EUROPEJSKI FUNDUSZ...

Komis ja Eur opejska

EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY50 lat inwestycji w kapitał ludzki

pv7080146_50yESF PL Umschl.qxd7:Mise en page 1 07.12.2007 10:08 Uhr Seite 3

pv7080146_50yESF SK Umschl.qxd7:Mise en page 1 07.12.2007 10:14 Uhr Seite 4

EUROPEJSKI FUNDUSZSPOŁECZNY

50 lat inwestycji w kapitał ludzki

pv7080146_50yESF PL Inhalt.qxd7:Mise en page 1 21.11.2007 23:22 Uhr Seite 1

W imieniu Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szanskierujemy szczególne podziękowania do członków zespołu GOPA-Cartermill, którzypomogli w opracowaniu niniejszej publikacji:Julian Hale (autor), Jernett Karensen (redaktor) oraz Sylvie Giraudon (kierownik projektu),jak również Jean Oost z MADE IN V. (odpowiedzialny za kierownictwo artystyczne).

Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2007

ISBN 92-79-03368-9

© Wspólnoty Europejskie, 2007

Powielanie dozwolone pod warunkiem podania źródła.

Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji.

Printed in Germany

WYDRUKOWANO NA PAPIERZE BIAŁYM BEZCHLOROWYM


WSTĘP

Już od ponad pół wieku Komisja Europejskawspółpracuje z państwami członkowskimi, byzapewnić Europejczykom możliwość poprawieniaperspektyw zawodowych. Od roku 1957, kiedy toutworzony został Europejski Fundusz Społeczny,pomógł on milionom ludzi, nie tylko w rolnictwiei przemyśle, lecz także w sektorze usług, któryobecnie oferuje najwięcej miejsc pracy.

Fundusz stał się stałym elementem strategii zatrudnienia Unii Europejskiej,rozwijając się w ciągu lat od 1% całkowitego budżetu Wspólnoty w 1970 r. do10% obecnie. Fundusz zdecydowanie wytrzymał próbę czasu i pokazał, żepotrafi dostosowywać się do zmiennych warunków społecznych i trendów narynku pracy, a często nawet je wyprzedzać.

Obecnie Europejski Fundusz Społeczny pomaga państwom członkowskimwdrażać aktywną politykę rynku pracy, przynoszącą korzyści osobomzajmującym się wszelkimi dziedzinami życia. Fundusz pomaga w przekwali-fikowaniu się i podjęciu nowej pracy lub w znalezieniu pierwszej pracy.Wspiera także najbardziej bezradnych członków społeczeństwa, którymgrozi wykluczenie społeczne, i zapewnia im szansę znalezienia zatrudnienialub powrotu na rynek pracy.

Aktywność zawodowa może znacząco wpłynąć na satysfakcję czerpaną z życia. Dotyczy to zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Jedna z historii sukcesuEuropejskiego Funduszu Społecznego mówi o pomocy kobietom w znajdo-waniu pierwszej pracy lub w powrocie na rynek pracy po przerwie w pracyzawodowej, tak by mogły osiągnąć równy status z mężczyznami w miejscupracy. W roku 1970 kobiety stanowiły mniej niż jedną trzecią wszystkichzatrudnionych. Obecnie niemalże połowa pracujących to kobiety.

Unia Europejska stoi w obliczu wielu wyzwań, takich jak globalizacja i nowoczesne technologie, starzejące się społeczeństwo, badania naukoweoraz innowacje. Zmierzenie się z tymi kwestiami wymaga wysoko wykwalifi-kowanych pracowników, a Europejski Fundusz Społeczny pomaga w ichszkoleniu.

Vladimír ŠpidlaKomisarz ds. zatrudnienia, spraw społecznych i równości szans

3➟


Fundusz skupia się na ludziach i pomaga im w dostosowaniu się do nowychwymagań zmieniającego się rynku pracy. Każdy powinien mieć możliwośćprzyczynienia się do dobrobytu Unii Europejskiej: kobiety i mężczyźni, mło -dzi i starsi, osoby różnego pochodzenia i z różnorodnych grup etnicznych,niepełnosprawni oraz inne grupy znajdujące się w niekorzystnej sytuacji.

Komisja Europejska nadal zamierza współpracować z państwami człon-kowskimi w celu zapewnienia wzrostu gospodarczego oraz miejsc pracy w całej UE, a także planuje utrzymać Europejski Fundusz Społeczny jakonarzędzie inwestowania w ludzi. Z przyjemnością przedstawiam Państwu opi-saną tu historię 50 lat inwestowania w ludzi. Mam nadzieję, że niniejsza publi-kacja stanie się inspiracją do dalszych sukcesów funduszu.

4 ➟


SPIS TREŚCI

EUROPA POWOJENNA – Przeobrażająca się Europa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

LATA 70. – W obliczu wyzwań finansowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

LATA 80. – Dekada zmian rynkowych i nowych potrzeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

LATA 90. – Europa wobec globalizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

PO ROKU 2000 – W kierunku gospodarki opartej na wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Świętujemy 50 lat inwestowania w ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

ZAŁĄCZNIKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

5➟


EUROPA POWOJENNA

Przeobrażająca się Europa


ODBUDOWA EUROPY PO DRUGIEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ

Po katastrofalnych stratach w ludziach, które poniosła Europa w drugiejwojnie światowej, kontynent zaczął zmierzać do odbudowy i uzdrowienia.W roku 1951, sześć lat po zakończeniu wojny, sześć państw (Francja, NiemcyZachodnie, Włochy, Belgia, Niderlandy i Luksemburg) podpisały Traktatparyski ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS), dziękiczemu zapewniono wspólne zarządzanie zasobami węgla i stali – kluczowymisurowcami dla wojska. Nadrzędnym celem było zapobieganie ponownemuwybuchowi wojny na naszym kontynencie.

NARODZINY EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO

W latach powojennych Europa otrzymała wsparcie ze strony Stanów Zjed-noczonych w postaci Planu Marshalla, czyli Europejskiego Programu Odbu-dowy, mającego pomóc w odtworzeniu infrastruktury oraz w rozwojuedukacji i szkolenia. Sektory przemysłowe węgla i stali stanowiły szczególnewyzwanie, ponieważ po zakończeniu wojny należało je zredukować. Jednymze skutków podpisania Traktatu o EWWiS było powstanie funduszu, którymiał pomagać robotnikom pracującym w sektorach przemysłowych węgla i stali w zdobyciu umiejętności pozwalających im nadążyć za modernizacją w przemyśle i przekwalifikować się do pracy w innych działach produkcji lub,jeśli się to nie powiodło, pozwolić im poszukiwać pracy w innych gałęziachprzemysłu lub w innych regionach. Ten fundusz, zwany Funduszem na rzeczPrzekwalifikowania i Przesiedlania Robotników EWWiS, był prekursoremEuropejskiego Funduszu Społecznego (EFS).

W 1957 r. Traktat rzymski ustanowił Europejską Wspólnotę Gospodarczą(EWG), a wraz z nią EFS. Fundusz stanowił od samego początku nieodłącznączęść wizji Europy, a został stworzony, by rozwijać możliwości zawodowe weWspólnocie przez promocję zatrudnienia oraz zwiększanie mobilnościgeograficznej i zawodowej pracowników. Komisja miała zarządzać EFS przypomocy Komitetu EFS. Komitet składał się, i składa się do dziś, z przedsta-wicieli rządów, związków zawodowych i pracodawców w równej liczbie.

Na wczesnych etapach istnienia EFS był wykorzystywany jako sposób na„rekompensację” utraty miejsca pracy. Pomagał pracownikom z sektorów,które prowadziły modernizację i przechodziły na inny rodzaj produkcji,

9➟


przyznając im krótkoterminowe zasiłki na poczet przekwalifikowania się.Udostępniał także wsparcie przy zmianie miejsca pracy bezrobotnym, którzyopuścili swój region zamieszkania, aby poszukiwać pracy gdzie indziej.EFS mógł być wykorzystywany na szerszą skalę niż Fundusz EuropejskiejWspólnoty Węgla i Stali, ponieważ obejmował wszystkie sektory, z wyjątkiem rolnictwa.

SPOSÓB NA MIGRACJĘ I BEZROBOCIE

W latach 50. i 60. poziom zatrudnienia w Europejskiej Wspólnocie Gospo-darczej był tak wysoki, że bezrobocie uznawano za zjawisko wyjątkowe.Dotyczyło ono tylko młodych absolwentów wchodzących na rynek pracy lubpracowników przechodzących krótkie okresy bezrobocia, po których, naskutek przekwalifikowania się, w czym pomagał im EFS, mogli powrócić dożycia zawodowego. W 1957 r. zatrudnionych było 70 milionów osób, a jedynie 2,6 miliona bezrobotnych, co oznacza, że stopa bezrobociawynosiła zaledwie nieco ponad 3,5%.

Głównym wyjątkiem były Włochy, gdzie mieszkało prawie dwie trzeciebezrobotnych EWG, czyli prawie 1,7 miliona osób bez pracy. Włoscy pra-cownicy z o wiele biedniejszej, południowej części kraju, gdzie bezrobociebyło powszechne, przenosili się w poszukiwaniu pracy na uprzemysłowionąpółnoc lub w dalsze strony. W latach 1955–1971 aż 9 milionów pracowni -

ków opuściło południe Włoch. Podobna sytuacjamiała wówczas miejsce w Hiszpanii, która nie

była jeszcze państwem członkowskimEWG. W latach 1950–1970 ponad mi -

lion Hiszpanów z Andaluzji, na połud-niu kraju, przeniosło się na północ,do Katalonii – regionu zwanegoprzemysłowym motorem kraju.

Wielu Włochów udało się do Belgiiw wyniku zawarcia międzyrzą-

dowego porozumienia z 1946 r., w ramach którego mogli pracować

w kopalniach w Walonii, w zamian za co

➟10


Belgia zobowiązała się dostarczaćwęgiel do Włoch. W wyniku tegoporozumienia Włosi stali sięgłównymi beneficjentami Euro -pejskiego Funduszu Spo -łeczne go, przyznającego nawczesnym etapie swojego działania dotacje na prze -kwalifikowanie i przesiedlaniepracowników. Innym państ-wem regularnie korzystają-cym z funduszu były NiemcyZachodnie, które skupiły się naprzekwalifikowaniu osób będą-cych ofiarami wypadków przy pracy.

W początkowych latach działania funduszurządy państw EWG wykorzystywały go, byrozwiązywać problemy na szczeblu krajowym. Komisja automatycznie akcep-towała różne zastosowania dla środków funduszu. Ponieważ nie było wówczasnadrzędnej, europejskiej strategii, zasoby rozdzielano między wiele projektówdoraźnych, a nie wykorzystywano w sposób strategiczny.

Jednakże fundusz dał wczesny przykład zasady finansowania wspólno-towego stosowanej do dziś: funduszom z EWG musiało towarzyszyć współfi-nansowanie na szczeblu krajowym. Gdy finansowanie zostało zatwierdzone,środki były wykorzystywane w postaci projektów na rzecz przekwalifikowa-nia i przesiedlania pracowników, zarządzanych przez administrację rządowąi realizowanych przez sektor publiczny. W tamtych czasach firmy prywatnenie uczestniczyły w działaniach EFS.

Oddziaływanie funduszu dało się odczuć natychmiast, a niektóre daneszacunkowe wskazują, że pomógł on milionowi pracowników powrócić dopracy w latach 1960–1973. Gospodarka europejska była wówczas w stanierozkwitu, a program odbudowy i tanie paliwo dodatkowo pobudzały ją dorozwoju.

11➟


FUNDUSZ „WYRASTA Z UBRAŃ” – PROJEKTOWANIE NOWEGO„GARNITURU” DLA EFS

Liczba zastosowań środków finansowych szybko rosła, a sam fundusz powolipadał ofiarą własnego sukcesu. Niebawem zaczęło brakować pieniędzy.Dotacje należało więc przydzielać w coraz bardziej efektywny sposób.

Lata 50. i początek lat 60. były okresem wysokiego zatrudnienia, leczpod koniec lat 60. zaczęto coraz bardziej obawiać się, czy na pewno wystar-czy pracy dla wszystkich. W 1969 r. przedstawiciele rządów państw EWGspotkali się na konferencji w Hadze, by rozmawiać o zreformowaniau funduszu w celu ujednolicenia krajowych polityk społecznych. Położyli podwaliny pod pierwszą reformę EFS, która miała nastąpić w roku 1971.

➟12


LATA 70.W obliczu wyzwań finansowych


W latach 70. (zwłaszcza w czasie kryzysu paliwowego roku 1973) doszło dospowolnienia gospodarki europejskiej i zakończył się tak zwany złoty wiekwzrostu gospodarczego w Europie. Gdy ceny ropy poszły drastycznie w góręw 1973 r., po tym jak Organizacja Arabskich Państw Eksportujących Ropę(OAPEC) przestała wysyłać ropę do krajów popierających Izrael w wojnie z Egiptem i Syrią, wszystkie dziedziny gospodarki, łącznie z rynkiem pracy,odczuły zmiany. Kryzys energetyczny roku 1979 dodatkowo pogłębił tenproblem.

➟14


BIEDNIEJSZE REGIONY OTRZYMUJĄ WSPARCIEPierwsza reforma Europejskiego Funduszu Społecznego miała miejsce w 1971 r. i zmierzała do nakierowania wsparcia z funduszu na szczególnegrupy i kategorie osób. Ponadto do wspólnego kapitału dodano pieniędzy, a budżet nowego funduszu w 1972 i 1973 r. był wyższy niż suma środkóww minionych 12 latach.

W 1973 r. Zjednoczone Królestwo, Dania i Irlandia dołączyły do EWG, co sta-nowiło pierwsze poszerzenie Wspólnoty z sześciu do dziewięciu państwczłonkowskich. Podczas gdy EWG przygotowywała się do tego rozszerzenia,przywódcy dziewięciu państw spotkali się w Paryżu w październiku 1972 r. i uzgodnili, że należy zająć się regionalnymi i strukturalnymi zaburzeniamirównowagi w rozwoju gospodarczym. Trzy lata później, w 1975 r., narodziłsię Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Miał za zadaniewspierać regiony przechodzące trudności rozwojowe, które wynikały z restrukturyzacji lub ze zmian w przemyśle. Zgodnie z założeniami obafundusze miały ze sobą współpracować. EFS miał skupiać się na pomocyludziom z całej Europy w uzyskaniu nowych umiejętności, a EFRRmiał zajmować się rozwojem infrastruktury regionów, które pozostawały w tyle. Oba fundusze określono wspólną nazwą „funduszy strukturalnych”.

SKUPIENIE SIĘ NA POTRZEBACH POSZCZEGÓLNYCH GRUP

W latach 70. EFS zaczął zajmować się szerszą grupą pracowników. W wyni-ku zmian zachodzących w rolnictwie rolnicy i robotnicy rolni, którzyodchodzili ze swego sektora, potrzebowali pomocy. W 1972 r. zostali onidopuszczeni do projektów funduszu. Podobne zjawiska miały miejsce w sektorze tekstylnym, wczesne pojawienie się wzorów handlu globalnegozmieniło ten sektor; przestał być on pracochłonny, a zaczął byćkapitałochłonny. Pracownicy sektora tekstylnego musieli zdobywać noweumiejętności, niezależnie od tego, czy chcieli pozostać w tej branży, czyprzejść do innej zawodu. W rezultacie, w 1975 r., EFS otworzył drzwi dlaprzemysłu odzieżowego.

W poprzednich dekadach fundusz zapewnił wsparcie w przesiedlaniu sięimigrantów, ale w latach 70. zostało ono poszerzone tak, by pomóc osobomszukającym pracy w innym państwie EWG w rozwiązywaniu praktycznych

15➟


problemów z tym związanych. Pracownikom pomagano w pokrywaniukosztów nauki lokalnego języka oraz udzielano porad pomagających im i ichrodzinom w przystosowaniu się do nowych warunków życiowych i zawodow-ych. Zakres działania EFS rozszerzono także tak, by wspierać badaniaprzygotowawcze i innowacyjne projekty pilotażowe mające wypróbowaćnowe pomysły i praktyki.

W latach 70. stopniowo wzrastało bezrobocie wśród młodych ludzi. Podkoniec dekady do EFS spływało coraz więcej wniosków o pomoc dla młodychludzi o niskim poziomie kwalifikacji. Wnioski kwalifikujące się do realizacjiopiewały na ponad pięciokrotną wartość dostępnego budżetu. EFS szybkozareagował i skupił pomoc dla młodych ludzi na rekrutacji i zatrudnieniu.Wsparcie w rekrutacji miało pomóc młodzieży w uzyskaniu potrzebnegodoświadczenia zawodowego lub ułatwić znalezienie stałej pracy.

W roku 1977 Komisja zauważyła, że bezrobocie wśród młodzieży zwiększyłosię ponad dwukrotnie w ciągu czterech lat. We Wspólnocie Europejskiej byłowięcej niż 2 miliony bezrobotnych w wieku poniżej 25 lat. Posiadanie odpo-wiednich kwalifikacji zawodowych lub dyplomu uniwersyteckiego stawałosię coraz ważniejsze w poszukiwaniu pracy. Młodzi ludzie bez takich kwalifi-kacji lub z kwalifikacjami niespełniającymi wymagań rynku pracy mieli dużetrudności w znalezieniu pracy. Tak więc młodzi bezrobotni stali się prioryte-tową grupą dla EFS.

Mniej więcej w tym samym czasie EFS zaczął zwracać coraz większą uwagęna rolę kobiet na rynku pracy. W reakcji na wzrastającą rolę kobiet w miejscupracy EFS zaczął udzielać większego wsparcia kobietom, które utraciłypracę, chciały wejść na rynek pracy po raz pierwszy lub wracały do pracypo przerwie w zatrudnieniu. Fundusz zaczął także zajmować się innymi,szczególnymi grupami społecznymi, takimi jak osoby niepełnosprawne i pracownicy w starszym wieku (powyżej 50. roku życia).

W KIERUNKU EUROPEJSKIEJ STRATEGII WSPÓLNOTOWEJ

W miarę jak EFS opracowywał podejście coraz bardziej dostosowane doróżnych grup docelowych, stało się jasne, że nie jest już w stanie pracować

16 ➟


jedynie z organizacjami sektora publicznego. Musiałzacząć angażować także pracodawców i związki

zawodowe, jak również indywidualne firmy.Sprowadzało się to do nawiązywania pew -

nych form partnerstwa publiczno-pry -watnego, ale prowadziło jednocześnie

do znacznych zmian w sposobiefunkcjonowania funduszu.

Do tego czasu państwa człon-kowskie wdrażały projekty,

a następnie otrzymywały refun-dację. Teraz, gdy dostęp dofunduszu został rozszerzony,należało wprowadzić systemwcześniejszego zatwierdza-nia wniosków. Doprowa dzi -ło to do znaczących zmian:najważniejszą z nich byłorozpoczęcie procesu, w ra -mach którego Komisja i państwa członkowskie w przyszłości określałybywspólne priorytety w EWG

i przydzielałyby skoncentro-wane fundusze w celu ich

realizacji. Innymi słowy poja-wiło się strukturalne podejście

do optymalizacji wykorzystaniaśrodków, dzięki czemu działania

EFS stały się maksymalnie sku-teczne.

Jednakże nie była to jedyna zmiana. Wrazz nowym systemem wcześniejszego zatwier -

dzenia i z bardziej strukturalnym podejściemprzyszły także dodatkowe kontrole, które miały

17➟


zapewnić, że fundusze EFS będą odpowiednio wydawane. Z tego powoduzwiększył się stopień skomplikowania procedur stosowanych przezpaństwa członkowskie i organizacje współpracujące z funduszami EFS, jakrównież przez Komisję. Było to także związane z najwyraźniej nieuniknio-nym zwiększeniem biurokracji.

18 ➟


LATA 80.Dekada zmian rynkowych i nowych potrzeb


Lata 80. stanowiły czas znaczących zmian dla gospodarek europejskich.Początek dekady upłynął pod znakiem spadku koniunktury ekonomicznej,będącej wynikiem kryzysu energetycznego roku 1979, aczkolwiek było tomniej poważne załamanie niż to z początku lat 70. Przywódcy europejscyuznali, że bliższa współpraca gospodarcza i finansowa pozwoliłaby Europie zna -leźć się w korzystniejszym położeniu i lepiej radzić sobie z takimi kryzysami.

20 ➟


Podwaliny pod budowę układu, który miał zamienić się w unię walutową,położono już w 1979 r. Wówczas wprowadzono też ecu, będące prekursoremeuro. Była to wirtualna waluta, wobec której notowane były waluty narodowe,co ograniczało wahania kursów.

W 1981 r. Grecja została członkiem Wspólnoty Europejskiej, a w 1986 r. w jejślady poszły również Hiszpania i Portugalia. Rok później, w 1987 r., dążeniado utworzenia jednolitego rynku europejskiego nabrały tempa, gdyż wszedł wżycie Jednolity Akt Europejski. Dwanaście państw członkowskich Wspólnotyzmierzało do bardziej ujednoliconej polityki finansowej i połączenia rynków.

Także europejski przemysł ulegał zmianom – lata 80. rozpoczęły okresprzejściowy od ery przemysłowej do wieku informacji. Tradycyjny przemysł –stalowy, wytwórczy i stoczniowy – przeżywał upadek, a zaczynały pojawiać sięmożliwości rozwojowe wynikające z wprowadzania nowych technologii,zwłaszcza w sektorze usług. Powodowało to rosnące zapotrzebowanie nawykwalifikowanych pracowników.

➟ 21


Bezrobocie wciąż utrzymywało się na wysokim poziomie. Całkowite bezrobociewe Wspólnocie Europejskiej podwoiło się z poziomu 6 milionów w 1979 r. do12 milionów w roku 1983. Bezrobocie wśród młodzieży wynosiło ponad 25%w większości państw członkowskich. Jeszcze poważniejszym problemem byłodługotrwałe bezrobocie (trwające rok lub dłużej), które stawało się corazbardziej powszechne.

SZKOLENIA INFORMATYCZNE – EFS WYCHODZI NAPRZECIWZAPOTRZEBOWANIU RYNKU

Dla EFS przemiany przemysłowe były związane z wielkim wyzwaniem. Napoczątku lat 80. podjęto przyszłościową decyzję – EFS miał być wykorzystanydo prowadzenia szkoleń na temat nowoczesnych technologii. Ważną zmianąwprowadzoną w okresie finansowania 1983–1988 było zlikwidowaniewymagania mówiącego o tym, że osoba ponownie przeszkolona musiałapodjąć pracę w sektorze związanym z tematem szkolenia przynajmniej przezsześć miesięcy po zakończeniu szkolenia. Odzwierciedlało to warunki nazmieniającym się rynku pracy i pozwoliło otworzyć fundusz, tak by zapewniałszkolenia we wszystkich dziedzinach gospodarki. Celem było wyposażeniebeneficjentów w zestaw umiejętności,który ułatwiłyby im znalezienie pracyw różnych sektorach.

W tamtych czasach przemysł zma-gał się z problemami związanymi zeznalezieniem młodych ludzi z odpo-wiednimi kwalifikacjami w takichdziedzinach, jak przemysł elektro-niczny, inżynieria i technologieinformatyczne. Priorytety EFS sku-piały się wokół szkoleń zawodowych(spośród których połowa polegałana zdobywaniu doświadczenia w miejscu pracy) i kursów, któresłużyły do szkolenia osób w dzie -dzinie wykorzystywania nowych tech-nologii. Nowoczesne technologie

22 ➟


miały niebawem stać się częścią codziennego życia w miejscu pracy, a EFS bardzo wcześnie zajął się zaspokajaniem tych potrzeb.

POMOC BIEDNIEJSZYM REGIONOM W DOTRZYMYWANIUKROKU BOGATSZYM

W trzech nowych państwach członkowskich (w Grecji, Portugalii i Hiszpanii)rolnictwo nadal stanowiło dominujący sektor gospodarczy, a dochód namieszkańca był znacznie niższy niż średnia dla WE. W 1983 r. postanowio-no, że finansowanie z EFS powinno zostać skierowane do najbardziej potrze-bujących regionów. Doprowadziło to do zwiększenia liczby wniosków o fun-dusze, a w 1988 r. EFS został zreformowany tak, by lepiej mógł wspomagaćregiony pozostające najbardziej w tyle (co zmniejszało nierównościpomiędzy bogatymi i biednymi) i by był w stanie poradzić sobie zewzmożoną liczbą wniosków.

Ponad połowa funduszy EFS była wykorzystywana na realizację projektów,które zwiększały zatrudnienie w biedniejszych regionach i państwach,takich jak Grecja, francuskie departamenty zamorskie, Irlandia, Mezzo-giorno na południu Włoch i Irlandia Północna. Gdy Hiszpania i Portugalia

dołączyły do Wspólnoty Europejskiej w 1986 r., doprogramu włączone zostały również takie regiony,

jak Andaluzja i Wyspy Kanaryjskie oraz cała Portugalia.

23➟


BEZROBOCIE WŚRÓD MŁODZIEŻY, KOBIETY NA RYNKU PRACY– CZOŁOWE ZAGADNIENIA NA LIŚCIE PRIORYTETÓW EFS

Pod koniec lat 70. bezrobocie wśród młodzieży stało się dotkliwym problemem.W miarę jak Europa zmierzała do dalszej integracji w latach 80., bezrobociewśród młodzieży nadal stanowiło poważne zagadnienie do rozwiązania. Popytna wysoko wykwalifikowanych pracowników był związany z rosnącymzapotrzebowaniem na szkolenia, na które EFS zareagował. Finansowanie byłoukierunkowane na młodych ludzi z niewielkimi szansami na zatrudnienie zewzględu na brak kwalifikacji zawodowych lub niewłaściwe przeszkolenie, jakrównież na walkę z długotrwałym bezrobociem. Rozszerzono także zasięg funduszu, tak by uwzględniał osoby, które nie ukończyły szkoły, jako że wielumłodych ludzi przedwcześnie rezygnowało z nauki lub kończyło edukację bez zdobycia jakichkolwiek kwalifikacji.

Sytuacja kobiet na rynku pracy nadal stanowiła ważne zagadnienie.Wzmocnienie istniejących ramprawnych na rzecz równychszans (określonych w Traktacierzymskim) w latach 70. powolizaczynało przynosić skutki. EFSodgrywał centralną rolę nietylko poprzez udzielanie pomo-cy kobietom w wejściu na rynekpracy, lecz także poprzez walkęze stereotypami płciowymi,które utrudniały im znalezieniepracy. Reforma EFS z roku 1988podkreśliła wagę włączania„kobiet do zawodów, gdzie są wsposób znaczący niedosta-tecznie reprezentowane”. EFSwsparł ten cel, finansując specja-listyczne programy szkoleniowedla tych szczególnych zawodów.Popierał także działania mającepomóc kobietom w przypadku

24 ➟


zwolnień grupowych lub zwiększyć ich szanse zdobycia i zachowaniastanowiska wymagającego kwalifikacji.

NARODZIŁ SIĘ WSPÓLNY RYNEK – CZAS NA DALEKO IDĄCEREFORMY EFSNa drodze do skonstruowania wspólnego rynku w latach 90. EFS odegrałważną rolę, zapewniając wszystkim obywatelom i regionom Wspólnoty ko -rzystanie z sukcesu rynku wewnętrznego w miarę jego rozwoju. Stworzeniejednolitego rynku doprowadziło także do swobodnego przepływutowarów, usług, osób i kapitału.

Fundusz znacznie się rozwinął, ale wraz z nim rozrosła się także adminis-tracja potrzebna do jego obsługi. Do funduszu spływały tysiące indywidu -alnych wniosków we wszystkich językach Wspólnoty, a wybór najlepszych

projektów niejednokrotnie okazywał siętrudny. Dla każdego projektu EFS państwoczłonkowskie musiało składać wniosek doKomisji, a ta z kolei oceniała poszczególnewnioski i zatwierdzała najlepsze. Z tegowzględu obsługa EFS stawała się corazbardziej kłopotliwa, zarówno dla państwczłonkowskich, jak i dla Komisji.

Coraz większe znaczenie i rozmiar fun-duszu oznaczały, że potrzebna była refor-ma oraz lepsza współpraca pomiędzypaństwami członkowskimi a Komisją.Taka zmiana musiałaby odzwierciedlaćfakt, że fundusze Wspólnoty Europejskiejfinansowały polityki w dużej mierzeokreślone w kontekście narodowympaństw członkowskich.

Ta kluczowa reforma EFS została rozpo -częta w 1988 r. Chodziło o zaprogramowanie

25➟


funduszu na dłuższy okres, tak by mógł być skuteczniej stosowany. Reformastanowiła krok na drodze od (indywidualnych) projektów realizowanych wkontekście narodowym do wieloletniego wysiłku programowego na podsta-wie planu uzgodnionego pomiędzy państwami członkowskimi a Komisją.Inicjatywy zmierzające do długoterminowego planowania prac EFS i politykpaństw członkowskich dotyczących zatrudnienia nabrały rozpędu w 1988 r.,wraz z podjęciem decyzji, że Wspólnota powinna przejść od rocznegobudżetu do średniookresowej perspektywy budżetowej (1988/1989 –1993). Oznaczało to, że Komisja i państwa członkowskie mogły miećpewność, że fundusze będą dostępne przez cały okres planowania oraz żewieloletnie programy będą przebiegać bez zakłóceń.

Państwa członkowskie i Komisja wspólnie miały koordynować i planowaćprzyszłe działania oraz wydatki z EFS. Państwa członkowskie zgodziły siędokonywać między sobą wymiany danych i strategii zatrudnienia, tak by EFSmógł być lepiej zintegrowany z politykami rynku pracy członków Wspólnoty.W wyniku reformy EFS przybliżył się do potrzeb regionów i państwczłonkowskich.

Po reformie EFS miał coraz bardziej skupiać wysiłki na najbardziej potrze-bujących, niezależnie, czy były to regiony, czy też grupy ludności. Reformawzmocniła także zasadę głoszącą, że fundusze Wspólnoty stanowiły dodatekdo działań krajowych. Wreszcie, nie mniej ważną zmianą był fakt, że EFSzyskał większe znaczenie finansowe.

W tym punkcie warto zająć się skalą działań EFS we wspieraniu strukturzatrudnienia w państwach członkowskich. W ogólnym ujęciu ponad 2 milio-ny ludzi rocznie zdobywało kwalifikacje zawodowe lub pracę dziękifunduszowi.

W miarę jak Europa wchodziła w ostatnią dekadę tysiąclecia, społeczeństwoi jego ambicje znacznie się zmieniały. Produkcja przemysłowa powoli spa-dała, a sektor usług szybko się rozrastał. Wspólnota Europejska wkroczyła nadrogę do stworzenia skutecznego wewnętrznego rynku, a pierwsze skutkitego, co miało przemienić się w globalizację, zaczynały powoli stawać sięwidoczne. EFS odegrał znaczącą rolę, pomagając w niwelowaniu nega-tywnych skutków dla jednostek i w dostosowaniu się do zmieniającego sięświata.

26 ➟


LATA 90.Europa wobec globalizacji


Lata 90. były naznaczone szybkim rozwojemglobalizacji po zakończeniu zimnej wojny.Upadek muru berlińskiego w 1989 r., zjed-noczenie Niemiec oraz upadek komunizmuoznaczały także wielkie zmiany dla Europy.Dalsze przemiany na szczeblu europejskimpolegały na zakończeniu budowy wspólnegorynku w 1992 r., podpisaniu traktatów z Maastricht i z Amsterdamu oraz poszerze-niu Wspólnoty do 15 państw członkowskich,wraz z dołączeniem Austrii, Finlandii i Szwecji. UE rozpoczęła także negocjacjeczłonkowskie z państwami Europy Środkoweji Wschodniej oraz z Maltą i Cyprem.

Lata 90. były naznaczone recesją gospodar-czą, zwłaszcza na początku dziesięciolecia.W 1987 r. giełdy przeżyły załamanie, cenyropy wzrastały ze względu na wojnę w ZatocePerskiej (1990–1991), a zjednoczenie Niemiecokazało się nieoczekiwanie kosztowne. Stopabezrobocia utrzymywała się na poziomie około10%. W roku 1994 aż 18,7 miliona ludzi byłobez pracy, w tym wiele młodzieży.

Zaistniała sytnacja „wzrostu z bezrobociem”(wzrostu gospodarczego, któremu towa -rzyszył wysoki poziom bezrobocia), costawało się coraz większym problemem dlapaństw członkowskich.

Rozwój technologiczny lat 80. trwał nadal, a komputery osobiste zaczęły coraz częściejtrafiać do biur i domów. Coraz szerszewykorzystanie Internetu i związany z tym szybki rozwój firm internetowych, któryzaczął się w 1995 r., nie tylko zrewolucjoni-zowały nowoczesną kulturę, lecz stanowiłytakże ważne nośniki globalizacji.

29➟


OD GLOBALNEGO PODEJŚCIA DO WSPÓLNEJ STRATEGII

W odpowiedzi na rosnące bezrobocie rządy państw członkowskich UEuzgodniły w 1994 r. strategię zatrudnienia opracowaną w celu zwiększeniakonkurencyjności gospodarki europejskiej. Prace zmierzały do opracowaniawspólnego podejścia dotyczącego zatrudnienia i w 1997 r., wraz z przyję-ciem Traktatu amsterdamskiego, państwa członkowskie uzgodniły ramowewytyczne odnośnie do zatrudnienia oraz wspólną strategię. Pierwszy zbiórwytycznych określał środki gwarantujące zapewnienie pracy dla jak najwięk-szej liczby osób, zwiększające zatrudnienie kobiet, zapewniające rozwój sieciżłobków i przedszkoli oraz promujące przedsiębiorczość. W centrum uwagiznalazła się również zdolność przystosowania się do nowej sytuacji. Chodziłoo to, by pracownicy byli w stanie dostosować się do nowych dziedzin pracy,jeśli pojawi się taka potrzeba. Dla EFS oznaczało to zmianę nastawienia odwalki z bezrobociem do promocji zatrudnienia.

➟30


WPROWADZENIE DORADZTWA I PORADNICTWA ZAWODOWEGO

Wśród kluczowych zadań funduszu było rozpowszechnienie i ułatwieniedostępu do możliwości edukacyjnych, lepsze szkolenia pozwalające zdobyćuznawane i ważne kwalifikacje zawodowe, tworzenie miejsc pracy oraz lepsze doradztwo i poradnictwo zawodowe.

Mimo iż nacisk w działaniu został położony na pracowników oraz pomaganiuim w pozostaniu i rozwijaniu się na rynku pracy, EFS nie zapominał także o najbardziej bezradnych członkach społeczeństwa. Nadal prowadzonoszkolenia dla młodzieży, bezrobotnych i osób wykluczonych z rynku pracy.W realizacji tego celu i w wypełnianiu celów EFS partnerzy społeczni, orga-nizacje pozarządowe i inne instytucje, na przykład organizacje charytatywnei sektor wolontariatu, odgrywali szczególnie ważną rolę. Jako że podmioty tesą w stałym kontakcie z przedstawicielami najbardziej bezradnych grupspołecznych, najlepiej potrafią do nich dotrzeć i zapewniać im wsparcie.

WPROWADZENIE INNOWACYJNOŚCII WYMIANY WIEDZY

Problem bezrobocia nie był jednak łatwy dorozwiązania. Istniało rosnące zapotrzebowanie nainnowacyjne rozwiązania. EFS przeznaczył 5%swojego budżetu na finansowanie innowacyjnychprogramów (włącznie z działaniami i badaniamipilotażowymi, jak również przekazywaniem i upowszechnianiem dobrych praktyk), nazbadanie efektywności projektów finansowanychz EFS oraz na pomoc w wymianie doświadczeńpomiędzy państwami członkowskimi w celurozprzestrzeniania innowacji w całej Europie. Teinicjatywy EFS doprowadziły do ustanowieniatrzech głównych programów wspólnotowych:EUROFORM – program testujący nowe sposobykształcenia zawodowego i promocji zatrudnienia;HORIZON – program zapewniający szkolenia dlaosób niepełnosprawnych oraz NOW (New Oppor-tunities for Women – „Nowe szanse dla kobiet”) –

31➟


program, który poszukiwał sposobów na łatwe wprowadzanie lub przy-wracanie kobiet na rynek pracy.

Opierając się na sukcesach tych inicjatyw wspólnotowych, niebawemustanowiono wachlarz nowych programów zajmujących się szczegółowymikwestiami rynku pracy oraz mających dalej promować ogólnoeuropejską,międzynarodową wymianę idei i podejść. Warto wymienić kilka spośród tychnowych programów: YOUTHSTART, pomagający młodym ludziom bez kwal-ifikacji zdobyć pierwszą pracę; INTEGRA, projekt wspierający szczególnegrupy, takie jak samotni rodzice, bezdomni, uchodźcy, więźniowie i byliwięźniowie, w znalezieniu stałej pracy i zwalczający dyskryminację w edukacji lub pracy ze względu na rasę lub inne czynniki; ADAPT, programwspomagający ludzi w dostosowaniu się do zmian w biznesie i przemyśle, naprzykład poprzez szkolenia w dziedzinie technologii informatycznych.

WSPÓLNE WYSIŁKI EFS I INNYCH FUNDUSZY STRUKTURALNYCHW ROZWIĄZYWANIU SZCZEGÓLNYCH PROBLEMÓW

To były ciekawe czasy dla EFS.Gdy konstrukcja jedno-litego rynku zostałaukończona na po -czątku lat 90.

32 ➟


i w miarę jak prace w kierunkuwprowadzenia wspólnej waluty europej-skiej szły do przodu, coraz ważniejszestawało się wyrównanie różnic międzybogatszymi a biedniejszymi regionami.W 1992 r. przywódcy UE postanowiliwięc podwoić wręcz środki funduszystrukturalnych na okres 1994–1999 w porównaniu z latami 1988–1993.Niemal 70% tej pomocy zostało przyznane najbardziej potrzebującymregionom.

W 1994 r. państwa członkowskiepostanowiły także zwiększyć wsparciedla szczególnych grup poprzez wyko-rzystanie nowych funduszy. Oprócz fun-duszy strukturalnych wprowadzonoFundusz Spójności, mający pomóc bied-niejszym państwom UE w rozwojuochrony środowiska oraz infrastrukturytransportowej. Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa (IFOR)zmierzał do restrukturyzacji sektora rybołówstwa, który także był w potrzebie.Co więcej, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR),istniejący już od 1962 r., nadal inwestował w rozwój europejskich obszarówwiejskich. Gdy Finlandia i Szwecja dołączyły do UE w 1995 r., funduszestrukturalne uzyskały nową rolę wspierania obszarów o małym zaludnieniu(nie więcej niż osiem osób na kilometr kwadratowy).

W KIERUNKU PODEJŚCIA MIĘDZYPOKOLENIOWEGO

Już w latach 80. stało się jednak jasne, że przyrost naturalny spada, jednakżenie było jeszcze wiadomo, że starzejąca się ludność stanowić będzie poważnewyzwanie dla rynku pracy. Niski poziom liczby urodzeń oznacza, że corazmniej osób pracujących będzie utrzymywać coraz większą grupę emerytów(którzy jednocześnie będą żyć coraz dłużej), co znacząco obciąży systemyemerytalne państw członkowskich. Europa zmagała się z problemami zatrud-

33➟


nienia osób starszych (55–64 lata) oraz z rosnącą liczbą ludności w starszymwieku. Dlatego też zaistniała potrzeba wprowadzenia większej liczby osób narynek pracy, na przykład kobiet i imigrantów. Na przyszłość oznaczało totakże, że doświadczenie i umiejętności starszych pracowników staną się corazistotniejszym atutem dla pracodawców.

EFS zareagował na te zmiany, przydzielając fundusze na szkolenie osóbstarszych w miejscu pracy, by pozwolić im dłużej pracować lub powrócić narynek pracy. EFS wspierał także inicjatywy zapewniające opiekę osobom

starszym, by członkowie ich rodzin mieli możli-wość pozostania w pracy lub powrotu do niej.

SZUKANIE KORZENI NIERÓWNOŚCI PŁCI

Chociaż kobiety stawały się coraz bardziejaktywne na rynku pracy, w dalszym ciąguoczekiwano od nich, że będą wypełniać jednocześnie swoją „tradycyjną” rolę opieki nad rodziną. Unaoczniło to brak struktur wspie -rających, które pozwalałyby im wchodzić,pozostawać i rozwijać się na rynku pracy. Naprzykład brak żłobków i przedszkoli dla dziecioznaczał, że kobietom trudniej było prowadzićkarierę zawodową. EFS zapewniał dotacje nakorzystanie z placówek opiekuńczych dla dzieci.Jeśli na przykład matka miała szkolenie trzy dniw tygodniu, EFS pokrywał przez ten czas kosztyżłobka.

Reforma EFS z roku 1993 zapewniła pomoc nietylko kobietom powracających do pracy pourodzeniu dziecka, lecz także tym ze słabym lubniepełnym wykształceniem, którym groziłobezrobocie lub wykluczenie społeczne. Pomagałtakże kobietom w rozpoczynaniu działalnościgospodarczej.

34 ➟


Wprowadzenie szczególnej inicjatywy wspólnotowej „Nowe szanse dla kobiet”(NOW) w latach 1991–1999 jasno pokazało, jak ważne jest uczestnictwokobiet w rynku pracy. Program NOW został opracowany, by sprawdzić i wdrożyć nowe pomysły dotyczące szkoleń dla kobiet i promocji zatrud-nienia. Poruszał problemy takie, jak kobiety –– przedsiębiorcy, łączeniepracy z życiem rodzinnym oraz zrównoważona reprezentacja kobiet imężczyzn wśród decydentów. Projekty realizowane w ramach tej inicjatywyokazały się bardzo udane, ponieważ pozwalały kobietom znaleźć pracę lubrozpocząć szkolenie, edukację, lub założyć własną działalność gospodarczą.

Wspierając pozycję kobiet na rynku pracy, EFS w ciągu lat znacznie przy-czynił się do zredukowania różnic między wynagrodzeniami obu płci. Dziękieuropejskiemu prawodawstwu zasada równa płaca za równą pracę zostaławdrożona już w 1975 r. Różnice płac między kobietami i mężczyznami sąnierównościami odzwierciedlającymi różny status płci na rynku pracy,rozdział w sektorach, zawodach i wzorcach pracy, dostęp do edukacji i szkoleń, niesprawiedliwe oceny i systemy płac oraz stereotypy. Pomimocoraz większego uczestnictwa kobiet w rynku pracy i w edukacji wyższejnadal istnieją różnice w pozycji mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia.Niemniej jednak EFS miał swój udział w zmniejszeniu różnicy w płacach płci, od wysokiej wartości 40% (w latach 60.) do poniżej 20% obecnie. Mimo iż jest to dobry wynik, wyraźnie widać, że potrzebne są dalsze wysiłki w przyszłości.

35➟


EFS MA DUŻY WPŁYW NA STOPĘ ZATRUDNIENIA

Fundusz odegrał ważną rolę w zwalczaniu bezrobocia i pomagał w usuwaniunegatywnych skutków recesji gospodarczej. Pomimo iż bezrobocie utrzymy-wało się na wysokim poziomie na początku dekady, spadło do 15,9 milionówosób do roku 1999, co stanowi prawie trzymilionowy spadek. Co więcej,zatrudnienie w UE wzrosło o 9 milionów (ze 149 do 158 milionów) w latach1994–1999.

W ujęciu globalnym EFS pomógł milionom ludzi z całej Europy dzięki zróżni-cowanym inicjatywom. Najliczniejszą grupą beneficjentów byli „długotrwalebezrobotni” (23%), na drugim miejscu znalazła się młodzież (16%). Programy najbardziej przydatne dla indywidualnych osób oferowały kombi-nację usług w postaci, na przykład, poradnictwa, szkoleń i pomocy w szuka-niu pracy.

36 ➟


PO ROKU 2000W kierunku gospodarki opartej na wiedzy


Jednym z kluczowych problemów, przed którymi stanęła Europa na początkunowego tysiąclecia, było odkrycie sposobu na pozostanie konkurencyjnym w coraz bardziej zglobalizowanym świecie. Europa nie mogła konkurować z resztą świata zarobkami, więc musiała skupić się na innych przewagachkonkurencyjnych. Na początku tysiąclecia wdrożono strategię mającąuczynić z Europy najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarkęświata opartą na wiedzy. Wymaga to wszechstronnie wyszkolonej, elastyczneji niezwykle wydajnej siły roboczej. Pracownicy muszą nadążać za rozwojemtechnologicznym, zdobywać nowe, różnorodne umiejętności i być w stanieprzystosować się do nowych wymagań miejsca pracy. W związku z tym kon-cepcja „pracy na całe życie” stawała się coraz bardziej nieaktualna, w miarę

jak wzrastała potrzeba wyrobienia w ludziach przedsiębiorczego sposobumyślenia.

Podczas gdy, w porównaniu z po -czątkiem lat 90., bezrobocie znaczącospadło, ogólna stopa zatrudnienia w Europie nadal pozostawała niska.Rozprzestrzeniało się również długotrwałe bezrobocie, co stanowiłopoważny problem dla państw człon-kowskich. Oznaczało to, że niezbędnebyły intensywne wysiłki, by zwiększyćliczbę osób na rynku pracy.

Procedura wprowadzenia eurozakończyła się w 2002 r., a UniaEuropejska znacznie się powiększyławraz z dołączeniem 10 nowychpaństw w 2004 r. Rozszerzenie było

związane z nowymi wyzwaniami dla Unii składającej się z 25 państwczłonkowskich. Bułgaria i Rumunia dołączyły do UE w 2007 r., co zwiększyłoliczbę członków do 27 państw.

➟ 39


PLANOWANIE STRATEGII ZATRUDNIENIA NA NADCHODZĄCEDZIESIĘCIOLECIE

W roku 2000 przywódcy UE wprowadzili strategię lizbońską, tak aby do roku2010 UE stała się najbardziej zaawansowaną gospodarką opartą na wiedzy.Wśród zamierzeń tego programu było osiągnięcie stopy zatrudnienia napoziomie 70% dla całej UE i powyżej 60% dla kobiet. Następnie dodanojeszcze jeden cel: zwiększenie do roku 2010 stopy zatrudnienia starszychpracowników do 50%.

Cele strategii lizbońskiej podniosły rangę wysiłków zmierzających doprzyciągnięcia ludzi na rynek pracy i pomagających im na nim pozostać. Taidea stała się głównym zamierzeniem wszystkich polityk związanych z zatrudnieniem w najbliższych latach.

NOWE PRIORYTETYDLA EFSFundusz miał teraz wspieraćeuropejską strategię zatrud-nienia w ramach strategiilizbońskiej i był nastawionyna realizowanie swoich celóww czterech filarach.

W miarę jak zmieniający sięrynek pracy wymagał odrobotników i pracownikówwiększej elastyczności, priory-tetem EFS stawało się pod-noszenie kwalifikacji i elasty-czności obecnych zasobówludzkich oraz wprowadzanienowych form organizacjipracy. Pomimo coraz więk-szego uczestnictwa w sys-temach kształcenia podsta-wowego, średniego i wyższego,

40 ➟


wiedza i umiejętnościnabyte początkowo mogąnie wystarczać na drogęzawodową przez całeżycie. EFS przyczynia sięzatem do rozwoju sys-temów edukacyjnych, bylepiej reagowały napotrzeby rynku pracy.Fundusz skupia się naedukacji przez całe życie i kształceniu ustawicz nym,także wewnątrz firm.

W celu wpłynięcia na ten-dencje w długotrwałymbezrobociu i bezrobociuwśród młodzież, zintensyfikowano wysiłki, by wdrożyć aktywne działania dlarynku pracy wraz ze strategiami prewencyjnymi i nakierowanymi na pracę.Między innymi większej liczbie bezrobotnych zaproponowane zostanąszkolenia lub podobne środki pomocowe.

Przedsiębiorczość także stała się priorytetem, tak by można było wykorzys-tać pełen potencjał sektora usług i przemysłu, zwłaszcza w dziedzinachspołeczeństwa informacyjnego i branży środowiskowej. Powstawanienowych firm oraz rozwój małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) jestniezwykle ważny dla tworzenia miejsc pracy i zwiększenia możliwości szkole-niowych dla młodych ludzi.

Fundusz nadal promuje równe szanse przy wkraczaniu na rynek pracy i zapo-bieganie wykluczeniu społecznemu. Oprócz pozytywnych działań na rzeczuczestnictwa kobiet na rynku pracy wprowadził także podejście polegającena włączaniu kwestii płci do głównego nurtu życia społecznego (co oznaczarozważanie skutków akcji i polityk dla kobiet i mężczyzn).

41➟


PRZESUWANIE GRANICUE

Pierwszego maja 2004 r.doszło do największego roz -szerzenia UE w jej historii.Dziesięć nowych państwczłonkowskich weszło doUnii, co przyniosło ze sobątakże nowe wyzwania dlaEFS. Większość nowychpaństw członkowskich sta -nęła w obliczu poważnychwyzwań w kontekście trans-formacji swoich społeczeństwi restrukturyzacji ekonomicz -nych w kierunku gospodarek rynkowych, co doprowadziło do znacznegospadku produkcji, zwiększenia bezrobocia i spowodowało nagromadzeniesię problemów w niektórych regionach i obszarach wiejskich.

Głównym wyzwaniem stojącym przed nowymi państwami członkowskimi byłookreślenie polityk zatrudnienia oraz stopniowe dostosowywanie instytucji i poli-tyk do europejskiej strategii zatrudnienia. Ta praca zaczęła się już przed przy -stąpieniem do Unii, co przygotowało nowe państwa do wdrażania EFS po osiągnię-ciu pełnego członkowstwa. EFS zapewniał znaczne wsparcie nowym państwomczłonkowskim przy ich przystąpieniu do Unii, by usuwać nierówności i określićwłasne priorytety w dziedzinie polityk zatrudnienia.

IMIGRACJA SPOSOBEM NA WZMOCNIENIE RYNKU PRACY

W nowym tysiącleciu Unia Europejska (UE) stawała się coraz bardziej atrakcyjnym celem międzynarodowych migracji. Przywódcy UE zdali sobie sprawę, że potrzebne jest nowe podejście do zarządzania migracjami, i ustanowili wspólną unijną politykę imigracyjną w 1999 i 2004 r., mając na względzie wzmocnienie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w UE.Głównym celem było lepsze zarządzanie ruchami migracyjnymi poprzez

42 ➟


skoordynowane podejście, które uwzględnia sytuację gospodarczą i demograficzną UE.

Fundusz wspiera integrację imigrantów, także tych ubiegających się o statusuchodźcy, poprzez szczegółowe działania mające zwiększyć ich obecność narynku pracy, rozwijać ich umiejętności językowe i zapobiegać dyskryminacjina rynku pracy, a zatem wzmacniać integrację społeczną.

ZACHOWAĆ DOŚWIADCZENIE STARSZYCH PRACOWNIKÓW

Pomimo iż europejscy pracownicy stawali się coraz starsi, możliwości zatrud-nienia dla osób powyżej 50. roku życia były coraz bardziej ograniczone, a osoby starsze często zwalniano w pierwszej kolejności w czasie restruktu-ryzacji firm. Pracodawcy także niechętnie zatrudniali starszych kandydatówdo pracy. Spowodowało to przedwczesny i stały odpływ kapitału ludzkiego, a także doprowadziło do zwiększenia wydatków na opiekę społeczną, zasiłkidla bezrobotnych i opiekę zdrowotną.

To wyzwanie doprowadziło do stworzenia koncepcji „aktywnego starzeniasię”. Koncepcja ta odnosi się do zwiększenia przedstawicielstwa starszychpracowników wśród siły roboczej. Kroki te uznano za klucz do moderni -zacji europejskiego modelu społecznego w przyszłości. Wykorzystanie potencjałustarszych pracowników pomogłoby takżezredukować negatywne tendencje w po -daży pracy. EFS pomógł przedłużyć okresaktywnego życia zawodowego i zwiększyćmożliwości zatrudnienia osób w wieku 40czy 50 lat, oferując wiele programówszkoleniowych. Niektóre projekty pole-gały na wprowadzeniu okresów „uzupeł -niania kompetencji” w karierze pracow -ników, by zwiększyć ich wiedzę na tematnowych technologii i oprogramowania.Inny program pomagał w przekazywaniuwiedzy starszych pracowników ich młod-szym kolegom w ramach programów

43➟


mentorskich. Ogólnie rzeczujmując, przywiązywano

dużą wagę do zwięk-szenia możliwoś-

ci pracy poprzezłatwiejszy dostęp

do szkoleń i lepszewarunki pracy.

WPROWADZANIEMŁODYCH LUDZI NARYNEK PRACY

Jedną z kluczowych dziedzin działania EFS w nowym tysiącleciu nadalpozostawało wspieranie młodych ludzi we wkraczaniu na rynek pracy. Jakoże w całej UE bezrobocie wśród młodzieży wynosi niemalże dwa razy tyle, ileogólna stopa bezrobocia dla UE, problem ten stał się ważnym wyzwaniem. W odróżnieniu od poprzednich lat, gdy bezrobocie wśród młodych osóbdotyczyło głównie tych ze słabym wykształceniem, obecnie Europa musiporadzić sobie z problemem bezrobotnych absolwentów uczelni wyższych.

Fundusz wspierał rozwój kariery i indywidualne systemy doradcze, naprzykład edukację pod kątem kariery zawodowej w programach szkolnych,doradztwo zawodowe świadczone przez agencje wspólnotowe i doradców (na przykład by pomóc młodym ludziom w uzyskaniu pierwszej pracy,zdobyciu nowych umiejętności, zarządzaniu zmianami w karierze lub radzeniu sobie z bezrobociem), doradztwo zawodowe prowadzone przezpaństwowe służby na rzecz zatrudnienia, lokalne agencje pracy i organizacjezajmujące się aktywizacją zawodową oraz poradnictwem, jak również szkolenia, doradztwo i system praktyk dla pracowników zapewniane przezorganizacje kształcenia przez całe życie. W odpowiedzi na problemymłodych, bezrobotnych absolwentów, wprowadzono programy łączącepracę czy praktyki z edukacją i szkoleniami. EFS pomaga we wdrażaniuusług dostosowanych do szczególnych potrzeb tej grupy i oferuje pomocbezpośrednią, jak również opiekę pedagogiczną.

44 ➟


ZWALCZANIE WSZELKICH FORM DYSKRYMINACJII ZAPEWNIANIE RÓWNYCH SZANS

Pięćdziesiąt lat temu jednym z głównych mechanizmów napędowych stojącychza procesem integracji europejskiej było pokonywanie konfliktów na tle naro-dowym i etnicznym, które podzieliły Europę. Głównymi celami na nowe tysiąclecie jest zwalczanie dyskryminacji niezależnie od jej przyczyn, czy wys-tępuje ona ze względu na przynależność rasową, etniczną, ze względu na wyz-nanie lub wierzenia, niepełnosprawność, wiek, czy też orientację seksualną.

Zwalczanie dyskryminacji w miejscu pracy i w dostępie do zatrudnieniazostało uznane za podlstawowy element strategii Unii Europejskiej na nowetysiąclecie, zmierzającej do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy.W celu zwiększenia zatrudnienia stało sięzatem ważne nie tylko ustanowienie środ-ków nakierowanych na poszczególne grupy,lecz także usuwanie barier stojących nadrodze do wejścia na rynek pracy lub dorozpoczęcia edukacji.

Zakres prac EFS został więc odpowiedniorozszerzony, by dołączyć walkę z „wszelki-mi formami dyskryminacji i nierównościzwiązanymi z rynkiem pracy”. Opracowanodwa narzędzia pomagające pracodawcomstosować się do dwóch dyrektyw w sprawierównouprawnienia. Wprowadzono takżeinicjatywę zwaną „uzasadnieniem bizne-sowym” („Business Case”) jako sposób, byprzekonać pracodawców do rekrutowania i zwiększania różnorodności wśród pra-cowników. Aktywne wsparcie ze strony part-nerów społecznych było niezwykle ważne,by osiągnąć sukces. Wspierano takżetworzenie nowych rodzajów usług i ról w dziedzinie zatrudnienia, jak równieżdopasowywanie szkoleń do potrzeb orazkomunikację, będącą nieodłącznym ele-mentem procesu integracji.

45➟


LABORATORIUM INNOWACJI

Opierając się na sukcesach wcześniejszych inicjatyw wspólnotowych, w 2000 r.rozpoczęto realizowanie programu EQUAL jako laboratorium rozwijającegonowe sposoby zwalczania dyskryminacji i nierówności na rynku pracy. Miałon także promować bardziej zintegrowane życie zawodowe poprzez walkę z dyskryminacją i wykluczeniem ze względu na płeć, pochodzenie rasowe lubetniczne, wyznanie lub wierzenia, niepełnosprawność, wiek lub orientacjęseksualną.

Zasady i formy inicjatywy EQUAL, czyli partnerstwo i delegowanie obowiązków, aspekt międzynarodowy, włączanie problematyki płci dogłównego nurtu życia społecznego, innowacyjność i podejście tematyczneokazały się niezwykle skuteczne we wdrażaniu rozległych inicjatyw dla osóbw niekorzystnej sytuacji i będących ofiarą dyskryminacji. Opracowaniezintegrowanego podejścia do wielowymiarowych problemów dyskryminacjistało się obecnie częścią strategii Unii Europejskiej na rzecz większej liczbylepszych miejsc pracy. Pozwala także zapewnić, że nikomu nie odmawia siędostępu do rynku pracy.

46 ➟


Świętujemy 50 lat inwestycji w kapitał ludzki


Minione 50 lat przyniosło niesamowite zmiany i postęp w UE. UE obchodziobecnie pięćdziesięciolecie istnienia w składzie 27 państw członkowskich i zludnością liczącą prawie 500 milionów obywateli, włączając w to dwóchnowych członków – Bułgarię i Rumunię, które dołączyły do Unii na początkuroku.

W 2007 r. okazało się, że wysiłki podjęte w celu zreformowania rynku pracyprzyniosły skutki, nawet jeśli potrzebne są dodatkowe działania, by osiągnąćeuropejskie zamierzenia w dziedzinie zatrudnienia. Wzrost wydajności i jakości pracy także pozostaje poniżej oczekiwań, jeśli mamy stawić czołoglobalnej konkurencji. Zdolność europejskich rynków pracy do reagowaniana wyzwania globalizacji i starzenie się ludności pozostaje w centrum uwagi.Jednocześnie istnieje rosnące zapotrzebowanie na nowe umiejętności, takiejak technologie komputerowe, nowe usługi i biotechnologia. Szybkozmieniające się potrzeby rynku pracy wymagają lepiej dostosowanychrozwiązań. Z kolei starzenie się europejskich społeczeństw wymaga większejinnowacyjności i elastyczności. Sama Europa także się zmienia.

Zbiegło się to w czasie z rozpoczęciem nowego siedmioletniego cyklu EFS.Wraz z coraz większym naciskiem kładzionym przez EFS na wzrostgospodarczy i miejsca pracy rola EFS staje się coraz ważniejsza.

PATRZYMY W PRZYSZŁOŚĆ – ROK 2007 I DALEJ

By stawić czoło wyzwaniom nadchodzących lat, EFS wprowadził kluczowereformy. Bardziej niż kiedykolwiek w przeszłości EFS stosuje strategicznepodejście mające stymulować wzrost gospodarczy i zwiększyć liczbę miejscpracy. W okresie 2007–2013 EFS zainwestuje ponad 10 miliardów eurorocznie. Ta suma nie uwzględnia wkładu finansowego państw członkowskich.Wsparcie EFS skupia się na dziedzinach, w których może on wywrzeć większywpływ na osiąganie celów ustalonych przez państwa członkowskie i Komisję.Zasady, którymi rządzi się EFS, zostały uproszczone, dzięki czemu stały się o wiele czytelniejsze. Obecnie łatwiej jest określić zakres odpowiedzialnościpaństw członkowskich i regionów oraz obowiązki spoczywające na Komisji.

49➟


ELASTYCZNEROZWIĄZANIA DLAELASTYCZNEGO RYNKUPRACY

Unia zdaje sobie sprawę, żeglobalizacja i postęp technolo -giczny prowadzą do szybkichzmian potrzeb pracowników i przedsiębiorstw. Firmy znajdująsię pod coraz większą presją, byszybciej dostosować i rozwijaćswoje produkty oraz usługi.Jeśli chcą pozostać na rynku,muszą ciągle przystosowywaćswoje metody produkcyjne i siłęroboczą. Jest to związane z większymi wymaganiami

w stosunku do biznesu, by pomagał pracownikom zdobywać nowe umiejętnoś-ci. Wiąże się to także z większymi wymaganiami w stosunku do pracownikówodnośnie do ich zdolności i gotowości do zmian. Jednocześnie pracownicyzdają sobie sprawę, że restrukturyzacje przedsiębiorstw nie są już marginal-nymi zdarzeniami, lecz stają się częścią codziennego życia. W celu za -planowania życia i kariery pracownicy powinni dysponować nowymi zabezpieczeniami, które pozwolą im pozostać na rynku pracy i przetrwaćzachodzące zmiany. Te nowe zabezpieczenia powinny wykraczać poza danestanowisko pracy i zapewniać bezpieczne przejście do nowych miejsc pracy.

Flexicurity (elastyczność rynku pracy i bezpieczeństwo socjalne) to próbapogodzenia tych dwóch fundamentalnych celów. Flexicurity promuje połącze-nie elastyczności rynków pracy i wysokiej stopy zatrudnienia, jak również bez-pieczeństwa zarobków. Koncepcję tę uznaje się zatem za odpowiedź nadylemat UE związany z utrzymaniem i zwiększeniem konkurencyjności, przyjednoczesnym zachowaniu europejskiego modelu społecznego.

Fundusz nadal będzie zatem pracował nad tworzeniem elastycznego rynkupracy. W okresie 2007–2013 priorytetem będzie zwiększenie zdolności przy -stosowywania się pracowników, firm i przedsiębiorców poprzez ulepszeniezdolności przewidywania i pozytywne zarządzanie zmianami gospodarczymi.

50 ➟


W ramach tego priorytetu wsparcie z EFS skupia się na modernizacji i wzmoc-nieniu instytucji rynku pracy, na aktywnych działaniach rynku pracy oraz naakcjach promujących kształcenie przez całe życie także wewnątrz firm. Fun-dusz nadal będzie zajmował się kwestiami zatrudnienia, zapewniając dostęp dorynku pracy i promując uczestnictwo w nim. Co więcej, fundusz będzie takżezajmował się zapobieganiem wykluczeniu społecznemu i walką z dyskrymi-nacją, zapewniając dostęp do rynku pracy i aktywizację zawodową „pracow -ników w niekorzystnej sytuacji”.

Nowym polem działań dla funduszu od roku 2007 będzie wsparcie działańinstytucji publicznych we wszystkich dziedzinach administracji rządowej, naszczeblach narodowym, regionalnym i lokalnym, by mogły opracować i wdrożyć polityki i usługi. EFS zajmie się także promowaniem partnerstwapomiędzy pracodawcami, związkami zawodowymi, organizacjami pozarzą-dowymi i administracją publiczną, by ułatwić prowadzenie reform w dziedziniezatrudnienia i integracji. Międzynarodowa współpraca będzie stanowićnieodłączny element wszystkich działań EFS, a innowacyjność stanie się częś-

cią składową wszystkich jego projektów.

WIZJA DŁUGOFALOWA

W najbliższych latach Europejski FunduszSpołeczny nadal będzie promował spójnośćgospodarczą i społeczną, jak również soli-darność wśród państw członkowskich.Będzie wspierał cele Unii Europejskiej,takie jak pełne zatrudnienie i postępspołeczny, osiągnięcie równouprawnieniakobiet i mężczyzn, solidarność pokoleń, a jednocześnie będzie zwalczał wykluczeniespołeczne i dyskryminację.

51➟


ZAŁĄCZNIKI

53➟

100%

80%

60%

40%

20%

0%1950 1975 2000 2025 2050

0–14

15–24

25–49

50–64

65–79

80–+

9,7

28,2

18,5

18,5

11,8

13,3

10,5

31,1

21,3

16,2

6,5

14,4

13,0

36,9

17,2

12,3

3,4

17,1

15,5

32,7

15,4

10,7

2,0

23,7

15,8

35,0

15,2

7,91,2

24,9

STARZENIE SIĘ LUDNOŚCI EUROPEJSKIEJ – PODZIAŁ LUDNOŚCI (UE-25) NA GRUPY WIEKOWE

(1950–2050)

2000

1500

1000

500

0

-5001960 1973 1981 1986 1995 2004

ZMIANY W MIGRACJACH NETTO, UE (RÓŻNICA MIĘDZY CAŁKOWITYMI ZMIANAMI LICZBY

LUDNOŚCI A PRZYROSTEM NATURALNYM, 1000 OSÓB)


54 ➟

7,2 7,2

8,5

9,410,1

2001 2002 2003 2004 20050

2

4

6

8

10

12

0

8,4 8,5

10,0

11,1

11,9

2001 2002 2003 2004 20050

2

4

6

8

10

12Mężczyźni Kobiety

ZMIANY W KSZTAŁCENIU PRZEZ CAŁE ŻYCIE (% LUDNOŚCI W WIEKU 25–64 LATA

UCZESTNICZĄCEJ W EDUKACJI LUB SZKOLENIACH – UE-25)

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

STOPA BEZROBOCIA, MŁODZIEŻ (15–24) (%)


Komisja Europejska

Europejski Fundusz Społeczny. 50 lat inwestycji w kapitał ludzki

Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich

2007 — 54 str. — 14,8 x 21 cm

ISBN 92-79-03368-9


Zdjęcia:

© Agence VU: s. 12 (Gabriel Martinez), s. 17 (Stephane Duroy).

© AKG/Van Parys: s. 14–15.

© ALINARI: s. 16: Team/ALINARI Archives, Florencja.

© Dailylife/Carl Cordonnier: s. 24.

© Wspólnoty Europejskie: s. 3, s. 19, s. 23, s. 47.

© Gettyimages: okładka, s. 7, s. 10, s. 11, s. 20–21, s. 22, s. 25, s. 27, s. 30,s. 32, s. 33, s. 34, s. 42 (po lewej), s. 43, s. 45, s. 48–49, s. 50, s. 51.

© The Image Bank: s. 18, s. 28–29.

© Report digital: s. 13 (Paul Box), s. 31 (Roy Peters), s. 35 (David Mansell),s. 37 (Jess Hurd), s. 38–39 (Janina Struk), s. 40 (David Bocking), s. 41 (John Harris), s. 42 (po prawej – Jess Hurd), s. 44 (John Harris).


Jak otrzymać publikacje UE?Płatne publikacje Urzędu Publikacji są dostępne w EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu/).Ze strony tej mo�na zło�yć zamówienie na publikacje w dowolnym biurze sprzeda�y.

Pełną listę sprzedawców naszych publikacji na całym świecie mo�na uzyskać, wysyłając fakspod numer (352) 2929 42758.


http://ec.europa.eu/employment_social/index_en.html

Jeśli są Państwo zainteresowani publikacjami Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans,

są one dostępne do pobrania na stronie:http://ec.europa.eu/employment_social/emplweb/publications/index_en.cfm

Mo�na je tak�e zaprenumerować bezpłatnie przez Internet:http://ec.europa.eu/employment_social/sagapLink/dspSubscribe.do?lang=en

ESmail, elektroniczny biuletyn informacyjny Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans,

mo�na zaprenumerować przez Internet:http://ec.europa.eu/employment_social/emplweb/news/esmail_en.cfm

KE-76-06-418-P

L-C

ISBN 92-79-03368-9

2007 — Europejski Rok na rzecz Równych Szans dla Wszystkich


EUROPEJSKI FUNDUSZ...

Documents

Transcript of EUROPEJSKI FUNDUSZ...