1

Grzegorz Hansen

Forum Strategii Sektora BankowegoJachranka, 25 września 2013

Banki w Polsce aoczekiwania wobec systemu płatności mobilnych

2

Oczekiwania wobec docelowego modelu płatności mobilnych podstawowe założenia

powszechne poszukiwania rozwiązania dla banków przy następujących założeniach:

• mobilny Internet,

• aplikacja

• nie SIM-centric,

• nowy system płatności (nie kontynuacja systemów kartowych),

• transakcja w ciężar rachunku bankowego,

• dopuszcza się lokalny (zwł. początkowo) charakter systemu,

• szybka ekspansja u najważniejszych, najpowszechniejszych akceptantów,

• standard dla banków: powszechność w sektorze bankowym

3

Oczekiwania wobec docelowego modelu płatności mobilnych horyzont funkcjonalności, potencjał rozwoju

wielokanałowość transakcji (POS, ATM, m-commerce, „mikropłatności”, P2P),

perspektywy rozwoju/zmiany techniki identyfikacji i autoryzacji (NFC, QR, tekstowy OneTimeTicket),

potencjał rozwoju usług (zakresu transakcji) i elastyczności rozwoju usług w bankach,

swoboda indywidualizacji aplikacji bankowych i ich integracji z aplikacjami banków-emitentów,

jedno urządzenie mobilne (jeden numer tel.) – wiele jednocześnie działających instrumentów płatniczych tego oraz innych banków,

możliwość indywidualizacji limitów on-line (w tym - w ograniczonym zakresie - przez użytkownika),

gotowość do interoperacyjności i akomodacji serwisów poddostawców (np. w zakresie wyspecjalizowanych, niszowych „mikropłatności”),

4

Oczekiwania wobec docelowego modelu płatności mobilnych mechanizmy finansowania, płynność a rozrachunek

finansowanie przez akceptantów na zasadzie MSC (w tym: IF),

mechanizm pozwalający na zgodny z prawem wpływ emitentów na strukturę i wysokość MSC (i IF),

otwartość na współpracę z aktualnymi i nowymi acquirerami: te same szanse, te same zasady,

dopuszczalność „nowego rozdania” w zakresie koncepcji acquiringu nowego systemu płatności,

mechanizm rozliczeń nie stanowiący wzrostu presji na zapewnienie natychmiastowej płynności,

zapewnienie gwarancji rozliczenia akceptantom i rozrachunku w kolejnych dniach roboczych,

preferowane rozliczenia wielostronne, „netto”

5

Oczekiwania wobec docelowego modelu płatności mobilnych wyjątkowość P2P, kontrola emitenta nad relacją i komunikacją z użytkownikiem

zapewnienie właściwej selekcji i „szczelności” transakcji P2P z ich wyłączeniem z mechanizmów:

• MSC (i IF),• późniejszego rozliczenia w masowym rozrachunku,

ścisła kontrola (decyzyjność) emitenta nad wykorzystaniem danych o historii transakcji użytkownika,

ścisła kontrola (decyzyjność) emitenta nad komunikacją operatora systemu do użytkowników,

ścisła kontrola (decyzyjność) emitenta w odniesieniu do oferowania przez operatora systemu użytkownikowi formatów i narzędzi swobodnego przetwarzania danych o transakcjach użytkownika

6

Rozwinięcie przedstawionych wątków wybrane komentarze

7

Oczekiwania wobec docelowego modelu płatności mobilnych podstawowe założenia: spojrzenie na rynek i miejsce sektora bankowego

kierunkiem rozwoju płatności mobilnych w Polsce jest model, który:• wykorzystuje mobilny Internet,• bazuje na „aplikacyjnym” instrumencie płatniczym, nie korzystającym do

instalacji ani działania z pośrednictwa operatora komórkowego (nie SIM-centric),• nie bazuje na - wyłącznym - wykorzystaniu instrumentów płatniczych

emitowanych w ramach organizacji VISA lub MasterCard ,• wykorzystuje bezpośrednio płynność na bankowych rachunkach bieżących,• jest – warunek dopuszczalny - systemem lokalnym

istotne jest, by tworzony lokalnie system płatności mobilnych kontrolowany był przez wystawców będących bankami; alternatywą jest jego stworzenie i prowadzenie przez podmioty poza-bankowe; dla banków nie jest bez znaczenia jakiej branży byłby twórca/dostawca systemu płatności mobilnych, gdyby nie należał on do sektora bankowego (telekomunikacja, usługi płatnicze, acquiring, usługi internetowe, IT…),

w momencie wyboru systemu, absolutnie kluczowe jest by wybierane rozwiązanie (system) miało szansę być powszechne, dostępne dla klientów potencjalnie w wielu bankach; inaczej: bardzo istotne jest dla wystawcy-banku… z jakimi bankami się – bezpośrednio albo pośrednio – dogaduje,

nie mniej istotne są szanse na szybkie pozyskanie znacznej sieci akceptantów (zwł. typu POS) i jak duża jest szansa na szybką ekspansję pośród akceptantów

8

Oczekiwania wobec docelowego modelu płatności mobilnych dodatkowe założenia funkcjonalne

wybierany model płatności mobilnych powinien pozwalać na realizację transakcji w wielu kanałach i trybach: POS, ATM, m-commerce, mikropłatności (parking, bilet), P2P, zdalnie, ew. zbliżeniowo,

w momencie wyboru systemu, najbardziej przyjazny sposób autoryzacji transakcji nie jest samodzielnym kryterium rozstrzygającym,

w momencie wyboru systemu, jednolitość sposobu autoryzacji z punktu widzenia różnych kanałów / typów transakcji nie jest samodzielnym kryterium rozstrzygającym,

w momencie wyboru systemu istotna jest zdolność i gotowość dostawcy systemu, by w wybieranym modelu można było dokonać wymiany komunikatu autoryzacyjnego na inne sposoby:

• NFC (z ew. kodem dodatkowym),• QR (z ew. kodem dodatkowym),• w postaci otwartego tekstu OTT (tj. One Time Ticket)

ważne są też możliwości dalszego rozwoju usług – na bazie technik i infrastruktury wybieranego systemu: np. możliwości wykorzystania komunikacji autoryzacyjnej do realizacji innych – niż pierwotnie zakładane – typów transakcji, w tym dla transakcji unikalnych dla danego banku-wystawcy; np. wypłata w oddziale banku klienta (identyfikacja+autoryzacja) za pomocą jednego OTT, zamiast: sprawdzania dok. tożsamości, karty wzorów podpisów i sygnowania potwierdzania operacji, albo zamiast: korzystania z technologii fingervein,

oznacza to też - ograniczoną komercyjnie i wizerunkowo – dopuszczalność ograniczania dostępności niektórych usług systemu w poszczególnych bankach

9

kluczowym czynnikiem wyboru systemu dla danego banku mogą być warunki finansowe uczestnictwa w danym systemie płatności – m.in. z punktu widzenia potencjału banku przystępującego (jego klientów) na rynku płatności kartowych:

• z uwagi na korzystanie z kart płatniczych,• z uwagi na stopień aktywności płatniczej,• z uwagi na oczekiwane (behawioralne) tempo migracji z tradycyjnych lub nawet

nowoczesnych instrumentów płatniczych, na bardziej nowoczesne, bardziej elastyczne instrumenty płatnicze,

czynnik wysokości i struktury Merchant Service Charge w nowym systemie płatności mobilnych, a zwł. wysokość Interchange Fee, może być istotnym czynnikiem decyzyjnym przy podejmowaniu decyzji o przystąpieniu (albo w negocjacjach) do nowego systemu płatności mobilnych

Oczekiwania wobec docelowego modelu płatności mobilnych czynniki uzupełniające: warunki finansowe i potencjał transakcyjny klientów

10

nowy system (dalej: System) powinien być otwarty dla wszystkich działających w Polsce banków jako wystawców; powinien być także dostępny dla wszystkich podmiotów, które - zgodnie z wymogami prawa - mają mieć swobodny dostęp do takiego systemu,

podstawowym źródłem płynności instrumentu płatniczego powinien być rachunek bieżący klienta prowadzony w banku lub limit kredytowy przyznany przez bank; płatność powinna być autoryzowana w porównaniu z dostępnym saldem albo limitem; instrumenty prepaidowe nie są wykluczone, ale – wobec aktualnej skłonności Polaków do przedpłacania instrumentów płatniczych - nie powinny być uznawane za obiecującą opcję,

niezbędne jest, aby na tym samym telefonie (przy tym samym numerze telefonu) mogły funkcjonować – symultanicznie – instrumenty płatnicze kilku banków,

zdecydowanie preferowane jest, aby każdy z banków-wystawców mógł wyemitować kilka instrumentów płatniczych lub przynajmniej wykorzystać kilka źródeł płynności dla instrumentu płatniczego; inaczej: relacja „jeden numer telefonu” = „jeden instrument płatniczy (jedno źródło płynności)” jest nie do zaakceptowania

Docelowy model płatności mobilnychpodstawowe cechy Systemu i instrumentu płatniczego

11

możliwość płacenia poza Polską za pomocą instrumentu płatniczego obsługiwanego w Systemie nie jest konieczna na etapie wstępnym, ale byłaby uważana za przewagę rozwiązania,

System powinien móc funkcjonować w relatywnie atrakcyjnych niszach rynkowych, ale podstawowym celem powinna być szeroka akceptowalność Systemu wśród tradycyjnych akceptantów,

System powinien przewidywać możliwość wykorzystywania wyspecjalizowanych „agregatorów” usług niszowych (np. dostawców mobilnych płatności za bilety, dostawców mobilnych płatności za parkingi) jako swoich poddostawców (insourcerów), zwł. na wczesnym etapie rozwoju sieci akceptacji

powinna zostać udostępniona funkcjonalność stanowienia i zmiany (on-line) limitów wydatków (per typ transakcji, wydatków dziennych, wydatków miesięcznych itp.) zarówno dla banku-wydawcy, jak i z możliwością ustanawiania takich limitów i ich zmiany on-line przez użytkownika (pod warunkiem, że bank-wydawca udostępniłby klientom narzędzia do tego celu),

wykorzystanie technologii NFC do weryfikacji instrumentu płatniczego / inicjacji płatności / autoryzacji nie jest koniecznością, ale deklaracja i przewidzenie możliwości wykorzystania tej technologii przez zarządzającego Systemem, jego dostawcę lub podmiot go rozwijający będzie uważana za podstawową zaletę Systemu; dotyczyć to powinno części sprzedawców fizycznych, aparatów telefonicznych dających te możliwość, a decyzja o uruchomieniu płacenia z wykorzystaniem tej technologii powinna zależeć od wystawców w Systemie uczestniczących

Docelowy model płatności mobilnychpodstawowe cechy Systemu i instrumentu płatniczego

12

System powinien wykorzystywać koncept Merchant Service Charge jak również Interchange Fee (pobieranej od sprzedawcy i przekazywanej wystawcy instrumentu płatniczego) w celu pokrycia kosztów i generowania zysków przez wystawców,

wystawcy powinni uzyskać - zgodny z prawem - wpływ na strukturę i ewolucję podziału MSC (pomiędzy strony uczestniczące lub pełniące role operacyjne w Systemie); dla banków, uzyskiwanie IF od dostawcy lub operatora Systemu, w pewnej określonej wysokości, nie jest wystarczające: jeżeli MSC musiałaby podlegać redukcji, IF nie powinna być jedynym redukowanym elementem: redukcja przychodu nie powinna dotyczyć wyłącznie wystawców instrumentów płatniczych,

wystawcy powinny rozważyć swoją gotowość do stworzenia podmiotu (będącego np. w większościowym posiadaniu banków-uczestników), który byłby ogólnokrajowym acquirerem Systemu; aktualni acquirerzy kartowi mogliby być poddostawcami zarówno usługi dystrybucji jak i obsługi acquiringowej akceptantów; jednak wystawcy powinni rozważyć swoje zainteresowanie sposobem realizacji funkcji masowej dystrybucji akceptacji Systemu i praktyczną kontrolą nad skuteczną realizacją tej funkcji (ochrona rynku)

Docelowy model płatności mobilnychopłaty i prowizje transakcyjne, własność systemu i własność funkcji acquiringu

13

System powinien być dostępny do dystrybucji akceptacji przez każdego acquirer’a w Polsce; ten wymóg oznacza, że banki są zdania, iż to właśnie acquirerzy kartowi są najwłaściwszą grupą do dystrybucji akceptacji Systemu do sprzedawców, przynajmniej w początkowej, decydującej fazie rozwoju Systemu; nie powinno mieć miejsca szczególne wykluczanie wybranych acquirer’ów (ani szczególne preferencje dla wybranych),

jeżeli to możliwe, wszyscy acquirerzy kartowi powinni być traktowani przez System równo, tj. w zależności od warunków dystrybucji funkcji akceptacji; tylko warunki finansowe, jakościowe oraz dot. gotowości (zdolności) lub podobne powinny być wykorzystywane do ew. selekcji acquirerów,

acquirerzy kartowi są wprawdzie preferowanymi dystrybutorami akceptacji Systemu, ale nie muszą koniecznie być finalnymi acquirerami Systemu

Docelowy model płatności mobilnych dystrybucja funkcji akceptacji do akceptantów

14

wydawanie instrumentu płatniczego finalnemu użytkownikowi nie powinno – o ile to możliwe – zakładać żadnego, nie następującego w trybie on-line, udziału jakiegokolwiek podmiotu nie-bankowego,

od klienta nie powinno być wymagane dokonywanie - zwł. realizowane przez wyspecjalizowany podmiot poza-bankowy - wymiany karty SIM, wymiany telefonu, dokonywanie upgrade’u itp.,

każdy bank powinien mieć możliwość wydania instrumentu płatniczego pod własną marką, jako własnego produktu, zazwyczaj jako własnej aplikacji, w ramach jednolitego, zintegrowanego interface’u oferowanego przez bank,

powinno być też dopuszczalne, by bank wybrał mniej zindywidualizowane rozwiązanie (np. aplikację dostawcy Systemu co-brandowaną z bankiem), ale wobec tego, że banki chciałyby decydować co i jak wydawać będą swoim klientom, „wolność indywidualizowania interfejsu” przez banki jest opcją aplikacji, którą dostawca Systemu, operator albo podmiot rozwijający go powinni udostępnić; kwestia wynagrodzenia za taką możliwość ma charakter odrębny

Docelowy model płatności mobilnych wydawanie instrumentu płatniczego

15

preferowany powinien być taki schemat rozliczenia, który nie wymagałby płacenia sprzedawcy – przez bank-wystawcę – bezpośrednio i niezwłocznie;

System powinien gwarantować sprzedawcom, że płatność zostanie dokonana w określonym czasie po transakcji; odpowiednie wymagania wobec banków dot. m.in. autoryzacji transakcji oraz dot. ew. innych zobowiązań, odpisów czy wpłat do funduszu gwarancyjnego, które służyłyby za podstawę do zagwarantowania płatności sprzedawcom, powinny być częścią Systemu,

preferowane powinno być takie opóźnienie płatności, które pozwoliłoby wystawcom płacić (udostępniać środki w celu zapłaty) nie wcześniej, niż następnego dnia po transakcji (D+1), przy założeniu, że płatność wykonana będzie pomiędzy poniedziałkiem a piątkiem (jeśli byłyby one wolne od pracy, to w następnym dniu roboczym); ponadto, informacja o wysokości kwoty wymagalnej powinna być udostępniona płacącemu bankowi nie później, niż kilka godzin roboczych przed terminem przewidywanego rozliczenia; rozliczenie nie powinno być wyznaczone poza godzinami otwarcia systemu SORBNET dla płatności klientów banków,

jeżeli to możliwe, rozliczenia powinny być dokonywane na bazie „netto” (nie „brutto”), jak w wielostronnym clearing’u, aby zobowiązania banków były wcześniej konfrontowane wzajemnie i aby zobowiązania netto były prezentowane jako wymagane, do zapłaty,

dopuszczalne jest maksimum kilka rozliczeń dzienne, przy założeniu spełnienia powyższych zasad,

wyjątkiem od powyższych zasad mogą być transakcje typu P2P, o ile zapewniona zostanie odpowiednia „szczelność” kryteriów weryfikacji transakcji P2P

Docelowy model płatności mobilnychrozliczenie

16

jedynie wystawcy, obsługiwanych przez System, mobilnych instrumentów płatniczych powinni mieć prawo komercyjnego wykorzystywania informacji o transakcjach swoich klientów (w celu ew. oferowania i świadczenia klientom nowych usług),

ani operator Systemu, ani też inny wystawca nie miałby prawa czynić komercyjnego, albo analitycznego użytku z danych o transakcjach wykonanych instrumentem płatniczym wystawcy,

jedynym wyjątkiem jest użytkownik, który sam ma prawo wykorzystywać swoje dane transakcyjne; jednakże, operator Systemu nie powinien – bez pisemnej zgody wystawcy danego instrumentu płatniczego – oferować użytkownikowi narzędzi wspomagających, które umożliwiłyby mu czynienie użytku z jego danych transakcyjnych w postaci ustrukturyzowanej, albo w postaci dających się strukturyzować i przetwarzać danych elektronicznych,

operator Systemu nie może – bez pisemnej zgody wystawcy danego instrumentu płatniczego – wysyłać do użytkownika żadnych komunikatów, reklam, ofert, innych, niż wymagane prawem lub ew. konieczne i uzgodnione z wystawcą komunikaty operacyjne,

operator Systemu powinien być zobowiązany dostarczać wszystkim wystawcom – na zasadach równości - wszelkie informacje transakcyjne dotyczące aktywności użytkownika, on-line; odrębną kwestią jest realizacja tego obowiązku (lub realizacja częściowa) za ew. wynagrodzeniem

Docelowy model płatności mobilnychkomercyjne wykorzystanie informacji, przekazywanie komunikatów, ofert, reklam

17

Grzegorz Hansen

Departament Bankowości TransakcyjnejBRE Bank SA

ul. Senatorska 1800-950 Warszawa

grzegorz.hansen@brebank.pl

http://www.slideshare.net/GrzegorzHansen

Dziękuję za uwagę!