiego

na poziomie gimnazjalnym rzadko tworzą własne strony internetowe oraz, co się z tym

nierozerwalnie wiąże, publikują tam materiały czy kontaktują się przez nie z uczniami

czy innymi nauczycielami. Nie ma zbyt wielu stron prowadzonych przez polonistów,

a te istniejące zazwyczaj pozostają na niskim poziomie: tak technicznym, jak

merytorycznym. Dobór kolorów, układ treści są zazwyczaj przypadkowe, co utrudnia –

lub wręcz uniemożliwia – odbiór strony. Nauczyciele nie wykorzystują możliwości

stawianych im przez wirtualną sieć: nie pojawiają się elementy multimedialne

(animacje etc.). Także z zawartością merytoryczną nie jest lepiej: sporadycznie

umieszczane scenariusze, przypadkowo dobrane sprawdziany, a przy tym widoczne

kłopoty z opanowaniem edytorów tekstu. Całość przypomina raczej luźny zbiór notatek

niż rzetelną prezentację efektów pracy nauczycielskiej.

2.5. FORA, GRUPY I LISTY DYSKUSYJNE

Jeśli chodzi o komunikację w Internecie i poprzez Internet, to oprócz

wspomnianej już poczty elektronicznej, globalna sieć oferuje nam system forów, grup

i list dyskusyjnych. Narzędzia te umożliwiają przesyłanie poczty nie tylko

do indywidualnej osoby, ale do całej grupy użytkowników zainteresowanych danym

zagadnieniem, co daje możliwość prowadzenia otwartej dyskusji na dowolny temat165

.

Reguły postępowania nie są zbyt skomplikowane:

Zasada działania […] jest mniej więcej taka, jak tablicy ogłoszeniowej, umieszczonej

w mniej lub bardziej publicznym miejscu. Każdy korzystający może do niej „podejść”,

poczytać, co napisali inni, oraz dodać własną wypowiedź166

.

Dodatkowo, co warto podkreślić, czytający może odpowiedzieć na list przesyłając

odpowiedź wprost do nadawcy albo zostawiając ją na serwerze (por. wykres 2.3.).

Korzystanie z omawianych mechanizmów daje użytkownikom bezpieczną

anonimowość (mogą pytać o rzeczy kłopotliwe bądź niewygodne nie obawiając się

165 Por. W. Wolańska, Internet jako narzędzie dydaktyczne, [on-line:]

http://www.zspolice.pl/nasza_szkola/materialy_dydaktyczne/jezyk_obcy/internet_dydaktyka.pdf, s.13

[dostęp: 03.01.2010]. 166

P. Misiak, Wirtualny świat Internetu – podstawy, [w:] Komputer i Internet w szkole, s. 195.

69

rozpoznania) oraz swobodę wypowiedzi (zachowanie na listach i grupach jest jednak

określane przez net etykietę i kontrolowane przez moderatorów).

Wykres 2.3. Schemat działania list, grup dyskusyjnych oraz forów (opracowanie własne)

Analiza zasobów polskojęzycznej części Internetu wykazała, że istnieje niewiele

list i grup dyskusyjnych skupiających nauczycieli języka polskiego na poziomie

gimnazjalnym. W wyszukiwarce można znaleźć również puste fora – np. Forum

uczniów i nauczycieli167

.

Fora istnieją autonomiczne, a także przy portalach i serwisach edukacyjnych

(por.). Część dyskusji nauczycielskich odbywa się również na forach przy portalach

ogólnych. Na funkcjonującym przy „Gazecie Wyborczej” forum Poloniści –

Nauczyciele168

odbyła się gorzka dyskusja na temat minusów zawodu polonisty i braku

wdzięczności uczniowskiej za poświęcony trud („Drzemiących we mnie i budzących

się czasem Judyma i Siłaczkę wygnałam bez pardonu”169

). Pojawiły się też pytania

i prośby – o wypróbowane metody na streszczenie logiczne w liceum, plan wynikowy

dla klasy V szkoły specjalnej, źródło informacji na temat zasad nowej matury.

Internauci nie podali jednak żadnych wskazówek czy odpowiedzi. Forum wygasło

we wrześniu 2007 roku.

167 Forum uczniów i nauczycieli, [on-line:] http://hogwarthp.phorum.pl/ [dostęp: 04.01.2010].

168 Poloniści – Nauczyciele, [on-line:]

http://forum.gazeta.pl/forum/w,22449,47739433,,Polonisci.html?v=2 [dostęp: 05.01.2010]. 169

Tamże.

Użytkownik zamieszcza swoją wiadomośd

Wiadomośd czytają inni użytkownicy

Inni użytkownicy odpowiadają na wiadomośd

Na forum

Bezpośrednio

do

użytkownika

70

Płaszczyznę do wymiany opinii i informacji oferuje strona Oskwarek.pl, gdzie

w dziale „Język polski” odnajdujemy 10 wątków i 22 posty170

. 60% wątków pozostaje

bez odpowiedzi, a pozostałe 40% to tylko po trzy komentarze. Tematy, które wywołały

odzew to:

wybór podręczników szkolnych do języka polskiego na poziomie gimnazjalnym,

praca w grupach – przedstawienie wad i zalet pracy zbiorowej,

prowadzenie zeszytów przedmiotowych jako świadectwo stosunku

do przedmiotu – fundamentalne znaczenie ma edukacja w szkole podstawowej,

gimnazjaliści mają często złe nawyki i trudno (choć warto) z nimi walczyć,

kryteria doboru lektur – korzystanie ze stron internetowych: profesor.pl (dwa

głosy), interklasa.pl, literka.pl, z publikacji wydawnictw drukujących

podręczniki, publikacji w Internecie oraz czasopism.

Łącznie dziesięć pytań, dwanaście odpowiedzi na cztery z nich, to niewiele, zwłaszcza,

że deklaracja strony brzmi: „Poznaj cenne doświadczenia nauczycieli

i wychowawców”.

Większą popularnością cieszy się Forum Interkl@sy171

, gdzie forum „Język

polski” w dziale dla nauczycieli obejmuje ponad 1100 wątków, w tym: 4670 postów172

.

Najczęściej omawiane zagadnienia to:

plany wynikowe i rozkłady materiałów dla konkretnych podręczników,

konspekty do lekcji na konkretne tematy (gł. szkoła podstawowa),

scenariusze na uroczystości szkolne,

testy i sprawdziany z konkretnych zagadnień,

reforma edukacji,

prawa i obowiązki nauczyciela jako pracownika szkoły,

opinie nt. nowych metod i środków dydaktycznych,

materiały do prowadzenia kół pozalekcyjnych (teatralnych, recytatorskich etc.).

Czas reakcji jest szybki, np. odpowiedź na prośbę pojawia się po godzinie173.

170 Dla porównania: w dziale „Matematyka” – 5 wątków, 7 postów; „Przyroda” – 2 wątki, 2 posty. „Język

polski” jest najlepiej reprezentowany. Por. http://www.oskwarek.pl/f/ [dostęp: 03.10.2010]. 171

Forum Interkl@sa – język polski, [on-line:] http://forum.interklasa.pl/mvnforum/listthreads?forum=13

[dostęp: 04.01.2010]. 172

Nie sposób jednak określić, jaki udział w tej liczbie stanowią wypowiedzi nauczycieli, ponieważ część

wątków nie daje jednoznacznej odpowiedzi, kto zadał dane pytanie czy sformułował opinię.

71

Ania: Poszukuję planu wynikowego do podręcznika "To lubię" dla klasy II i III

gimnazjum. Będę wdzięczna za pomoc. [2005-08-29 19:12:36]

Monika: To pomoge:))) mam takie wlasnie, posylam. [2005-08-29 20:16:41]174

.

Nauczyciele dzielą się materiałami, dodając komentarze praktyczne, np.

MAGDA: Pracuję pierwszy rok w gimnazjum, chciałam zrobić dzieciakom sprawdzian

z czasownika, jeżeli ktoś mógłby mi udostepnić jakies testy - to z góry dziekuję

i również służę pomocą. [2005-11-03 19:06:38]

Anka: Mam testy z czasownika, ale połaczyłam je z imiesłowami, bo są one formami

czasownika. własnie robię sprawdzian w poniedziałek, zakres: czasowniki i imiesłowy,

dodatkowo pisownia z partykułą nie.Pozdrawiam.Jeśli to Cie interesuje napisz

[email protected] [2005-11-04 09:57:56]

Dorocia: Posłałam mój sprawdzian na maila. Jest w dwóch grupach, ale wyszedł dość

kiepsko, więć nei wiem czy był za trudny, czy dzieci się nie przygotowały.

Pozdrawiam:) [2005-11-05 22:26:58]175

.

W dyskusję włączają się zarówno nauczyciele, jak i uczniowie – ukazując różne

perspektywy widzenia problemów. Niestety, od końca października 2009 roku brak

nowych postów i wątków.

Kolejne analizowane forum dyskusyjne to awans.net. Statystyki pokazują,

że średnia wieku użytkowników to 35 lat176

. Ostatni post pochodzi z 31 grudnia 2009

roku. Tematyka obejmuje głównie kwestię awansu zawodowego – dokumentację, układ

teczki, sprawozdania, załączniki etc., w mniejszym stopniu problemy wychowawcze

i materiały edukacyjne. Poniżej pytanie użytkownika zanetka1407 i odpowiedź

użytkownika bea.

173 Cytowane fragmenty pochodzą z forum, zachowałam oryginalną pisownię.

174 Forum Interkl@sy » plan wynikowy do "To lubię", [on-line:]

http://forum.interklasa.pl/mvnforum/viewthread?thread=16809 [dostęp: 24.04.2010] 175

Forum Interkl@sy » CZASOWNIK – GIMNAZJUM, [on-line:]

http://forum.interklasa.pl/mvnforum/viewthread?thread=17096 [dostęp: 24.04.2010]. 176

Zob. Forum dyskusyjne awans.net, [on-line:] http://forum.awans.net/statistics.php [dostęp:

06.01.2010].

72

Rysunek 2.2. Forum dla nauczycieli: awans.net (zrzut z ekranu).

Analiza wykazała, że istnieje niewiele polonistycznych forów i innych form

dyskusyjnych w Internecie, a nawet jeśli takowe się pojawiają, rzadko są terenem

prawdziwych dyskusji pedagogicznych. Najczęściej poruszane kwestie to awans

zawodowy, reforma edukacji, scenariusze do wybranych lektur, testy i sprawdziany

z określonego tematu, plany wynikowe i rozkłady materiałów, opinie na temat

podręczników oraz materiały na zajęcia dodatkowe (koła teatralne, recytatorskie etc.).

Wiele z pytań pozostaje bez odpowiedzi, co może świadczyć o tym, że poloniści

są raczej gośćmi niż stałymi bywalcami forów. Pojawiają się na stronach dyskusyjnych

tylko, gdy jest im coś potrzebne, ale sami raczej nie udzielają odpowiedzi i nie dzielą

się materiałami. Taka forma kontaktu mogłaby rozwijać i sprzyjać wymianie

doświadczeń i poglądów. Nowe spojrzenie jest niezbędne do uniknięcia rutyny

i schematyzmu, co jest częstym problemem tak polonistów, jak innych nauczycieli.

2.6. INNE FORMY OBECNOŚCI POLONISTÓW

W INTERNECIE

2.6.1. BLOGI

Inną formą obecności nauczycieli-polonistów w Internecie są blogi, czyli

internetowe pamiętniki. Od swoich tradycyjnych, papierowych odpowiedników różnią

się tym, że dopuszczają czy wręcz wymagają udziału odbiorców:

73

Blog jest […] narzędziem komunikacyjnym. Istnieje więc nadawca, który przy użyciu

gotowego skryptu nadaje w eter (w sieć) swoje komunikaty. Istnieje odbiorca, który po

odkodowaniu komunikatu (po przeczytaniu notki) może zareagować. Wreszcie istnieje

kanał komunikacyjny, zbudowany na sieci WWW, który pozwala komunikatom krążyć

między nadawcą a odbiorcą177

.

Podobnie jak fora, grupy i listy dyskusyjne dają twórcom bezpieczne poczucie

anonimowości i swobodę wypowiedzi. W Polsce w 2008 roku istniało prawie 2,5

miliona blogów178

, jednak szacuje się, że wiele z nich pozostaje nieaktywne:

Ciężko oszacować, jaki ich [blogów] procent (choć z pewnością wystarczający, by faktu

tego nie lekceważyć) to blogi porzucone, założone tylko po to, by nie pojawił się na

nich ani jeden wpis czy też nieaktualizowane od dawien dawna, zapomniane tak przez

właścicieli, jak i ich czytelników oraz komentatorów179

.

Analiza katalogów blog.pl, blog.onet.pl. blox.pl oraz blog.interia.pl180

pokazała,

że wiele blogów założonych przez polonistów ogranicza się do jednego wpisu i nie ma

mowy o systematyczności – np. Pamiętnik polonistki181

, który zawiera jedną notatkę

i jeden komentarz (rysunek 2.4).

177 M. Cywińska-Milonas, Blogi. Ujęcie psychologiczne, [on-line:]

http://209.85.135.132/search?q=cache:hNqJNnHWLuIJ:www.retsat1.com.pl/walczak/blogi.doc+cywi%C

5%84ska-milonas,+blogi+uj%C4%99cie&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a [dostęp:

07.02.2010]. 178

Informacja za: K. Jezierska, Blogi, [on-line:] http://www.e-marketing.pl/artyk/artyk103.php [dostęp:

04.01.2010]. 179

Por. M. Klimowicz, Blogi – polską potęgą?, [on-line:]

http://technoblog.gazeta.pl/blog/1,84942,4933297.html [dostęp: 04.01.2010]. 180

Wyniki uzyskano poprzez wpisywanie trzech słów kluczowych (nauczyciel, polonista, polonistka)

i przeglądanie zawartości wyświetlonych stron. 181

Pamiętnik polonistki, [on-line:] http://kaluziak928.blog.onet.pl/Brak-tytulu,2,ID268099689,n [dostęp:

05.01.2010].

http://209.85.135.132/search?q=cache:hNqJNnHWLuIJ:www.retsat1.com.pl/walczak/blogi.doc+cywi%C5%84ska-milonas,+blogi+uj%C4%99cie&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a

http://209.85.135.132/search?q=cache:hNqJNnHWLuIJ:www.retsat1.com.pl/walczak/blogi.doc+cywi%C5%84ska-milonas,+blogi+uj%C4%99cie&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a

74

Rysunek 2.3. Pamiętnik polonistki (zrzut z ekranu).

Pozostałe blogi pogrupowałam w trzy kategorie:

3. Blog intymny – publikacje mają charakter osobistych notatek,

4. Blog specjalistyczny – publikujący prezentuje swoje materiały w celu uzyskania

opinii o nich,

5. Blog komunikacyjny – publikujący prezentuje materiały dla swoich uczniów.

Do pierwszego typu – najliczniej reprezentowanego – należą Szalonej polonistki

refleksje nad otaczającym światem182

, w których autorka zamieściła gorzkie refleksje

na temat zawodu nauczyciela-polonisty. Blog jest tu formą internetowego pamiętnika,

do którego nadawca przelewa uczucia. Po trzech notatkach autorka zaprzestała

tworzenia bloga. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku blogu Będąc młodą

nauczycielką – frustracje i upadki młodego nauczyciela polonisty183

, którego autorka

w ciągu dwóch dni zamieściła cztery posty, a później zamilkła. Innym przykładem jest

blog polonisty184

, w którym autor pisze m.in.:

182 Szalonej polonistki refleksje nad otaczającym światem, [on-line:] http://szalonapolonistka.blox.pl/html

[dostęp: 04.01.2010]. 183

Będąc młodą nauczycielką – frustracje i upadki młodego nauczyciela polonisty, [on-line:]

http://kociokwik1.blox.pl/html [dostęp: 04.01.2010]. 184

Blog polonisty, [on-line:] http://quasigombro.blox.pl/html/1310721,262146,14,15.html?3,2007

[dostęp: 04.01.2010].

75

Rysunek 2.4. blog polonisty (fragment postu)

Jego internetowe refleksje są jednak w niewielkim stopniu poświęcone literaturze, choć

pojawiają się tutaj wzmianki o Stanisławie Lemie, Jerzym Jarzębskim czy literaturze

małych ojczyzn185

. Treść bloga odnośnie się głównie do prywatnego życia autora – jego

zmartwień i radości rodzinnych.

Drugi typ blogów reprezentuje Będąc młodą polonistką186

, w którym autorka tak

pisze o celu założenia bloga:

Postanowiłam założyć ten blog, by móc podzielić się z Wami moim doświadczeniem

bycia „młodą polonistką”... Znajdziecie tu kilka pomysłów na lekcje, prezentacje,

obrazki i moje ulubione teksty literackie187

.

I po raz kolejny, interesująco zapowiadający się blog przestaje funkcjonować, zanim

nawet się rozwinie. Pojawiły się slajdy z dwóch prezentacji: „Co wy wiecie

o średniowieczu?” (zob. rysunek 2.6.) i „Zwierzęta fantastyczne” i na tym skończył się

zapał lub możliwości autorki.

185 Podobnie sytuacja wygląda w przypadku: crash boom bang, [on-line:] http://dodusia2.blog.interia.pl/

[dostęp: 04.01.2010]. 186

Będąc młodą polonistką, [on-line:] http://kingapolon.blog.onet.pl/Witajcie,2,ID352157929,n

[dostęp:04.01.2010]. 187

Tamże.

76

Rysunek 2.5. Będąc młodą polonistką (zrzut z ekranu)

Autor bloga język-polski.pl to jednocześnie administrator wortalu http://jezyk-

polski.pl188

. Blog prowadzony był przez około 5 miesięcy (grudzień 2008 – kwiecień

2009), autor zamieszczał tu głównie informacje189

nt. konkursów, systemu oceniania

prac czy lektur. Na początku kwietnia ubiegłego roku wortal przestał działać, a wraz

z nim – blog.

Ostatni przykład specjalistycznego bloga to Polonista190

. Autorka zamieściła

kilka scenariuszy (lekcji i uroczystości szkolnych), własne materiały dot. dysleksji,

ciekawostki polonistyczne, zdjęcia ze swoją klasą itp. Podobnie jak poprzedni, blog

tworzono przez pięć miesięcy (do lutego 2007 roku).

Jeżeli chodzi o trzeci typ – blog komunikacyjny – odnalazłam zaledwie dwa

przykłady. Pierwszy pozostaje na nieco niższym poziomie i jest to blog Polonista

Zdzisiom191

. Autor zamieszcza tam wybrane materiały dla swoich klas – zakresy

materiału na sprawdziany (rysunek 2.7 – 2.8.), propozycje tematów maturalnych i inne.

188 Blog język-polski.pl, [on-line:] http://a4kadiusz.blog.interia.pl/?pack=1 [dostęp:04.01.2010].

189 A właściwie linki do odpowiednich podstron na wortalu jezyk-polski.pl.

190 Dostępny w dwóch częściach pod adresami: http://monikasiuta.blox.pl/html

i http://monikasiuta2.blox.pl/html [dostęp: 04.01.2010]. 191

Polonista Zdzisiom, [on-line:] http://mmagnateria.blox.pl/html [dostęp: 04.01.2010].

77

Rysunek 2.6. Zakres materiału na I część sprawdzianu z romantyzmu – blog Polonista

Zdzisiom (zrzut z ekranu)

Rysunek 2.7. Zakres materiału na sprawdzian z Pisma Świętego – blog Polonista Zdzisiom

(zrzut z ekranu)

78

Idealnym przykładem bloga komunikacyjnego są Lekcje polskiego założone

i prowadzone przez młodą nauczycielkę – stażystkę: Karolinę Jędrych192

. Autorka mówi

tak o motywacji założenia bloga:

Chciałam stworzyć miejsce w Sieci, które stałoby się magazynem materiałów dla moich

uczniów, sposobem na przypominanie o sprawdzianie, pracy domowej, ale także

miejscem wymiany poglądów lub choćby zadawania pytań dotyczących spraw

poruszanych na lekcji, wyjaśniania wątpliwości pojawiających się podczas pisania

wypracowań, odrabiania ćwiczeń itp. Miałam nadzieję, że komentarze uczniów staną

się dla mnie informacją dotyczącą tego, jakie jeszcze treści należałoby z nimi omówić,

co powtórzyć, do czego wrócić na lekcji193

.

Blog istnieje od listopada 2008 roku i jest systematycznie uzupełniany o nowe

wpisy obejmujący takie etykiety194

jak: lekcja, lektura, materiały dla uczniów, praca

domowa, Wasze prace (uczniowie mogą publikować swoje wypracowania na blogu),

zadanie dodatkowe itp. Stał się miejscem prezentacji materiałów, a także wymiany zdań

na temat literatury, umieszczania wskazówek dot. pisania określonych gatunków

wypowiedzi czy polem kształtowania postaw.

Jednocześnie Jędrych zaznacza, że blog pomaga uczniom, ale też jej samej:

Potrzebowałam miejsca, w którym mogłabym utrwalić przebieg choćby niektórych

naszych lekcji. […]Przeglądając starsze wpisy, z początku mojej pracy w szkole, uczę

się, dostrzegam swoje niedociągnięcia, kwestie nad którymi muszę jeszcze

popracować195

.

Zastanawia fakt, dlaczego tak niewielu nauczycieli decyduje się na taką formę

prezentowania informacji uczniom. Zalety i wady, podsumowane przez autorkę pracy,

prezentuje wykres 2.4.

192 Autorka wygłosiła referat Blog jako narzędzie komunikacji nauczyciela z uczniami na konferencji

e-polonistyka 2, która odbyła się w grudniu 2009 roku na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana

Pawła II. Tekst autorki uzyskano przed publikacją książki z materiałami z konferencji [zbiory własne

autorki pracy]. 193

K. Jędrych, Blog jako narzędzie komunikacji nauczyciela z uczniami [zbiory własne autorki pracy –

por. przypis 192], s. 1-2. 194

Nazwa wprowadzona przez Jędrych. 195

Tamże, s. 2-3.

79

Wykres 2.4 Wady i zalety bloga jako formy prezentacji i komunikacji nauczyciela z uczniami

(opracowanie własne)

60% uczniów odpowiada twierdząco na pytanie, czy gdyby korzystaliby

z dodatkowych materiałów, które nauczyciel zostawiałby im na swoim blogu. Tylko co

dwudziesty uczeń stanowczo stwierdza, że z pewnością nigdy nie skorzystałby z takiej

formy pomocy. Dodatkowe informacje ilustruje wykres 2.5196

196 Wykres 2.5. przedstawia wyniki ankiety opracowanej przez autorkę, zamieszczonej na stronie

http://forum.gazeta.pl/forum/w,427,105208185,105208185,Nauczyciele_korzystaja_z_Internetu_.html

[dostęp: 17.02.2010]. W ankiecie udział wzięło 60 osób.

WADYCZASOCHŁONNOŚĆ: dodatkowe obciążenie dla nauczyciela

• należy wygospodarować czas, aby systematycznie dodawać nowe materiały i na bieżąco odpowiadać na pytania i komentarze pojawiające się na blogu

NIEBEZPIECZEŃSTWO ODTWÓRCZOŚCI:

• uczniowie zamiast korzystać z lekcji ograniczą się do kopiuj-wklej z bloga

ZALETYSWOBODNY DOSTĘP DO MATERIAŁÓW:

• darmowy dostęp do treści, możliwość ich kopiowania i przetwarzania:• uzupełnienie luk w notatkach z lekcji,

• umieszczanie dodatkowych materiałów, ciekawostek, na które nie ma czasu na lekcji,

• sprawdzanie zakresu materiału na sprawdzian czy tematu pracy domowej

WALOR EDUKACYJNO-WYCHOWAWCZY

• nauczyciel wchodzi w interesującą dla wielu uczniów blogosferę,

• rodzice mogą kontrolować przebieg edukacji dzieci oraz kontrolować odrabianie przez nich prac domowych

• nauczyciel pokazuje uczniom odpowiedni sposób i język komunikowania się w Internecie,

• nauczyciel kształtuje postawy uczniowskie (podejście do plagiatu internetowego etc.),

• wskazywanie uczniom wartościowych stron w Internecie

AUTOKONTROLA NAUCZYCIELA

• achiwizacja pomysłów, improwizacji w czasie lekcji,

• ewaluacja przeprowadzonych lekcji (poziom przyswojenia informacji przez uczniów)

80

Wykres 2.5. Wyniki ankiety przeprowadzonej wśród uczniów gimnazjów drogą on-line.

WNIOSKI

Celem drugiego rozdziału była analiza zagadnienia, czy nauczyciele języka

polskiego na poziomie gimnazjalnym tworzą społeczeństwo sieciowe. Skupiono się

na kwerendzie internetowej: obserwacji prywatnych oraz komercyjnych stron

polonistycznych, różnych form dyskusyjnych, klubów nauczycieli oraz blogów.

Sytuacja pozostawia wiele do życzenia. Bilans pokazał, że poloniści są słabo widoczni

w sieci i rzadko tworzą autorskie strony czy blogi. Niemniej jednak istnieje kilka

godnych naśladowania stron i blogów (jak chociażby Lekcje polskiego Karoliny

Jędrych), które są potwierdzeniem, że „polonista potrafi”. Nie można jednak

zapomnieć, że wiele polonistycznych forów wymiany opinii i informacji wieje pustką.

Jedynie kluby nauczycielskie, dzięki wsparciu wydawnictw, działają dosyć prężnie.

Pozostaje nadzieja, że już niedługo nauczyciele będą mieli własne strony czy blogi,

a komunikację z uczniami czy rodzicami oprą na ogólnodostępnym Internecie.

TAK60%

RACZEJ TAK27%

NIE WIEM5%

RACZEJ NIE3%

NIE5%

Czy gdyby Wasz nauczyciel języka polskiego założył blog i na nim umieszczał materiały to czy skorzystalibyście z tego?

81

Rozdział III: WYKORZYSTANIE

TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ

W PRAKTYCE SZKOLNEJ –

PRÓBA BILANSU

Chcąc sprawdzić intensywność i sposoby wykorzystywania najnowszych

technologii w pracy zawodowej nauczycieli polonistów z gimnazjów, umieszczono

w Internecie ankietę. Kwestionariusz był dostępny na stronie Katedry Dydaktyki

Literatury i Języka Polskiego KUL od końca października 2009 roku do marca 2010

roku197

. W badaniach wzięło udział łącznie 87 nauczycieli, w tym 85% stanowiły

kobiety. Oprócz płci osoby ankietowanej, zawarto w metryczce również pytania

dotyczące wieku, stażu pracy, stopnia awansu zawodowego i wielkości miejscowości,

w której znajduje się szkoła. Większość nauczycieli, którzy wypełnili ankietę, to ludzie

w średnim wieku – pomiędzy 30 a 50 rokiem życia (30 – 40 lat: 37%, 41 – 50 lat: 40%).

Co dziesiąty ankietowany ma mniej niż 30 lat, a pozostałych jedenaścioro

ankietowanych jest powyżej 50 roku życia. Jeśli chodzi o staż, to ponad połowa

ankietowanych pracuje w zawodzie 16 lub więcej lat, poniżej 10% nauczycieli ma

mniej niż 5 lat stażu, co 5 nauczyciel pracuje od 6 do 10 lat, pozostałych 15% ma od 11

do 15 lat stażu. Obrazowo udział poszczególnych grup przedstawiają poniższe wykresy

(3.1 – 3.2).

197Ankieta była dostępna na: http://e.kul.lublin.pl/ankietypub.html?op=1&awid=21946.

82

Wykres 3.1 Procentowy rozkład grup

wiekowych w ankiecie.

Wykres 3.2 Procentowy rozkład ze

względu na staż pracy w ankiecie.

W ankiecie udział wzięło 2 stażystów, 10 nauczycieli kontraktowych, 21

mianowanych, 54 dyplomowanych. Nie pojawił się żaden profesor oświaty. Ostatnią

kategorią w metryczce była wielkość miejscowości, w której jest szkoła.

Co zaskakujące, ankieta została wypełniona głównie przez nauczycieli z mniejszych

ośrodków (uczących na wsi – 32% i w miejscowościach do 50 tys. mieszkańców –

32%). Kolejnych 13% to nauczyciele ze średnich miejscowości – od 50 do 100 tysięcy

mieszkańców. Nauczyciele z dużych miast (powyżej 100 tysięcy mieszkańców)

stanowili 23% wszystkich ankietowanych.

Ankieta zawierała 28 pytań dotyczących wykorzystywania komputera oraz

Internetu przy przygotowywaniu materiałów, organizowania pracy nauczycielskiej oraz

kontaktowania się w celach służbowych; ponadto zbierała opinie na temat

wykorzystywania programów multimedialnych, platformy MOODLE, e-dziennika,

a także miejsca i roli najnowszych technologii w edukacji w przyszłości. Część 3.1.

będzie dotyczyła szeroko rozumianego stosowania komputera oraz Internetu

w edukacji, a dwa ostatnie zagadnienia (perspektywa TI w edukacji) zostaną

zanalizowane w punkcie 3.3.

3.1. ANALIZA PYTAŃ DOTYCZĄCYCH

STOSOWANIA TI W EDUKACJI

Pierwsze, kluczowe pytanie brzmiało: „Czy w swojej pracy, tj. podczas

nauczania języka polskiego, przygotowywania materiałów, przy organizowaniu pracy

nauczycielskiej lub kontaktowaniu się w celach służbowych, korzysta Pan/Pani

Mniej niż 30

lat10%

31 -40 lat37%

41 -50 lat40%

więcej niż 51

lat13%

Wiekdo 5 lat9%

6 - 10 lat

20%

11 -15 lat15%

więcej niż 16

lat56%

Staż pracy

83

z komputera?”. Przytłaczająca większość (98%) odpowiedziała twierdząco, negatywnie

odpowiedziały tylko dwie osoby. Pierwsza z nich to mężczyzna, poniżej 30 roku życia,

będący stażystą (staż do 5 lat), uczący w mieście powyżej 100 tysięcy mieszkańców,

drugi to także mężczyzna, nieco starszy (30 – 40 lat), nauczyciel kontraktowy w mieście

od 50 do 100 tys. mieszkańców, ze stażem 6 – 10 lat. Jednocześnie, analiza odpowiedzi

na kolejne pytania pokazała, że drugi nauczyciel używa edytora tekstu Word często

(kilka razy w miesiącu) i przyznaje, że używanie komputera oraz Internetu w pracy

nauczyciela polonisty jest pomocą. Zastanawia fakt, dlaczego mimo dostrzegania zalet

TI w nauczaniu, odrzuca możliwość korzystania z niego.

Kolejne pytania, które pojawiły się w ankiecie dotyczyły konkretnych

przykładów wykorzystywania komputera i/lub Internetu w działalności nauczyciela

polonisty. Dla uporządkowania tematu, podzielono je na cztery podtypy, które zostaną

po kolei omówione (najpierw teoretycznie, a następnie – na podstawie ankiet –

praktycznie).

3.1.1. ZASTOSOWANIE TI JAKO POMOCY DYDAKTYCZNO-

METODYCZNEJ

Internet w warsztacie polonistycznym może stanowić ważne źródło szybko

przyswajalnych (dzięki multimedialnej formule) i łatwo dostępnych informacji. Jest

to ważne tak dla nauczycieli z terenów wiejskich, którzy mogą mieć problemy

z dostępem do najnowszych pozycji bibliograficznych (dla nich szczególnie pożyteczne

mogą być e-księgarnie, e-biblioteki oraz e-czasopisma), jak dla nauczycieli

mieszkających w dużych ośrodkach, ale pragnących pogłębiać swoją wiedzę

i rozszerzać horyzonty (dzięki Internetowi możemy np. zwiedzić Luwr bez

wychodzenia z domu). W Internecie możemy również odnaleźć mnóstwo

wartościowych witryn, wiele z nich zawiera interesujące informacje oraz bogate

materiały ilustracyjne. Portale edukacyjne są źródłem wiedzy nie tylko dla ucznia,

ale i dla nauczyciela. Oprócz portali istnieją inne strony, z których korzystają poloniści.

Ankieta wykazała, że najczęściej używaną stroną jest wikipedia.pl (średnia ocen w skali

szkolnej: 3,77), na drugim miejscu literatura.polska.pl (3,11) a na trzecim profesor.pl

(3,07). Wiele osób wymieniło również portal scholaris.pl, strony Ministerstwa Edukacji

84

Narodowej i Komisji Egzaminacyjnej (Okręgowej i Centralnej), strony poszczególnych

wydawnictw.

Kolejnym źródłem informacji są programy multimedialne, słowniki oraz

encyklopedie:

Statystyczny nauczyciel […] wyobraża sobie gotowe oprogramowanie na półkach

sklepowych, którego cena waha się od kilkudziesięciu do kilkuset złotych.

Wykorzystanie takich programów jest drogie i w wielu wypadkach ma ograniczone

zastosowanie198

.

Jednak oprócz komercyjnych programów komputerowych dostępnych samodzielnie

(i często rzeczywiście drogich), nauczyciel może budować bibliotekę multimedialną

z licznych programów komputerowych oraz różnorakich słowników dołączanych

do czasopism (cena takich programów jest zazwyczaj dosyć niska), bądź dostępnych

on-line w Internecie. Dodatkowo, część programów można pobrać na własny komputer

– istnieją 4 typy programów, jeśli chodzi o sposób ich pobierania199

: shareware200

,

freeware201

, GNU GPL (tzw. Wolne Oprogramowanie)202

, adware203

lub demo204

.

Nauczyciel może budować biblioteczki interesujących programów komputerowych,

gromadząc dodatki do prasy oraz posiłkując się programami z sieci.

Ankietowani w większości zadeklarowali, że wykorzystują TI jako pomoc

dydaktyczno-metodyczną często, tj. kilka razy w miesiącu: 36 osób (42%) oraz

umiarkowanie często, tj. przynajmniej raz w miesiącu: 23 osoby (27%). Kolejnych 20%

osób używa TI jako pomocy dydaktyczno-metodycznej przynajmniej kilka razy

w semestrze. Mniej niż raz w semestrze używa tego źródła 6 osób, a tylko 4 osoby

(wszystkie powyżej 30 roku życia, z co najmniej 6-letnim stażem pracy) nigdy nie

używają najnowszych technologii jako źródeł pomocy dydaktycznych ani

metodycznych.

198 W. Howil, Multimedialny język polski, „Język Polski w Gimnazjum” 2005/2006, nr 4, s. 84.

199 Na podstawie: J. Warszewski, Do czego potrzebna jest w szkole sieć komputerowa?, [w:] Komputer

i Internet w szkole, s.14; W. Howil, art. cyt., s. 84 i inne. 200

Z programów typu shareware możemy korzystać pod określonymi warunkami (trial – przez określony

czas lub z tzw. limitem uruchomień), później należy je zarejestrować (dokonując opłaty) lub

odinstalować. 201

Są to programy całkowicie darmowe, ale nie możemy wprowadzać w nich żadnych poprawek,

zabrania się również czerpania korzyści finansowych z dystrybucji programu lub jego wytworów. 202

Programy bezpłatne, dodatkowo mogą być modyfikowane przez użytkownika. 203

Oprogramowanie rozpowszechniane za darmo, ale zawierające liczne reklamy. 204

Jest to okrojona wersja programu komercyjnego, udostępniana przez producenta, która pozwala nam

się zapoznać z niektórymi funkcjami programu.

85

Jednym z narzędzi technologii informacyjnej, rozumianej jako pomoc

dydaktyczno-metodyczna, są programy multimedialne. Są one uważane przez

nauczycieli za środki wspomagające naukę, jeśli chodzi o:

1. liczbę zapamiętanych informacji (58% raczej tak, 20% zdecydowanie tak),

2. szybkość przyswajania wiedzy (60% raczej tak, 20% zdecydowanie tak).

Pomimo tak wysokich wskaźników – zdaniem nauczycieli – tylko 20% uczniów często

korzysta z programów multimedialnych do nauki języka polskiego, a 36% raczej ich nie

używa. Kolejną badaną kwestią było, czy uczniowie chętnie korzystają z tychże

programów. 31% uważa, że uczniowie raczej chętnie korzystają z programów, a 17%,

że z pewnością robią to z chęcią. Tylko 6% ankietowanych zdecydowanie nie zgadza

się z opinią, że uczniowie ochoczo korzystają z programów, a co czwarty nie ma zdania

na ten temat.

Tylko niecałe 3% nauczycieli zdecydowanie zgadza się ze stwierdzeniem,

że uczniowie posiadają przynajmniej kilka komputerowych programów

multimedialnych do nauki języka polskiego na własność. Przytłaczająca większość

(40% zdecydowanie nie, 30% raczej nie) zaprzecza prawdziwości tego stwierdzenia.

Według 44% ankietowanych uczniowie korzystają z programów raczej tylko, gdy

wskaże im to nauczyciel. 18% uważa, że zdecydowanie nie sięgają sami po takie

programy, a tylko 2% nauczycieli wierzy, że z własnej woli zaglądają do nich. Należy

zaznaczyć, że choć programy multimedialne należą do porządku nauczania

polisensorycznego, to nadal rzadko motywują uczniów do czegoś więcej niż oglądania.

Większość propozycji multimedialnych to zasoby encyklopedyczne, na dodatek

ze słabo ustrukturalizowanymi informacjami. Zazwyczaj nie zawierają poleceń ani

ćwiczeń stymulujących twórcze myślenie i działanie, nie skłaniają do aktywności

poznawczej205

. Tymczasem, dodatkowe – tak bardzo pożądane – korzyści osiągane

są dopiero, gdy program komputerowy oprócz poprawnych i sprawnie przekazywanych

informacji, wpływa na rozwój samodzielności myślenia uczniów oraz rozwój

zainteresowań poznawczych206

.

205 Por. M. M. Sysło, Multimedia w edukacji. Wskazania unijne i przykłady dobrej praktyki, [w:] Media

i edukacja s. 183. 206

Por. K. Potyrała, Doskonalenie umiejętności poznawczych uczniów za pomocą komputera, „Edukacja

Biologiczna i Środowiskowa” 2003, nr 1, s. 99.

86

Jeśli chodzi o wykorzystywanie programów multimedialnych przez samych

pedagogów, to 79% z nich deklaruje korzystanie z tychże. Oto ranking poszczególnych

programów:

Wykres 3.3 Popularność wybranych programów komputerowych wśród ankietowanych

nauczycieli.

Największą popularnością cieszy się Encyklopedia multimedialna PWN (82%

ankietowanych). Następny jest program Lektury na CD, który w swojej pracy

wykorzystuje blisko 70% nauczycieli. Program ten gromadzi pełny tekst 52 utworów

literackich wraz z ich omówieniem. Dodatkowa zaleta polega na możliwości eksportu

tekstów do formatu txt, rtf i doc, które możemy z łatwością edytować i drukować.

Na trzecim miejscu znalazł się Komputerowy Praktyczny Słownik Wyrazów

Bliskoznacznych, na kolejnych Komputerowy Szkolny Słownik Synonimów, eduROM

Język polski (G1/G2/G3). Najmniej osób używa programów doskonalących ortografię:

82% nigdy nie używało Błyskawicznego kursu ortografii polskiej z elementami

interpunkcji, 80% Ortografii – nic prostszego! a 78% nigdy nie używało Na tropach

Encyklopedi

a

multimedial

na PWN

Lektury na

CD

Komputero

wy

Praktyczny

Słownik

Wyrazów

Bliskoznacz

nych

Komputero

wy Szkolny

Słownik

Synonimów

eduROM

Język polski

(G1/G2/G3)

Dyktando w

praktyce

Mickiewicz

- almanach

multimedial

ny

Na tropach

języka

polskiego

Na tropach

ortografii.

Multimedial

ny program

dla

uczniów...

Ortografia -

nic

prostszego!

Błyskawiczn

y kurs

ortografii

polskiej z

elementami

interpunkcji

TAK 82% 70% 51% 49% 45% 35% 34% 29% 22% 20% 18%

NIE 18% 30% 49% 51% 55% 65% 66% 71% 78% 80% 82%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Wykorzystanie programów multimedialnych przez nauczycieli polonistów

87

ortografii. Multimedialny program dla uczniów. Zastanawia taka proporcja: dlaczego

najczęściej i najchętniej wykorzystywane są programy dotyczące lektur oraz e-słowniki,

a programy ortograficzne cieszą się małą popularnością. Być może przyczyna leży

w tym, iż na poziomie gimnazjalnym ortografia i interpunkcja są traktowane

marginalnie (główny etap kształtowania tych umiejętności to szkoła podstawowa).

Jednak mimo wszystko uważam, że odsyłanie uczniów do samodzielnej pracy

z użyciem programów i stron ćwiczących kompetencje ortograficzne jest ważne,

ponieważ ilustruje młodym ludziom wagę pisania zgodnego z regułami, którego tak

mało w świecie Internetu.

Programy, które zostały wymienione w ankiecie (patrz: tabela 3.1) pochodzą

z listy środków dydaktycznych zatwierdzonych przez MEN207

(http://www.srodki-

dydaktyczne.men.gov.pl/www/main.php). Jednak oprócz programów zweryfikowanych

przez rzeczoznawców MEN, na rynku mamy wiele innych programów multimedialnych

z języka polskiego. W ankiecie nauczyciele wyodrębnili następujące: płyty dołączane

do podręczników (7 osób), Słownik języka polskiego PWN (2 osoby), Słownik

ortograficzny PWN (2 osoby) oraz po jednym wskazaniu: Słownik poprawnej

polszczyzny, Epoka Pana Tadeusza, Historia sztuki, Dysleksja. Pokonać dysortografię,

Dyslektyk, Egzamin gimnazjalny, Galeria malarstwa polskiego. Przewodnik

multimedialny, Język polski, literatura, sztuka. Multimedialna encyklopedia, lekcje

interaktywne z portalu scholaris.pl i płyty z testami.

Popularność płyty CD wynika z faktu, iż jest ona pierwszym nośnikiem

umożliwiającym swobodne łączenie tekstu, grafiki, dźwięku i animacji. Znaczące

obniżenie kosztów produkcji płyty CD spowodowało, iż wiele firm zwiększyło lub

rozpoczęło produkcję wydawnictw multimedialnych o charakterze edukacyjnym. Stale

rosnąca konkurencja, przy wciąż zmniejszających się cenach, łatwość dostępu

i popularność to szansa na upowszechnienie walorów edukacji, ale jednocześnie ryzyko

przekroczenia kolejnego „progu umasowienia” z wielorakimi destrukcyjnymi

207 „Wobec całkowitego urynkowienia obrotu środkami dydaktycznymi oraz swobody nauczycieli w ich

doborze szczególnego znaczenia nabiera funkcjonujący od 1992 roku system zalecania, za pomocą

którego Ministerstwo Edukacji Narodowej rekomenduje najlepsze środki dydaktyczne. System ten ma

ułatwić nauczycielowi wybór wskazując pomoce, zweryfikowane przez ekspertów, nie ograniczając przy

tym swobody w doborze obudowy dydaktycznej”. M. Branecka, System zalecania środków

dydaktycznych do użytku szkolnego, w: II międzynarodowa konferencja „Media a edukacja” – programy

i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998; Poznań 1998, s. 63.

88

konsekwencjami tego zjawiska. Niestety, wiele z reklamowanych ofert nie stanowi

produktów najwyższej jakości208

.

O programach multimedialnych tak napisał Rafał Rippel:

O sensie prezentowania historii literatury w formie odmiennej niż znana nam z opasłych

tomów, nikt już dzisiaj nie dyskutuje. Problemem pozostaje natomiast umiejętna

selekcja materiału, dopasowanie go do potrzeb odbiorcy, powiązanie go z pokrewnymi

dziedzinami sztuki, a przede wszystkim decydująca o powodzeniu przedsięwzięcia

atrakcyjna forma graficzna. Tymczasem można odnieść wrażenie, że autorzy niektórych

dostępnych na rynku programów poruszają się po obszarach literackich chaotycznie,

dokonują przypadkowych wyborów, nie potrafią zdefiniować adresata produktu.

Pierwszy tego typu program – Literat okazał się komputerowym odpowiednikiem

drukowanych bryków, wzbogaconym m.in. o multimedialne próby definiowania pojęć

związanych ze sztuką209

.

Anna Ślósarz dodaje, że uczniowie „używają CD-ROMów okazjonalnie dołączanych

do gazet, nierecenzowanych i oferujących uproszczone, a czasem horrendalne

interpretacje tekstów literackich”210

. Jednak „nie bójmy się […] programów

multimedialnych, a korzystając z nich bądźmy krytyczni i uświadamiajmy uczniom ich

niedostatki, [bowiem] pomimo ich zaawansowania technologicznego, atrakcyjności

graficznej, w warstwie merytorycznej często prezentują zaledwie dostateczny

poziom”211

. Warto zorganizować lekcję, na której wraz z uczniami poddamy krytycznej

ocenie kilka programów, które zostały dołączone do czasopism212

. Nierzadko bowiem

mamy tak naprawdę do czynienia ze zdigitalizowanymi brykami, które od ich

papierowych odpowiedników odróżnia tylko cyfrowa postać. Jednocześnie istnieją

darmowe aplikacje, które zawierają nie tylko tekst, ale bogaty, dobrze poukładany

i przemyślany materiał ilustracyjny, dźwiękowy i filmowy, które warto, aby uczniowie

mieli w domach i do których zaglądali. Ostatecznym argumentem przemawiającym

za korzystaniem z programów multimedialnych niech będą badania Tulińskiej,

208 Por. A. Błaszczyk, Propozycje multimedialne w kształceniu literackim, w: Przeboje edukacji

polonistycznej, red. D. Michułka, Wrocław 2001, s. 161, 165. 209

R. Rippel, Kilka uwag o multimediach w szkolnej polonistyce, art. cyt., s. 42. 210

A. Ślósarz, Szkolna polonistyka w erze cywilizacji medialnej, „Polonistyka” 2008, nr 2, s. 34. 211

R. Rippel, art. cyt., s. 44. 212

Kryteria oceny programów multimedialnych podaje w artykule o. Andrzej Zakrzewski – są to: przekaz

treści programowych, wizualizacja materiału nauczania, sprawdzanie poziomu osiągnięć uczących się,

monitorowanie procesu kształcenia, stymulowanie do działań twórczych, wspieranie procesu

samodzielnego wykonywania zadań, symulowanie zjawisk i procesów rzeczywistych będących

przedmiotem kształcenia, wspieranie procesu rozwiązywania problemów. Por. A. Zakrzewski,

Multimedialne programy dydaktyczne – kryteria oceny i wyboru, [on-line:]

http://www.up.krakow.pl/ktime/ref2005/zakrzew.pdf [dostęp: 25.03.2010].

http://www.up.krakow.pl/ktime/ref2005/zakrzew.pdf

89

z których wynika, że „uczniowie chętniej korzystają z multimedialnych encyklopedii,

słowników niż z tradycyjnych. Zawarte tam elementy graficzne, dźwiękowe ułatwiają

zapamiętywanie, poszukiwanie różnych, potrzebnych w nauce szkolnej wiadomości”213

.

3.1.2. TI JAKO NARZĘDZIE DO TWORZENIA MATERIAŁÓW

EDUKACYJNYCH

Pierwszym skojarzeniem, jeśli chodzi o narzędzie do tworzenia materiałów

edukacyjnych, będzie zapewne dla większości program Word i możliwość tworzenia

w nim scenariuszy lekcji. Jest to najpopularniejszy środek wśród polonistów

(co pokazały badania, o których nieco później), ale jest to tylko środek jeden z wielu.

Można bowiem tworzyć multimedialne prezentacje przy użyciu PowerPoint, krzyżówki,

quizy czy testy przy użyciu darmowego programu dostępnego w Internecie (np. Test

2.5), przygotowywać wykresy i ilustracje do tematu, konstruować bazy cytatów

w Excelu, a nawet organizować konkursy on-line na platformie Moodle. Jakie są zalety

materiałów edukacyjnych tworzonych przy wykorzystaniu najnowszych technologii

informacyjnych? Opierają się one na cechach informacji w postaci cyfrowej,

tj. transformowalności, transmitowalności, replikowalności oraz niezniszczalności.

Transformowalność to możliwość łatwego i taniego dokonywania zmian w treści

i formie informacji, transmitowalność oznacza łatwość przesyłania informacji w skali

globalnej bez utraty jakości oraz zdalny dostęp (bezpłatny lub płatny) do informacji dla

wszystkich potencjalnie zainteresowanych. Kolejna cecha – replikowalność – polega

na możliwości dokonywania dowolnej liczby kopii bez utraty jakości. Ostatnia cecha,

czyli niezniszczalność wynika z nieulegania przez informację z degradacji z powodu

upływającego czasu ani innych czynników (fizycznych i biologicznych)214

.

Wyniki ankiety pokazują, że niemal 90% nauczycieli wykonuje pomoce

dydaktyczne za pomocą komputera oraz z wykorzystaniem darmowych programów

213 Cyt. za: J. Izdebska, Media elektroniczne – nowe szanse rozwojowe i edukacyjne dziecka, w: Tejże,

Dziecko w świecie mediów elektronicznych, Białystok 2007, s.117-158. 214

Cechy opisuję za: M. Kąkolewicz, E-learning w edukacji jako szansa w walce z wykluczeniem

społecznym, w: E-learning i Internetowy System Wsparcia – innowacje w wymianie informacji. Zbiór

materiałów z konferencji projektu Kampania Przeciw Ubóstwu – Najwyższy Szczebel Dobroczynności.

8-9 stycznia 2008 roku w Wyższej Szkole Zawodowej Kadry dla Europy w Poznaniu, red. M. Talarczyk-

Gubała, Poznań 2008, s. 18-22.

90

dostępnych w sieci. Dziesięcioro nauczycieli stwierdza, że nie wykonuje pomocy

dydaktycznych z zastosowaniem TI. Wśród nich, siedmioro pracuje na wsi lub

w małym mieści (do 50 tys. mieszkańców), troje to nauczyciele z większych miast.

Jeżeli chodzi o ich wiek, to w zdecydowanej większości są to osoby powyżej 40 roku

życia (70%). Choć pierwszy wskaźnik jest bardzo wysoki, to zastanawia, dlaczego aż

dziesięciu nauczycieli nie tworzy cyfrowych pomocy dydaktycznych, mimo ich –

opisywanych już wcześniej – zalet: transformowalności, transmitowalności,

replikowalności oraz niezniszczalności.

Następne pytanie dotyczyło wykorzystywania konkretnych programów. Wyniki

ankiety umieszczono w tabeli poniżej.

Wykres 3.4. Wykorzystanie programów komputerowych do tworzenia materiałów

dydaktycznych wśród ankietowanych nauczycieli.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Word Power Point

Excell Impress Access Writer

Często 91% 24% 13% 1% 0 0

Raczej często 8% 24% 20% 1% 3% 3%

Umiarkowanie często 0 24% 45% 3% 15% 4%

Rzadko 0 18% 14% 3% 12% 10%

Nigdy 1% 9% 7% 91% 70% 83%

Wykorzystanie programów do tworzenia materiałów dydaktycznych

91

Jak widać, najwięcej (91%) nauczycieli systematycznie korzysta z edytora tekstu

Word, tylko jedna osoba nigdy nie korzystała z tego programu. Również Power Point

cieszy się dużą popularnością (prawie 50% nauczycieli stosuje go przynajmniej raz lub

nawet kilka razy w miesiącu). Na trzecim miejscu znalazł się Excell, który jest używany

przynajmniej kilka razy w semestrze przez 45% ankietowanych. Najwięcej, bo 91%

osób deklaruje nieznajomość programu Impress, który wchodzi w skład bezpłatnego

pakietu OpenOffice i służy do tworzenia prezentacji215

. Również edytor tekstu Writer

z tego pakietu nie ma wielu zwolenników wśród nauczycieli: ponad 80% nie stosuje go

nigdy.

W pytaniu o program, który jest używany najczęściej do tworzenia pomocy

dydaktycznych, ankietowani mogli wybierać Word, Power Point, Eclipse Crossword

i HotPotatoes216

oraz uzupełniać listę interesujących i przydatnych programów

o własne, sprawdzone propozycje. Najczęściej wybierano edytor tekstu Word:

kilkakrotne używania w ciągu miesiąca deklaruje ponad 90% ankietowanych, na drugim

miejscu znalazł się PowerPoint, z wynikiem 62,5%. Słabo znany i nieużywany jest

HotPotatoes217

(ponad 80% ankietowanych nigdy go nie używa), podobnie w przypadku

Eclipse Crossword218

(niemal 90% ankietowanych). Jeśli chodzi o programy

wymieniane przez samych ankietowanych, to pojawił się Excell (trzykrotnie), Paint

(dwukrotnie) oraz jednokrotnie: Publisher, Impres, Access oraz MindMap.

Kolejne pytanie dotyczyło najczęściej używanego programu oraz jego

możliwości. Najwięcej głosów uzyskał po raz kolejny Word, którego użycie sprowadza

się do ośmiu głównych funkcji, których proporcje przedstawia poniższy wykres:

215 Jak widać, dużo popularniejszy wśród nauczycieli jest program o tym samym zastosowaniu: Power

Point z pakietu biurowego Microsoft Office. 216

Uznane przez autorkę za najbardziej popularne i/lub najbardziej wartościowe. Dodatkowo, są to

programy często opisywane w prasie metodycznej, np. W. Howil, Multimedialny język polski, art. cyt.,

s. 83-87. 217

HotPotatoes – pakiet sześciu aplikacji do tworzenia różnego rodzaju quizów i testów (on-line, ale też

z możliwością wydruku). Pakiet jest bezpłatny dla użytkowników non-profit, można (również za darmo)

ściągnąć spolszczenie przygotowane przez Lechosława Hojnackiego. 218

Eclipse Crossword – program do tworzenia krzyżówek, które można publikować na stronach WWW

lub drukować.

92

Wykres 3.5. Użycie programu Word wśród ankietowanych nauczycieli.

Najpopularniejszą funkcją Worda jest tworzenie materiałów ewaluacyjnych:

testów219

, sprawdzianów i kartkówek (36% wskazań nauczycieli), na drugim miejscu

exequo tworzenie kart pracy i różnorakich materiałów dydaktycznych do aktywizacji

uczniów (diagramów, krzyżówek, drzewek decyzyjnych, map myśli etc.).

Drugim programem, wymienianym obok Worda, był Power Point, który

w przeważającej większości służy nauczycielom (co dosyć jasne) to tworzenia

prezentacji multimedialnych oraz ekranów dydaktycznych.

219 Tylko 8 na 83 nauczycieli deklaruje użycie specjalnych programów do tworzenia testów (wymieniane

programy to m.in. Generator Testów, Tester, Twoje Lekcje). Jeden z nauczycieli podaje jako „specjalny

program komputerowy do tworzenia testów” Word, co świadczyć może o niskich kompetencjach

informatycznych.

5%

19%

36%

19%

2%

7%

8%4%

Użycie programu Word

dwiczenia

karty pracy

testy, kartkówki, sprawdziany

inne materiały (diagramy, wykresy, krzyż., drzewko, mapa myśli)dyktanda

materiały dodatkowe

teksty, notatki

konspekty, scenariusze zajed

93

3.1.3. TI JAKO ORGANIZATOR PRACY NAUCZYCIELSKIEJ

Praca polonisty to także działania organizacyjne. Nauczyciel musi znaleźć czas

nie tylko na przygotowanie się do lekcji czy rozwijanie umiejętności i kompetencji

zawodowych, ale także prowadzić dziennik, sporządzać rozkłady materiału

czy przygotowywać zestawienia statystyczne. Również dokumentowanie rozwoju

zawodowego wymaga systematycznego i uporządkowanego działania. Także w tej

dziedzinie nauczyciel może wykorzystać narzędzia komputerowe. Regularne

gromadzenie ocen uczniów czy odnotowywanie ich frekwencji w bazie danych pozwoli

w krótkim czasie uzyskać informację na temat średniej ucznia, średniej

z poszczególnych przedmiotów, wyników klasy czy liczby godzin

nieusprawiedliwionych lub spóźnień. Naprzeciw nauczycielom wychodzą politycy,

którzy zatwierdzili ustawę zezwalającą na używanie w szkołach e-dzienników, które nie

dość, że ułatwiają żmudne obliczenia tuż przed „wywiadówkami” to dodatkowo

umożliwiają swobodny kontakt rodziców uczniów z dyrekcją szkoły, a także

z nauczycielami.

„Krytykowany przez uczniów, chwalony przez rodziców i nauczycieli. […]

Funkcjonuje już w blisko 200 szkołach w Polsce. Obecnie jedynie 0,3 procenta

wszystkich szkół w Polsce stosuje, obok tradycyjnego papierowego, dziennik w formie

elektronicznej”220

. Z badań ankietowych wynika, że niemal 15% gimnazjów stosuje

e-dzienniki221

. E-dzienniki zostały wprowadzone nie tylko na terenie dużych miast,

ale także mniejszych miasteczek czy wsi – nie można mówić o żadnej dominancie,

ewentualnie o lekkiej przewadze e-dzienników w miastach do 50 tys. mieszkańców

(40%)222

. Najczęściej wymieniana wada e-dzienników to czasochłonność, jeden

z ankietowanych wspomniał, że e-dziennik obniża frekwencję rodziców na zebraniach

220 A. Cieśluk, Elektroniczne dzienniki w szkołach. Hit czy kit?, [on-line:]

http://www.wiadomosci24.pl/artykul/elektroniczne_dzienniki_w_szkolach_hit_czy_kit_106015-2--1-

a.html [dostęp: 19.03.2010]. 221

Ankietowani odpowiadali, że jest to e-dziennik firmy Librus (w sześciu szkołach) oraz (po jednym

przypadku) wywiadowka.com, ProgMan, Vulkan, Optivum, dodatkowo jedna osoba nie pamiętała nazwy

producenta 222

Ale jest to dosyć ryzykowne, ponieważ proporcje wyglądają następująco: wieś 2 osoby, miasteczko do

50 tys. mieszkańców 5 osób, miasto pomiędzy 50 a 100 tys. mieszkańców 2 osoby i duże miasto

(powyżej 100 tys.) – 3 osoby.

94

klasowych, a inny, że problemem są błędy wynikające z niedokładnych wpisów223

.

Jedna nauczycielka zarzuciła, że „niewielu rodziców korzysta z tej oferty”. Z kolei

zalety dzienników elektronicznych to, zdaniem ankietowanych, szybki przekaz

informacji dotyczących ocen, zachowania, frekwencji zarówno dla nauczycieli, jak

rodziców czy samych uczniów. Kolejny atut to ekspresowe przygotowanie statystyk.

Inny pozytyw to możliwość jednoczesnego korzystania z dziennika przez kilku

nauczycieli w tym samym czasie. Możliwości e-dziennika podsumowuje Aleksandra

Dziak:

Jakie informacje mogą być gromadzone w e-dzienniku? Przede wszystkim dane

osobowe wszystkich uczniów. Można też rejestrować frekwencję na zajęciach,

oceny jednostkowe wraz z datą ich otrzymania oraz oceny z zachowania, a także

tematy prowadzonych lekcji. Oprócz tego plany zajęć i informacje

o programach, według których uczy się danego przedmiotu224

.

Jeżeli szkoła nie stosuje dziennika elektronicznego, nauczyciel może ułatwić

sobie działania organizacyjne, korzystając z programów do tego przeznaczonych.

Niemal 40% nauczycieli, którzy wzięli udział w ankiecie wykorzystuje takie programy.

Najbardziej popularny jest Excell, którego używanie w celu gromadzenia i zarządzania

danymi uczniów deklaruje 68% („oceny półroczne i roczne, frekwencje, średnie danych

klas”), nieco mniej, bo 24% używa w tym celu edytora Word, 6% używa baz danych

przy e-dzienniku, a jedna osoba używa programu Access.

3.1.4. TI JAKO ŚRODEK KOMUNIKACJI

Nauczyciel powinien pozostawać w kontakcie nie tylko z dyrektorem szkoły,

w której pracuje, ale także z rodzicami uczniów. Dzięki kontaktowi drogą elektroniczną

unikniemy sytuacji, kiedy rodzice o wielu (zazwyczaj niemiłych) faktach dowiadują się

dopiero przy spotkaniu na „wywiadówce”. Dodatkowo, jeśli któryś z rodziców będzie

nieobecny na zebraniu klasowym, będzie mógł zapoznać się z protokołem zebrania

przesłanym przez nauczyciela. Polonista powinien mieć możliwość kontaktu

e-mailowego także z uczniami: choćby po to, aby wysłać im dodatkowe materiały,

223 Tu jednak sytuacja niewiele się różni od tradycyjnego dziennika papierowego, gdzie również może

zdarzyć się błędny wpis. 224

A. Dziak, e-dziennik lekcyjny, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 1, s. 157.

95

poinformować o zmianach w programie dydaktycznym czy, z drugiej strony,

odpowiedzieć na pytania, które uczniowie być może wstydziliby się zadać na polu

klasowym. Polonista może także używać poczty elektronicznej do kontaktu z innymi

nauczycielami w celu wymiany materiałów dydaktycznych lub informacji zawodowych.

W ankiecie starano się ustalić, jaki procent nauczycieli korzysta z Internetu jako

środka komunikacji. Kwestionariusz zakładał cztery grupy odbiorców hipotetycznej

komunikacji: uczniów, rodziców, dyrekcję szkoły i innych nauczycieli. 47%

ankietowanych zadeklarowało częste kontaktowanie się z innymi nauczycielami drogą

elektroniczną (kilka razy w miesiącu). Co czwarty polonista kontaktuje się z innymi

nauczycielami przynajmniej raz w miesiącu. Jeśli chodzi o komunikację z dyrekcją

szkoły, to najczęściej pojawiającą się odpowiedzią był całkowity brak komunikacji

elektronicznej (31%). Z uczniami kontaktuje się regularnie, kilka razy w miesiącu co

czwarty polonista, a 56% nigdy nie kontaktowało się z rodzicami uczniów drogą e-mail.

3.2. KOMPETENCJE INFORMATYCZNE

POLONISTÓW

Kompetencje nauczycielskie powinny być kształtowane już na etapie studiów,

tymczasem tylko 6% nauczycieli225

deklaruje uczestnictwo w odpowiednich zajęciach

na studiach: Technologia informacyjna, Komputer w nauczaniu czy TI w nauczaniu226

.

Dwie ankietowane (obie między 40 a 50 rokiem życia) wskazują studia podyplomowe

jako źródło wiedzy informatycznej. Uczestnictwo w kursie komputerowym na studiach

nie zwalnia nauczycieli z konieczności dalszej reedukacji: w tak dynamicznie

zmieniającej się rzeczywistości należy się stale doszkalać. Według Barbary

Gocłowskiej z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: „Wyniki badań pokazują,

że poziom umiejętności informatycznych studentów jest stosunkowo niski oraz że nie

225 Pojawiają się również odpowiedzi niezwiązane z programem nauczania na studiach np. Konferencja

e-edukacja. 226

Osoby deklarujące udział w tych zajęciach to kobieta i mężczyzna poniżej 30 roku życia oraz kobieta

między 30 a 40 rokiem życia. Można zatem wnioskować, że kursy komputerowe na uczelniach dopiero

niedawno zyskały na znaczeniu.

96

posiadają oni także nawyku poszerzenia swoich wiadomości […]”227

. Wyniki

przeprowadzonych ankiet są jednak optymistyczne, bowiem 85% nauczycieli deklaruje

rozwijanie swoich umiejętności komputerowych w wolnym czasie. Co drugi badany

dokształca się poprzez czytanie poradników (drukowanych bądź dostępnych on-line).

Inny sposób to uczestnictwo w specjalnych kursach – 71 polonistów deklaruje, że brało

udział w kursie rozwijającym umiejętności komputerowe dla nauczycieli. Średnia ocen,

według skali szkolnej, jakie wystawili tego typu formom rozwoju kompetencji

informatycznych, to 4,4 (tylko jeden nauczyciel ocenił kurs jako „niedostateczny”,

a jeden jako „dopuszczający”, dominantą była ocena „dobra”).

W ankiecie pojawiła się też kwestia samooceny umiejętności komputerowych –

średnia (skala ocen szkolnych) to 3,95. Najniższa ocena wystawiona

to „dopuszczający”228

. Myślę, że średnia bliska 4,0 jest dobrym wynikiem, aczkolwiek

wskazany jest dalszy rozwój kompetencji informatycznych polonistów.

3.3. LEKCJE Z WYKORZYSTANIEM

TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ

3.3.1. SCENARIUSZE LEKCJI WYKORZYSTUJĄCE TI JAKO ŚRODEK

DYDAKTYCZNY

Internet jest bogatym źródłem pomocy metodycznych, oprócz materiałów

dodatkowych (krzyżówek, rebusów, kart pracy etc.), możemy tam odnaleźć również

konspekty lekcji prezentowane przez mniej i bardziej doświadczonych229

pedagogów,

z większych i mniejszych ośrodków. Wyniki badań ankietowych wskazują, że prawie

połowie (44%) polonistów gimnazjalnych umiarkowanie często (przynajmniej kilka

razy w semestrze) zdarza się inspirować pomocami naukowymi zamieszczonymi

227 B. Gocłowska, Technologie informacyjne jako przedmiot kształcenia na uniwersytetach, art. cyt.,

s. 125. 228

Tak niską ocenę wystawiła sobie nauczycielka kontraktowa pomiędzy 30 a 40 rokiem życia, ucząca od

6 do 10 lat, w średnim mieście (50 – 100 tys. mieszkańców). 229

Nie zgadzam się z opinią Anny Swędy, że „W Sieci znaleźć możemy różne scenariusze do

przeprowadzania lekcji – dokumenty te najczęściej opublikowane są przez znanych nauczycieli!” –

A. Swęda, WWW, czyli wirtualne okienko na świat, art. cyt., s. 111.

97

w Internecie, a 22% wykorzystuje te materiały jako inspirację często (przynajmniej

kilka razy w miesiącu). 3% nauczycieli deklaruje, że nigdy nie korzysta z takich

pomocy. Jeżeli chodzi o czerpanie gotowych materiałów dydaktycznych, wyniki

są podobne: 40% korzysta umiarkowanie często, 24% raczej często, 5% kilka razy

w miesiącu.

Analizie poddano scenariusze lekcji języka polskiego z wykorzystaniem

technologii informacyjnych – primo: wykorzystujące TI jako środek dydaktyczny,

secundo: traktujące TI jako zagadnienie merytoryczne230

. Konspekty gromadzone były

w dwojaki sposób: poprzez kwerendę czasopism polonistycznych z lat 2000-2010

(„Polonistyka”, „Zeszyty Szkolne”, „Język Polski w Gimnazjum”) oraz analizę

zawartości kilku portali dla nauczycieli.

230 „[…] media obecne są głównie na dwa sposoby: 1. Jako obiekt zainteresowania, przedmiot analiz

(mass media); wchodzą one w zakres nauczania przedmiotu oraz ścieżki międzyprzedmiotowej Edukacja

czytelnicza i medialna. 2. Jako narzędzie pracy (komputer, Internet, multimedialne pomoce dydaktyczne).

Por. A. Ślósarz, Media w służbie polonisty, s. 19.

98

Nazwa i autor Cele Działania ucznia Komputerowe

środki

dydaktyczne

Wykorzystywane strony

internetowe

Czas Ewaluacja

(związane z TI)

„Żali najdziem” powód

w lekturze, aby

zredagować

zaproszenie?; Bożena

Laskowska

Uczeń wykonuje

praktyczne ćwiczenia

na komputerze.

Wyliczenie i zapisanie

na karcie pracy stałych

elementów, zaproszenia

Komputery z

przygotowaną kartą

pracy – arkuszem

zaproszenia (edytor

tekstu)

- 45 minut +

„Dzieje Tristana i

Izoldy” – opracowanie

do lektury; Bożena

Laskowska

Uczeń

wprowadza

informacje do pamięci

komputera,

projektując stronę

internetową;

pracuje,

wykorzystując

wybrany szablon;

ocenia swoją pracę.

Projektowanie

poszczególnych stron

opracowania; ustalenie,

jak powinna wyglądać

strona tytułowa oraz

spis treści.

Komputery z

przygotowanym

szablonem oraz

edytorem tekstu.

- Projekt obejmujący

6 jednostek

lekcyjnych

(prezentowana to

jedna z nich)

+

„Klasowa baza danych”,

Klemens Stróżyński

Uczeń zarządza

informacją,

wyszukuje, organizuje

i dokonuje korekty;

posługuje się

odpowiednim

programem

komputerowym.

Wyszukiwanie cytatów,

redagowanie wpisów,

opisywanie słów

kluczowych.

Komputery z

edytorem tekstu

Word.

- Projekt

długoterminowy

(powyżej miesiąca)

-

„Leksykon wiedzy o

życiu i twórczości Adama

Uczeń gromadzi

źródła informacji i

Praca nad

poszczególnymi

- Strony wskazane przez nauczyciela

(m.in. www.mickiewicz.art.pl,

WebQuest –

długoterminowy

-

99

Mickiewicza”,

Aleksandra Dziak231

selekcjonuje je;

tworzy stronę WWW.

częściami strony

WWW (poprzez

zbieranie informacji na

stronach WWW).

www.mickiewicz.kulturalna.com etc.) (powyżej trzech

tygodni)

„Polscy laureaci

Literackiej Nagrody

Nobla”, Dariusz

Rogulski232

Uczeń opracowuje

graficznie zlecony

materiał, projektuje

okładkę i stronę

tytułową; odnajduje

informacje w

programach

multimedialnych;

opracowuje tekst pod

względem

merytorycznym i

graficznym; drukuje

tekst; korzysta z

narzędzi Word

(poprawność

pisowni); umieszcza

w dokumencie Word

materiały graficzne

Wyszukanie informacji

(w Internecie oraz

programach

multimedialnych) i

zpisanie na dysku

twardym; opracowanie

projektu okładki i

strony tytułowej,

redagowanie

informacji, drukowanie

i zamieszczanie

projektów na stronie

internetowej szkoły.

Encyklopedie

multimedialne,

programy

multimedialne,

słowniki

multimedialne

Encyklopedie internetowe.

Strony polecone przez nauczyciela

(m.in. www.reymont.art.pl;

www.poezja.org etc.) oraz odnalezione

przez uczniów.

5 godzin lekcyjnych -

„Kultura starożytnej

Grecji – powtórzenie”,

Dariusz Rogalski233

Uczeń wykorzystuje

TI do poszerzania i

utrwalania wiedzy o

kulturze europejskiej.

Wyszukuje

informacje przy

Wyszukiwanie

informacji i

zapisywanie na dysku

twardym, opracowanie

projektu okładki,

redagowanie zebranych

Encyklopedie

multimedialne

Encyklopedie internetowe

Strony polecone przez nauczyciela

(m.in. wiw.pl) oraz znalezione przez

uczniów.

5 godzin lekcyjnych -

231 A. Dziak, Aktywność ucznia a narzędzia technologii informacyjnej, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 2, s. 124-131.

232 D.Rogulski, Technologia informacyjna na lekcjach języka polskiego, „Język Polski w Gimnazjum” 2003/2004, nr 4, s. 78-83.

233 Tamże.

100

użyciu TI, gromadzi i

dokonuje selekcji,

redaguje tekst,

posługuje się

narzędziami edytora

tekstu, przygotowuje

tekst do wydruku.

informacji, drukowanie

projektów oraz

zamieszczenie na

stronie internetowej

szkoły.

„Wehikułem czasu do

starożytnego Egiptu”,

Anna Raganowicz234

Uczeń wyszukuje i

wybiera informacje z

Internetu oraz

encyklopedii

multimedialnej,

sporządza bibliografię

źródeł, ocenia

przydatność

zdobytych informacji

według konkretnych

kryteriów; korzysta z

różnych źródeł

literackich i

kulturowych.

Korzystanie z różnych

źródeł literackich i

kulturowych,

samodzielne

wyszukiwanie

informacji i ocena ich

przydatności (wg

podanych kryteriów),

sporządzenie

bibliografii źródeł (przy

użyciu komputera).

- Wydruki komputerowe z Internetu z

materiałami o starożytnym Egipcie.

projekt

interdyscyplinarny

do realizacji ścieżki

czytelniczej i

medialnej w

gimnazjum (ok.

pięciu tygodni)

-

„O powstaniu

warszawskim –

wieloaspektowo”, Anna

Madej235

Uczeń korzysta z

różnych źródeł

informacji, segreguje

je i odbiera w sposób

krytyczny, korzysta z

Internetu, poszukuje,

porządkuje i

wykorzystuje

Docieranie do

wiadomości w

Internecie, drukowanie

wyszukanych

informacji,

segregowanie

zebranych informacji.

- Poszukiwanie wiadomości poprzez

słowa kluczowe podane przez

nauczyciela (w portalach

internetowych, bibliotekach

sieciowych).

Trzy jednostki

lekcyjne (projekt

wprowadzający do

cyklu zajęć z języka

polskiego).

-

234 A. Raganowicz, Wehikułem czasu do starożytnego Egiptu, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 17-24.

235 A. Madej, O powstaniu warszawskim – wieloaspektowo, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 25-29.

101

informacje z różnych

źródeł, sprawdza

zasoby bibliotek

sieciowych.

„Elektroniczne

dyktando”, Elżbieta

Kielar, Ewa Miozga236

Uczeń wyszukuje

hasło w źródłach

elektronicznych, zna

podstawy obsługi

komputera i systemu

operacyjnego

Microsoft Windows,

posługuje się

programem

multimedialnym.

Uruchamianie

programów

multimedialnych,

porównywanie

zawartości w źródłach

drukowanych i

multimedialnych,

korzystanie z

internetowego

słownika.

Program edukacyjny

„Dyktando”,

„Multimedialna

encyklopedia

powszechna”

Internetowy „Słownik ortograficzny” Dwie jednostki

(druga obejmuje:

poszukiwanie haseł

w drukowanych

oraz

multimedialnych

encyklopediach)..

+

„Alchemik w plecaku –

rozmowa o życiowych

poradach Paula Coelho”;

Renata Krzuś,

Aleksandra Stasica237

Uczeń posługuje się

informacjami

zaczerpniętymi z

Internetu,

wykorzystuje w

swojej pracy

komputer238.

Uzupełnianie kart pracy

na podstawie

materiałów

publicystycznych i

popularnonaukowych

pochodzących z

Internetu.

Materiały wyszukane

w Internecie są

zgrane na dyskietki .

Strony internetowe (m.in.

www.coelho.prv.pl,

www.coelho.terramail.pl/basnie.htm

etc.).

Dwie jednostki -

236 E. Kielar, E. Miozga, Elektroniczne dyktando. Poszukujemy multimedialnych informacji, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 34-38.

237 R. Krzuś, A. Stasica; Alchemik w plecaku – rozmowa o życiowych poradach Paula Coelho, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 49-53.

238 Praca domowa dla chętnych to dodatkowe umiejętności: wykorzystując materiały internetowe, opracuj gazetkę ścienną (o Paulo Coelho i „Alchemiku”) lub przygotuj

swoją opinię o książce i zamieść ją na internetowej stronie wydawnictwa „Drzewo Babel”.

102

„Internetowy Pan

Tadeusz”, Anna

Swęda239

Uczeń używa

wybranej przez siebie

przeglądarki

internetowej do

wyszukania

odpowiednich stron

WWW, zapisuje

wybrane dane;

porównuje ze sobą

trzy sposoby

przekazywania treści

kulturowych – tekst

literacki, obraz

filmowy i strona

internetowa240.

Wyszukiwanie stron

poświęconych filmowi

Pan Tadeusz Andrzeja

Wajdy, zapoznanie się

z zawartością oficjalnej

witryny internetowej

„Pan Tadeusz” (…),

czytanie wskazanych

tekstów w Internecie,

tworzenie dokumentu

w edytorze tekstu i

przesyłanie prezentacji

Intranetem.

Uczestnictwo w

dyskusji internetowej.

Edytor tekstu (Word) Pracownia komputerowa z dostępem do

Internetu, strony internetowe wskazane

przez nauczyciela oraz znalezione przez

uczniów.

1 jednostka -

„Jak oswoić internetowe

bryki?…”, Teresa

Kosyra-Cieślak241

Uczeń redaguje tekst

internetowy, poprawia

błędy i dostrzega

nadinterpretacje.

Ocenia walory tekstu.

W zespołach

uczniowskich

sprawdzenie, korekta i

ocenianie tekstu

wypracowania z

Internetu. Możliwe

działanie dodatkowe:

tworzenie recenzji i

odesłanie autorom

strony.

Ściągnięty z Internetu

tekst wypracowania

(z błędami i

nadinterpretacjami).

- 1 jednostka -

239 A. Swęda, Internetowy Pan Tadeusz, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 57-59.

240 Praca domowa to dodatkowe umiejętności: wypowiedź pisemna nt. odczuć związanych z poznaniem strony internetowej „Pan Tadeusz”.

241 T. Kosyra-Cieślak, Jak oswoić internetowe bryki?… oraz inne pomysły polonisty przy komputerze, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 68-71.

103

„Rozbudowywanie

konspektu”; Teresa

Kosyra-Cieślak242

Uczeń rozbudowuje

schemat tekstu

internetowego o

przykłady z tekstów

literackich, własne

refleksje oraz rozwija

wywód logiczny.

Rozbudowywanie

kilkuzdaniowych ściąg

– konspektów,

uzupełnianie

właściwymi

przykładami z

literatury, refleksjami,

rozwijanie wywodu

logicznego.

Konspekt z Internetu - 1 jednostka -

„Polonistyczna strona

internetowa”, Teresa

Kosyra-Cieślak243

Uczeń gromadzi

informacje na stronie

internetowej.

Archiwizowanie w

Internecie prac

uczniów, prób

literackich, protokołów

i stenogramów debat

klasowych, wyników

plebiscytów, recenzji,

listów, relacji,

przemówień.

- Dostęp do Internetu – klasowa strona

polonistyczna.

Projekt

długoterminowy.

-

„Elektroniczne »teczki

tematyczne«, Teresa

Kosyra-Cieślak244

Uczeń gromadzi

materiały z Internetu

na zadany temat.

Zgromadzenie

materiałów,

skonstruowanie

„elektronicznej teczki”.

Dyskietka z

materiałami z

Internetu (teksty,

artykuły, wywiady,

zdjęcia).

Dostęp do Internetu Projekt

krótkoterminowy

-

242 Tamże.

243 Tamże.

244 Tamże.

104

„Polonistyczne bazy

danych”; Teresa Kosyra-

Cieślak245

Uczeń z pomocą

polonisty i

informatyka tworzy

katalogi informacji

polonistycznych,

następnie umieszcza

je na stronie

internetowej szkoły.

Gromadzenie

informacji

polonistycznych,

katalogowanie ich,

zamieszczanie na

stronach WWW.

- Dostęp do Internetu Projekt

krótkoterminowy

bądź

długoterminowy

(zależnie od

tematyki).

-

„Recenzja internetowa”,

Robert Piłat246

Uczeń pisze recenzje

internetowe.

Tworzenie recenzji

internetowych,

analizowanie języka

recenzji w różnych

mediach (m.in.

Internet).

- Dostęp do Internetu 1 jednostka -

„Komunikacja –

dyskusja”, Robert

Piłat247

Uczeń określa różnice

i związki między

różnymi sposobami

komunikacji.

Porównywanie

komunikacji za

pośrednictwem listu

tradycyjnego i poczty

elektronicznej.

- Dostęp do e-mail. Projekt

krótkoterminowy

(dwa tygodnie)

-

245 Tamże.

246 R. Piłat, Internet i ludzki umysł, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 76-79.

247 Tamże.

105

„Ja w Internecie”,

Robert Piłat248

Uczeń charakteryzuje

sposób

autoprezentacji w

Internecie.

Tworzenie

autoprezentacji, ocena

wybranych prywatnych

stron internetowych

pod kątem

zamieszczonych

autoprezentacji.

- Dostęp do Internetu 1 jednostka -

„Wirtualna wycieczka do

Luwru”, Jerzy

Ablewicz249

Uczeń korzystając ze

strony internetowej

rozwija wiedzę o

kulturze, sporządza

notatkę w

komputerze, drukuje

ją. Poznaje ofertę

kulturową w sieci.

Wirtualne zwiedzanie

muzeum, poznawanie

zabytków i dzieł sztuki.

Edytor tekstu (Word,

Wordpad) do

sporządzania notatek.

Dostęp do Internetu (strona internetowa

muzeum)

1 jednostka lekcyjna -

„Dyktand”, Jerzy

Ablewicz250

Uczeń kształci

umiejętności

ortograficzne

wykorzystując

tekst dyktanda ze

znakiem „” zamiast

trudności.

Uzupełnianie wyrazów

ze znakiem „”

odpowiednią

głoską/literą lub

korzystanie z funkcji

sprawdzania pisowni i

gramatyki.

Edytor tekstu

- 1 jednostka lekcyjna -

248 Tamże.

249 J. Ablewicz, Cyberkultura, czyli o zasobach kulturowych w Internecie, „Język Polski w Gimnazjum” 2003/2004, nr 3, s. 45-51.

250 Tenże, Ortografia z komputera, „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr 1, s.79-84.

106

„Ćwiczymy ortografię z

programem”, Jerzy

Ablewicz251

Uczeń kształci

umiejętności

ortograficzne przy

wykorzystaniu

gotowych programów

edukacyjnych.

Zapisywanie dyktanda

odczytywanego przez

lektora, zapoznanie się

z błędami i poznanie

odpowiednich reguł

pisowni.

Programy: eduROM

– Język Polski (Strefa

G), Ortografia – nic

prostszego! czy

Słownik ortograficzny

Albionu.

- 1 jednostka lekcyjna -

„Doskonalimy ortografię

z Internetem”, Jerzy

Ablewicz252

Uczeń kształci

umiejętności

ortograficzne przy

wykorzystaniu reguł

pisowni i

sprawdzianów

dostępnych on-line w

Internecie.

Uzupełnianie dyktand

on-line, powtórzenie

zasad pisowni.

- Dostęp do Internetu – np.

www.eduseek.pl czy

www.ortograffiti.pl


„Josef Brodski –

»Piosenka o Bośni«”,

Halina Nocoń253

Selekcjonuje

informacje

pochodzące z różnych

źródeł (też:

informacje i

dokumenty

gromadzone w

Internecie).

Poszukiwanie

informacji nt. noblisty

w różnych źródłach

(m.in. w Internecie).

Multimedialna

Encyklopedia

Powszechna

Dostęp do Wielkiej Internetowej

Encyklopedii Multimedialnej


„Tworzymy »Słownik

filmowy«”, Joanna

Uczeń opracowuje

dokument tekstowy,

korzysta z grafiki,

W Microsoft Word

opracowanie tekstowe i

graficzne słownika

Edytor tekstu (Word),

encyklopedia

Internet – przeglądarki Wirtualna

Polska lub Onet.

2 jednostki lekcyjne -

251 Tamże.

252 Tamże.

253 H. Nocoń, J. Brodski Piosenka o Bośni, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum” 2000-2001, nr 3, s. 14-17.

107

Kot254 projektuje stronę

tytułową, odnajduje

informacje w

programach

multimedialnych oraz

w Internecie.

terminów filmowych,

projektowanie strony

tytułowej i okładki.

Szukanie potrzebnych

informacji w

programach

multimedialnych oraz

Internecie. Drukowanie

tekstu, korzystanie z

autokorekty.

Wykorzystywanie

grafiki z zakresu Word

(clipart).

multimedialna PWN

Multimedialny

Słownik wyrazów

obcych i zwrotów

obcojęzycznych W.

Kopalińskiego.

„Od Internetu do…

wizyty w teatrze”,

Agnieszka Harasimik255

Uczeń korzysta z

wyszukiwarki

internetowej,

przygotowuje

prezentację

multimedialną,

korzysta z grafiki w

Internecie, posługuje

się pocztą

elektroniczną,

samodzielnie

poszukuje i

selekcjonuje

informacje.

Szukanie informacji w

Internecie, opisanie

źródła informacji,

redagowanie

zaproszenia i przesłanie

pocztą elektroniczną,

przygotowanie

prezentacji

multimedialnej.

Komputer z

programem:

PowerPoint lub

Hyper Studio

Dostęp do Internetu Projekt

interdyscyplinarny,

krótkoterminowy

-

“Śladami Skawińskiego”, Uczeń utrwala treść

lektury poprzez pracę

Zaznaczanie na mapie

komputerowej tras

Plik „Kontur mapy

świata”

- Jedna jednostka. -

254 J. Kot, Scenariusz lekcji języka polskiego z wykorzystaniem komputera dla klasy drugiej gimnazjum, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum” 2000-2001, nr 2, s. 10-11.

255 A. Harasimik, Od Internetu do… wizyty w teatrze (propozycja metodyczna), „Język Polski w Gimnazjum” 2006/2007, nr 3, s. 84-91.

108

Grażyna Kamionka256 z komputerem257. wędrówki Józefa

Skawińskiego.

Sporządzanie legendy

mapy, zapisywanie na

dyskietce.

przygotowany przez

nauczyciela.

„Czytanie dzieła Hansa

Holbeina

»Ambasadorowie«”,

Jerzy Ablewicz258

- Oglądanie strony z

obrazem, zapoznanie

się z plikiem

tekstowym,

zapisywanie wniosków

w pliku.

Edytor tekstowy

(Word) Sprawdzony i

atrakcyjny dla

uczniów sposób

czytania tekstów

kultury z

wykorzystaniem

komputera i Internetu

Strona internetowa:

http://www.wga.hu/html/h/holbein/hans

_y/1535a/index.html.

Jedna jednostka -

„Holokaust”, Marzena

Romanowska259

Uczeń wyszukuje

informacje w

Internecie, pracuje

nad projektem.

Poszukiwanie w

Internecie materiałów

związanych z

holocaustem, postacią

W. Szpilmana

i R. Polańskiego .

- Wybrane strony internetowe Projekt

długoterminowy

(ok. dwóch

miesięcy)

-

Tabela 3.1. Analiza scenariuszy lekcyjnych z wykorzystaniem TI jako środka dydaktycznego (opracowanie własne)

256 G. Kamionka, Śladami Skawińskiego (propozycja metodyczna), „Język Polski w Gimnazjum” 2006/2007, nr 3, s. 92-94.

257 Dodatkowe umiejętności kształci praca domowa: Motyw podróży jest bardzo znany w literaturze. Sporządź z pomocą komputera i Internetu mapę pamięci pod hasłem:

„Wielcy podróżnicy w literaturze polskiej i światowej”. 258

J. Ablewicz, Teksty kultury w sieci, „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr 2, s. 81-86. 259

M. Romanowska, Holokaust, [on-line:] http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=scenariusz_S_2671_romanowska [dostęp: 30.03.2010].

109

Powyższe zestawienie pokazało, że zazwyczaj lekcje multimedialne ograniczają

się do jednego środka: albo komputera (edytorów tekstu lub programów

multimedialnych), albo Internetu. Inny wniosek płynący z tej kwerendy jest taki,

że często propozycje zajęć z wykorzystaniem TI są to projekty (długo- lub

krótkoterminowe) albo cykle zajęć. Prawdopodobnie wiąże się to z tym, że jednostka

45-minutowa może być zbyt krótka na przeprowadzenie zajęć w pracowni

komputerowej (oprócz zwykłych czynności dochodzi czas na włączenie się

komputerów, uruchomienie programów, nierzadko problemy techniczne). Budujący jest

fakt, że nauczyciele – autorzy scenariuszy – poszukują możliwości wykorzystywania TI

zarówno w analizie dzieł literackich, jak plastycznych, trenowaniu ortografii, jak

i stosowaniu korekty merytorycznej i edytorskiej.

Pojawiają się również propozycje lekcji, w których TI traktuje się wyłącznie

jako środek techniczny ułatwiający przekazywanie wiadomości uczniom. Cykl lekcji

wykorzystujących prezentację multimedialną o „Antygonie” przedstawiają Dorota

Jagieła i Olga Fałek260

. Nie można zakwalifikować tej propozycji do powyższego

zbioru, ponieważ żadne działania uczniowskie nie łączą się z wykorzystaniem

komputera czy Internetu – prezentacja wykonana w PowerPoint stanowi tu wyłącznie

wsparcie metody pogadanki. Rola ucznia sprowadza się do pozycji widza i słuchacza,

a nie czynnego uczestnika wydarzeń. Sprawa wygląda podobnie, jeśli chodzi

o propozycję Teresy Kosyry-Cieślak: Wirtualne podróże literackie261

, gdzie uczeń

biernie przygląda się programowi komputerowemu z mapą i zaznaczoną trasą podróży,

zdjęciami i linkami – jest to klasyczna digitalizacja planszy edukacyjnej.

Z kolei bardzo interesującą propozycję przedstawia Aleksandra Dziak. Autorka

zaprezentowała projekt budowania bazy danych o epoce (w tym konkretnym

przypadku: epoce romantyzmu)262

. Zasugerowała, że jest to projekt dla uczniów szkół

ponadgimnazjalnych, ale uważam, że w nieco okrojonej wersji mógłby zostać

przeniesiony do klas gimnazjalnych. Propozycja Dziak wykorzystuje wiele kompetencji

260 D. Jagieła, O. Fałek, Wykorzystanie prezentacji multimedialnej w cyklu lekcji o Antygonie Sofoklesa,

„Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr 2, s. 70-80. 261

T. Kosyra-Cieślak, art. cyt., s. 71. 262

A. Dziak, Metoda projektu edukacyjnego jako przykład kształtowania umiejętności

międzyprzedmiotowych, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 3, s. 114-120.

110

pożądanych od ucznia: tworzenie bazy danych o epoce, komunikowanie się za pomocą

poczty elektronicznej, wykorzystywanie zasobów internetowych oraz programów

multimedialnych, selekcjonowanie i porządkowanie zebranego materiału, dobieranie

elementów dźwiękowych i graficznych, wykorzystywanie programów komputerowych

do skanowania oraz obróbki dźwięku i obrazu, tworzenie prezentacji multimedialnej.

Warto korzystać z TI przy konstruowaniu scenariuszy lekcyjnych, ponieważ

interaktywność sieci motywuje ucznia do działania oraz sprawia, że jego praca nie

kończy się notatką w zeszycie, ale rozpoczyna w chwili, kiedy uczeń wysyła list,

redaguje wypowiedź (np. list, ogłoszenie, recenzję) i otrzymuje odpowiedź263

. Wtedy

dostrzega efekt swojej pracy w postaci reakcji odbiorcy264

.

W powyższym zestawieniu nie zawarto pomysłów, które pojawiają się

na kartach czasopism metodycznych, ale nie stanowią odrębnych scenariuszy

lekcyjnych, a jedynie inspiracje:

wykorzystanie stron internetowych wybranych gazet jako źródła informacji

o aktualnych wydarzeniach,

założenie gazetki szkolnej na serwerze szkolnym – byłaby tańsza

w utrzymaniu, bardziej interaktywna i mogłaby być częściej aktualizowana,

ćwiczenie umiejętności korzystania z wydań encyklopedycznych podczas

zapoznawania się z zasobami np. encyklopedii multimedialnych

zamieszczonych na CD-ROM-ach czy też w Internecie,

przybliżanie uczniom sylwetek twórców utworów literackich, specyfiki

okresów, w jakich toczą się akcje utworów, poznawanie regionalnych

tradycji kulturowych za pośrednictwem Internetu,

tworzenie przez nauczycieli i uczniów słowniczków pojęć albo stron

internetowych dotyczących mediów, środków przekazów265

,

recenzowanie książek266

,

263 Przykład procesu nauczania poprzez pocztę elektroniczną możemy odnaleźć w artykule: A. Malecki,

Trochę o Internecie, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum” 2001/2002, nr 3, s. 9-13. 264

I. Zeller, Nie chcę, ale muszę, czyli polonista wobec Internetu, w: Drogi i ścieżki polonistyki

gimnazjalnej, red. Z. Uryga, Z. Budrewicz, Kraków 2001, s. 200. 265

M. Rusek, Przed monitorem i z książką. Polonistyczna edukacja w dobie multimediów, Szkolne

spotkania z literaturą, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2007, s. 211.

111

redagowanie różnego typu pism (kształcenie estetyki, stylu, ortografii),

komunikowanie z komputerem zmusza do analizy treści komunikatów,

a więc czytania ze zrozumieniem267

,

tworzenie interaktywnych krzyżówek,

wykorzystywanie darmowych platform do e-learningu268

(np. darmowa

platforma Moodle269

, która stwarza możliwości przeprowadzenia

różnorakich lekcji oraz testów z wykorzystaniem Internetu, uczniowie mogą

w czasie jednego sprawdzianu rozwiązać test wyboru, napisać

charakterystykę, podzielić się refleksją, a wszystkie uczniowskie prace

wysyłane są na konto prowadzącego zajęcia, który może je spokojnie

przeczytać np. w domu i nie musi nosić stosów makulatury)270

.


ZAGADNIENIE MERYTORYCZNE

W polonistycznej literaturze przedmiotu pojawiają się też lekcje, w których TI

traktuje się jako zagadnienie merytoryczne.

Nazwa

(temat lekcji)

Cele Inne Źródło

Komputer –

dobrodziejstwo

czy zagrożenie?

Uczeń zna historię

Internetu, zna pojęcie

„encyklopedii

multimedialnej”, wyraża

swoje zdanie nt. wad

(zagrożenia) i zalet

Internetu na forum klasy,

dokonuje zestawienia

plusów i minusów

korzystania z TI.

Dyskusja nad rolą

komputera,

informatyzacji,

technologii informacyjnej

jest dla uczniów

atrakcyjna, gdyż dotyczy

bezpośrednio tego, w

czym uczestniczą, z czym

się stykają, co ich

fascynuje.

Alina Hołojuch-Molska,

Technologia informacyjna

– dobrodziejstwo czy

zagrożenie (propozycja

metodyczna), „Język

Polski w Gimnazjum”

2004/2005, nr 2, s. 92-

102.

266 Tamże, s. 213.

267 Por. A. Malecki, Internet w dydaktyce, „Język Polski w Gimnazjum” 2001, nr 1, s. 92.

268 W. Howil, Multimedialny język polski, art.cyt., s. 83-87.

269 Wyniki ankiet wskazują, że 44% nauczycieli kiedykolwiek korzystało z platformy MOODLE.

270 Por. W. Howil, Hamlet w oprawie multimedialnej, „Język Polski w Gimnazjum” 2006/2007, nr 2, s.

80-83.

112

Internet – źródło

wiedzy czy

niewiedzy?

Uczeń porównuje

przydatność źródeł

wiedzy w Internecie z

tradycyjną książką.

Wykonuje opis

bibliograficzny źródła

elektronicznego.

Porównanie zasobów i

ocena wartości informacji

na różnych serwisach

informacyjnych.

Lekcja łączy w sobie

treści z języka polskiego,

wiedzy o kulturze,

przedmiotów

informatycznych, godziny

wychowawczej i innych.

Autorka podkreśla jak

ważne jest zwrócenie

uwagi uczniów na

przydatność

elektronicznych źródeł

wiedzy.

Ewa Nowel, Cywilizacja

mediów. Reklama.

Internet. Prezentacja.

Scenariusze zajęć, Kielce

2004, s. 50 – 53.

Multimedialność

mediów

Ocenia rzetelność działań

nadawców,

Ocenia wartość

informacji.

Lekcja ma zakończyć się

refleksją na temat

przyszłości mediów.

Jednocześnie, uczeń ma

spojrzeć panoramicznie na

zjawiska i dokonać ich

krytycznej oceny.

Ewa Nowel, Cywilizacja

mediów. Reklama.



2004, s. 57 – 61.

E-fikcja,

hipertekst,

cyberprzestrzeń –

nowy świat

wartości?

Porównuje powieść

cyberpunkową z

tradycyjną.

Gromadzi informacje nt.

form literackich

uprawianych w

Internecie.

Brak Ewa Nowel, Cywilizacja

mediów. Reklama.



2004, s. 84 – 87.

Co to jest

Internet?

Zaznajomienie uczniów z

historią Internetu

połączone z testowaniem

czytania ze zrozumieniem

tekstu

popularnonaukowego.

Tekst oparty jest na

artykule hasłowym z

Wielkiej encyklopedii

multimedialnej Onet.pl

oraz artykule A. Swędy,

WWW, czyli wirtualne

okienko na świat,

„Zeszyty Szkolne” 2001,

nr 1, s. 110-114.

Jadwiga Czub-Rojewska,

Jadwiga Łojek,

Poznajemy pojęcie

Internet, „Zeszyty

Szkolne” 2002, nr 1, s.

72-75.

Tabela 3.2. Analiza scenariuszy lekcyjnych z wykorzystaniem TI jako zagadnienia

merytorycznego (opracowanie własne)

Powyższe scenariusze czynią przedmiotem zainteresowania gimnazjalistów

najnowsze technologie, które odgrywają ważną rolę w ich życiu. Jest ich mniej niż tych,

gdzie TI jest środkiem dydaktycznym, ale mogą być równie interesujące i wartościowe.

Autorzy próbują zwrócić uwagę młodych ludzi na niebezpieczeństwa czyhające w sieci,

ale jednocześnie nie zniechęcają do korzystania z narzędzi TI.

113

3.4. WADY I ZALETY KORZYSTANIA Z TI

NA LEKCJACH JĘZYKA POLSKIEGO

O zaletach korzystania z TI jako środka dydaktycznego na lekcjach języka

polskiego starałam się przekonać we wcześniejszych częściach pracy. Również

poloniści gimnazjalni dostrzegają wagę używania komputera oraz Internetu w swojej

pracy: ponad 77% zdecydowanie zgadza się z tym, że takie działania są niezbędne

i słuszne w XXI wieku, 20% raczej się zgadza, żaden z nauczycieli nie wybrał

odpowiedzi „zdecydowanie się nie zgadzam”. Niemal 75% nauczycieli nie zgadza się

ze stwierdzeniem, że TI w nauczaniu jest „dodatkowym obciążeniem”. Większość

polonistów (80%) zdecydowanie deklaruje, że traktuje TI jako pomoc w nauczaniu,

pozostałe 20% raczej zgadza się z tą opinią.

Korzyści płynące z włączania najnowszych technologii w naukę języka

ojczystego oraz skutki nieprzemyślanego korzystania ze zdobyczy techniki

przedstawiono na poniższym schemacie271

.

271 Na podstawie: E. Oleś, Za i przeciw technologii informacyjnej, „Edukacja i Dialog” 2004, nr 8, s. 67;

D. Jagieła, O. Fałek, art. cyt., s. 80; W. Howil, Multimedialny język polski, art. cyt., 83-87; tenże, Hamlet

w oprawie multimedialnej, art. cyt., s. 80-83, J. Izdebska, art. cyt., s. 117-158, M. Kwiatkowska-

Ratajczak, Multimedia i literatura, „Polonistyka” 2007, nr 2, s. 59; A. Ślósarz, Szkolna polonistyka w erze

cywilizacji medialnej, art. cyt., s. 30-35; własne obserwacje.

114

Wykres 3.6. Wady i zalety włączania TI w proces nauczania języka polskiego (opracowanie

własne)

Bardzo ważnym aspektem lekcji z wykorzystaniem TI są zagadnienia etyczne –

chodzi mianowicie o prawa autorskie. Zdarza się, że „prawa autorskie są łamane przez

autorów wielu publikacji elektronicznych, w tym propozycji nauczycielskich, nierzadko

zamieszczanych i udostępnianych innym nauczycielom w sieci Internet”272

. Tymczasem

272 M. M. Sysło, Multimedia w edukacji, art.cyt., s. 178.

ZALETY

• jest dla uczniów pewną nowością i nieszablonowym potraktowaniemtematu - uatrakcyjnienie lekcji,

•uczniowie utrwalają umiejętności związane z obsługą komputera ikorzystaniem z Internetu,

•ekrany pomagają w dostrzeganiu związków i zależności, proporcji ihierarchii elementów , a przekazy łączące w sobie obraz, dźwięk itekst pozwalają na uzyskiwanie lepszych wyników nauczania-uczenia się,

•wizualizacja materiału dydaktycznego - przyśpieszenie i ułatwieniezapamiętywania,

•nauczyciel może oszczędzić czas i pieniądze (nie musi kserowaćkolorowej ilustracji, oszczędza czas, który poświęciłby na przejściepo klasie z albumem, w którym potrzebna ilustracja się znajduje),

•pracując „multimedialnie”, nauczyciel tworzy nową jakość wprzekazywaniu starych treści, a lektura krótkiego tekstu z Internetumoże być skuteczniejszym sposobem rozbudzania zainteresowań niżtradycyjny wykład,

•wspomaganie rozwoju osobowościowego i rozwijanie myśleniatwórczego,

•diagnozowanie i terapia zaburzeń rozwojowych,

• indywidualizacja uczenia,

•możliwość archiwizacji treści,

•monitorowanie procesu kształcenia,

•zachęcanie do rozwiązywania problemów.

WADY

• uczniowie podchodzą do środków TI bezrefleksyjnie (szukająwiedzy przetworzonej, gotowej do użytku),

• przeładowanie procesu edukacyjnego TI może niekorzystniezaburzyć stałe punkty lekcji (brak czasu na sprawdzenie pracydomowej czy rozmowę z uczniami),

• wprowadzanie TI na lekcje jest często obarczone różnymitrudnościami (o ich pokonywaniu piszę w podrozdziale:3.3.3),

• słaby program komputerowy to nic innego jak bryk w wersjicyfrowej,

• część programów komputerowych nie daje uczniommożliwości twórczego rozwiązywania problemów.

115

rola nauczyciela polega na formowaniu moralnym swoich wychowanków i pedagog nie

tylko powinien wyznaczać normy i wskazywać granice między tekstem cudzym

a własnym, ale sam – swoim przykładem – pokazywać, gdzie zaczyna się kradzież

własności intelektualnej273

.

3.5.1. TRUDNOŚCI I MOŻLIWOŚCI ICH POKONYWANIA

Aby efektywnie wprowadzić najnowsze technologie do szkół, należy połączyć

kilka elementów. „Wymaga to dużego wysiłku ze strony samych nauczycieli,

sensownego systemu szkoleń, rozwiązań organizacyjnych na terenie szkoły”274

.

Najczęstszą trudnością we wprowadzaniu TI na lekcje przedmiotowe, według deklaracji

nauczycieli, jest utrudniony dostęp do pracowni komputerowych275

. W szkołach jest

coraz więcej komputerów, ale nadal zbyt mało, aby mogły odbywać się lekcja

polskiego, na których każdy uczeń będzie miał do dyspozycji osobne stanowisko.

Dorota Jagieła i Olga Fałek wskazują kolejne utrudnienia:

Trzeba więc do własnej sali przynieść multimedialny rzutnik (jeśli jest w szkole), znieść

(wnieść) komputer (jeśli mamy dostęp do przenośnego egzemplarza), zawiesić ekran,

podłączyć wszystko prawidłowo… Gdzie miejsce na marzenia? W nas… by wszystkie

organizacyjne niedogodności i problemy nie przesłoniły nam cel – humanistycznego

dojrzewania ucznia276

.

Poloniści próbują radzić sobie z problemem niewystarczającej ilości sprzętu

i część scenariuszy przewiduje możliwość pracy dwóch lub nawet trzech uczniów przy

jednym komputerze. Lekcje z użyciem prezentacji multimedialnych można

przeprowadzić w zwykłej sali lekcyjnej z wykorzystaniem rzutnika. Niektóre lekcje

mogą się również odbywać w porozumieniu polonisty i informatyka, którzy mogą

wspólnie opracowywać projekty międzyprzedmiotowe doskonalące kompetencje

uczniowskie w obydwu zakresach.

273 M. Rusek, art.cyt., s. 198-199.

274 A. Malecki, Trochę o Internecie, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum” 2001, nr 3, s. 9.

275 Por. G. Penkowska, Nauczyciele i komputery, Edukacja medialna w społeczeństwie informacyjnym,

red. S. Juszczyk, Toruń 2003, s. 181; S. J. Żurek, Internet w warsztacie nauczyciela polonisty, „Zeszyty

Szkolne” 2002, nr 3, s. 60. 276

D. Jagieła, O. Fałek, art. cyt., s. 80.

116

Inna bariera utrudniająca wykorzystywanie technologii informacyjnych

na lekcjach przedmiotowych wiąże się z koniecznością przeformułowania roli

nauczyciela. Z pozycji mistrza i mędrca musi stać się on przewodnikiem i mentorem.

Tymczasem wielu pedagogów nie potrafi odnaleźć się „w świecie technologii

elektronicznych, z postawą wyrażaną przez stwierdzenia: »Do czego miałoby to mi być

potrzebne?« lub »Tyle lat żyłem bez komputera i Internetu«277

. Uznając siebie

za autorytet, wielu pedagogom trudno jest realizować się w roli „jednego z elementów

multimedialnego środowiska kształcenia”278

. Nauczyciel powinien kształtować w sobie

postawę otwartą, również na nowości w technologii kształcenia i uwzględniać,

że technologia nie jest wrogiem, ale może pomóc, przejmując niektóre czynności,

umożliwiając mu rozwijanie innych279

. Dzisiejsi uczniowie należą do pokolenia

„cyfrowych tubylców” (Digital Natives), czyli osób, które dorastały w otoczeniu

technologii komputerowej. Tymczasem większość nauczycieli to tzw. „cyfrowi

imigranci” (Digital Immigrants), czyli ludzie, którzy pierwszy kontakt z technologią

informatyczną mieli już w życiu dorosłym280

. Ten fakt nie zwalnia nauczycieli

z obowiązku włączania TI w proces nauczania, ponieważ lekceważenie

audiowizualności młodych ludzi i specyfiki czasów, w jakich żyjemy pociąga za sobą

alienację ucznia i rodzi tak częste dziś postawy niechęci wobec tekstu werbalnego,

który wymaga innej percepcji niż ta potrzebna na co dzień281

.

3.5. TECHNOLOGIA INFORMACYJNA – POMOC

CZY BALAST? SZANSA CZY ZAGROŻENIE?

„Od lat sześćdziesiątych środki masowego przekazu, później komputery i sieci

informatyczne, brutalnie przerwały hegemonię kształcącą i wychowawczą szkoły”282

.

Nie tylko futurolodzy zastanawiają się nad przyszłością tradycyjnej szkoły i stawiają

277 M. Kąkolewicz, art.cyt., s. 12-22.

278 M. M. Sysło, Multimedia w edukacji, art. cyt., s. 180.

279 Tamże.

280Por. S. Wasiołka, Nowoczesne pomoce dydaktyczne w pracy nauczyciela, [on-line:]

http://www.ap.krakow.pl/ktime/ref2009/wasiolka.pdf, s. 1, [dostęp: 25.04.2010]. 281

A. Ślósarz, Szkolna polonistyka w erze cywilizacji medialnej, art. cyt., s. 32. 282

M. Tanaś, Edukacyjne konsekwencje rozwoju środków informatycznych, w: Edukacja i dialog

w świecie przyszłości, red. H. Kwiatkowska, M. Szybisz, Pułtusk 2003, s. 117.

117

hipotezy, czy i, jeśli tak, to kiedy nauczyciel zostanie zastąpiony przez maszynę.

We wszystkich jednak opracowaniach podkreśla się, że media elektroniczne są ważnym

czynnikiem edukacyjnym, ale nie zastępują ani nie wyręczają nauczyciela w wysiłku

dydaktycznym283

. Ankietowani nauczyciele w zdecydowanej większości (99%)

uważają, że komputer nie zastąpi nauczyciela284

. Najczęściej podawane argumenty to:

28 głosów: potrzeba bezpośredniego kontaktu, więź międzyludzka;

15 głosów: osobowość nauczyciela jako ważny element edukacyjny

(spontaniczność, elastyczność, emocjonalność, autorytet etyczny, moralny);

8 głosów: brak możliwości indywidualizacji285

;

3 głosy:

o komputer nie motywuje do dodatkowego wysiłku;

o waga komunikacja niewerbalnej;

o młodzież nie potrafiłaby uczyć się tylko z komputerem;

2 głosy:

o pewne umiejętności kształtowane są tylko za pośrednictwem

nauczyciela (np. selekcjonowanie, synteza wiedzy);

o znaczenie pracy w grupie, pod przewodnictwem nauczyciela;

1 głos: zbyt słaby stan techniczny szkół.

Beata Chodacka uważa, że uczniowie w gimnazjach:

nie są do końca przygotowani do całkowicie samodzielnej pracy z kursami

e-learningowymi. Wymagają częściej kontaktu osobistego z osobą prowadzącą

i grupą. […] wynika to między innymi z okresu rozwoju, w jakim znajdują się

uczniowie, i związanego z nim sposobu budowania relacji z otoczeniem – gdy

istotną rolę odgrywają emocje, a świat odbierany jest w ogromnie wyrazisty

sposób286

.

283 Por. J. Izdebska, art. cyt., s. 148.

284 Jedyna osoba, która dopuszcza myśl o niedługim skomputeryzowaniu procesu dydaktycznego

to nauczycielka dyplomowana, pomiędzy 40 a 50 rokiem życia, z ponad 16-letnim stażem pracy, ucząca

w małym mieście (do 50 tys. mieszkańców). 285

Jednocześnie umiejętne wykorzystanie najnowszych technologii, może pomóc uczniom

z trudnościami w nauce (zmniejszanie ryzyka niepowodzenia szkolnego) a także uczniom wybitnym

(rozszerzenie umiejętności). 286

B. Chodacka, Czy w gimnazjum jest miejsce dla e-learningu?, [on-line:]

http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=20&id=436 [dostęp: 27.03.2010].

118

Również zdaniem Wacława Strykowskiego – specjalisty w zakresie technologii

kształcenia, pedagogiki medialnej i dydaktyki – „Odpowiedź […] brzmi: NIE! Ale

nauczyciele, którzy nie będą korzystać z mediów, zostaną niewątpliwie zastąpieni przez

nauczycieli, którzy ich używają”287

. Zarówno specjaliści, jak i nauczyciele dostrzegają

wagę stosowania najnowszych technologii w nauczaniu – według ponad 90%

ankietowanych e-learning, czyli nauczanie na odległość, może być wartościowym

uzupełnieniem nauczania tradycyjnego.

Skąd płynie lęk przed używaniem komputera i Internetu? Robert Piłat z Instytutu

Filozofii i Socjologii PAN tłumaczy to dwojako: po pierwsze, niechętna postawa może

wynikać ze strachu przed zdobywaniem nowej umiejętności, nieznanej rzeczywistości,

w której trzeba się nauczyć poruszać. Drugie źródło lęku polega na tym, że osoba,

poznawszy zalety i wady nowej technologii, uświadamia sobie zagrożenia, jakie mogą

z niej płynąć288

. O pierwszym źródle stresu pisał Sebastian Wasiołka:

Stres, który towarzyszy pracy z nową, nieznaną technologią, powoduje, że nauczyciele

często wolą nie podejmować ryzyka i stosować sprawdzone metody pracy

z uczniami289

.

Drugą przyczynę lęku opisał Stanisław Bortnowski w artykule „Boję się

INTERNETU!”:

[…] Internet już jest i będzie przerażającym śmietnikiem informacyjnym. […]

utrwali stereotypy, błędy i przekłamania informacyjne. […] Internet zamknie nas

w czterech ścianach pokoju, odizoluje od bliźnich, uprzedmiotowi wszystko

i wszystkich. [wyróżnienia: S. B.]290

.

A jednak, co pokazują badania, poloniści dostrzegają wagę wprowadzania TI

do nauczania przedmiotu i zdecydowana większość wykorzystuje komputer w swojej

pracy zawodowej.

287 W. Strykowski, Szkoła współczesna i zachodzące w niej procesy, w: Tenże, J. Strykowska, J.

Pielachowski, Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, Poznań 2007, s. 67. 288

Wspólna refleksja nad światem – rozmowa z doc. dr. hab. Robertem Piłatem z Instytutu Filozofii

i Socjologii PAN, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 3, s. 9. 289 S. Wasiołka, art. cyt., s. 3. 290

S. Bortnowski, Boję się INTERNETU, „Polonistyka” 2000, nr 1, s. 54.

119

WNIOSKI

Przeprowadzona ankieta wykazała, że TI jest najczęściej wykorzystywane jako

narzędzie do tworzenia materiałów edukacyjnych oraz organizator pracy

nauczycielskiej. W nieco mniejszym stopniu traktuje się Internet i komputer jako

pomoc dydaktyczno-metodyczną i środek do komunikacji. Co 5 nauczyciel nie używa

programów multimedialnych wspierających naukę języka polskiego, choć zdaniem

ok. 80% z nich poprawiają one szybkość oraz zwiększają liczbę przyswajanych

informacji. Poloniści stosują programy komputerowe, głównie aplikacje Microsoft

Office: Word (tworzenie materiałów ewaluacyjnych, kart pracy i różnorakich

materiałów dydaktycznych do aktywizacji uczniów) oraz, w nieco mniejszym stopniu,

Power Point (tworzenie prezentacji multimedialnych oraz ekranów dydaktycznych)

i Excell (budowanie baz danych). Mimo zmienionych przepisów, e-dzienniki nadal

przegrywają w szkołach z tradycyjnymi odpowiednikami papierowymi. Jeśli chodzi

o komunikację via Internet, najczęściej adresatami są inni nauczyciele, kolejno:

uczniowie, dyrekcja szkoły i dopiero na ostatnim miejscu rodzice uczniów.

Nauczyciele umiarkowanie często (kilka razy w semestrze) korzystają z porad

zamieszczanych na portalach, większość z nich inspiruje się pomocami naukowymi

zamieszczonymi w Internecie, rzadziej wykorzystują gotowe pomoce dydaktyczne

publikowane w Sieci. 85% ankietowanych deklaruje, że rozwija swoje umiejętności

komputerowe czytając poradniki, uczestnicząc w specjalnych kursach. Swoje

kompetencje oceniają głównie „dobrze” i „bardzo dobrze”. Zgadzają się, że używanie

komputera i Internetu w pracy nauczyciela polonisty jest niezbędne i słuszne w XXI

wieku oraz że stanowi ono pomoc, a nie dodatkowe obciążenie. Zdecydowana

większość odrzuca możliwość zastąpienia nauczyciela komputerem, przyznając, że

e-learning może być wartościowym uzupełnieniem nauczania tradycyjnego.

Grupa badanych była reprezentatywna, ponieważ wśród 87 respondentów byli

zarówno mężczyźni, jak kobiety (feminizacja ankietowanych jest związana

z feminizacją profesji), uczący tak w dużych miastach, jak i średnich czy wsiach,

w różnym wieku, o różnym stażu pracy czy stopniu awansu zawodowego. Warto

byłoby badaniami objąć szerszą grupę, jednak uważam, że nie zmieniłoby

to w znaczącym stopniu wyników ankiety.

120

ZAKOŃCZENIE

Powyższa praca potwierdziła tezę stawianą przez autorkę, iż nauczyciele języka

polskiego w szkołach gimnazjalnych nie realizują w pełni możliwości, jakie stawia

przed nimi technologia informacyjna. Większość deklaruje, że stosuje TI w nauczaniu

przedmiotu, jednak wyniki kwerend i badań nie są już tak optymistyczne. Poloniści

gimnazjalni są praktycznie nieobecni w Internecie: rzadko tworzą własne strony

internetowe czy chociażby blogi, nie udzielają się na forach. Używają najczęściej

dwóch programów komputerowych: Word i PowerPoint, nie znają innych pożytecznych

narzędzi (HotPotatoes, Eclipse Crossword i inne).

W rozdziale pierwszym dokonano niezbędnego uporządkowania

terminologicznego. Następnie wykazano, że w najważniejszych aktach prawnych

dotyczących oświaty istnieją zapisy, że nauczyciele powinni wykorzystywać TI

w swojej pracy zawodowej. Dokumenty prawne normujące działania szkół nakładają

bowiem na nauczycieli obowiązek wykorzystywania najnowszych technologii

w nauczaniu, w tym w nauczaniu języka polskiego na poziomie gimnazjalnym.

Kształcenie polonistyczne z wykorzystaniem narzędzi społeczeństwa informacyjnego

jest więc obowiązkiem dobrego nauczyciela.

Celem drugiego rozdziału była analiza zagadnienia, czy nauczyciele języka

polskiego na poziomie gimnazjalnym tworzą społeczeństwo sieciowe. Kwerenda

internetowa prywatnych oraz komercyjnych stron polonistycznych, różnych form

dyskusyjnych, klubów nauczycieli oraz blogów pokazała, że sytuacja pozostawia wiele

do życzenia. Poloniści są słabo widoczni w sieci, rzadko tworzą autorskie strony czy

blogi. Wiele polonistycznych forów wymiany opinii i informacji wieje pustką. Badania

wykazały, że poloniści gimnazjalni nie myślą o Internecie jako medium w komunikacji

pomiędzy sobą czy środku porozumiewania się z uczniami. Pozostaje nadzieja, że już

niedługo nauczyciele będą mieli własne strony czy blogi, a komunikację z uczniami czy

rodzicami oprą na ogólnodostępnym Internecie.

Trzeci rozdział stanowił próbę bilansu stosowania TI w praktyce szkolnej.

Przeprowadzona ankieta wykazała, że TI jest najczęściej wykorzystywane jako

narzędzie do tworzenia materiałów edukacyjnych oraz organizator pracy

121

nauczycielskiej. Poloniści stosują programy komputerowe, głównie aplikacje Microsoft

Office: Word (tworzenie materiałów ewaluacyjnych, kart pracy i różnorakich

materiałów dydaktycznych do aktywizacji uczniów) oraz Power Point i Excell.

E-dzienniki wciąż przegrywają w szkołach z tradycyjnymi odpowiednikami

papierowymi. Jeśli chodzi o komunikację via Internet, najczęściej adresatami są inni

nauczyciele, kolejno: uczniowie, dyrekcja szkoły i dopiero na ostatnim miejscu rodzice

uczniów.

Nauczyciele rzadko korzystają z porad zamieszczanych na portalach, większość

z nich inspiruje się pomocami naukowymi zamieszczonymi w Internecie, rzadziej

wykorzystując gotowe pomoce dydaktyczne publikowane w Sieci. Większość

deklaruje, że rozwija swoje umiejętności komputerowe czytając poradniki, uczestnicząc

w specjalnych kursach. Swoje kompetencje oceniają głównie „dobrze” i „bardzo

dobrze”. Zgadzają się, że używanie komputera i Internetu w pracy nauczyciela

polonisty jest niezbędne i słuszne w XXI wieku oraz, że stanowi ono pomoc, a nie

dodatkowe obciążenie. Zdecydowana większość odrzuca możliwość zastąpienia

nauczyciela komputerem, przyznając jednocześnie, że e-learning może być

wartościowym uzupełnieniem nauczania tradycyjnego.

Autorka zdaje sobie sprawę, że nie wyczerpała tematu: warto byłoby zastanowić

się, jak zmienić system szkolenia nauczycieli, aby był bardziej efektywny czy rozwinąć

zagadnienie scenariuszy lekcyjnych wykorzystujących TI, zarówno jako środek

dydaktyczny, jak i kwestię merytoryczną.

Na zakończenie rozważań dotyczących zastosowania TI jako narzędzia

edukacyjnego w procesie nauczania języka polskiego na poziomie gimnazjalnym należy

podkreślić rolę tego zjawiska w perspektywie wykształcania kompetencji medialnych

niezbędnych w życiu każdego człowieka w XXI w. Aby społeczeństwo informacyjne

nie pozostało jedynie wzniosłym hasłem, ale stało się rzeczywistością, potrzebne

są zmiany wewnątrz systemu oświaty. Najnowsze technologie muszą za pośrednictwem

nauczycieli wkroczyć do szkół, a izolowana dotąd pracowania komputerowa musi stać

się miejscem kształcenia kompetentnego medialnie obywatela XXI wieku.

122

ZAŁĄCZNIK

Ankieta

Droga Nauczycielko! Drogi Nauczycielu!

Poniższa ankieta ma służyć uzyskaniu danych statystycznych nt. czy i w jaki sposób

nauczyciele-poloniści korzystają z możliwości komputera i Internetu (szerzej: TI)

na poziomie gimnazjum. Ankiety są anonimowe, a wyniki badań zostaną włączone

do pracy magisterskiej pisanej pod kierunkiem prof. Sławomira Jacka Żurka w Katedrze

Dydaktyki i Języka Polskiego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II.

1. Płeć

a. Kobieta b. Mężczyzna

2. Wiek

a. Mniej niż 30 lat

b. 30 – 40 lat

c. 40 – 50 lat

d. Więcej niż 51 lat

3. Staż pracy

a. Do 5 lat

b. 6 – 10 lat

c. 11 – 15 lat

d. 16 lat i więcej

4. Stopień awansu zawodowego

a. Stażysta

b. Kontraktowy

c. Mianowany

d. Dyplomowany

e. Profesor oświaty

5. Szkoła, w której Pan/Pani uczy znajduje się:

a. Na wsi

b. W mieście (do 50 tys. mieszkańców)

c. W mieście (50 – 100 tys. mieszkańców)

d. W mieście (powyżej 100 tys. mieszkańców)

6. Czy w swojej pracy, tj. podczas nauczania języka polskiego, przygotowywania

materiałów, przy organizowaniu pracy nauczycielskiej lub kontaktowaniu się w celach

służbowych, korzysta Pan/Pani z komputera?

TAK/NIE

7. Czy wykorzystuje Pan/Pani komputer i/lub Internet jako:

123

Nigdy / rzadko (mniej niż raz w semestrze) / Umiarkowanie często (przynajmniej kilka razy

w semestrze) / Raczej często (przynajmniej raz w miesiącu) / Często (kilka razy w miesiącu)

a. pomoc dydaktyczno-metodyczną

b. narzędzie do tworzenia materiałów edukacyjnych

c. organizator pracy nauczycielskiej

d. środek do komunikacji (z nauczycielami, rodzicami, uczniami etc.)

8. Czy korzysta Pan/Pani z któregoś z poniższych programów (w celach

zawodowych)?



a. Word

b. Excell

c. Access

d. Power Point

e. Writer

f. Impress

g. Paint

9. Czy korzysta Pan/Pani z którejś z poniższych stron internetowych (w celach

zawodowych)?



a. ebook.pl

b. www.wikipedia.pl

c. literatura.net.pl

d. www.bryk.pl

e. literatura.polska.pl

f. www.oswiata.org.pl

g. wiem.onet.pl/wiem

h. www.sciaga.pl

i. www.edu.home.pl

j. www.gimnazjum.pl

k. .monika.univ.gda.pl

l. www.encyklopedia.wp.pl

m. www.interklasa.pl

n. www.profesor.pl

o. www.literka.pl

p. www.45minut.pl

q. www.pbi.edu.pl

r. www.literatura.polska.pl

s. www.interklasa.pl/bmi

t. www.polona.pl/dlibra

10. Czy korzysta Pan/Pani z innych stron internetowych w warsztacie nauczyciela?

TAK/NIE

Jeśli tak, proszę wpisać adresy: …

11. Czy korzysta Pan/Pani z komputerowych programów multimedialnych wspierających

naukę języka polskiego w gimnazjum? (TAK/NIE)

124

a. Komputerowy Praktyczny Słownik Wyrazów Bliskoznacznych

b. eduROM Język polski (G1/G2/G3)

c. Mickiewicz - almanach multimedialny

d. Lektury na CD

e. Komputerowy Szkolny Słownik Synonimów

f. Encyklopedia multimedialna

g. Ortografia - nic prostszego!

h. Na tropach ortografii. Multimedialny program dla uczniów...

i. Błyskawiczny kurs ortografii polskiej z elementami interpunkcji

j. Na tropach języka polskiego

k. Dyktando w praktyce

Inne programy multimedialne (proszę wpisać): …

12. Czy uważa Pan/Pani, że korzystanie z programów multimedialnych poprawia

efektywność nauczania, jeśli chodzi o:

Zdecydowanie się zgadzam / raczej się nie zgadzam / nie mam zdania / raczej się zgadzam

/ zdecydowanie się zgadzam

a. szybkość przyswajania wiedzy

b. ilość zapamiętanych informacji

13. Które ze zdań uważa Pan/Pani za prawdziwe, jeśli chodzi o sytuację uczniów

gimnazjum i komputerowe programy multimedialne do nauki języka polskiego?

Zdecydowanie się zgadzam / raczej się nie zgadzam / nie mam zdania / raczej się zgadzam

/ zdecydowanie się zgadzam

a. Uczniowie ochoczo korzystają z komputerowych programów

multimedialnych do nauki języka polskiego.

b. Uczniowie często korzystają z komputerowych programów multimedialnych

do nauki języka polskiego.

c. Uczniowie korzystają z komputerowych programów multimedialnych

do nauki języka polskiego tylko, kiedy nauczyciel im to wskaże.

d. Uczniowie w klasach, w których uczę, posiadają przynajmniej kilka

komputerowych programów multimedialnych do nauki języka polskiego

na własność.

14. Czy wykonuje Pan/Pani pomoce naukowe za pomocą komputera oraz

z wykorzystaniem darmowych programów dostępnych w sieci?

125

TAK/NIE

Jeśli tak, którego z programów używa Panu/Pani przy tworzeniu pomocy

naukowych?

a. Word

b. Power Point

c. HotPotatoes

d. Eclipse Crossword

Inne: …

Proszę wybrać, którego z wyżej wymienionych programów używa Pan/Pani najczęściej

i napisać jakie pomoce naukowe wykonuje Pan/Pani z jego pomocą: …

15. Czy kiedykolwiek korzystał/a Pan/Pani z platformy MOODLE?

TAK/NIE

16. Czy kiedykolwiek układał/a Pan/Pani testy z wykorzystaniem specjalnego programu

komputerowego?

TAK/NIE

Jeśli tak, proszę wpisać jego nazwę: …

17. Czy w szkole, w której Pan/Pani uczy wykorzystuje się e-dziennik?

TAK/NIE

Jeśli tak, proszę wpisać producenta e-dziennika: …

Jeśli tak, to proszę napisać, jak długo w Pana/Pani szkole używa się

e-dziennika?

a. Krócej niż rok

b. Krócej niż dwa lata

c. Dłużej niż dwa lata

Jeśli tak, to proszę wypisać najważniejsze wady i zalety e-dziennika: …

18. Czy gromadzi Pan/Pani dane nt. uczniów i ich osiągnięć edukacyjnych

w komputerowych bazach danych?

TAK/NIE

Jeśli tak, to proszę wpisać, jakiego używa Pan/Pani w tym celu programu: …

19. Czy używa Pan/Pani Internetu do komunikacji z:



a. Uczniami

b. Rodzicami uczniów

c. Dyrekcją szkoły

d. Innymi nauczycielami

126

20. Czy korzysta Pan/Pani z porad zamieszczanych na stronach dla nauczycieli

(www.profesor.edu.pl, www.literka.pl, www.45minut.pl, www.awans.net.pl etc.)?



21. Czy podczas przygotowywania lekcji zdarza się Panu/Pani inspirować pomocami

naukowymi innych nauczycieli zamieszczonymi w Internecie?



22. Czy wykorzystuje Pan/Pani gotowe pomoce dydaktyczne przygotowane przez innych

nauczycieli i zamieszczone w Internecie?



23. Czy w czasie studiów spotkał/a Pan/Pani się ze wskazówkami, w jaki sposób

wykorzystywać TI w nauczaniu języka polskiego?

TAK/NIE

Jeśli tak, to proszę podać nazwę tych zajęć: …

24. Czy rozwija Pan/Pani swoje umiejętności komputerowe w wolnym czasie?

TAK/NIE

Jeśli tak, to czy czyta Pan/Pani poradniki (drukowane bądź dostępne on-line) dot.

wykorzystania komputera i TI dla nauczycieli? (TAK/NIE)

Jeśli tak, to czy kiedykolwiek uczestniczył/uczestniczyła Pan/Pani w kursie

rozwijającym umiejętności komputerowe dla nauczycieli? (TAK/NIE)

Jak (wg skali ocen szkolnych) ocenia Pan/Pani przydatność takiego kursu? (1-6)

25. Czy uważa Pan/Pani, że używanie komputera oraz Internetu w pracy nauczyciela

polonisty jest:

Zdecydowanie się zgadzam / raczej się nie zgadzam / nie mam zdania / raczej się zgadzam /

zdecydowanie się zgadzam

a. niezbędne i słuszne w XXI wieku

b. dodatkowym obciążeniem

c. pomocą

26. Czy uważa Pan/Pani, że nauczanie na odległość z wykorzystaniem technik

komputerowych i Internetu – e-learning:

a. Jest chwilową modą, nigdy nie zastąpi tradycyjnego nauczania,

127

b. Może być wartościowym uzupełnieniem nauczania tradycyjnego,

c. Ma duże szanse zastąpić nauczanie tradycyjne w dalszej przyszłości.

27. Czy uważa Pan/Pani, że komputer może zastąpić nauczyciela?

TAK/NIE

Proszę uzasadnić: …

28. Proszę wyrazić oceną szkolną jak Pan/Pani ocenia posiadane kompetencje w zakresie

TI. (1 – 6)

Serdecznie dziękuję za wypełnienie ankiety.

128

BIBLIOGRAFIA 1. Artykuły metodyczne:

1. Ablewicz Jerzy, Cyberkultura, czyli o zasobach kulturowych w Internecie, „Język

Polski w Gimnazjum” 2003/2004, nr 3, s. 45-51.

2. Ablewicz Jerzy, Ortografia z komputera, „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005,

nr 1, s.79-84.

3. Ablewicz Jerzy, Teksty kultury w sieci, „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr

2, s. 81-86.

4. Adamiak Aneta, Bryzek Renata, Technologia informacyjna (TI) a kształcenie

multimedialne, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 4, s. 21-25.

5. Andrusiewicz Piotr, Wirtualna lektura Stefana Żeromskiego, „Nowa Polszczyzna”

1998, nr 5, s. 46-50.

6. Bakuła Bogusław, Powitanie, [w:] E-learning i Internetowy System Wsparcia –

innowacje w wymianie informacji. Zbiór materiałów z konferencji projektu

Kampania Przeciw Ubóstwu – Najwyższy Szczebel Dobroczynności. 8-9 stycznia

2008 roku w Wyższej Szkole Zawodowej Kadry dla Europy w Poznaniu, red.

M.Talarczyk-Gubała, Poznań 2008, s. 9-11.

7. Bauer Zbigniew, Hipermedia, [w:] Słownik terminologii medialnej, red. W. Pisarek,

Kraków 2006, s. 75.

8. Bauer Zbigniew, Społeczeństwo informacyjne, [w:] Słownik terminologii medialnej,

red. W. Pisarek, Kraków 2006, s. 199.

9. Bauer Zbigniew, W. Pisarek, Nowe media, [w:] Słownik terminologii medialnej,

red. W. Pisarek, Kraków 2006, s. 130.

10. Biernacka Anna, Szkoła i polonistyka w społeczeństwie informacyjnym, [w:]

Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty, red. A. Janus-

Sitarz, Kraków 2004, s. 287-296.

11. Biernacka Anna, Szkoła w społeczeństwie informacyjnym, „Polonistyka” 2000, nr 1,

s. 55-56.

12. Błaszczyk Anna, Propozycje multimedialne w kształceniu literackim, [w:] Przeboje

edukacji polonistycznej, red. D. Michułka, Wrocław 2001, s. 161-165.

13. Bolińska Marta, Prymat obrazka, czyli rola mediów audiowizualnych w

upowszechnianiu kultury (z punktu widzenia współczesnej szkoły), [w:] Kultura

popularna w szkole. Pobłażliwe przyzwolenie czy autentyczny dialog, red. B.

Myrdzik, M. Latoch-Zielińska, Lublin 2006, s. 151- 160.

14. Bortnowski Stanisław, Boję się INTERNETU, „Polonistyka” 2000, nr 1, s. 54.

15. Bortnowski Stanisław, Jak zmienić polonistykę szkolną, Warszawa 2009, s. 166.

16. Branecka Maria, System zalecania środków dydaktycznych do użytku szkolnego,

[w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja – programy i tezy, Poznań

18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 63.

129

17. Czechowicz Jarosław, Co kryje Sieć? , „Język Polski w Liceum” 2003/2004, nr 4,

s. 38-51.

18. Czub-Rojewska Jadwiga, Łojek Jadwiga, Poznajemy pojęcie Internet, „Zeszyty

Szkolne” 2002, nr 1, s. 72-75.

19. Dębek Piotr, Polonez. Język polski dla każdego, „Chip” 1999, nr 3, s. 132.

20. Dziak Aleksandra, Aktywność ucznia a narzędzia technologii informacyjnej,

„Zeszyty Szkolne” 2007, nr 2, s. 124-131.

21. Dziak Aleksandra, e-dziennik lekcyjny, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 1, s. 157-160.

22. Dziak Aleksandra, E-konferencje 2007, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 1, s. 145-149.

23. Dziak Aleksandra, Kompetencje w zakresie technologii informacyjnej, które

powinien zdobyć gimnazjalista, „Zeszyty Szkolne” 2006, nr 3, s. 33-38.

24. Dziak Aleksandra, Metoda projektu edukacyjnego jako przykład kształtowania

umiejętności międzyprzedmiotowych, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 3, s. 114-120.

25. Dziak Aleksandra, Multimedia w służbie edukacji polonistycznej, „Zeszyty

Szkolne” 2007, nr 4, s. 100-102.

26. Ekologia medialna – rozmowa Sławomira Jacka Żurka z prof. dr. hab. Leonem

Dyczewskim OFMConv z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, „Zeszyty

Szkolne” 2002, nr 4, s. 7-11.

27. Filiciak Mirosław, Zabawa naszych czasów, „Nowa Polszczyzna” 2005, nr 4, s.

7-11.

28. Fiołek-Lubczyńska Bogumiła, Komputer i Internet. Obecność mediów

elektronicznych w dydaktyce literackiej i kulturowej, w: tejże, Film, telewizja

i komputery w edukacji humanistycznej. O audiowizualnych tekstach kultury,

Kraków 2004, s. 91-149.

29. Fiołek-Lubczyńska Bogumiła, Wstęp, w: tejże, Film, telewizja i komputery

w edukacji humanistycznej. O audiowizualnych tekstach kultury, Kraków 2004, s.

7-14.

30. Furmanek Marek, Miejsce przedmiotu „Media w edukacji” w systemie kształcenia

pedagogów, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski,

W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 324-330.

31. Goban-Klas Tomasz, Edukacja wobec pokolenia SMSu, [w:] Media i edukacja

w dobie integracji, red. W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 43-48.

32. Goban-Klas Tomasz, Wiedza o komunikowaniu – edukacja medialna, [w:] Media

i dziennikarstwo na przełomie wieków (Materiały z międzynarodowej konferencji

naukowej, Warszawa, 6–7 czerwca 1997 r.), oprac. J. Adamowski, Warszawa 1998,

s. 62.

33. Gocłowska Barbara, Łojewski Zdzisław, Słowo wstępne, [w:] Związek między

treściami nauczania technologii informacyjnych a kompetencjami słuchaczy, red.

B. Gocłowska, Z. Łojewski, Lublin 2004, s. 7-9.

34. Gocłowska Barbara, Technologie informacyjne jako przedmiot kształcenia

na uniwersytetach – konkluzje i prognozy, [w:] Związek między treściami nauczania

130

technologii informacyjnych a kompetencjami słuchaczy, red. B. Gocłowska, Z.

Łojewski, Lublin 2004, s. 121-127.

35. Góra Beata, Sarmatyzm w Internecie, „Język Polski w Liceum” 2004/2005, nr 1, s.

77-81.

36. Gromadzka Beata, Od obrazów-arcydzieł do strony internetowej, „Polonistyka”

2007, nr 2, s. 26-31.

37. Gurbiel Ewa, Hardt-Olejniczak Grażyna, Kołczyk Ewa i in., Informatyka. Poradnik

dla nauczyciela, [w:] tychże, Edukacja informatyczna w kształceniu ogólnym.

Program nauczania dla szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum, Warszawa 1998,

s. 1-20.

38. Gurbiel Ewa, Hardt-Olejniczak Grażyna, Kołczyk Ewa i in., Technologia

informacyjna. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego

i technikum, Warszawa 2002, s. 7.

39. Harasimik Agnieszka, Od Internetu do… wizyty w teatrze (propozycja metodyczna),

„Język Polski w Gimnazjum” 2006/2007, nr 3, s. 84-91.

40. Has-Tokarz Anita, Czytelnictwo współczesnych nastolatków (opinie, obserwacje,

badania), [w:] Kultura popularna w szkole. Pobłażliwe przyzwolenie czy

autentyczny dialog, red. B. Myrdzik, M. Latoch-Zielińska, Lublin 2006, s. 169-180.

41. Hołojuch-Molska Alina, Technologia informacyjna – dobrodziejstwo czy

zagrożenie (propozycja metodyczna), „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr

2, s. 92-102.

42. Hopfinger Maryla, Kultura multimedialna i percepcja elektroniczna, [w:] tejże,

Doświadczenia audiowizualne. O mediach w kulturze współczesnej, Warszawa

2003, s. 24-35.

43. Horudko Mira, Elektroniczny wieszcz, „Chip” 1999, nr 9, s. 133.

44. Horudko Mira, Panorama multimedialna. Epoka Pana Tadeusza, „Chip” 1999, nr

12, s. 192.

45. Howil Waldemar, Hamlet w oprawie multimedialnej, „Język Polski w Gimnazjum”

2006/2007, nr 2, s. 80-83.

46. Howil Waldemar, Multimedialny język polski, „Język Polski w Gimnazjum”

2005/2006, nr 4, s. 83-87.

47. Howil Waldemar, Sendyk Ewa, Udany eksperyment edukacyjny – Multimedialna

katedra, „Język Polski w Gimnazjum” 2005/2006, nr 4, s. 88- 92.

48. Izdebska Jadwiga, Media elektroniczne – nowe szanse rozwojowe i edukacyjne

dziecka, w: tejże, Dziecko w świecie mediów elektronicznych, Białystok 2007,

s.117-158.

49. Jagieła Dorota, Fałek Olga, Wykorzystanie prezentacji multimedialnej w cyklu

lekcji o Antygonie Sofoklesa, „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr 2, s. 70-

80.

50. Kamińska-Czubała Barbara, Wprowadzenie, [w:] H. Batorowska, Technologia

informacyjna w kształceniu ogólnym, Kraków 2001, s. 9-10.

131

51. Kamionka Grażyna, Śladami Skawińskiego (propozycja metodyczna), „Język Polski

w Gimnazjum” 2006/2007, nr 3, s. 92-94.

52. Kąkolewicz Mariusz, E-learning w edukacji jako szansa w walce z wykluczeniem

społecznym, [w:] E-learning i Internetowy System Wsparcia – innowacje

w wymianie informacji. Zbiór materiałów z konferencji projektu Kampania Przeciw

Ubóstwu – Najwyższy Szczebel Dobroczynności. 8-9 stycznia 2008 roku w Wyższej

Szkole Zawodowej Kadry dla Europy w Poznaniu, red. M. Talarczyk-Gubała,

Poznań 2008, s. 12-22.

53. Kąkolewicz Mariusz, Technologie informacyjne w Podstawach programowych,

„Edukacja Medialna” 1997, nr 4, s. 39-43.

54. Kielar Elżbieta, Miozga Ewa, Elektroniczne dyktando. Poszukujemy

multimedialnych informacji, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 34-38.

55. Kosyra-Cieślak Teresa, Jak oswoić internetowe bryki?… oraz inne pomysły

polonisty przy komputerze, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 68-71.

56. Kot Joanna, Scenariusz lekcji języka polskiego z wykorzystaniem komputera dla

klasy drugiej gimnazjum, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum” 2000-2001, nr 2,

s. 10-11.

57. Kozielska Maria, Udział technik komputerowych w łagodzeniu niepowodzeń

edukacyjnych, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski, W.

Skrzydlewski, Poznań 2002, s.222-230.

58. Kramarczyk Renata, Nowak Anna, Media jako nośniki informacji, „Poradnik

Bibliotekarza” 2003, nr 1, s. 27-28.

59. Krok Ewa, Komputer w edukacji najmłodszych, [w:] Dydaktyka informatyki

i informatyka w dydaktyce. Monografia, red. A. Szewczyk, Szczecin 2006, s. 69-71.

60. Krzuś Renata, Stasica Aleksandra, Alchemik w plecaku – rozmowa o życiowych

poradach Paula Coelha, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 3, s. 49-53.

61. Krzyczkowska Anna, Szpak Ewa, O projekcie Pracownia internetowa w każdym

gimnazjum, „Język Polski w Szkole – gimnazjum” 2000, nr 2, s. 7-9.

62. Kuźmińska-Sołśnia Beata, Portale edukacyjne jako źródło informacji dla ucznia

i nauczyciela, [w:] Komputer w edukacji. 15 ogólnopolskie sympozjum naukowe,

red. J. Morbitzer, Kraków 2005, s. 124-129.

63. Kwiatkowska-Ratajczak Maria, Multimedia i literatura, „Polonistyka” 2007, nr 2,

s. 57-59.

64. Latoch-Zielińska Małgorzata, Nauczycielskie kluby internetowe Wydawnictwa

Szkolnego PWN, [w:] Kultura popularna w szkole. Pobłażliwe przyzwolenie czy

autentyczny dialog, red. B. Myrdzik, M. Latoch-Zielińska, Lublin 2006, s. 309-315.

65. Ledóchowski Zbigniew, Standardy przygotowania nauczycieli w zakresie TI – kilka

refleksji o stanie dzisiejszym, [w:] J. Migdałek, M. Zając, Informatyczne

przygotowanie nauczycieli. Kompetencje i standardy kształcenia, Kraków 2006, s.

21.

66. Madej Anna, O powstaniu warszawskim – wieloaspektowo, „Zeszyty Szkolne”

2002, nr 1, s. 25-29.

132

67. Malecki Andrzej, Internet w dydaktyce, „Język Polski w Gimnazjum” 2001, nr 1, s.

90-93.

68. Malecki Andrzej, Trochę o Internecie, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum”

2001/2002, nr 3, s. 9-13.

69. Matouk Kamal, Winnicki Piotr, Internet narzędziem wspomagania wymiany

informacji w szkole, [w:] Dydaktyka informatyki i informatyka w dydaktyce.

Monografia, red. A. Szewczyk, Szczecin 2006, s. 72-76.

70. Matusiak Barbara, Pietrasiak Agnieszka, Cnota nie jest azylem słabych.

Polonistyczno-informatyczna lekcja na temat eseju Łóżko Spinozy Zbigniewa

Herberta, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 3, s. 44-48.

71. McLuhan Marshall, Przekaźniki, czyli przedłużenie człowieka, [w:] tenże, Wybór

pism, wyboru dokonał J. Fuksiewicz, przeł. K. Jakubowicz, Warszawa 1975, s. 45-

208.

72. Meszczyński Marcin, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych

z almanachem Władysława Kopalińskiego, „Chip” 1999, nr 5, s. 158.

73. Miłoszewska Ewa, Strużyna Krystyna, Klik! i wynik, „Głos Nauczycielski” 2006,

nr 5, s. 6.

74. Misiak Paweł, Wirtualny świat Internetu – podstawy, [w:] Komputer i Internet

w szkole, red. K. Guzek, Lublin 2001, s. 149-225.

75. Multimedia, [w:] Praktyczny Słownik Współczesnej Polszczyzny, red. H. Zgółkowa,

Poznań 1994-2005, t. 22, s. 107-108.

76. Nocoń Halina, J. Brodski Piosenka o Bośni, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum”

2000-2001, nr 3, s. 14-17.

77. Oleś Elżbieta, Za i przeciw technologii informacyjnej, „Edukacja i Dialog” 2004,

nr 8, s. 66-67.

78. Oparka Barbara, Smętek Jolanta, Ocena multimedialnego programu

komputerowego Zacznij od dziś. Egzamin po gimnazjum. Przedmioty

humanistyczne (WSiP W-wa 2003), „Język Polski w Gimnazjum” 2005/2006, nr 1,

s. 103-107.

79. Osmańska-Furmanek Wielisława, Technologia informacyjna jako element

przestrzeni edukacyjnej, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red.

W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Poznań 2002, 83-89.

80. Pardo Piotr Janusz, Jak wygrać z rutyną, „Polonistyka” 2006, nr 5, s. 62-64.

81. Penkowska Grażyna, Nauczyciele i komputery, [w:] Edukacja medialna

w społeczeństwie informacyjnym, red. S. Juszczyk, Toruń 2003, s. 177-183.

82. Pęczkowski Ryszard, Wrońska Marta, Karaś Piotr, Koncepcja programu edukacji

medialnej nauczycieli, [w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja –

programy i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 39.

83. Pielachowski Józef, Jak wmontować edukację medialną w strukturę przedmiotowo-

programową szkoły, [w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja –

programy i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 36.

84. Piłat Robert, Internet i ludzki umysł, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 76-79.

133

85. Pisarek Walery, Media, [w:] Słownik terminologii medialnej, red. W. Pisarek,

Kraków 2006, s. 117.

86. Pisarek Walery, Wstęp, [w:] Słownik terminologii medialnej, red. tenże, Kraków

2006, b.n.s.

87. Poturała Wioletta, Nowoczesne media w pracy polonisty, „Język Polski w Liceum”

2003/2004, nr 2, s. 63-74.

88. Poturała Wioletta, Od książki tradycyjnej do cyfrowej, „Język Polski w Liceum”

2004/2005, nr 3, s. 62-70.

89. Potyrała Katarzyna, Doskonalenie umiejętności poznawczych uczniów za pomocą

komputera, „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa” 2003, nr 1, s. 92-100.

90. Potyrała Katarzyna, Nowe technologie w edukacji. Międzynarodowa konferencja

w Nikozji, „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa” 2003, nr 4, s. 87-90.

91. Rafał Rippel, Kilka uwag o multimediach w szkolnej polonistyce, „Warsztaty

Polonistyczne” 1999, nr 1, s. 40-44.

92. Raganowicz Anna, Wehikułem czasu do starożytnego Egiptu, „Zeszyty Szkolne”

2002, nr 1, s. 17-24.

93. Rippel Rafał, Komputerowe biografie, „Język Polski w Szkole Średniej”

1999/2000, z. 1, s. 103-106.

94. Rogulski Dariusz, Technologia informacyjna na lekcjach języka polskiego, „Język

Polski w Gimnazjum” 2003/2004, nr 4, s. 78-83.

95. Rusek Marta, Przed monitorem i z książką. Polonistyczna edukacja w dobie

multimediów, Szkolne spotkania z literaturą, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2007, s.

191-215.

96. Rzadkowolska Magdalena, Biblioteka szkolna w XXI wieku, [w:] Dydaktyka

informatyki i informatyka w dydaktyce. Monografia, red. A. Szewczyk, Szczecin

2006, s. 77-84.

97. Sajański Witold, Matura w sieci?, „Głos Nauczycielski” 2008, nr 6, s. 11.

98. Siemieniecki Bronisław, Integracja europejska a przemiany w polskiej edukacji

medialnej, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski, W.

Skrzydlewski, Poznań 2002, s.33-42.

99. Siemieniecki Bronisław, Multimedia i hipermedia w edukacji, [w:] Edukacja

czytelnicza i medialna. Skrypt dydaktyczny dla nauczycieli studiów

podyplomowych, red. W. Kwiatkowska, Toruń 2008, s. 7-50.

100. Sobkowiak Włodzimierz, Elektroniczne słowniki i encyklopedie – szanse

i zagrożenia, [w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja – programy

i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 103.

101. Socha Rafał M., Internet nie tylko dla polonistów, „Edukacja Medialna” 1998, nr 3,

s. 51-52.

102. Staniszewska Grażyna, Interkl@sa – przygotowanie do społeczeństwa

informacyjnego, [w:] Nauczanie ku przyszłości w szkolnym centrum informacji, red.

H. Kosętka, H. Batorowska, B. Kamińska-Czubała, Kraków 2002, s.7.

134

103. Stankiewicz Katarzyna, Polonista „od wszystkiego”?, „Polonistyka” 2006, nr 8, s.

58-60.

104. Stradowski Jan, Szkoła bez zeszytów – wydawnictwa książek hamują rozwój

elektronicznej edukacji, „Wprost” 2005, nr 35, s. 70-71.

105. Straszak Andrzej, Upowszechnianie informatyki we wszelkiej dydaktyce

w społeczeństwie powszechnego Internetu, w: Dydaktyka informatyki i informatyka

w dydaktyce. Monografia, red. A. Szewczyk, Szczecin 2006, s. 45-53.

106. Strokowski Wojciech, Polonista polimedialny, [w:] Polonista w szkole. Podstawy

kształcenia nauczyciela polonisty, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2004, s. 297-335.

107. Stróżyński Klemens, Digitalizacja ćwiczeń w pisaniu, czyli wpływ komputerów na

szkolną polonistykę, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 4, s. 12-20.

108. Stróżyński Klemens, Projekt oceniany przez Internet, „Polonistyka” 2005, nr 2, s.

47-51.

109. Stróżyński Klemens, Technologia informacyjna dla polonistów, „Polonistyka”

2001, nr 2, s. 86-92.

110. Strykowski Wojciech, Media i edukacja medialna w tworzeniu współczesnego

społeczeństwa, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski, W.

Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 12-23.

111. Strykowski Wojciech, Szkoła współczesna i zachodzące w niej procesy, [w:] tenże,

J. Strykowska, J. Pielachowski, Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej,

Poznań 2007, s. 67.

112. Swęda Anna, Internetowe spojrzenie na doskonalenie nauczycieli, „Zeszyty

Szkolne” 2001, nr 2, s. 128-130.

113. Swęda Anna, Internetowy Pan Tadeusz, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 57-59.

114. Swęda Anna, Okiem belfra na internetowe poczynania belfrów, „Zeszyty Szkolne”

2002, nr 1, s. 104-105.

115. Swęda Anna, WWW, czyli wirtualne okienko na świat, „Zeszyty Szkolne” 2001, nr

1, s. 110-114.

116. Sysło Maciej, Gurpiel Ewa, Krupicka Helena, Powiązania technologii

informacyjnej z edukacją medialną, [w:] II międzynarodowa konferencja Media

a edukacja – programy i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 35.

117. Sysło Maciej, Multimedia w edukacji. Wskazania unijne i przykłady dobrej

praktyki, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski,

W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 172-183.

118. Sysło Maciej, Multimedia w edukacji. Wskazania unijne i przykłady dobrej

praktyki, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski,

W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 183.

119. Ślósarz Anna, Szkolna polonistyka w erze cywilizacji medialnej, „Polonistyka”

2008, nr 2, s. 30-35.

120. Tanaś Maciej, Edukacyjne konsekwencje rozwoju środków informatycznych, [w:]

Edukacja i dialog w świecie przyszłości, red. H. Kwiatkowska, M. Szybisz, Pułtusk

2003, s. 117.

135

121. Warszewski Janusz, Do czego potrzebna jest w szkole sieć komputerowa?, [w:]

Komputer i Internet w szkole, red. K. Guzek, Lublin 2001, s. 9-16.

122. Wiśniewska Anna, Nie tylko podręcznik i tablica…, „Nowa Szkoła” 2005, nr 1, s.

45-48.

123. Wolniak Michał, Internetowy dzienniczek ucznia, „Gazeta Szkolna” 2005, nr 7, s.

12.

124. Wprowadzenie, [w:] Edukacja czytelnicza i medialna. Skrypt dydaktyczny dla

nauczycieli studiów podyplomowych, red. W. Kwiatkowska, Toruń 2008, s. 5.

125. Wspólna refleksja nad światem – rozmowa z doc. dr. hab. Robertem Piłatem

z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 3, s. 7-11.

126. Zawisza-Chlebowska Teresa, Wsparcie internetowe, „Polonistyka” 2001, nr 2, s.

121-123.

127. Zeller Izabela, Nie chcę, ale muszę, czyli polonista wobec Internetu, [w:] Drogi

i ścieżki polonistyki gimnazjalnej, red. Z. Uryga, Z. Budrewicz, Kraków 2001, s.

192-202.

128. Zemła Andrzej Marek, Kompetencje informatyczne nauczycieli nieinformatyków,

[w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja – programy i tezy, Poznań

18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 51.

129. Żurek Sławomir Jacek, Humanistyczne ścieżki edukacyjne, [w:] Komputer i Internet

w szkole, red. K. Guzek, Lublin 2001, s.139-148.

130. Żurek Sławomir Jacek, Internet w warsztacie nauczyciela polonisty, „Zeszyty

Szkolne” 2002, nr 3, s. 60-67.

131. Żurek Sławomir Jacek, Język polski, [w:] Komputer i Internet w szkole, red. K.

Guzek, Lublin 2001, s.67-76.

132. Żurek Sławomir Jacek, Ścieżki edukacyjne w Internecie, „Zeszyty Szkolne” 2001,

nr 2, s. 81-88.

2. Wydawnictwa zwarte:

1. E-polonistyka, red. A. Dziak, S. J. Żurek, Lublin 2009.

2. Grzesiak Ewa, Janicka-Szyszko Renata, Steblecka Magdalena, Edukacja medialna.

Scenariusze zajęć, Gdańsk 2005.

3. Nowel Ewa, Cywilizacja mediów. Reklama. Internet. Prezentacja, Kielce 2004.

4. Rola i miejsce technologii informacyjnej w okresie reform edukacyjnych w Polsce,

red. T. Lewowicki, B. Siemieniecki, Toruń 2002.

5. Szabłowski Stanisław, E-learning dla nauczycieli, Rzeszów 2009.

6. Ślósarz Anna, Media w służbie polonisty, Kraków 2008.

3. Zbiory własne autorki pracy:

1. H. Zych, Szkolenia inform 99 2009 [list elektroniczny].

136

2. Referat Karoliny Jędrych: Blog jako narzędzie komunikacji nauczyciela z uczniami

(wygłoszony na konferencji e-polonistyka 2, która odbyła się w grudniu 2009 roku

na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II). Tekst autorki uzyskano

przed publikacją książki z materiałami z konferencji.

4. Dokumenty oświatowe:

1. Rozporządzenie MEN z 14 listopada 2007 roku zmieniające rozporządzenie w

sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, [on-line:]

http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20071114.pdf

2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 roku

w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia

ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458), [on-line:]

http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_pr_1997-2006/rozp_155.php

3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 roku

zmieniające rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego

przez nauczycieli (Dz. U. Nr 214, poz. 1580), [on-line:]


4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie

podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w

poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 4, poz. 17), [on-line:]

http://reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_2/2b.pdf

5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2007 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania

przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U.

Nr 157, poz. 1100), [on-line:]

http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20070823_2.pdf

6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie

dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego,

programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (Dz. U. Nr 4,

poz. 18), [on-line]:


5. Netografia

1. ABC Internetu. Słownik internetowy, [on-line:]

http://sulech.com/index.php?strona=slownik

2. Ankieta, [on-line:] http://e.kul.lublin.pl/ankietypub.html?op=1&awid=21946

3. Będąc młodą nauczycielką – frustracje i upadki młodego nauczyciela polonisty,

[on-line:] http://kociokwik1.blox.pl/html

4. Będąc młodą polonistką, [on-line:]

http://kingapolon.blog.onet.pl/Witajcie,2,ID352157929,n

137

5. Biblioteka zasobów edukacyjnych, [on-line:]

http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=kurs_doskonalenie_zawodowe_naucz

ycieli_2&flo=sch_kdz2_l001.flo

6. Bliżej języka, [on-line:] http://www.wsipnet.pl/kfile.php?klub=47&id=5126

7. Blog język-polski.pl, [on-line:] http://a4kadiusz.blog.interia.pl/?pack=1

8. Blog polonisty, [on-line:]

http://quasigombro.blox.pl/html/1310721,262146,14,15.html?3,2007

9. Chodacka Beata, Czy w gimnazjum jest miejsce dla e-learningu?, [on-line:]

http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=20&id=436

10. Cieśluk Anna, Elektroniczne dzienniki w szkołach. Hit czy kit?, [on-line:]

http://www.wiadomosci24.pl/artykul/elektroniczne_dzienniki_w_szkolach_hit_czy

_kit_106015-2--1-a.

11. Computer in School Service for Teachers, [on-line:] http://www.oeiizk.edu.pl/

12. crash boom bang, [on-line:] http://dodusia2.blog.interia.pl/

13. Cywińska-Milonas Maria, Blogi. Ujęcie psychologiczne, [on-line:]

http://209.85.135.132/search?q=cache:hNqJNnHWLuIJ:www.retsat1.com.pl/walcz

ak/blogi.doc+cywi%C5%84ska-

milonas,+blogi+uj%C4%99cie&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a

14. Czerkawska Bernadetta, Miłość w sztuce – portfolio, [on-line:]

http://wszpwn.com.pl/?page=nauczyciel_przedmiot_tresci&pcsu_id=1010&artf_id

=2879&ph_main_content_start=show&arti_id=7261

15. Czym jest Scholaris?, [on-line:]

http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=kurs_doskonalenie_zawodowe_naucz

ycieli_2&flo=sch_kdz2_l001.flo

16. Czym jest Strefa Nauczyciela?, [on-line:]

http://wszpwn.com.pl/?page=nauczyciel_tresci&ph_main_content_start=show&arti

_id=6461

17. Darmowy kurs HTML [on-line:] http://pl.html.net/tutorials/html/introduction.asp

18. Denert Anna, Home, [on-line:] http://anna.denert.w.interia.pl/index.html

19. Dziak Aleksandra, Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji „Nowa podstawa

programowa kształcenia ogólnego i wychowania przedszkolnego. Język polski”,

Lublin 6–7 listopada 2008 r., [on-line:]

http://www.kuratorium.lublin.pl/?akc=akt&op=szcz&id=1666

20. Dziak Aleksandra, Wykaz stron internetowych przydatnych w pracy współczesnego

polonisty, [on-line:]

http://www.kul.lublin.pl/files/154/Malicka/Wykaz_stron_WWW.pdf, s. 5-8

21. EduForum – o nas, [on-line:]

http://www.eduforum.pl/modules.php?name=Zawartosc&p=onas

22. Edukator – serwis nauczycieli szkoły polskiej, [on-line:]

http://www.edukator.org.pl/onas.html

23. Edux.pl – Portal Edukacyjny, [on-line:] http://www.edux.pl/

24. Encyklopedia Definicja, [on-line:] http://www.definicja.com/

138

25. Forum dyskusyjne awans.net, [on-line:] http://forum.awans.net/statistics.php

26. Forum Interkl@sa – język polski, [on-line:]

http://forum.interklasa.pl/mvnforum/listthreads?forum=13

27. Forum Interkl@sy » CZASOWNIK – GIMNAZJUM, [on-line:]

http://forum.interklasa.pl/mvnforum/viewthread?thread=17096

28. Forum Interkl@sy » plan wynikowy do "To lubię", [on-line:]

http://forum.interklasa.pl/mvnforum/viewthread?thread=16809

29. Forum uczniów i nauczycieli, [on-line:] http://hogwarthp.phorum.pl/

30. Hamlet – dla kogo? dlaczego? po co?, [on-line:] http://hamlet.pro.e-

mouse.pl/serwis/?id=intro2

31. http://www.oskwarek.pl/f/

32. Jażdżewska Bożena, Historia Internetu, [on-line:]

http://www.oeiizk.edu.pl/informa/jazdzewska/

33. Jezierska Karolina, Blogi, [on-line:] http://www.e-marketing.pl/artyk/artyk103.php

34. Katalog stron internetowych, [on-line:] http://www.i-

slownik.pl/1,2051,katalog,stron,internetowych.html

35. Klimowicz Marta, Blogi – polską potęgą?, [on-line:]

http://technoblog.gazeta.pl/blog/1,84942,4933297.html

36. Klub Nauczyciela, [on-line:] http://klubnauczyciela.stentor.pl/strony/klub-

nauczyciela-informacje

37. Kłosińska Tatiana, Włoch Stanisława, Kształcenie wczesnoszkolne wobec oferty

multimedialnych programów edukacyjnych, [on-line:]

http://www.uz.zgora.pl/kmti/konferencje/media_a_edukacja/referaty/klosinska.pdf,

s. 1

38. Komputer dla ucznia, [on-line:] http://www.kdu2.pl/

39. Kreator stron ZAFRIKO, [on-line:] www.zafriko.pl/

40. Kurs HTML - strona WWW za darmo, [on-line:] http://www.kurshtml.boo.pl/

41. Kursy doskonalące dla nauczycieli w zakresie ICT, [on-line:]

http://www.kpfs.pl/men/strony/1/i/27.php

42. Leszczyńska Elżbieta, Polska edukacja w drodze do społeczeństwa informacyjnego,

[on-line:] http://www.vulcan.edu.pl/uczyclepiej/archiwum/2003/21/polska.html

[dostęp: 13.10.2009].

43. Maj Marcin, Każdy gimnazjalista z laptopem za dwa lata, [on-line:]

http://di.com.pl/news/21073,0,Kazdy_gimnazjalista_z_laptopem_za_dwa_lata.html

#utm_source=news_wp&utm_medium=link&utm_campaign=warto-przeczytac

44. Menzel Edyta, Industrial, [on-line:] http://edamen.republika.pl/

45. Myśliwiec Grzegorz, Garczyński Paweł, Autorytet nauczyciela – niekończąca się

dyskusja, [on-line:] http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=4&id=40

46. Najłatwiejszy darmowy kreator stron WWW, [on-line:] www.otostrona.pl/

47. Nauczyciele – korzystają z Internetu?, [on-line:]

http://forum.gazeta.pl/forum/w,427,105208185,105208185,Nauczyciele_korzystaja

_z_Internetu_.html

139

48. Nauka i edukacja, [on-line:] http://eduskrypt.pl/

49. O nas, [on-line:] http://literka.pl/czytaj/77/1

50. O serwisie Profesor, [on-line:] http://www.profesor.pl/prof_info.php

51. Pamiętnik polonistki, [on-line:] http://kaluziak928.blog.onet.pl/Brak-

tytulu,2,ID268099689,n

52. Pierwszy raz na literce?, [on-line:] http://literka.pl/czytaj/20/1

53. Polonista Zdzisiom, [on-line:] http://mmagnateria.blox.pl/html

54. Polonista, [on-line:] http://monikasiuta.blox.pl/html

55. Polonista, [on-line:] http://monikasiuta2.blox.pl/html

56. Poloniści – Nauczyciele, [on-line:]

http://forum.gazeta.pl/forum/w,22449,47739433,,Polonisci.html?v=2

57. Polski Portal Edukacyjny, [on-line:]

http://www.interklasa.pl/portal/index/web?webURL=/portal/dokumenty/iklasa/o_p

ortalu_pl.html

58. Portal internetowy, [on-line:] http://pl.wikipedia.org/wiki/Portal_internetowy

59. Portal Oświata, [on-line:] http://www.oswiata.org.pl/kontakt/index.php?n=&id=27

60. Pracownie komputerowe dla szkół, [on-line:]

http://www.kpfs.pl/abcd/strony/1/i/117.php

61. Pyrgiel Aneta, Marzenia w literaturze, [on-line:]

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/prezentacja_P_4144_pyrgiel.html

62. Ranking – czerwiec 2009, [on-line:] http://firma.interia.pl/badania/4881/

63. Rankingi, [on-line:] http://www.ranking.slupsk.pl/index.php5/rankingi/51/

64. Raport GUS, Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2008/2009, [on-line:]

http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_e_oswiata_i_wychowanie_2008-

2009.pdf, s. 214

65. Raszka Krystyna, Neologizmy i ich rodzaje, [on-line:]

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/2385969873693.html

66. Raszka Krystyna, Oboczności, [on-line:]

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/2385969873693.html

67. Romanowska Maria, Holokaust, [on-line:]

http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=scenariusz_S_2671_romanowska

68. Rzepecka-Roszak Elżbieta, A cóż to jest za bajka? – bajka prawdę ci powie, czyli o

naszych wadach i przywarach. Scenariusz lekcji języka polskiego w gimnazjum,

[on-line:] http://eduskrypt.pl/ebook-

8222a_coz_to_jest_za_bajka8221_8211_bajka_prawde_ci_powie_czyli_o_naszych

_wadach_i_przywarach_scenariusz__lekcji__jezyka__polskiego__w_gimnazjum-

1334.html

69. Scenariusze, lektury i pomoce multimedialne, [on-line:] http://www.gwo.pl/?m=107

70. Serwis internetowy, [on-line:] http://www.definicja.com/Serwis_internetowy

71. Słowniczek terminów internetowych – Samouczek Internetu, [on-line:]

http://lg.msn.com/intl/pl/tutorial/glossary.htm

140

72. Smuszkiewicz Antoni, Recenzja merytoryczna CD-ROM-u Przeszłość to dziś.

Romantyzm autorstwa Aleksandra Nawareckiego, Doroty Siwickiej, Waldemara

Baraniewskiego, Mariusza Kazańczuka i Leszka Kolankiewicza, [on-line:]

http://www.stentor.pl/files/produkty/pliki/29_recenzja.pdf

73. Strona A. Paprockiej, [on-line:] http://a.paprocka.webpark.pl/index_pliki/frame.htm

74. Strona anonimowego autora, [on-line:] www: http://gojabraniewo.webpark.pl/

75. Strona internetowa, [on-line:] http://www.definicja.com/Strona_internetowa

76. Strzelczyk-Jajczak Joanna, Wykorzystanie w pracy technologii informacyjnej i

komunikacyjnej, [on-line:] http://awans-zawodowy.prv.pl/pl/013/002/

77. Sysło Maciej, Informatyka w szkole, [on-line:]

http://www.wsipnet.pl/oswiata/arts.php?dz=9&nid=448

78. Sysło Maciej, Jochemczyk Wanda, Komentarz do podstawy programowej

przedmiotu „zajęcia komputerowe”, [on-line:]

http://www.reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_6/6d.pdf, s.

102

79. Szalonej polonistki refleksje nad otaczającym światem, [on-line:]

http://szalonapolonistka.blox.pl/html

80. Szkolenia dla nauczycieli, [on-line:]

http://www.vulcan.edu.pl/szkolenia/dla_nauczycieli.html

81. Śniadkowski Mariusz, Technologie w edukacji bez granic, [on-line:]

http://konferencja.21.edu.pl/publikacje/5/1/501Sniadkowsk.pdf

82. Technologia informacyjna, [on-line]:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Technologia_informacyjna

83. Wasiołka Sebastian, Nowoczesne pomoce dydaktyczne w pracy nauczyciela, [on-

line:] http://www.ap.krakow.pl/ktime/ref2009/wasiolka.pdf, s. 1,

84. Wojciulewicz Barbara, Strona główna, [on-line:] http://www.bw.rzekun.pl/

85. Wolańska Wioletta, Internet jako narzędzie dydaktyczne, [on-line:]

http://www.zspolice.pl/nasza_szkola/materialy_dydaktyczne/jezyk_obcy/internet_d

ydaktyka.pdf, s.13

86. Zakrzewski Andrzej, Multimedialne programy dydaktyczne – kryteria oceny i

wyboru, [on-line:] http://www.up.krakow.pl/ktime/ref2005/zakrzew.pdf

87. Zatorska Teresa, Edukacja czytelnicza i medialna w pierwszym i drugim etapie

kształcenia, [on-line:]

http://209.85.135.132/search?q=cache:AdI0Zf39tLAJ:www.szkola.net/awans/down

load.php%3Ftype%3Ddoc.zip%26id%3D2089%26autor%3D2089.zip%26tytul%3

DEdukacja%2Bczytelnicza%2Bi%2Bmedialna%2Bw%2Bpierwszym%2Bi%2Bdru

gim%2Betapie%2Bkszta%25B3cenia+realizacja+%C5%9Bcie%C5%BCki+medial

nej&cd=9&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a

KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI JANA PAWŁA II. Peryt.pdf · 2010. 10. 14. · Najważniejsze...

Documents

Transcript of KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI JANA PAWŁA II. Peryt.pdf · 2010. 10. 14. · Najważniejsze...