Formacje świecowe

W tym artykule przybliżone zostaną najpopularniejsze formacje spotykane na wykresie świecowym. Tak jak każda pojedyncza świeca ma swoje znaczenie, także ich kombinacje bardzo dużo mówią o rynku i są przydatne w przewidywaniu ruchów cen. Jak pisze S. Nison: „psychologia uczestników rynku, stan równowagi podaży i popytu oraz stosunek sił między kupującymi a sprzedającymi – wszystko to znajduje swój wyraz bądź w pojedynczej świecy, bądź w ich kombinacji”1. Jak zatem wyglądają takie formacje?

1. Pojedyncze świece

Młot Jest to formacja zwiastująca odwrócenie się trendu ze spadkowego na wzrostowy. Składa się z długiego dolnego cienia, a korpus świecy jest niewielki. Cena otwarcia może być zarówno większa od ceny zamknięcia (ciemny korpus) jak mniejsza (biały korpus), może być też równa (ważka doji). Najważniejsza jest niewielka odległość między tymi cenami. Aby formacja była skuteczna powinna pojawić się po dłuższym trendzie spadkowym, gdy rynek jest wyprzedany. Długi cień pokazuje, że dno jest niedaleko – cena, która spadła nisko, aktywowała kupujących, którzy doprowadzili do jej wzrostu.

Rys: EUR/GBP, wykres dzienny, formacja młota potwierdza poziom wsparcia. 1 Nison S. Świece i inne japońskie techniki analizowania wykresów, WIG-Press, Warszawa 1996

Razem z formacjami świecowymi warto stosować inne narzędzia analizy technicznej dla potwierdzenia sygnałów. Na powyższym rysunku widać kombinację formacji młota oraz poziomu wsparcia. Można też dostrzec potrójne dno. Łącznie wszystkie trzy sygnały pokazały odwrócenie trendu w lutym.

Stawianie zleceń

Rys: poprzednia sytuacja w przybliżeniu Są dwa sposoby: można użyć zlecenia buy limit w połowie cienia albo buy stop tuż nad ceną maksymalną młota (niebieskie strzałki). Zlecenie stoploss powinno być umieszczone poniżej ceny minimalnej tej świeczki (czerwona linia).

Wisielec Wisielec jest formacją pojawiającą się na szczytach cenowych i zwiastującą zmianę trendu na spadkowy. Wygląda on identycznie jak młot – posiada długi dolny cień oraz niewielki korpus. Tutaj długi cień pokazuje, że na rynku jest coraz więcej sprzedających, którzy chcą realizować zyski powstałe w kończącym się trendzie wzrostowym

Rys: EUR/GBP, wykres dzienny, formacja wisielca W przedstawionym wyżej przypadku, wisielec zwiastował tylko korektę w dłuższym trendzie wzrostowym.

Odwrócony młot Pojawienie się takiej formacji zwiastuje zmianę trendu ze spadkowego na wzrostowy. W przeciwieństwie do młota, jego odwrócona wersja posiada długi górny cień, korpus pozostaje natomiast mały. Formacja ta pokazuje rosnącą siłę popytu, który mimo spadków cen, był w stanie poruszyć cenę do góry.

Rys: EUR/CHF, wykres dzienny, formacja odwróconego młota oraz potrójne dno zwiastują odwrócenie trendu

Spadająca gwiazda Spadająca gwiazda jest formacją odwrócenia trendu ze wzrostowego na spadkowy. Podobnie jak odwrócony młot posiada długi górny cień oraz niewielki korpus. Tym razem długi cień pokazuje słabość kupujących, którzy nie byli w stanie utrzymać ceny na wysokim poziomie.

Rys: EUR/GBP, wykres dzienny, spadająca gwiazda dała sygnał odwrócenia trendu w maju.

Rys: EUR/GBP, wykres dzienny, widać tutaj dwie spadające gwiazdy. Tym razem pierwsza z formacji zapowiedziała tylko krótką korektę, dopiero pojawienie się drugiej spadającej gwiazdy i przerwanie linii krótkoterminowego trendu, spowodowało większe spadki.

Zlecenia w tej formacji można składać w analogiczny sposób, jak przy młocie – sell limit można ustawić w połowie cienia, natomiast sell stop poniżej minimum świecy. Stoploss powinien być ustawiony ponad maksimum spadającej gwiazdy.

2. Formacje dwóch świec

Zasłona ciemnej chmury Tak jak pojawienie się ciemnej chmury na niebie zwiastuje koniec dobrej pogody, tak formacja o tej samej nazwie na rynku zapowiada zakończenie trendu wzrostowego. Składa się ona z dwóch elementów: pierwsza z nich jest długą białą świecą. Kolejna świeca otwiera się z luką, co sugeruje dużą przewagę kupujących. Świeca ta szybko zmienia się jednak w długą czarną świecę – luka wzrostowa jest szybko zamykana, co uwidacznia rosnącą presję podaży. Formacja ta ma większy potencjał, gdy druga świeca zamknie się poniżej połowy pierwszej świecy. W przeciwnym razie należy poczekać na dodatkowe potwierdzenie, czy nastąpi zmiana trendu, czy tylko krótka konsolidacja.

Rys: USD/CHF, wykres dzienny, zasłona ciemnej chmury Na wykresie widać „silną” formację zasłony ciemnej chmury - zakończyła konsolidację trwającą przez miesiąc. Jest ona istotna, ponieważ czarna świeca zamknęła się bardzo nisko – w pobliżu otwarcia świecy poprzedniej. Ponadto potwierdzony został opór na poziomie 1,2550.

Formacja przenikania Jest ona odwrotną formacją do zasłony ciemnej chmury. Pojawia się pod koniec trendu spadkowego i zwiastuje jego zakończenie. Pierwsza świeca jest długą czarną świecą. Druga świeca otwiera się z luką w dół, która jest szybko zapełniana przez kupujących. Aby formacja była kompletna, biała świeca powinna zamknąć się powyżej połowy świecy poprzedniej.

Rys: AUD/CHF, wykres dzienny, formacja przenikania rozpoczęła nowy trend wzrostowy.

Objęcie hossy i objęcie bessy Są to kolejne dwie przeciwne formacje japońskie. Ich interpretacja jest zgodna z nazwą – objęcie hossy zapowiada wzrosty, natomiast objęcie bessy poprzedza spadki.

Rys: Wawel, wykres tygodniowy, objęcie hossy Formacja objęcia hossy wygląda następująco: pierwsza świeca jest najczęściej niewielką czarną świecą, druga świeca jest długą świecą białą, która „obejmuje” poprzednią świecę. Oznacza to, że otwarcie świecy wzrostowej znajduje się poniżej minimum ciemnej świecy, a zamknięcie świecy wzrostowej leży powyżej maksimum ciemnej świecy.

Rys: PKN Orlen, wykres dzienny, formacja przenikania (na czerwono) oraz objęcie hossy (na zielono). Taka „kumulacja” jest silnym sygnałem – formacje potwierdzają się wzajemnie.

Rys: WIG, wykres dzienny, objęcie bessy razem z wisielcem (kształt pierwszej białej świeczki w objęciu bessy), który potwierdza negatywną wymowę formacji. Na formację objęcia bessy składają się: pierwsza niewielka świeca wzrostowa, która jest „zakrywana” przez długą czarną świecę. Otwarcie świecy spadkowej powinno znaleźć się powyżej poprzedniej świecy, zamknięcie świecy spadkowej natomiast poniżej poprzedniej świecy.

Harami Ta formacja także występuje w dwóch odmianach – wzrostowej oraz spadkowej. Zbudowana jest ona odwrotnie niż formacje objęcia – tutaj to pierwsza świeca jest dłuższa od drugiej.

Rys: BRE, wykres dzienny, harami wzrostowe Pierwsza (spadkowa) świeca w harami wzrostowym posiada otwarcie powyżej maksimum drugiej świecy, natomiast zamknięcie pierwszej świecy wypada poniżej minimum świecy drugiej. W idealnej sytuacji druga świeca jest świecą wzrostową, jednakże nie musi być to regułą, aby formacja była istotna (jak widać zresztą na powyższym wykresie).

Rys: Złoto, wykres dzienny, harami spadkowe potwierdza odwrócenie trendu – widzimy tu także formację wyspy.

Pierwsza (wzrostowa) świeca obejmuje następną świecę. Ta druga świeca może być zarówno biała (wzrostowa) jak i czarna (spadkowa). Może to być także doji (jak na wykresie).

Okno Okno jest to inna nazwa formacji, która znana jest też jako luka. Japońska analiza wykresów rozróżnia okno hossy (luka wzrostowa) oraz lukę bessy (luka spadkowa). Okno hossy pojawia się, kiedy maksimum poprzedniej świecy znajduje się poniżej minimum świecy obecnej. Oknem bessy nazywana jest sytuacja, kiedy minimum świecy poprzedniej wypada powyżej maksimum aktualnej świecy. W przypadku analizy formacji okien, istnieje ważna reguła mówiąca, że rynek, na którym pojawiły się trzy okna, jest rynkiem „dojrzałym”. Oznacza to wyczerpanie obecnego ruchu i zwiększone prawdopodobieństwo zmiany trendu. Jest to opis sytuacji, w której występują kolejno luki startu, kontynuacji oraz wyczerpania (dokładnie opisane tutaj).

Rys: Azoty Tarnów, wykres dzienny, luka hossy (zaznaczona na czerwono), działa jako wsparcie (niebieska linia)

Rys: Comarch, wykres dzienny, luka bessy (zaznaczona na czerwono), działa jako opór (niebieska linia)

3. Formacje trzech świec

Gwiazda wieczorna Ta formacja składa się z trzech świec – pierwsza z nich jest długą białą świecą, która pokazuje dotychczasową siłę popytu. Następnie pojawia się świeca z niewielkim korpusem – może on być zarówno biały jak i czarny, najlepiej, aby nie stykał się ani z poprzednią, ani z następną świecą. Druga świeca pokazuje równowagę sił i chwilowe zatrzymanie ruchu. W tym momencie trzeba czekać na potwierdzenie formacji trzecią, długą i ciemną świecą, która pokaże siłę podaży.

Rys: Jutrzenka, wykres tygodniowy, formacja gwiazdy wieczornej (zaznaczona na czerwono) potwierdziła znaczenie oporu w okolicach 4,8 zł i zapowiedziała odwrócenie trendu.

Gwiazda poranna Jest to formacja odwrotna do gwiazdy wieczornej i zapowiada ona odwrócenie trendu na wzrostowy. Formuje się ona poprzez pojawienie się najpierw długiej ciemnej świecy, następnie powstaje świecę z niewielkim korpusem, a jako potwierdzenie formacji powinno się poszukać długiej wzrostowej świecy.

Rys: CHF/PLN, wykres dzienny, gwiazda poranna zatrzymuje marcową korektę

Trzy czarne kruki Jest to silna formacja odwrócenia trendu na spadkowy. Jej wygląd jest bardzo prosty – są to trzy kolejne spadkowe świece, których zamknięcia ustalają kolejne cenowe minima.

Rys: Agora, wykres tygodniowy, formacja trzech czarnych kruków zapowiedziała półroczne spadki

Trzech białych żołnierzy

Formacja ta daje silny sygnał odwrócenia trendu na wzrostowy. Składają się na nią trzy wzrostowe świece, których zamknięcia wyznaczają kolejne maksima.

Rys: MCI, wykres tygodniowy, formacja trzech białych żołnierzy potwierdziła odbicie od wsparcia, utworzyło się także podwójne dno.